 |
|
|
Azərbaycanın ərzaq sektorunda əhəmiyyətli paya malik olan “Azərsun Holdinq” şirkəti qanunsuz işçi çalışdırmaqda ittiham edilir.
32gun.az xəbər verir ki, şirkətdə aparılan araşdırmalardan sonra barəsində İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 192.1-ci maddəsi ilə inzibati iş başlanıb.
Bu maddə Əmək Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş qaydada əmək müqaviləsi (kontraktı) hüquqi qüvvəyə minmədən işəgötürən tərəfindən fiziki şəxsləri hər hansı işlərin (xidmətlərin) yerinə yetirilməsinə cəlb edilməsi, yəni, qanunsuz işçi çalışdırmaqla bağlıdır.
İş baxılması üçün Nizami Rayon Məhkəməsinə göndərilib.
“Azərsun Holdinq”ə qarşı irəli sürülən ittiham təsdiqini tapacağı təqdirdə şirkət böyük məbləğdə cərimələnə bilər.
192.1-ci maddədə nəzərdə tutulan inzibati cəza növü belə deməyə əsas verir. Bu maddəyə görə fiziki şəxslər min manatdan iki min manatadək məbləğdə, vəzifəli şəxslər üç min manatdan beş min manatadək məbləğdə, hüquqi şəxslər iyirmi min manatdan iyirmi beş min manatadək məbləğdə cərimə edilir.
“Azərsun Holdinq”in hüquqi şəxs olduğunu nəzərə alsaq, o zaman şirkətə 20-25 min manat civarında cərimə sanksiyası tətbiq ediləcəyini güman etmək olar.
“Azərsun Holdinq”in sahibi Azərbaycanda fəaliyyət göstərən türkiyəli iş adamı Abdolbari Gozaldır. Azərbaycan mediası onunla bağlı tənqidi materiallarla zəngindir.
Son günlər aktual olan məsələlərdən biri də orta ümumtəhsil məktəblərinin X-XI siniflərində tədrisin təşkili ilə bağlıdır.
Belə ki, bugünlərdə sosial şəbəkələrdə X-XI siniflərdə təhsilin ödənişli olması təklifi çox səsləndirilir. Bəzi ekspert və valideynlər bunu əsasən onunla əlaqələndirirlər ki, onsuz da IX sinifi başa vurduqdan sonra şagirdlər repetitor yanına gedir və ailə həm məktəbə xərc çəkir, həm də repetitora ödəniş etməli olur. Ona görə də yalnız məktəbə ödəniş etməklə bu problem həll etmək olar.
Digər tərəfdən, valideynlər bildirirlər ki, X-XI-ci siniflərdə şagirdlər repetitor yanına getdikləri və məktəbdə dərs keçirilmədiyi üçün davamiyyət azalır. Bu baxımdan şagirdlərə X-XI siniflərdə “sərbəst davamiyyət” tətbiq edilə bilər.
Orta məktəblərdə X-XI siniflərdə təhsilin ödənişli olması və yaxud “sərbəst davamiyyət”in tətbiqi nə dərəcədə realdır?
Təhsil üzrə ekspert Elşən Qafarov “Cebhe.info”-ya bildirib ki, ümumiyyətlə, orta ümumtəhsil müəssisələrində 10-11-ci siniflərində təhsilin ödənişli olması fikri məntiqdən uzaqdır:
“Azərbaycan hüquqi dövlətdir və bütün münasibətlər qanunvericilik əsasında tənzimlənir. Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinin 5-ci maddəsində konkret göstərilir ki, dövlət standartlarına uyğun olaraq dövlət mülkiyyətində olan təhsil müəssisələrində ümumi təhsil pulsuzdur. O ki qaldı repetitorlara ödəniş edilməsinə, o tamamilə başqa bir mövzudur. Bu, ona bənzəyir ki, ağacın bir budağı quruyur, deyirik ki, gəlin kökünü də yerdən çıxaraq”.
Ekspert xatırladıb ki, Nazirlər Kabinetinin 19 yanvar 2010-cu il 10 saylı qərarı ilə təhsil müəssisələrinin sahibkarlıq və innovasiya fəaliyyəti ilə məşğul olma qaydaları müəyyən edilib:
“Təhsil müəssisələrinə ödənişli əsaslarla əlavə məşğələ keçməyə icazə verilir. Ancaq bu gün ümumtəhsil məktəblərinin nə müstəqil balansları, nə bank rekvizitləri var. Bu əlavə məşğələlərə görə ödənişlər hara gedir? Bu gün ümumtəhsil məktəblərində əlavə məşğələlərə görə repetitorluq edənlər hər uşağa görə 5- 10 manatdan məktəb direktoruna vəsait ödəyirlər. Burada “qara iqtisadiyyat” yaranır”.
