Bu ilin əvvəlindən Azərbaycanda ABŞ dollarına tələbatın artması davam edib. Mərkəzi Bankın məlumatına görə, yanvar-may aylarında 37 valyuta hərracında banklara 2 milyard 968 milyon ABŞ dolları satılıb. Bu, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə iki dəfə çoxdur.

Açıqlanan rəqəmlərə görə, ilin ilk üç ayında Azərbaycanda əhalinin də dollara tələbi kəskin artıb. 2024-cü ilin yanvar-mart aylarında insanlar banklardan 931.3 milyon dollar alıblar. Bu da illik müqayisədə 491.5 milyon manat və ya 112 faiz çoxdur.

İlin əvvəlində Mərkəzi Bank hərraclarda valyutaya tələbin aktivləşməsini "mövsümi xarakterli" adlandırmışdı: "Bu, əsasən, bir sıra dövlət layihələrinin icrası və özəl sektorun idxal tələbi (o cümlədən, ərzaq və kənd təsərrüfatı məhsulları) ilə əlaqədardır".

Bəs dollara tələbin artması fonunda 2024-cü ildə mümkün devalvasiya riski varmı?

Məsələ ilə bağlı danışan Milli Məclisin deputatı Vüqar Bayramov Referans.az-a bildirib ki, dollara tələbin artmasında bir çox amillər rol oynayır:

“Dollara tələbin yüksək olması həm dövlət xərclərinin, həm də idxalın artması ilə bağlıdır. Çünki dövlət xərcləmələri birmənalı şəkildə daha çox vəsaitin pul dövrüyəsinə daxil olmasına və onların bir qisminin idxal və yığım vasitəsilə dollar tələbi yaratmasına səbəb olur. Amma dekabr, yanvar və fevral ayı ilə müqayisədə prosesin Mərkəzi Bank tərəfindən daha çox nəzarətdə olduğunu və aylıq valyuta satışının xüsusən də ilin əvvəli ilə müqayisədə nisbətən stabilləşməsini müşahidə edirik”.

Deputat qeyd edib ki,Mərkəzi Bank ötən ilin sonunda da, bu ilin əvvəlində də prosesi nəzarətdə saxlaya bilib. Onun sözlərinə görə, Mərkəzi Bankın intervensiya imkanları var və bundan faydalanaraq prosesə təsir göstərmək mümkündür:

“Amma növbəti dövrdə milli valutamızın məzənnəsinin necə dəyişməsi birmənalı olaraq Mərkəzi Bankın mövqeyindən asılı olacaq. Mərkəzi Bank praktiki olaraq intervensiya yolu ilə proseslərə təsir imkanlarını qoruyub saxlayır. Eyni zamanda neftin dünya bazar qiyməti də bütövlükdə valyuta tələblərinə təsir göstərən faktorlardan biridir. Çünki neftin dünya bazar qiyməti ölkəyə daxil olan valyutanın həcmini müəyyənləşdirir. Amma Azərbaycan üzən məzənnə rejiminə keçmədiyi üçün birmənalı şəkildə milli valyutamızın növbəti dövr üçün kursu Mərkəzi Bankın mövqeyindən asılı olacaq”.

İqtisadçı Xalid Kərimli isə bildirir ki, 2024-cü ildə devalvasiya olacağını demək çətindir:

“Ən azından indiki göstəricilər çərçivəsində bu real deyil, proqnozlaşdırılmır. Bu Məkəzi Bankın səlahiyyətində olan bir məsələdir. Bizdə qiymətlər bazarda formalaşmır. Dolların artım səbəbi 2024-cü ildən başlayaraq dövlətin proyektləri bağlı iqtisadi aktivlikdir. Ölkədə COP-29 keçiriləcək. Bu olduqca böyük bir tədbirdir. Bunun hazırlığı üçün ciddi işlər görülür. Artıq yenidənqurma işləri əvvəlki illərlə müqayisədə daha çox vüsət alıb”.

İqtisadçı əlavə edib ki, dollara tələb artsa da, neftin və qazın qiymətləri hökumət üçün konfortlu zonadadır, vəsaitlər gəlir və narahatlıq yaratmır. Dolların qiymətinin il ərzində bahalaşacağını demək çətindir.

