 |
|
|
Cənubi Qafqazda mövcud situasiya kənar qlobal siyasi iradə mərkəzləri üçün olduqca cəlbedici xarakter daşıyır. Ona görə də, Qərb siyasi dairələri gələcək strateji hədəfləri üçün bu regionda təsir mexanizmləri yaratmağa can atırlar. Hər halda, yaxın gələcəkdə Cənubi Qafqazla yanaşı, Xəzəryanı bölgə və Orta Asiyanın da qlobal proseslərin əsas ağırlıq mərkəzinə çevrilə biləcəyi qətiyyən istisna deyil. Və bu baxımdan, tranzit region özəlliyi olan Cənubi Qafqazın strateji əhəmiyyəti indi daha da artmış kimi görünür.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, məhz bu səbəbdən də Qərbdə bəzi siyasi iradə mərkəzləri Cənubi Qafqazda sabitliyin olmasında qətiyyən maraqlı deyillər. Çünki hərbi-siyasi sabitlik bu regionda təsir mexanizmlərinin yaradılma imkanlarını ciddi şəkildə məhdudlaşdıra bilər. Xüsusilə də, Avropa Birliyi və Fransa bu səbəbdən Azərbaycan-Ermənistan yekun sülh sazişinin imzalanması prosesini əngəlləməkdə israrlı davranırlar. Və bu məsələdə Ermənistana təsir alətlərinin rolu kifayət qədər yüksəkdir.
Məsələ ondadır ki, Ukrayna böhranının nizamlanması prosesindən kənarda saxlanılan Avropa Birliyi və Fransa indi əsas diqqətini məhz Cənubi Qafqaza yönəltmiş kimi görünür. Üstəlik, Qərbdən umduğu dəstəyi ala bilməyən rəsmi İrəvanın Ermənistanı yenidən Rusiyanın "təhlükəsizlik çətiri" altına qaytarmaq niyyətinə düşməsi Avropa siyasi mərkəzlərində ciddi narahatlıq yaradıb. Və bu səbəbdən də, həm sülh prosesini pozmaq, həm də Ermənistanın Rusiyaya yaxınlaşma cəhdlərini bıoklamaq məqsədilə müəyyən addımlar atılır.
Bəzi ehtimallara görə, son vaxtlar Ermənistanın atəşkəsi davamlı olaraq, pozması Qərbdən gələn təlimatlardan qaynaqlanmış ola bilər. Belə ki, Ermənistan hökuməti daxilində baş nazir Nikol Paşinyanın da nəzarət etməkdə çətinlik çəkdiyi qrupun olduğu iddia edilir. Həmin revanşist qrup Ermənistanın atəşkəsi pozması ilə sülh prosesini dalana sürükləyir. Və bütün bunların arxasında Fransa kəşfiyyatının dayandığı bildirilir.
Məsələ ondadır ki, bir müddət öncə baş nazir Nikol Paşinyan Ermənistan ordusuna atəşkəsi pozmağı qadağan etdiyini vurğulamışdı. Ancaq buna baxmayaraq, atəşkəsin pozulması hələ də davamlı xarakter daşıyır. Belə anlaşılır ki, erməni baş nazir ya yalan danışır, ya da öz hakimiyyət komandasına tam nəzarət edə bilmir. Və bütün bunlar indiki mərhələdə əsasən Avropa Birliyinin, xüsusilə də Fransanın geopolitik maraqlarına tamamilə uyğundur.
Üstəlik, nə qədər qəribə də olsa, məhz bu proseslərə paralel olaraq, Ermənistan Avropa Birliyi ilə təhlükəsizlik sahəsində əlaqələrini gücləndirmək qərarı verib. Erməni KİV-lərinin məlumatına görə, Ermənistan xarici işlər nazirinin müavini Paruyr Hovhannisyan artıq Avropa Birliyi ilə bu mövzuda dialoqun başladığını və bu quruma inteqrasiya ilə bağlı prosesin yenidən intensivləşdiyini bildirib. Halbuki, bir müddət öncə rəsmi İrəvan Rusiya ilə yenidən yaxınlaşmaq üçün bu məsələni ümumiyyətlə, arxa plana keçirmişdi. Və Fransanın rəsmi İrəvana təsiri indi situasiyanın dəyişməsinə səbəb olub.
Erməni nazir müavini bildirib ki, hazırda Avropa Birliyi ilə müdafiə və təhlükəsizlik məsələləri üzrə daha fəal işə başlamaq üçün yeni formatları müzakirə edilir. Onun sözlərinə görə, Avropa Birliyi hətta Ermənistan üçün təhlükəsizlik sahəsində ən mühüm tərəfdaşlardan birinə çevrilir: "Məhz buna görə də yeni tərəfdaşlıq gündəliyində ilk dəfə olaraq təhlükəsizlik probleminə geniş yer ayrılıb və bu məsələyə ayrıca bir fəsil həsr olunub",
Paşinyan hakimiyyətinin təmsilçisi bildirib ki, hazırda Avropa Birliyi daxilində təhlükəsizlik sahəsinin gücləndirilməsi ilə bağlı gündəliyin aktiv şəkildə müzakirə edilməsi Ermənistanla əməkdaşlıq üçün də yeni perspektivlər açır. Nazir müavini həmçinin Ermənistanın "Avropa Sülh Fondu"ndan 10 milyon dollar maliyyə vəsaiti almaq üçün ikinci dəfə müraciət etdiyini vurğulayıb. Və bütün bunlar onu göstərir ki, Brüsseldə Cənubi Qafqazda sabitliyin bərpasına imkan vermək niyyətindən hələlik çox-çox uzaqdırlar.
Ümumiyyətlə, belə anlaşılır ki, Fransa başda olmaqla, bəzi Avropa siyasi dairələri bu regionu öz strateji maraqlarının girovuna çevirməkdə israrlıdırlar. Yəni, Cənubi Qafqaza tam yerləşib, məkrli geopolitik oyunları davam etdirmək üçün təhlükəli planlar qururlar. Belə ki, rəsmi İrəvan Ermənistanın hətta Azərbaycanla sülh sazişi imzalandıqdan sonra da Avropa Birliyinin "mülki müşahidə missiyası" ilə əməkdaşlığı davam etdirəcəyini bildirib. Və indi rəsmi İrəvan Azərbaycanla sülh sazişinə əsasən, Ermənistan-Azərbaycan sərhədindən çıxarılmalı olan avropalı casuslara həm yeni mandat, həm də fərqli fəaliyyət formatı üzərində düşünür.
Göründüyü kimi, Avropa Birliyi və Fransa Cənubi Qafqazla bağlı məkrli niyyətlərindən hələ də imtina etməyib. Tramp adminstrasiyasının hakimiyyətə gəlişindən sonra ABŞ nisbətən fərqli mövqeyə yönəlmiş olsa da, Avropa Birliyi və Fransa Ermənistanı "geopolitik müstəmləkə" kimi istifadə etməkdə israrlı davranmağa çalışır. Belə vəziyyətdə Fransanın da liderliyi altında bu regionda yerləşmək hədəfinə can atan Avropa Birliyinin Cənubi Qafqazda yeni savaş törətmək planlarını reallaşdırmağa çalışa biləcəyi qətiyyən istisna deyil. Və Avropa Birliyinin strateji planları qarşısında böyük əngəl rolunu oynaya biləcək sülh sazişinin imzalanma perspektivini yalnız yeni savaşla pozmaq mümkün ola bilər.
Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat"
Postsovet məkanında belə bir yanlış stereotip var ki, 25 il 3 ay öncə Rusiya prezidenti Boris Yeltsin Vladimir Putini öz siyasi varisi təyin edərək hakimiyyətdən çəkilməklə Rusiyanın, eləcə də regionun gələcək problemlərinin əsasını qoyub.
Ancaq bu kimi mübahisələrin gerçək cavabı Boris Yeltsinin memuarlarında var.
Rusiya və qonşuları üçün daha pis ola bilərmiş. 1991-ci ildən ta 2000-ci ilə qədər özünə bir neçə siyasi varis müəyyənləşdirən Yeltsin Nemtsov, Kiriyenko və Primakovdan sonra Putinin üzərində ona görə dayanıb ki, Primakovun daha pis niyyətlərə malik olduğunu anlayıb.
Yeltsin Yevgeni Primakovla cəmi 8 ay işləyib. Daha sonra Primakov Rusiya Federasiyanın baş naziri postundan kənarladırılıb.
Yeltsin diktə edərək qələmə aldırdığı memuarında göstərir ki, Primakov yavaş-yavaş, ancaq sabit şəkildə siyasi təşəbbüsü ələ keçirərək, ölkəni sosializmə geriyə qaytarmaq, SSRİ-nin sərhədlərini və qayda-qanunlarını bərpa etmək fikrində olub. “Ölkə yeni-yeni növbələrdən, qıtlıqdan, partkom qarşısında qorxudan çıxırdı, hər şeyi geri qaytarmaq əsl cinayət olardı”, - Yeltsin yazır.
Onların ilk toqquşması, daha dəqiqi, xoşagəlməz söhbəti 1999-cu ilin yanvarında baş verib. Primakov Dumaya bir qanunvericilik layihəsi təqdim edib. Həmin qanuna görə, prezident müqəvvaya çevrilir, əsas səlahiyyətlər baş nazirə keçirmiş. Həmin vaxt xəstəxanada olan Yeltsin bundan duyuq düşüb, ondan xəbərsiz parlamentə qanun layihəsi göndərdiyi üçün Primakova irad bildirib, o da pərt olaraq geri çəkilib.
Yeltsin Primakovun var gücü ilə mütləq hakimiyyətə can atdığının fərqinə varıb.
Yeltsin yazır: “Mən Yevgeni Maksimoviçi baş nazir təyin edən zaman bilməzdim ki, cəmi bir neçə ay keçəndən sonra aramızda anlaşılmazlıq kar divar kimi duracaq. Nə qədər paradoksal olsa da, “barışdırıcı” və “birləşdirici” Primakov günbəgün biznesin böyük hissəsi, KİV, bir çox siyasilər və Dumanın bütöv fraksiyaları üçün başlıca qıcıqlandırıcı faktora çevrilirdi. Bilərəkdən, ya bilməyərəkdən, o, öz ətrafında bazar iqtisadiyyatına, liberalizmə qarşı olan qüvvələr toplayırdı, istər-istəməz söz azadlığına hücum edirdi və bu, jurnalistləri həyəcanlandırırdı”.
Heç demə, Primakov mediaya münasibətdə Suslov xəttinin tərəfdarı imiş. Bir gün o, “Rossiya” telekanalının bütün yaradıcı kollektivini yığaraq, bir saat ərzində jurnalistləri danlayıb, onlara yolverilməz tonlarını, səhvlərini göstərib və onları “başa salıb” ki, hökumət haqqında nəyi demək olar, nəyi demək olmaz.
Bir gün Yeltsin təkrar-təkrar jurnalistləri pisləyən Primakova deyib: “Yevgeni Maksimoviç, fikir verməyin, heç kəs bizim aramızı vura bilməz, danışdığımız kimi, 2000-ci ilə qədər bir yerdə işləyəcəyik”.
Primakov bir dəqiqə düşünüb və Yeltsinə təklif edib ki, televiziyadan briqada dəvət olunsun və o, bu sözləri təkrar etsin, ölkə əhalisi də bunu eşitsin.
Yeltsin razılaşıb, bir müddətdən sonra kabinetə televiziyaçılar daxil olublar və Yeltsin deyib ki, 2000-ci il seçkilərinə qədər vəzifəsini icra edəcək, baş nazir isə yeni prezidentin seçkisinə qədər işləyəcək.
Ancaq 1999-cu ilin baharında artıq Yeltsinin fikri dəyişib. Onların arasında anlaşılmazlıqlar davam edib. Bir dəfə hökumət toplantısında ədliyyə naziri may ayında tətbiq ediləcək amnistiya ilə 94 min nəfərin azadlığa çıxacağından danışarkən Primakov nazirin sözünü kəsib və deyib: “Bu, humanizm göstəricisidir, düzgündür. Ancaq bunu həm də ona görə etmək lazımdır ki, iqtisadi cinayətlərə görə içəri basacağımız adamlara yer açılsın” .
Bundan sonra Yeltsin anlayıb ki, bu adamın əlinə hakimiyyət keçsə, sovet rejiminin repressiya maşınını sazlayıb işə salacaq.
Bunu təşkil etməkdən ötrü Primakovun əlində rıçaqlar və hazır komandası da olub. Onun ətrafındakı köhnə partokratlar Primakovun simasında özlərinə “köhnə əyyamı qaytaraq biləcək” lider görüblər.
Primakov baş nazir postunun inzibati resurslarından istifadə edərək hərəkat formalaşdırmaq, uğurlu seçki kampaniyası aparmaq və seçkilərdə qələbə qazanaraq dövlət başçısı seçilmək niyyətində olub. Onun ətrafındakı qüvvələrin siyasi rəngi, gələcəyə yönəlik niyyətləri Yeltsinə sərf etməyib. Prezident anlayıb ki, bu adamlar onun ailəsi üçün də təhlükə kəsb edirlər.
Həmin vaxt Primakov Gennadi Züqanovun rəhbərlik etdiyi kommunistlərlə vaxtaşırı məsləhətləşmələr aparırmış. Kommunistlər isə Yeltsinin parlamentdə impiçment olunması üçün Dumaya qanun layihəsi təqdim ediblər. Həmin sənəd beş müddəadan ibarət olub: “Rus xalqının soyqırımı”, ordunun dağıdılması, 93-cü ildə Dumaya hücum, Belovejsk sazişi və MDB-nin yaradılması, Çeçenistanda müharibə...
Yəni Züqanov və Primakov SSRİ-nin süqutunu qanunsuz elan etmək və bunda Yeltsini günahkar çıxarmaq istəyiblər. SSRİ-nin demontajının qanunsuz elan edilməsi artıq bütün keçmiş müttəfiq respublikalara qarşı ərazi iddiası, SSRİ-ni bərpa etmək təşəbbüsü demək idi.
Yeltsin sırf sovet əyyamının bərpa olunmaması üçün qoca kəşfiyyatçını vəzifəsindən götürüb, yerinə gənc kəşfiyyatçını – Vladimir Putini təyin etmək qərarına gəlib.
Tərəfdarları Yeltsinə deyiblər ki, baş nazirin istefaya göndərilməsi impiçmenti qaçılmaz edəcək. Lakin, bu, Yeltsini dayandırmayıb. O, gələcək siyasi varisi kimi nişanladığı Vladimir Putinin yolunu açmaq üçün fəaliyyətə başlyıb.