Ekspertin sözlərinə görə, problemin həlli bu deyil, problemin həlli repetitorluğu aradan qaldırmaq üçün Dövlət İmtahan Mərkəzi (DİM) kimi “Çin səddinin” maneələrini aradan götürməkdir:
“Digər tərəfdən, ümumtəhsil məktəblərini publik hüquqi şəxsə çevirmək məsələsini həll etmək lazımdır. Bununla bağlı Nazirlər Kabinetinə qərar layihəsi verilib və hələ təsdiq olunmayıb. Ümumtəhsil məktəblərində təhsil pulsuz olduğuna görə “təhsili ödənişli edək” anlayışı özü kökündən səhvdir. Təəssüf edirik ki, cəmiyyətdə artıq belə fikirlər yaranıb. Onun da səbəbi repetitorluğun sistemə çökməsi, ümumi təhsilin tamamilə “metastaz” verməsidir. Repetitorluğun minimuma endirilməsi üçün müvafiq tədbirlər görmək olar. Bu tədbirlərdən biri DİM-in imtahan mexanizmində dəyişikliklər etməkdir.
İmtahanları şagirdlərin bilik və bacarığına uyğunlaşdırmaq lazımdır. Səslənən fikirlər kökündən yalnışdır, qəbuledilməzdir. Bunu deyən şəxslərin təhsil qanunvericiliyi və təhsil sistemindən anlayışı yoxdur. Şagirdin dərsə getməməsinin səbəbi DİM-in buraxılış imtahanını tərdis ilinin başa çatmasına 10-12 həftə qalmış keçirməsidir. Həmin buraxılış sinifləri üçün tədris artıq bitmiş sayılır. Bu da dövlətin təhsil qanunvericiliyinə ziddir. Məktəbi ödənişli sistemə çevirmək yox, DİM-in qanunvericiliyi pozmasının qarşısını almaq lazımdır”.
Aqstafa rayonu, Sadıqlı kənd sakini, Qarabağ qazisi Əfəndiyev Ramin Mübariz oğlu tərəfindən “Hürriyyət” qəzetinin redaksiyasına şikayət məktubu daxil olub. Şikayətçi iddia edir ki, dəfələrlə rayon İcra Hakimiyyətində qəbulda olsa da, işlə təmin olunmasına kömək etmirlər:
“Mən, Əfəndiyev Ramin Mübariz oğlu, yazaraq bildirirəm ki, İkinci Qarabağ Müharibəsinin iştirakşısı olmuşam. 2-ci qrup əliləm. Qardaşım Əfəndiyev Amil də veterandır.
İşlə bağlı icra başçısının qəbulunda olmuşuq. Bizə bildirirlər ki, iş yoxdur. Bəs, biz nə edək, nə ilə məşğul olaq? Bu qədər işsizlik olar?
Deyirlər ki, gedin gözləyin, iş olanda sizə məlumat verəcəyik. Amma heç bir məlumat vermirlər. Bu gedişlə heç vaxt da iş olmayacaq”.
"Hazırda dünya təhsilinin, dünya ali təhsil seqmentinin elə bir inkişaf mərhələsidir ki, orada ümumiyyətlə, bu detallar üzərində düşünməyə sadəcə vaxt qalmır".
Bunu Redaktor.az-a Bakı Biznes Universitetinin oğlan tələbələrinin saqqalları olması səbəbindən dərsə buraxılmamasına münasibət bildirən Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin (STM) əməkdaşı, təhsil eksperti Elmin Nuri deyib.