Avropa İttifaqı ölkələri rədd edilən Şengen vizası müraciətlərindən ildə 130 milyon dollar qazanır.

TNS xəbər verir ki, bu barədə “EUobserver”in araşdırma materialında bildirilir.

Nəşr qeyd edir ki, son zamanlar Şengen ölkələrinə viza müraciətləri rədd edilsə belə, ödənilən ərizə rüsumları geri qaytarılmır. Hazırda bu müraciət haqqı böyüklər üçün 80 avrodur, ancaq Avropa İttifaqı Komissiyasının qəbul etdiyi qərarla iyunun 11-dən bu ödənişin 90 avroya yüksələcəyi gözlənilir.

“LAGO Collective”in araşdırmaçılarından Marta Foresti və Otto Manteqazzanın məlumatına görə, Aİ 2023-cü ildə vizadan imtinadan 130 milyon avro qazanıb. 2022-ci ildə isə bu gəlir 105 milyon avro olub.

Məsələn, Böyük Britaniya ötən il rədd edilən ödənişlərdən 44 milyon funt sterlinq (50 milyon avro) əldə edib.

“130 milyon avro gəlirin 90 faizi Afrika və Asiya ölkələrindən edilən müraciətlərdən qazanılıb. Aşağı gəlirli Afrika ölkələrindən imtinalar daha yüksək səviyyədədir. Qana, Seneqal və Nigeriyadan rədd edilən müraciətlərin sayı 40-50 % arasındadır”,- Marta Foresti “EUobserver”ə bildirib.

Onun sözlərinə görə, bu mexanizm Aİ-nin "əks pul köçürmələri" kimi təsəvvür edilə bilər - kasıb ölkələrdən varlı ölkələrə pul axını.

Bu ilin yanvar-mart aylarında Azərbaycanda özəl sektorda işləyən muzdlu işçilərin (əmək müqaviləsi ilə işləyənlər) orta aylıq əmək haqqı 1 038 manat 70 qəpik olub.

Yeniavaz.com açıqlanan sonuncu rəsmi statistikaya istinadən bildirir ki, özəl sektorda işləyən işçilərin orta aylıq əmək haqqı bu ilin əvvəli ilə müqayisədə 7,5% və ya 72 manat 70 qəpik artıb.

Məlumat üçün bildirək ki, ən yüksək orta aylıq əmək haqqı paytaxtın Səbail rayonunda (2 608 manat 70 qəpik), ən aşağı orta aylıq əmək haqqı isə Yardımlı rayonunda (396 manat) verilib.

Paytaxt Bakıda isə orta aylıq əmək haqqı 1 288,5 manat olub.

Azərbaycanda özəl sektorda ən yüksək orta aylıq əmək haqqının verildiyi 5 şəhər və rayon belə olub:

Xocalı rayonu – 1 663,2 manat
Şuşa rayonu – 1 311,6 manat

Bakı şəhəri – 1 288,5 manat
Zəngilan rayonu – 1 109,1 manat
Qubadlı rayonu – 987,5 manat

Azərbaycanda özəl sektorda ən aşağı orta aylıq əmək haqqının verildiyi 5 şəhər və rayon belə olub:

Yardımlı rayonu – 396 manat
Daşkəsən rayonu – 403,7 manat
Lerik rayonu – 410,4 manat
Qax rayonu – 420,7 manat
Astara rayonu – 436,3 manat

Dollara tələbat durmadan artır. 2024-cü ilin yanvar-may aylarında Azərbaycan Mərkəzi Bankında (AMB) keçirilən 37 valyuta hərracında ümumilikdə banklara 2 milyard 968 milyon ABŞ dolları satılıb.

Satılan dolların həcmi ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə iki dəfə çoxdur. Belə ki, ötən ilin yanvar-may aylarında keçirilən valyuta hərraclarında banklara cəmi 1 milyard 492,4 milyon ABŞ dolları satılıb.

May ayında keçirilən yeddi hərracda isə valyuta satışının məbləği 558,6 milyon dollar təşkil edib. Bu da ötən ilin may ayındakı satışlardan iki dəfə yüksəkdir.