Ancaq məsələ heç də Yeltsinin istədiyi kimi olmayıb. Primakov öz ərizəsi ilə istefa verməkdən imtina edib. Yeltsin iki dəfə xahiş edib, amma Primakov onun sözünə qulaq asmayıb. Bundan sonra Voloşin hazır istefa ərizəsi ilə kabinetə daxil olub və söhbət bitib.
Maydan avqusta qədər RF-nin baş naziri postunu Sergey Stepaşin tutub. Avqustda isə baş nazir vəzifəsinə Vladimir Putin gəlib. O gələn, bu gələn...
1999-cu ilin mayında Primakovun 69 yaşı olub. O, vəzifəsindən gedəndən sonra Dövlət Dumasının deputatı seçilib, daha sonra (2001-ci ildə) isə Rusiya Federasiyasının Ticarət-Sənaye Palatasının prezidenti olub və 10 il bu vəzifədə çalışıb. Primakov 2015-ci ildə 86 yaşında ölüb.
Yəni 2000-ci ildə Putinin yerinə Primakov prezident seçilsəydi, keçmiş SSRİ respublikalarının başına müsibətlər 2014-cü ildən sonra yox, daha tez gələcəkdi. Çünki Primakov SSRİ-ni qorumaq üçün əlini sovet xalqının, konkret olaraq Bakı sakinlərinin qanına bulayanda Putin gənc və iddiasız DTK mayoru idi.
Araz Altaylı, Musavat.com
Cənubi Qafqazda rəsmi İrəvanın üzləşdiyi situasiya Ermənistanın gələcək taleyi üçün real təhlükələri daha ön plana çıxartmağa başlayıb. Belə ki, Paşinyan hakimiyyətinin bütün geopolitik manipulyasiyaları bir-birinin ardınca iflasa uğramsqdadır. Xüsusilə də, Ermənistanın "Qərbə qaçış" cəhdlərinin uğursuz olması indi rəsmi İrəvan üçün əsl "geopolitik kollaps" effekti verməkdədir. Və bu səbəbdən də, Paşinyan hakimiyyətinin Azərbaycanla qarşıdurma mühitinin zəiflədilməsinə ehtiyacı var.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, rəsmi İrəvan hər ehtimala qarşı bu istiqamətdə ilk addımlarını artıq atmağa başlayıb. Belə ki, Paşinyan hakimiyyəti Azərbaycan və Ermənistan arasında imzalanmalı olan yekun sülh sazişinin tam mətni ilə artıq razılaşıb. İndi həmin sənədin imzalanmasına can atan rəsmi İrəvan Azərbaycanın saziş öncəsinə bağlı şərtlərini də icra etmək məcburiyyətindədir. Əks halda, sülh sazişinin imzalanma ehtimalı qətiyyən inandırıcı görünmür.
Bu səbəbdən də, baş nazir Nikol Paşinyan Ermənistanın yeni konstitusiyasının qəbulu, Avropa Birliyinin "mülki müşahidə missiyası"nın gələcək taleyi və ATƏT-in Minsk Qrupunun ləğvi barədə danışıb. Erməni baş nazir bildirib ki, Ermənistan vətəndaşlarına yeni konstitusiyaya sahib olmağı təklif ediləcək və onun qəbul olunması üçün 2027-ci ildə referendumun keçirilməsi planlaşdırılır. O, qeyd edib ki, hakimiyyət komandasının bir hissəsi referendumu 2026-cı ildə parlament seçkiləri ilə paralel keçirməyin məqsədəuyğun olduğunu düşünür.
Avropa Birliyinin "mülki müşahidə missiyası"nın gələcəyi ilə bağlı baş nazir Nikol Paşinyan bildirib ki, sülh sazişi imzalandıqdan sonra Ermənistan və Avropa Birliyi bu missiyanın fəaliyyəti, forması və metodu ilə bağlı ortaq qərar verəcək. ATƏT-in Minsk Qrupunun buraxılması məsələsinə toxunan Nikol Paşinyan vurğulayıb ki, bu mövzu müzakirə edilməlidir. Çünki sülhə doğru irəlilədikcə, Minsk Qrupu formatı öz aktuallığını itirir. O, Ermənistanın bu məsələni gündəmə gətirəcəyini və yaxın vaxtlarda müzakirələrə başlayacağını bildirib.
Ermənistan baş naziri hərbi eskalasiya üçün heç bir əsasın olmadığını bildirməklə yanaşı, tərəflər arasında etimad problemi olmasaydı, sülh sazişinin çoxdan imzalanmış olacağını da vurğulayıb. Halbuki, erməni baş naziri yeni konstitusiyanın qəbulu ilə bağlı referendum 2027-ci ildə planlaşdırıldığını deməklə, sülh sazişin həmin tarixdən öncə imzalanma ehtimalını da istisna etmiş oldu. Və onun fikrincə, Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh sazişinin təminatı üçün əlavə qarantlara da ehtiyac yoxdur, çünki ən effektiv təhlükəsizlik zəmanəti sülhün özü, qonşularla normal münasibətlərdir.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ATƏT-in Minsk qrupu ilə bağlı məsələdə Rusiyanın da mövqeyi məhz Azərbaycanın tələblərinə uyğundur. Belə ki, "Qərbə qaçış" planları pozulmuş Ermənistanın müttəfiqi Rusiya Minsk Qrupunun fəaliyyətinin bərpasını mümkün hesab etmir. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarovanın sözlərinə görə, Kremlin Ağ Evlə əlaqələrini bərpası etməsinin Minsk Qrupu ilə heç bir əlaqə yoxdur və Moskvanın bu məsələyə yönəlik mövqeyi dəyişməz qalır: "Minsk Qrupunun bütün strukturları ləğv olunmalıdır və bunun üçün ən optimal variant məhz Bakı və İrəvanın birgə təklifi əsasında bu institutların buraxılmasıdır".
Göründüyü kimi, Ermənistanın formal da olsa, mövcudluğunda israr etdiyi Minsk Qrupu ilə bağlı məsələdə Rusiya rəsmi İrəvanı məyus edə biləcək mövqe tutur. Bunun əsas səbəblərindən biri də məhz Rusiya-Ermənistan münasibətlərində kəskin ziddiyyətlərin olmasıyla bağlıdır. Kremldə artıq ABŞ və Qərbin Ermənistanı sahibsiz buraxdığını da nəzərə almağa başlayıblar. Ona görə də, rəsmi İrəvanın mümkün qədər aciz duruma düşərək, yalnız Rusiyadan imdad diləməsində birbaşa maraqlıdırlar. Və hazırda Paşinyan hakimiyyətinin Kremllə münasibətləri bərpa etməyə can atdığı barədə də məlumatlar mövcuddur.
Məsələ ondadır ki, baş nazir Nikol Paşinyan Kremllə ünsiyyətə daha çox önəm verməyə başlayıb. Hətta vaxtilə müxtəlif bəhanələrlə Rusiyaya səfərlərdən imtina edən erməni baş nazir indi belə təklifləri böyük ümidlərlə qəbul edir. Yaxın vaxtlarda Ermənistanın KTMT da daxil olmaqla, Rusiyanın patronajlığı altında olan qurumlarda fəaliyyətini bərpa edəcəyi gözlənilir. Üstəlik, baş nazir Nikol Paşinyan hökumətin qapalı toplantısında Rusiya ilə "uçurulmuş körpülər"in bərpası barədə xüsusi tapşırıqlar verib.