Onun sözlərinə görə, belə hallar birmənalı qarşılanmır:
"Təsəvvür edək ki, dünyanın hansısa bir nüfuzlu universiteti belə bir qadağa qoyur ki, şortla dərsə gələn, yaxud da ki, saqqalla dərsə gələn tələbələr dərsə buraxılmasın və onlara qarşı qadağa şamil olunsun:
"Yəni bu, sadəcə təsəvvürə gəlmir. Bu gün ali təhsil seqmenti, tələbədən tədqiqatçılıq bacarığı, öyrəndiyi nəzəri metodologiyanı istehsalatda tətbiq etməyi, tədqiqat aparmağın modern üsullarını tələb etməyi daha çox uyğun bilir, nəinki bu cür yanaşmalar. Yəni dünya universitetləri və uğurlu universitet üçün fərq etməz, bunun tələbəsi dərsə şortla gəlir, bunun tələbəsi dərsə saqqalla gəlir və sair. Bu məsələ sırf təhsil, akademik yanaşdıqda deyə biləcəyim sözlərdir. Məsələn, ikinci tərəfi odur ki, hər bir universitetin hüquqi cəhətdən haqqı var ki, öz daxili nizam-intizam qaydalarını tətbiq etsin və orada oxuyan tələbələrə bu nizam-intizama uyğun tədrisini təşkil etsin. Bu, onların haqqıdır, onların hüquqi öhdəliyidir. Düzmü edirlər, səhvmi edirlər, artıq hərəkətdirmi, əksik hərəkətdirmi, bu, artıq söhbətin bir başqa yoludur. Özəl bir tədris müəssisəsidir, öz daxili qayda-qanunu qoyub. Mənim aləmimdə universitet üçün maraqlı olan tələbənin geyimi, onun saqqal saxlaması, onu saçını necə kəsdirməsi deyil, onun fiziologiyası, fiziki görüntüsü deyil, onun beyni, onun bacarığı daha maraqlı olardı. Amma məsələnin digər tərəfi də odur ki, özəl bir tədris müəssisəsi öz nizam-intizam qaydalarını tətbiq etmək səlahiyyətinə sahibdirlər. Burada artıq seçim tələbənin üzərinə düşür. Mən də təbii ki, istəməzdim ki, bizim tələbələri saqqal qadağasına görə, şort qadağasına görə incitsinlər. Amma burada məsələ elədir ki, universitet də öz qaydalarını tətbiq etməyə çalışır. Bu lazımdırmı? Yalnız bir halda lazımdır ki, indi bəzi radikal din nümayəndələri, dini kəsimlər uzun formada saqqal saxlayırlar, tələbələrin hansısa birisi bu istiqamətdə meyilli olsa, onlara qarşı qadağa qoymaq, lazım gəlsə, başqa sərt tədbirləri görmək olar".
Ekspert dedi ki, burada məsələ fiziki görüntüdən gedir.
"Yəni gənc tələbələrdir, sırf fiziki görünüş olaraq, "şarm" olaraq saqqal saxlamağa maraqlıdırlar. Bu gün biz ali təhsillə bağlı detalları danışarkən, ümumiyyətlə bu kimi məsələlərin müzakirə müstəvisinə çıxmasına qarşı olmalıyıq. Bu gün universitet başqa cür qadağa qoymalıdır. Universitet qadağa qoymalıdır ki, ingilis dilində esse yaza bilməyən, yaxud tədqiqat bacarığı zəif olan, daha sonra müəyyən bu kimi bacarıqları yerində olmayan tələbələr öz üzərində işləsinlər və müəyyən qadağalar bu rakursdan qoyulsun. Tələbənin fiziki görünüşünə görə hər hansı bir qadağanın tətbiqi, o qədər də vacib olmayan təhsil hadisəsidir", - deyə E.Nuri bildirdi.
"AZƏRİQAZ" İstehsalat Birliyinin işçiyə verdiyi bu cavabını əsaslı və qanuni hesab etmirəm:
NHMT sədri Mirvari x. Qəhrəmanlı:"Azəriqaz" İstehsalat Birliyində: eyni şöbədə çalışan iki işçi (biri qadın olmaqla) tarif dərəcəsinin artırılması üçün SOCAR İRD-nin təşkil etdiyi imtahanda iştirak edib. Hər ikisi də eyni balı toplayıb: 20 bal. İmtahanda iştirak edəndən biri (qadın) həmin şöbədə 20 il, o biri şəxs (kişi) həmin şöbədə 4 ay çalışır. "Azəriqazda" iş stajı cəmi 17 il. Nəticədə xanım yox, o biri işçinin tarif dərəcəsi artırılıb. Xanımın "niyə", və "hansı meyar və kriteriyalar əsas götürülüb" kimi suallarına cavab verilmir Bu halda sual: "Azəriqaz" İB, seçim zamanı hansı amillərə və meyarlara üstünlük verib?