Azərbaycanda əhalinin banklardan əldə etdiyi nağd ABŞ dollarına tələbi də kəskin artıb. Belə ki, 2024-cü ilin yanvar-mart ayları ərzində banklar əhaliyə nağd 931,3 milyon ABŞ dolları satıblar. Bu da illik müqayisədə 491,5 milyon manat və ya 112 faiz (2 dəfə) artım deməkdir.

Aylar üzrə götürsək, 2024-cü ilin yanvarında əhali banklardan 211,5 milyon dollar, fevralında 499,58 milyon dollar, martında isə 220,21 milyon dollar nağd alış edib. 2023-cü ilin ilk rübündə əhali banklardan nağd 439,78 milyon dollar əldə etmişdi.

Birinci rübdə, həmçinin, bankların əhalidən dollar alışında azalma var. Belə ki, rüb ərzində banklar əhalidən 351,27 milyon dollar alıb. 2023-cü ilin eyni dövründə alışların həcmi 367,96 milyon dollar olmuşdu.

Bəs dollara artan tələbat devalvasiya riski yarada bilərmi?

Suala millət vəkili Vüqar Bayramov aydınlıq gətirib. O, Bizim.media-ya açıqlamasında bildirib ki, dollara tələbin yüksək olması dövlət xərcləmələrinin və idxalın artması ilə də bağlıdır:

"Məlumdur ki, dövlət xərcləmələri birmənalı şəkildə daha çox pulun dövriyyəyə daxil olması deməkdir. Bu zamansa həmin pul kütləsinin bir qismi idxal və yığım vasitəsi kimi dollar tələbinin yaranmasına gətirib çıxarır. Amma dekabr-yanvar-fevral ayları ilə müqayisədə biz prosesin Mərkəzi Bank tərəfindən daha çox nəzarətdə olduğunu və aylıq valyuta satışının, xüsusən də ilin əvvəllərindən nisbətən stabilləşməsini müşahidə edirik.

Təbii ki, Mərkəzi Bank ötən ilin sonlarında da, bu ilin əvvəllərində də prosesi nəzarətdə saxlaya bildi. AMB-nin intervensiya imkanları var. Bundan faydalanaraq prosesə təsir göstərə bilir. Amma yaxın gələcəkdə milli valyutanın məzənnəsinin dəyişməsi birmənalı şəkildə Mərkəzi Bankın mövqeyindən asılı olacaq.

Təbii ki, neftin dünya bazarındakı qiyməti də bütövlükdə valyuta tələbinə təsir göstərən faktorlardandır. Çünki neftin dünya qiyməti ölkəyə daxil olan valyutanın həcmini müəyyənləşdirir. Amma Azərbaycan üzən məzənnə rejiminə keçmədiyi üçün milli valyutamızın növbəti dövr üçün kursu birmənalı şəkildə Mərkəzi Bankın mövqeyindən asılı olacaq".

Milli.Az

“Məlum olduğu kimi, ölkədə minimum əməkhaqqının saatlıq minimum əməkhaqqı ilə əvəzlənməsi ilə bağlı təkliflər hazırlanır. Qeyd edim ki, aylıq minimum ödəniş sistemindən saatlıq ödəniş sisteminə keçid əmək haqqlarında dəyişikliyə səbəb olmayacaq. Artım o halda baş verəcək ki, minimumun həddi qaldırlsın. O da minimum həddə alanlara aid olacaq”.

Bu fikirləri Bakupost.az -a Vətəndaşların Əmək Hüquqlarını Müdafiə Liqasının rəhbəri Sahib Məmmədov deyib.
O bildirib ki, qanunvericilik sistemində bir çox məsələlər minimum əmək haqqına bağlıdr. Həmin qanunvericilik aktlarında da dəyişikliklər paket şəkilində hazırlanmalıdır:
“Bu bir günlük iş deyil. Çoxsaylı qanunvericilik aktları var, onlar dəyişməlidir: “Əgər bu gün bir şəxsə saata 5 manat təyin olunsa, bu, 8 saata 40 manat edir. Deməli, 13 gündə 400 manat, 23 gündə 800 manatı keçməlidir. Biz hələ ki buna hazır deyilik. Məsələn, bunu 2 manat eləmək olar ki, bu da kifayət qədər kiçik rəqəmdir”.
O əlavə edib ki, minimum əmək haqqı sosial normadır:
“Minimum əmək haqqının anlayışı Əmək Məcəlləsində belə verilir: Minimum əmək haqqı - iqtisadi, sosial şərait nəzərə alınmaqla qanunvericiliklə ixtisassız əməyə və xidmətə görə aylıq əmək haqqının ən aşağı səviyyəsini müəyyən edən sosial normativdir”.