Digər tərəfdən, rəsmi İrəvan Rusiyanı məmnun etmək üçün xüsusi kampaniyaya da başlayıb. Belə ki, Qərbdən ümidləri kəsilməkdə olan Paşinyan hakimiyyəti indi də Ermənistanın strateji tərəfdaşı ABŞ-a qarşı etiraz dalğası yaratmağa çalışır. Üstəlik, bu etiraz dalğası üçün məhz Kremlin uzun müddət rəsmi İrəvana sərt ittihamlar irəli sürdüyü məsələ - ABŞ-ın Ermənistandakı bioloji hərbi laboratoriyaları hədəfə çıxarılıb. Və məhz indiki mərhələdə gözlənilmədən bu mövzunun gündəmə gətirilməsi Ermənistanın Rusiyaya möhtac qaldığını göstərir.
Məsələ ondadır ki, Ermənistandakı ABŞ səfirliyi qarşısında Pentaqonun bioloji hərbi bazalarına qarşı etiraz aksiyası rəsmi İrəvanın təlimatı olmadan keçirilə bilməzdi. Erməni aksiyaçılar “Pentaqonun bioloji hərbi bazalarına YOX!”, “ABŞ-ın ölümcül bioloji hərbi laboratoriyalarına YOX!”, “ABŞ-ın bioloji laboratoriyaları Ermənistan üçün təhdiddir” şüaları səsləndiriblər. Üstəlik, ABŞ-ın Ermənistandakı səfiri Kristina Kvinin persona non-grata elan edilməsi üçün imza toplama kampaniyası da başlanılıb. Və bu, rəsmi İrəvanın Kreml qarşısında xəyanətə görə günahını yumaq cəhdindən başqa bir şey deyil.
Bütün bunlar onu göstərir ki, rəsmi İrəvan ABŞ və Qərbə artıq ümidlərini tükəmək üzrədir. Qərbin sahibsiz buraxdığı Ermənistan yenidən Rusiyanın "təhlükəsizlik çətiri" altına sığınmaq üçün cəhdlər göstərir. Belə anlaşılır ki, hərbi müttəfiqi Rusiyaya xəyanət etmiş Ermənistan geri dönüş və bağışlanmaq üçün indi də ABŞ və Qərbə arxa çevirir. Və bu baxımdan, son illərdə Rusiyaya qarşı çoxsaylı ittihamlar irəli sürmüş Ermənistanın Qərbə də xəyanət edərək, geri dönüş cəhdlərinə Kremlin necə reaksiya verəcəyi böyük maraq doğurur.
Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat"
Baş nazir Nikol Paşinyan çox çalışır ki, Türkiyə Ermənistan-Azərbaycan sülh sazişi imzalamadan ölkəsi ilə sərhədi açsın. Ankaranın mövqeyi qətidir: “İrəvan sərhədin açılmasını istəyirsə, ilk növbədə Azərbaycanla sülh sazişi imzalamalıdır”. Sülh sazişinin imzalanması ləngidiyindən Paşinyan Türkiyə ilə sərhədin açılması üçün başqa variantlar üzərində düşünür. Paşinyanın təlimatıyla bir neçə gün əvvəl Türkiyənin bir qrup jurnalisti İrəvana dəvət edilir. Ermənistanın baş naziri onların suallarına cavabında Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşmasını istədiyi fikrini dönə-dönə təkrarlayır. Bundan sonra Paşinyan Türkiyə istiqamətində ikinci addımını atır. İrəvan Suriyaya humanitar yük göndərmək adıyla Türkiyənin sərhədi müvəqqəti açmasını xahiş edir. Ankara bu xahişə “yox” deyə bilməzdi, çünki söhbət Türkiyənin də dəstək verdiyi Suriyaya humanitar yardımın çatdırılmasından gedir. Beləcə, İrəvandan Suriyaya humanitar yardım aparan 4 yük maşını martın 21-də Ermənistan-Türkiyə sərhədindəki “Marqara” keçid məntəqəsindən keçib. Bu keçid məntəqəsi martın 31-dək açıq olacaq. Bununla 1993-cü ildən bağlı olan sərhəd məntəqəsi ilk dəfə açılmış oldu. Təsadüfi deyil ki, Ermənistan xarici işlər nazirinin müavini Vahan Kostanyan sərhədin müvəqqəti açılmasına görə türk həmkarlarına təşəkkür edib. Paşinyan bu sərhədin açıq qalması üçün Suriyaya kiçik həcmdə olsa belə humanitar yardımlar göndərməkdə davam edəcək.
Elxan Şahinoğlu
TEREF
Maksim Yali: “Amerika tərəfinin işğal olunmuş ərazilərin Rusiya ərazisi kimi tanınmasını tələb edəcəyinə dair heç bir əlamət yoxdur”
Volodimir Volya: “Ukrayna üçün xilasedici vasitələrdən biri Trampın fəaliyyətinə Respublikaçılar Partiyasının daxilindəki müxalifət ola bilər”
Oleksandr Krayev: “ABŞ indi yalnız Rusiyanın şərtləri ilə sülhə razılaşa bilməz, çünki bu, Tramp üçün siyasi intihar demək olardı”
Vadim Denisenko: “Tramp üçün əsas məqsəd hələ də danışıqların əsas başlanğıc nöqtəsi olaraq atəşkəsdir”
ABŞ Prezidenti Donald Trampın andiçmə mərasimindən sonra Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə ikinci telefon söhbətinin əsas nəticəsi o oldu ki, Amerika lideri üçün Ukraynada tezliklə sülhə nail olmaq istəyinin həyata keçməsi son dərəcə çətin görünür. Bu, Moskva və Kiyevi hər iki tərəf üçün məqbul razılaşma əldə etməyə inandırmaq, hətta Ukraynaya ciddi təzyiq göstərməklə belə, eyni zamanda, Rusiya ilə yaltaq sövdələşmələr aparmaqla da mümkün deyil. Putinlə uzun telefon danışıqlarından əldə edilən maksimum effekt tərəflərin danışıqlara razı olması olub.
Telefon danışıqlarının konkret heç nəyə gətirib çıxarmayacağı bir neçə faktoru nəzərə alaraq aydın idi. Xatırladaq ki, fevralın əvvəlində Tramp və Putin arasında ilk dialoq zamanı sonuncu Ukraynada tezliklə nizamlanmanın “danışıqlar yolu ilə əldə oluna biləcəyi” barədə razılığa gəlib.
Rusiya Ukraynanın onun tərəfindən işğal edilmiş dörd bölgəsinin Rusiya tərəfindən rəsmi tanınması, neytrallıq və bloklara qoşulmama tələbləri, hərbi potensialın məhdudlaşdırılması, xüsusən də Ukrayna ordusunun şəxsi heyətinin sayının azaldılması və s. haqqında çoxdankı ultimatumunu irəli sürməkdə davam edir. Bundan əlavə, Trampla ikinci telefon danışığı ərəfəsində Putin hətta müvəqqəti atəşkəs üçün də qəbuledilməz şərtləri əvvəlcədən irəli sürdü: Ukrayna səfərbərlikdən imtina etməli, tərəfdaşları isə silah tədarükünü dayandırmalıdır.