Azəriqaz İB: AR Əmək Məcəlləsinin 156.3- cü hissəsinə görə işçilərə növbəti əməyin ödənilməsi və ixtisas dərəcəsinin verilməsi növbəli və ya növbədənkənar artırıla bilər. Birliyin İdarəetmə Aparatının müvafiq struktur bölməsində yaranmış vakant yer üzrə bir aşağı dərəcədə işləyən ən yüksək eyni dərəcəli mütəxəssislərin hər ikisinin namizədliyinə birlikdə baxılmış, onların hər ikisi kvalifikasiya tələblərini (təhsil və iş stajı baxımından) ödədikləri üçün biliklərin yoxlanılması imtahanına cəlb edilmişdir. Əməkdaşlarımızın hər ikisi 20/20 bal toplamışdır. Vakant yer sayı bir vahid, namizəd sayı iki nəfər olduğu üçün işəgötürən Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinin 156. 3-cü hissəsi ilə ona verilmiş hüquqlarından istifadə edərək mülahizəsinə əsasən əməkdaşların birinə birinci növbədə növbəti əməyin ödənilməsi dərəcəsini vermiş, digər əməkdaşı isə Kadr Ehtiyatı Bazasına daxil etmişdir. Məlumat üçün bildiririk ki, Kadr Ehtiyatı Bazasına daxil edilmiş namizədlərin imtahan tarixindən etibarən bir il müddətində həmin struktur bölmədə vakant yer yarandıqca növbəlilik əsasında yerləşdirilməsi təmin edilir. Yeri gəlmişkən, həmin struktur bölmədə bu dövrdə daha bir vakant yerin yaranması gözlənilir. Həmin yer yarandıqda digər əməkdaşa növbəti əməyin ödənilməsi dərəcəsinin verilməsi təmin olunacaq.
NHMT sədri M. Qəhrəmanlı: "Azəriqaz" İB-yi verdiyiniz bu cavab - verilən sualı tam əhatə etmir. Əlbəttə, işəgötürənin işçini - işdə irəli çəkmək kimi hüquqi vardır. Təşkilatımız da buna ancaq sevinə bilər. Qüvvədə olan AR-n Əmək Məcəlləsində bu barədə kifayət qədər maddi və digər hüquq normaları vardlr. İşçi və ya biz bunu, yəni, işçinin irəli çəkilib, taarif dərəcəsinin artırılmasını mübahisə etmirik ki. lakin, burada əsas sual ondan ibarətdir ki, nədən eyni bal toplamış işçilərdən birinə üstünlük verilib, xanım işçi hansı meyarlara, hansı kriteriyalara əsasən, hətta iş stajı çox olduğu bu halda belə irəli çəkilmir. Bu halda Diskriminasiya hallarına yol verilibmi, burada qohumbazlıq, tanışlıq və sair hallar varmı ?
NHMT hüquqşünası Azər Quliyev: "Azəriqaz" İB-yi. Burada bir işçinin, əmək funksiyaları və digər əmək vəzifələrinin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar üstünlükləri, peşəkarlıq, staj və sair digər üstün meyarları əsaslandırılmalıdır. Bir işçinin digər işçiyə qarşı olan əsaslandırılmış üstünlükləri. Belə bir üstünlük və ya digər meyarlar olmadan bu qaydada əsaslandırma düzgün deyil və ayrı seçkilik hesab olunur. Qeyd olunan cavab qanuni deyil, AR Əmək Məcəlləsinin 16-cı maddəsinin pozulması və diskriminasiyadır.
Azer Quliyev
TEREF
Bugünlərdə jurnalist dostlarımızdan biri ilə axşam saatlarında şəhərin mərkəzində- “Torqovı”da gəzişirdik. Gördüyüm mənzərə məni heyrətləndirdi. Yerli sakinlərdən çox ərəb və Asiya ölkələrindən olan (hindistanlı, pakistanlı) turistlərə rast gəldik.
Onları daha çox hansısa yungüləxlaqlı xanım təsiri bağışlayanlara “padxod” etməyə cəhd edən və ya həmin ərazidə sayın durmadan artan “gecə klubları”nın önündə boyunlarını bükən vəziyyətdə görmək mümkündür.