Səudiyyə Ərəbistanının neft şirkəti "Saudi Aramco"nun 12 milyard dollarlıq səhm satışı bir neçə saat ərzində tamamlanıb.

İqtisadiyyat.az xəbər verir ki, bu barədə şirkət məlumat yayıb.

Məlumata görə, tələblər səhm üzrə 7,10 dollar və 7,73 dollar qiymət intervalında olub, lakin tələbin nə qədərinin xarici investorlardan gəldiyi bəlli deyil.

Hökumət "Aramco"nun səhmlərinin satışından əldə edilən gəliri "Vision 2030" layihələri üçün istifadə edəcək.

Ötən il Rusiya banklarının xalis mənfəəti əhəmiyyətli dərəcədə artaraq 3,3 trilyon rubla çatıb.

İqtisadiyyat.az xəbər verir ki, bu barədə Rusiya Mərkəzi Bankı məlumat yayıb.

2022-ci ildə kredit təşkilatlarının mənfəəti 0,2 trilyon rubl təşkil edib. 2021-ci ildə bu rəqəm 2,4 trilyon rubl olub.

Bütün dünyada müəllimlər təhsil sistemlərinin təməl daşları hesab olunurlar. Bununla belə, müəllimlərin maaşları və iş şəraiti ölkədən ölkəyə çox dəyişə bilər. Ona görə də “ən çox maaş alan ölkə” adı zamanla dəyişə bilər.

Viral.az dünyada ən yüksək müəllim maaşına malik olduğuna inanılan bəzi ölkələri təqdim edir:

1. Sinqapur

Sinqapur təhsil sisteminə və müəllimlərə böyük önəm verən ölkə kimi tanınır. Müəllimlərin maaşları onların ixtisas və təcrübəsinin qiymətləndirilməsi yolu ilə müəyyən edilir ki, bu da əksər hallarda digər ölkələrlə müqayisədə daha yüksək maaşlarla nəticələnir. Bundan əlavə, Sinqapurda müəllim peşəsinə verilən hörmət və dəstək digər ölkələrlə müqayisədə kifayət qədər yüksəkdir.

2. Lüksemburq

Lüksemburq yüksək həyat standartları və güclü iqtisadiyyatı ilə tanınır. Bu da müəllimlərə yüksək maaş almağa imkan verir. Lüksemburqda müəllimlərə təhsil standartlarını qorumaq və yüksəltmək üçün daim dəstək verilir və bu, yüksək maaşla mükafatlandırılır.

3. İsveçrə

İsveçrə ümumiyyətlə yaşayış səviyyəsinin yüksək olması ilə tanınır, lakin bu, müəllimlərin maaşlarında da özünü göstərir. İsveçrədə müəllimlər ölkənin yüksək təhsil standartlarını qorumaq üçün böyük məsuliyyət daşıyırlar və buna görə də onların maaşları da digər ölkələrlə müqayisədə yüksəkdir.

Yekun olaraq

Görünür ki, dünyada ən çox müəllim maaşı verən ölkələr ümumiyyətlə iqtisadi rifah səviyyəsi yüksək olan ölkələrdir. Bununla belə, maaşlar sadəcə bir meyar deyil. Müəllimlərin iş şəraiti, təhsil imkanları, öz peşəsinə hörməti də önəmlidir. Hər bir ölkənin öz təhsil sistemi və prioritetləri olduğundan, ən yüksək maaş alan müəllimlərin olduğu ölkə zamanla dəyişə bilər. Ancaq önəmli olan müəllimlərin dəyərini və töhfəsini hər zaman dərk etməkdir.