Öz növbəsində, Ukrayna da danışıqlar mövzusu olmayan “qırmızı xətlərini” açıqlayıb. Söhbət Krımın və Rusiya tərəfindən müvəqqəti olaraq işğal olunmuş, Rusiyanın “özününkü kimi” görməyə üstünlük verdiyi digər ərazilərin statusundan, Ukrayna ordusunun sayında məhdudiyyətlərdən, Ukraynanın müəyyən ittifaqlarda - Aİ və ya NATO-da iştirak seçimindən, eləcə də ordunun müdafiə imkanları və imkanlarının məhdudlaşdırılmasından gedir.
Ukraynanın xarici işlər naziri Andrey Sibiqanın sözlərinə görə, yuxarıda qeyd olunanlar Ukraynanın bütün tərəfdaşlarının bildiyi əsas məsələlərdir. Deməli, heç kim, xüsusən də Rusiya Kiyevin necə və hara üz tutacağına qərar verməməlidir. Ancaq ədalət naminə, bu "qırmızı xətlərin" uzun müddət saxlanmalı olduğunu başa düşməyə dəyər.
Məsələn, Rusiyanın işğal etdiyi bütün ərazilərdən və onlara olan iddialarından danışanda etiraf etməliyik ki, onları hərbi yolla geri qaytarmaq mümkün olmayacaq. Ancaq bu, onlardan imtina etmək demək deyil. Belə ki, ABŞ-ın dövlət katibi Marko Rubio danışıqların hansısa mərhələsində Ukraynanın potensial əraziləri itirməsinin müzakirə edildiyini bildirərkən, ona diqqət yetirmək lazımdır ki, hazırda heç kim Ukraynanın işğal olunmuş rayonlarının Rusiya ərazisi kimi hüquqi tanınmasını bəyan etmir.
"Hələ ki, Amerika tərəfinin onların Rusiya ərazisi kimi tanınmasını tələb edəcəyinə dair heç bir əlamət yoxdur. Bu, açıq-aydın, təkcə Ukrayna üçün deyil, həm də beynəlxalq ictimaiyyət üçün əsl "qırmızı xətt”dir. Axı, beynəlxalq müqavilələrdə təsbit olunmuş müharibədən sonrakı sərhədlərin dəyişdirilməsi və onların tanınması hazırkı dünya düzənini tamamilə məhv etməkdir", - Ukrayna Elmlər Akademiyasının siyasi elmlər namizədi, akademik Maksim Yali UNİAN-a açıqlamasında deyib.
Bununla belə, onun fikrincə, Ukraynadan çox güman ki, Rusiyanın işğal olunmuş ərazilər üzərində de-fakto nəzarətini tanıması, onu hərbi yardımın dayandırılması ilə şantaj etməsi tələb olunacaq.
Bu, Ukraynanın NATO-ya daxil olmaq niyyəti ilə oxşar hekayədir. Birincisi, bəzi ukraynalı analitiklər hesab edirlər ki, Ukraynanın ehtimal olunan üzvlüyü zamanı Alyans indiki formada mövcudluğunu dayandıra bilər. İkincisi, Avropada ABŞ olmadan öz şərq cinahını müdafiə etmək məcburiyyətində qalacağı ilə bağlı artıq əsassız qorxular yoxdur. Yəni yəqin ki, Alyansın təhlükəsizlik çətirinə deyil, öz qüvvələrinə arxalanırlar.
Eyni zamanda, bu, Avropa ölkələrini öz ittifaqlarını yaratmağa sövq edə bilər. Ukrayna da burada istisna deyil.
"Bizim Alyansın ayrı-ayrı üzv ölkələri ilə ittifaqlar yaratmaq suveren hüququmuz var. Və bu cür situasiya ittifaqları artıq İkinci Dünya müharibəsinin bitməsindən sonra yaranmış institutları əvəz edir", - Yali qeyd edib.
Politoloq Volodimir Volya isə deyib ki, əslində, İkinci Dünya müharibəsindən sonra formalaşan bütün tanış dünya nizamı indi alt-üst olub: “Buna səbəb xüsusilə ABŞ Prezidenti Donald Trampın ambisiyalarıdır. Onun administrasiyasının hərəkətlərini amerikan-mərkəzçilik, “öncə Amerika” siyasəti, MAGA və s. ilə izah etmək olar. Ancaq həyəcanverici siqnalları görməmək çətindir. Həm Kanadanın 51-ci ştat olması kimi iddiaları, həm də Qrenlandiyanın qaçılmaz ilhaqı ilə bağlı deyilənləri nəzərdə tuturam. Baxmayaraq ki, bu, yalnız bəyanatlar səviyyəsində baş verir. Amma müəyyən göstərici sayıldığı üçün həyəcanverici olmalıdır".
Onun fikrincə, Ukrayna üçün xilasedici vasitələrdən biri Donald Trampın fəaliyyətinə Respublikaçılar Partiyasının daxilindəki müxalifət ola bilər: “Ümid edirəm ki, Amerika siyasətində, respublikaçılar arasında hələ də sağlam düşüncəli bir neçə adam var ki, onlar Ukraynanın alqı-satqısı ilə bağlı istənilən cəhdə qarşı çıxacaqlar. Əgər Ukrayna və Avropa Rusiyaya qarşı mübarizəni dayandırmasalar, bu fonda ABŞ-a qarşı mübarizə aparan bir vasitə kimi görünə bilər. Bu da onun siyasətinə təsir edə bilər”.
“Hər halda, Ukrayna təslim olmamalı və öz mövqelərini müdafiə etməyə çalışmalıdır. Avropalı müttəfiqləri cəlb etməklə bütün mümkün kanallar vasitəsilə Amerika Prezidentinə Putinin əslində ona xor baxdığını və onu böyük danışıqlar aparan şəxs hesab etmədiyini göstərmək lazımdır”, - Volya vurğulayıb.
“Ukrayna Prizması” Xarici Siyasət Şurasının eksperti Oleksandr Krayev isə deyib ki, Ukraynanın öz mövqeyini müdafiə etmək üçün çoxlu vasitələri yoxdur: "Ukrayna ordusunun uğurları və nadir torpaq metalları üzrə sazişə avropalı tərəfdaşların dəstəyindən başqa, əslində öz mövqeyini müdafiə etmək üçün o qədər də çox vasitə yoxdur. Bununla belə, Putinin öz öhdəliklərinə əməl etmək istəməməsi Ukraynanın xeyrinə ola bilər. Putin 2014-cü ildə olduğu kimi, bəzi ilkin şərtlərlə razılaşa və sonra onları poza, öz mövqeyini irəli sürə, atəşkəs rejiminin pozulmasına dair öz baxışını ortaya qoysa, tərəfdaşlar bunu başa düşəcəklər. Bu, əlbəttə ki, Trampı qıcıqlandıra bilər”.
Krayev bildirib ki, qlobal miqyasda Ukrayna ABŞ-ın Rusiya-Ukrayna sülhü baxışına təsir edə bilməz: “Lakin ABŞ indi yalnız Rusiyanın şərtləri ilə sülhə razılaşa bilməz, çünki bu, Tramp üçün siyasi intihar demək olardı. Sülh sazişlərinin işləməsi üçün bütün tərəflərin razılığı lazımdır. Amma Tramp üçün Ukraynanı əvəzləmək və Rusiyanın sülh formatını təbliğ etmək siyasi intihar deməkdir. Axı burada əsas müşahidəçi var - Çin. Tramp Çinə imkan verə bilməz ki, tərəfdaşlarını və müttəfiqlərini qoruya bilməyəcəyini görsün".