Həmkarım dedi ki, “İçəri şəhər” kimi tanınan ərazidə də çoxlu sayda turistə rast gələ bilərik, ancaq onların davranışları və maraq dairələri tam fərqlidir.
Getdik, doğrudan da deyilən kimidir. “İçəri şəhər”də daha çox Rusiyadan gələn slavyan görkəmli turistlər gözə dəyir.
Onları restoranlarda mədəni şəkildə oturub, xüsusi zövqlə Azərbaycan mətbəxindən yeməklər dadlıqlarını, ya da bələdçilərin köməyi ilə tarixi abidələrlə tanış olduqlarını görmək mümkündür.
Bu gün səhər “Ağ şəhər”in yaxınlığında olan “Nizami” parkında oldum. Burada gəzən çoxlu sayda rus turistlərə də “qidlər”in parkın qədim tarixi və Nobel qardaşları ilə bu məkanın hansı əlaqələrinin olması haqda məlumat verildiyini gördüm.
Amma etiraf edim biz də Rusiyaya gedəndə teatr, muzeylər, tarixi yerlərdən daha çox başqa yerlərə üz tuturuq. Deyəsən, bu məsələdə uzun illər vahid dövlətin tərkibində yaşadığımız ruslara deyil, din qardaşlarımız ərəblərə oxşamışıq.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
Azinforum.az
Ölkədə evsiz insanların sayı kifayət qədərdir.
Bu da önemli bir faktdır ki, bir qrup imkanlı şəxslər davamlı olaraq çox sayda daşınmaz əmlak alırlar. Qeyd edək ki, son vaxtlar bir sıra vəzifə səlahiyyətindən sui-istifadə edən şəxslər öz cinayət əməllərinə görə vəzifədən uzaqlaşdırılaraq, əmlakları da müsadirə olunub. Belə olduğu təqdirdə isə daşınmaz əmlak bazarında da bir durğunluq yaranır.
Belə vəziyyət mənzil bazarı üçün "təhlükəli" hesab edilirmi?
Daşınmaz əmlak məsələləri üzrə ekspert Elnur Fərzəliyev "Cebhe.info"-ya bildirdi ki, əvvəlki illərdə daşınmaz əmlaka yatırım edən şəxslərin bir çoxu vəzifəli şəxslər idi ki, onlar hansısa formada əldə etdikləri gəlirləri mənzillərə, qeyri-yaşayış obyektlərinə yatırırdılar:
"Lakin daha sonra biz şahidi olduq ki, artıq bəzi işlərdə nöqsana yol vermiş vəzifəli şəxslərin həbsi nəticəsində onların bütün əmlakları mediada yayımlandı və əmlakları müsadirə olundu.
Təbii ki, bu tip halllar baş verdikcə mənimsəmə yolu ilə əldə etdikləri gəlirləri artıq daşınmaz əmlaklara yatırmırlar. Burada söhbət yalnız həmin şəxslərdən getmir, bir qrup iş adamları da var ki, onlar da bu kimi siyahıları gördükdən sonra daşınmaz əmlaka yatırım etməyin gələcəkdə onlar üçün risk yarada biləcəyini və yaxud onların qanundankənar hər hansı bir hərəkətləri nəticəsində həbs olunan zaman əmlaklarının müsadirə olunacağından qorxaraq artıq yatırımı daha çox başqa sahələrə yönəldirlər.
Bu tip hallar da daşınmaz əmlak bazarında müxtəlif formada alıcı azlığına gətirib çıxara bilir. İstənilən halda cinayət törətmiş şəxs öz cəzasını almalıdır. Ancaq əmlak bazarının hansısa formada qorunub saxlanılması üçün bu cür istintaq məsələləri geniş işıqlandırılmasa daha yaxşı olar.
Çünki bu bir tərəfdən yaxşı olsa da, digər tərəfdən əmlak bazarında alıcı kütləsini azaldır və imkanlı insanlarda qorxu hissi yaradır. Bu səbəbdən artıq onlar daşınmaz əmlaklara yatırım etməkdən ehtiyat edirlər. Onsuzda ev alan şəxslər imkanlı şəxslərdir. Ancaq elə insan var ki, özü üçün ev alır, elə vətəndaşlar var ki, əldə etdikləri vəsaitləri bu sahəyə yatırır.
Daha çox 10-30 ev alır və onların əmlaklarının ümumi dəyəri milyonlarla ölçülür. Gələcəkdə onların da bu cür həbs olunacağı və əmlaklarının müsadirə olunacağı qorxusundan onlar artıq daşınmaz əmlak almaqdan imtina edirlər.