Onun fikrincə, Tramp üçün Rusiyanın müəyyən razılaşmalar əldə etmək istəmədiyini göstərmək, eyni zamanda, Kiyev və Moskvaya təzyiqləri davam etdirmək daha maraqlı olardı.
“Tramp üçün əsas məqsəd hələ də danışıqların əsas başlanğıc nöqtəsi olaraq atəşkəsdir. Bizim üçün indi çox vacibdir ki, Ağ Ev Rubio vasitəsilə Ukraynaya yardımın, o cümlədən kəşfiyyat məlumatlarının verilməsinin dayandırılması mövzusunun ümumiyyətlə müzakirə olunmadığını bəyan edib. Hansı ki, Kreml bunu sülh danışıqlarının davam etdirilməsi üçün əsas tələbi kimi təqdim edir”. Bu sözləri isə politoloq Vadim Denisenko qeyd edib. Bildirib ki, “təəssüf ki, bütün bunlar onu göstərir ki, Putinin nöqteyi-nəzərindən Tramp öz əsas funksiyasını yerinə yetirib - Rusiyanı yenidən beynəlxalq danışıqlar prosesinə cəlb edib: “Təəssüf ki, bu, Rusiyanın yaramaz ölkə, təcavüzkar və cinayətkar kimi deyil, bərabərhüquqlu subyekt kimi qəbul edilməsinə yönəlib. İndi Rusiya təkcə Ukrayna və Avropaya deyil, ABŞ-a da şərtlər diktə etməyə çalışacaq”.
Müəllif: Turan Abdulla
ayna.az
Kremlin məlumatına görə, Rusiya prezidenti Vladimir Putin ABŞ prezidenti Donald Tramp ilə telefon danışığı zamanı Ukrayna və Rusiyanın enerji infrastrukturuna zərbələrin 30 gün müddətinə dayandırılması təklifini dəstəkləyib. Məlumatda qeyd olunur ki, Putin hərbi komandanlığa artıq müvafiq göstərişlər verib.
Bundan əlavə, Moskva “xoş niyyət jesti” olaraq 23 ağır yaralı ukraynalı hərbçini Kiyevə təhvil verməyə və “175-in 175-ə” formatında əsir mübadiləsi aparmağa razılıq verib.
Danışıqlarda müzakirə edilən mövzulardan biri də Kursk vilayətindəki vəziyyət olub. Vladimir Putin ABŞ prezidentinin orada mühasirəyə düşən Ukrayna hərbçilərinin həyatını qorumaq çağırışını nəzərə alaraq, Rusiyanın “humanitar mülahizələrə” əsaslanmağa hazır olduğunu vurğulayıb. O, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin təslim olan hərbçilərinə həyat və ləyaqətli münasibətin təmin olunacağını vəd edib.
Bundan başqa, Rusiya prezidenti münaqişənin dinc yolla həlli yollarının axtarışına sadiq olduğunu bildirib və mümkün həll variantlarını ətraflı nəzərdən keçirmək üçün ABŞ tərəfi ilə birgə işləməyə hazır olduğunu qeyd edib. Lakin Putin vurğulayıb ki, istənilən razılaşma hərtərəfli, uzunmüddətli olmalı və Rusiyanın təhlükəsizlik sahəsində “qanuni maraqlarını” nəzərə almalıdır.
Kremlin məlumatına görə, hər iki lider Rusiya-Amerika münasibətlərinin normallaşdırılmasında qarşılıqlı maraqlı olduqlarını bildiriblər.
Ağ Ev də Tramp və Putin arasında əldə olunan razılaşmaları təsdiqləyib və Ukrayna və Rusiyanın enerji infrastrukturlarına hücumların müvəqqəti dayandırılması barədə razılığa gəlindiyini bəyan edib. Bundan əlavə, Vaşinqton Qara dənizdə “dəniz razılaşması” ilə bağlı “texniki danışıqların” başlanması və tam miqyaslı atəşkəsin mümkünlüyü ilə bağlı anons verib. ABŞ administrasiyası qeyd edib ki, bu danışıqlar ən qısa zamanda Yaxın Şərqdə başlayacaq.
Vaşinqton həmçinin Rusiya və ABŞ arasında ikitərəfli münasibətlərin yaxşılaşdırılması perspektivinin son dərəcə vacib olduğunu vurğulayıb. Bəyanatda Moskva və Vaşinqtonun yaxınlaşmasının “geniş iqtisadi imkanlar açdığı” və “sülh əldə edildikdən sonra qlobal geosiyasi sabitliyə” töhfə verdiyi qeyd olunub.
Tramp və Putin strateji silahların yayılmasının məhdudlaşdırılması məsələlərini də müzakirə ediblər və bu məqsədin həyata keçirilməsi üçün digər ölkələrlə əməkdaşlıq etmək barədə razılığa gəliblər. Ağ Ev əlavə edib ki, “hər iki lider İranın İsraili məhv etmək imkanına malik olmamalı olduğu fikrini bölüşür”.
Burada ortaya bir neçə vacib sual çıxır. Kreml və Ağ Evin Putin və Tramp arasında danışıqlarıla bağlı açıqlaması fonunda bu danışıqlar nə dərəcədə effektiv görünür? Ukrayna həqiqətən də 30 gün ərzində enerji infrastrukturuna hücumlardan xilas ola bilərmi? Bu cür şifahi razılaşmaların icra mexanizmi necədir? Yoxsa deyilənlərə inanmağa dəyməz?
Eyni zamanda, tərəflər İran və İsrail məsələsi də daxil olmaqla bir sıra mövzulara toxunublar. Danışıqlar bir neçə saat davam edib. Bu danışıqlar zamanı Cənubi Qafqaz məsələləri də müzakirə oluna bilərdimi? Gürcüstanla hələ də həll olunmamış ərazi problemləri, Ermənistan rəhbərliyinin Qərbyönlü ritorikası və Bakı ilə İrəvan arasında Moskvanın vasitəçiliyi olmadan sülh müqaviləsinin imzalanmasına doğru addımlar atıldığı bir zamanda Putin regionda mövcudluğunu qoruyub saxlamağa çalışır. Tramp Putinə Cənubi Qafqazla bağlı nəsə deyə bilərdimi?
Ukraynanın keçmiş informasiya siyasəti nazirinin müavini, Postinformasiya Cəmiyyəti İnstitutunun direktoru, Kiyev-Moqilyansk Akademiyasının müəllimi Dmitro Zolotuxin Pressklub.az-a açıqlamasında bu məsələlərlə bağlı fikirlərini bölüşüb.
“Məsələlər olduqca mürəkkəbdir. Buna görə də, gəlin, proseslərin forması və məzmununu müəyyən edək. İlk növbədə, danışıqların forması barədə danışarkən qeyd etmək lazımdır ki, Vladimir Putin “KQB”-dəki keçmişinin ona Trampın qarşısında teatr oyunu qurmağa imkan verəcəyinə tam əmindir. Axı keçmişdə onun bunu uğurla bacardığı iddia olunur.
Buna görə də, Rusiyanın bütün addımları tamamilə gözlənilən oyun, teatr tamaşasıdır. Putin kartları qarışdırır və konkret nəticə əldə etməyi gözləmədən mərcləri artırır. Putinin bütün təklifləri bəyan edilən məqsədlərdən fərqli hədəflərə malikdir və gələcəkdə də belə olacaq.
Danışıqların məzmununa gəldikdə isə gündəliyi Donald Tramp formalaşdırır. O, seçicilərinə müharibəni dayandıracağına söz verib. Hərçənd, müsahibələrindən birində “müharibəni 24 saata dayandırmaq” vədinin sarkazm olduğunu desə də, danışıqları konkretləşdirmək onun maraqlarına uyğundur. Bununla belə, hələlik Putin öz manevrləri ilə prosesin bu istiqamətə yönəlməsinə imkan vermir.
ABŞ prezidenti Donald Tramp “Truth Social” sosial şəbəkəsində yazıb ki, Vladimir Putinlə telefon danışığı zamanı “enerji və infrastruktur obyektlərinə hücumların dərhal dayandırılması” barədə razılıq əldə olunub. Lakin bu söhbətdən cəmi bir neçə saat sonra Putin Ukraynanın yaşayış məntəqələrinə hava hücumları ilə cavab verdi. Buça və Qostomel rayonları bombalandı, Slavansk və Kramatorsk şəhərlərinə zərbələr endirildi, nəticədə Slavanskin bir hissəsi işıqsız qaldı. Sumı şəhərindəki xəstəxanaya da raket hücumu təşkil edildi. Eyni zamanda, Kiyev, Jitomir, Sumı, Çerniqov, Poltava, Xarkov, Kirovoqrad, Dnepropetrovsk və Çerkassı vilayətlərinin üzərində kamikadze dronlar peyda oldu.
Putin telefon danışığı zamanı ABŞ və Ukrayna nümayəndə heyətlərinin martın 11-də Ciddədə razılaşdırdıqları tam miqyaslı atəşkəs təklifini faktiki olaraq rədd edib. Zelenskinin sözlərinə görə, “Rusiyanın sülh istədiyini” ən yaxşı şəkildə statistika göstərir: Ciddə danışıqlarından sonra Rusiya Ukraynaya qarşı 1342 idarə olunan hava bombası, 8 raket, 580 kamikadze dronu, 44 “Lancet” tipli dron və 250 digər zərbə həyata keçirib.
Martın 19-na keçən gecə Ukrayna Hərbi Hava Qüvvələri Tramp və Putinin telefon danışığından sonra Rusiyanın həyata keçirdiyi hücumun miqyaslarını açıqlayıb: 2 “İskəndər-M” raketi, 4 S-300 raketi, 145 kamikadze dronu və 56 “saxta hədəf” dronu buraxılıb.
Bu rəqəmlər və hadisələr aydın şəkildə göstərir ki, kim sülhə can atır, kim isə proseslə manipulyasiya edərək dinc əhalinin qətlini və Avropa ölkəsinin terror olunmasını davam etdirmək istəyir.
Tam miqyaslı atəşkəs əvəzinə yalnız enerji infrastrukturuna hücumların dayandırılması təklifi irəli sürüldü. Halbuki Ukrayna tərəfi əvvəlcə hava və dəniz hücumlarının tamamilə dayandırılması təklifində israr edirdi. Ukrayna ABŞ-ın sülhyaratma təşəbbüslərini dəstəkləyərək atəşkəsə razılıq verdi. Lakin Putin ilkin təklifləri belə qəbul etmədi və yalnız enerji infrastrukturu ilə bağlı məhdud atəşkəs variantını irəli sürdü. Başqa sözlə, yaşayış evləri və xəstəxanalara hücumlar onun üçün prioritet olaraq qalır”, - institut direktoru hesab edir.
Eyni zamanda, o, qeyd edib ki, Rusiya üçüncü ildir Ukraynanın enerji infrastrukturuna hücumlar təşkil etsə də, bu ona heç nə vermir. “Qış başa çatdı. Son üç ayda, ənənəvi raket hücumları və lokal enerji kəsintilərindən başqa, enerji sektorunda heç bir ciddi insident baş vermədi. Bu andan etibarən Rusiyanın Ukraynanın enerji sisteminə zərbələri tamamilə mənasız olur. Ukraynada kifayət qədər enerji istehsalı və paylanması var, bu da Rusiyanın terror hücumlarını neytrallaşdırır.
Eyni zamanda, Rusiya energetikası, xüsusilə yanacaq-enerji kompleksi çöküşün astanasındadır. Buna görə də, Putin enerji sektoruna zərbələrin dayandırılması təklifini öz ölkəsini tənəzzüldən xilas etmək üçün irəli sürür.
Moskva “hamının hamıya” prinsipi ilə əsir mübadiləsi aparmaq əvəzinə, artıq Ukrayna tərəfindən irəli sürülmüş “175-in 175-ə” formatında mübadilə təklif etdi. Ukrayna prezidenti axşam müsahibəsində qeyd edib ki, bu mübadilə uğurla həyata keçirilib və Tramp və Putinin bu prosesə heç bir töhfəsi olmayıb.
Rusiya tərəfi ukraynalıların qətliamının dayandırılması istiqamətində real addımlar atmaq əvəzinə, İranın vəziyyətindən tutmuş beynəlxalq hokkey turnirlərinə qədər bir çox ikinci dərəcəli məsələləri müzakirəyə daxil edərək prosesi yayındırmağa çalışır. Moskva bununla ölkənin beynəlxalq izoliyasiyasını aradan qaldırmaq istəyir.
Yaxın Şərqdə əməkdaşlıq məsələsi, eləcə də İran, Çin və Hindistan kontekstində qarşılıqlı əlaqələr həqiqətən əsas mövzulardan biridir. Lakin Putin bunu yalnız Trampı çaşdırmaq üçün istifadə edir və regionda real məqsədlərə nail olmağa çalışmır.
Rusiya biznesmenləri ilə bağlı qapılar arxasında görüşən Putin bildirib ki, danışıqlar zamanı Krım, Xerson, Zaporojye, Donetsk və Luqansk vilayətlərinin Rusiyanın tərkib hissəsi kimi tanınmasını tələb edəcək. Guya bunun qarşılığında Odessa və digər ərazilərdən imtina edə bilər.
Faktiki olaraq, Ukrayna tərəfinin ABŞ-ı xəbərdar etdiyi ssenari baş verdi: Rusiya nə sülhə, nə də atəşkəsə hazır deyil. Əksinə, Rusiya mediası yeni ərazilərin tutulması, Ukraynanın zəiflədilməsi və Qərbin hərbi dəstəyinin dayandırılması barədə təbliğat aparmağa başlayıb. Bununla belə, Donald Tramp FOX News-a verdiyi müsahibəsində qeyd edib ki, Putinlə söhbət zamanı Ukraynaya Qərb yardımı məsələsi ümumiyyətlə müzakirə olunmayıb.
Son 10 ildə Putin ona olan bütün etibarı itirib. Buna görə də onun Odessa, yaxud enerji infrastrukturu ilə bağlı verdiyi hər hansı vədlər ciddiyə alınmayacaq. Tramp isə əksinə, böyük və gözəl sövdələşmələr axtarır. Bunu bilən Putin söhbəti istənilən mövzuya yönəltməyə çalışacaq – istər hokkey olsun, istərsə də İrəvan.
Yerdəki vəziyyət və real hadisələr (o cümlədən Cənubi Qafqazdakı proseslər) Putin üçün həmişə ikinci dərəcəli və məzmunsuz olacaq, yetər ki, o, təsirini davam etdirə bilsin”, - deyə Zolotuxin yekunlaşdırıb.
Pressklub.az
Xalqımızın zəngin tarixi ənələrinə söykənən əziz Novruz bayramını yenə könül xoşluğu, ruh yüksəkliyi ilə qarşılayırıq. Qalib dövlətin vətəndaşları kimi qürurluyuq! Azad eilmiş torpaqlarımız dirçəlir, yeni şəhərlər, kəndlər salınır, məcburi köçkünlüyü başa çatan həmvətənlərimiz doğma yurd yerlərinə qayıdırlar, ölkəmizin hər bir guşəsində quruculuq işləri gedir. Bu nailiyyətlərin təməlində bizim milli biriyimiz, dövlətimizin gücü, qüdrəti dayanır.
Vətənimizin azadlığı uğrunda canını fəda edən qəhrəman şəjidlərimizin xatirəsini bu mübarək gündə ehtiramla yad edirik. Onların ailələrinə səbir, qazilərimizə şəfa diləyirik.
Novruzun bu il müqəddəs Ramazan ayına təsadüf etməsi onun mərhəmət və xeyirxahlıq ruhunu da qüvvətləndirir. Allah mömin qardaş-bacılarımızın oruc, namaz, dualarını qəbul etsin.
Hamını Novruz bayramı münadibətilə təbrik edir, hər evə, hər ailəyə xeyir-bərəkət, xoş və mənalı günlər, sağlam həyat arzulayıran!
Bayramınız mübarək!
Azər Əsgərov
“Ermənistan son təxribatlarla sülhə əngəl olur. Bu da verilən ev tapşırığını yerinə yetirməkdir”.
Bu fikri Tribunainfo.az-a siyasi şərhçi Ramiyə Məmmədova deyib.
Onun qənaətinə görə, son razılaşmanın ardınca sərhəddə atəşkəsin pozulması İrəvana himayədarlıq edən qüvvələrin təlimatıdır. Onun fikrincə, məqsəd Bakının cavab verməsi və Azərbaycanı aqressor görmək hiyləsidir. Ekspert hesab edir ki, artıq ermənilər atəşkəsin pozulması ilə bağlı Azərbaycanı ittiham etməyə başlayıblar və bu da məkrli planın görünən tərəfidir. Məmmədova tezliklə prosesin səngiməsini proqnozlaşdırır.
İlk öncə, bir çox müəllim niyə öz adının haqqını verə bilmir? Uşaqlar niyə müəllimin müqəddəsliyini dərk eləmir?
Pedaqoji fəaliyyətimdə Türkiyəli müəllimlərlə işlədiyim dövrlər olub. Onlar şəxsi həyatlarında fərqli, iş prosesində isə demək olar ki, eyni adamlardırlar- işini sevən, uşaqların sevimli öyrətməni. Çox yaxşı öyrətmənlərlə yanaşı, heç bir dəyəri olmayan, amma uşaqlar üçün möhtəşəm olan Türkiyəli öyrətmənlərlə də birlikdə çalışmışam. Azərbaycanlı bir idealist müəllimlə orta səviyyəli türkiyəli öyrətməni müqayisə etmək olmur. Öyrətmənlər müəllimlərdən daha effektiv idilər.
Sual yaranır- fərq nədədir?
Fərq sözdədir, ifadədədir, ifadədəki mənadadır. Mən Azərbaycanlıyam və ərəbcə olan “müəllim” sözü Azərbaycan dilində düşünən biri olaraq mənim üçün xüsusi bir anlam daşımır, məndə hər hansı bir vizyon, missiya və məsuliyyət yaratmır. Eyni şey Azərbaycan dilində düşünən bir uşaq üçün də keçərlidir. Müəllimdir də, adının mənasını idrak edə bilmədiyimiz bir kimlik. Ancaq öyrətmən sözü mənə bir missiya, bir vizyon qazandırır. Bəli, tək bir söz-bir ad, bir kəlimə-bütün bir dünyagörüşü yarada bilər. Azərbaycan dilində düşünən bir uşaqda “öyrətmən” sözünü eşidəndə təslimiyyət, minnətdarlıq və hörmət hissi formalaşdırır. Ona nəsə öyrədən bir insanın varlığını daha aydın dərk edir.
Əgər insanın danışdığı dil onun düşüncələrini formalaşdırırsa, deməli, sözlər də düşüncə tərzini dəyişdirə bilər. Məsələn, hansısa dildə müəyyən bir anlayışı ifadə edəcək söz yoxdursa, həmin mədəniyyətdə o anlayışın özü də zəif dərk edilir.
Yəni, əslində, fikir birinci yaranır, amma söz onun tam formalaşmasına, ötürülməsinə və inkişaf etməsinə kömək edir. Fikrin öz dilini yaratmaq gücü var, lakin sözlər də fikirlərin istiqamətini müəyyənləşdirir.
Tural Abasquliyev
TEREF
Xəbər verildiyi kimi, martın 15-də Rusiya Prezidenti Vladimir Putin, Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenko və Tacikistan Prezidenti Emoməli Rəhmon Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə zəng ediblər. Kreml sahibinin iki ölkə rəhbəri ilə birlikdə Ali Baş Komandana zəng etmələri ilə bağlı bir çox müzakirələr başlayıb.
Siyasi analitik Asif Nərimanlı burada iki səbəb görür. O, bu barədə öz "Facebook" profilində status paylaşıb.
Musavat.com həmin statusu təqdim edir: "Putinin Əliyevə birbaşa yox, Lukaşenko və Emoməli Rəhmonla birlikdə zəng etməsi iki səbəbdən qaynaqlanır.
1. Mümkündür ki, Moskvada Əliyevin Qələbə paradında iştirak etməkdən imtina ehtimalı dəyərləndirilib, xüsusilə təyyarənin vurulması böhranı fonunda.
2. Putin təyyarənin vurulması ilə bağlı ilkin hesabatın dərcindən sonra Əliyevə zəng etməyib: parada dəvət məqsədilə zəng etsəydi, Əliyev müzakirələrdə təyyarə məsələsinə də toxunacaq, Bakının haqlı tələblərini yenidən irəli sürəcəkdi; Azərbaycan liderinin pradda iştirakını istəyən Putin bu məsələdə müsbət irəliləyişin olacağına dair ən azı müəyyən sözlər verməli idi;
Rusiya prezidenti təyyarə məsələsinin gündəmə gəlməməsi üçün Əliyevə Lukaşenko və Rəhmonla birlikdə zəng etdi. Əliyev paradda iştirak edəcəyini bildirib. Bu, təyyarənin vurulmasına görə Azərbaycanın Rusiyadan gözləntilərini Putinlə birbaşa təmasda gündəmə gətirmək imkanı yaradır. Hətta Əliyev əks gediş edə, Putinin zənginə dəstək verən Lukaşenko və Rəhmonla birlikdə də bu məsələni müzakirə edə bilər".
Cavanşir ABBASLI
Musavat.com