Təbii ki, hər kəs layiqli cəzasını almalıdır. Dövlətdən mənimsədiyi pullar dövlətə geri qayıtmalıdır. Onların taladığı pullarla əldə etdiyi əmlaklar geri qayıtmalıdır. Ancaq bu dövlətlə həmin şəxslər arasında olsa daha yaxşı olar ki, əmlak bazarına öz mənfi təsirni göstərməsin".
Kürdəmir rayon sakini Həsənov Xaliq İlham oğlu tərəfindən Hurriyyet.az saytının redaksiyasına şikayət məktubu daxil olub. O, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyindən şikayətçidir.
“Mən, Həsənov Xaliq İlham oğlu, yazaraq sizdən xahiş edirəm ki, problemimi işıqlandırasınız.
2023-cü ilin avqust ayından xəstəxanada yatıram. Səhhətim çox pis vəziyyətdədir, yeriyə bilmirəm. İflic diaqnozu qoyublar. Əlillik dərəcəsi almaq üçün sənədimi göndərirəm, imtina verirlər. Özüm-özümə baxa bilmirəm, bütün əziyyətimi yoldaşım çəkir. Hər şeyi burda yazmaq olmur. Əlimi yumağa gedə bilmirəm. Belə insafsızlıq olmaz.
Mənə deyirlər ki, məhkəməyə ver. Məhkəmə pulsuzdur? Məhkəmə dövlət qurumunun sözünü qoyub, mənim kimi ayağı işləməyən adamın sözünü deyərmi?!"
Şikayətçinin redaksiyamıza göndərdiyi video-müraciəti olduğu kimi təqdim edirik:
Jalə FAMİLQIZI
Redaksiyadan: Qarşı tərəfin mövqeyini dərc etməyə hazırıq.
"Bu ilin ilk rübündə dövlət büdcəsindən sosial müdafiə və sosial təminata proqnoz ilə müqayisədə 40 faiz daha çox vəsait ayrılıb. Belə ki, bu dövr üçün 777 milyon manatın ayrılması nəzərdə tutulsa da, faktiki 1 milyard 84 milyon xərclənib".
AzFakt.com xəbər verir ki, bunu iqtisadçı deputat Vüqar Bayramov deyib. O bildirib ki, sosial istiqamətlərə daha çox vəsaitin ayrılması maaş, müavinət və digər sosial ödənişlərin yenidən artırıla bilməsi imkanları ilə bağlı sualları daha da aktuallaşdırıb.
"2024-cü ilin büdcə xərclərinin 40, cari xərclərin 70 faizi sosial yönümlüdür. Bu isə 2024-cü ildə də sosial təminatın prioritetliyini qoruyub saxladığından xəbər verir. Son 5 ildə daha da dərinləşən sosial paket nəticəsində həmin dövrdə minimum əmək haqqı 2.8 dəfə, orta aylıq maaş isə 80 faiz artıb. Sosial istiqamətə nəzərdə tutulan vəsaitin daha da artırılması büdcəyə yenidən baxılması nəticəsində mümkün ola bilər.
"Büdcə sistemi” haqqında qanuna əsasən, may ayının 15-dən tez və oktyabr ayının 15-dən gec olmayaraq, cari ilin dövlət büdcəsinə yenidən baxılması barədə Milli Məclis qarşısında məsələ qaldırıla bilər. Bu kontekstdən, gözlənilir ki, hökumət tərəfindən fiskal dəyərləndirmə aparıldıqdan sonra bu istiqamətdə yekun qərar veriləcək. Sosial təminata 2024-cü ilin geridə qalan aylarında daha çox vəsaitin xərclənməsi isə ilin növbəti aylarında da sosial ayırmaların prioritet olacağından xəbər verir".
Dövlət İmtahan Mərkəzi martın 3-ü və 10-da keçirilən buraxılış imtahanlarının nəticələrinə dair bəzi statistik məlumatları açıqlayıb.
İmtahanlarda 100 249 şagird (peşə məktəbləri və hərbi liseylər istisna olmaqla) iştirak edib. Qeyd olunub ki, buraxılış imtahanında iştirak edən ortastatistik şagird tədris dili fənni üzrə 55.53, riyaziyyat fənni üzrə 34.11, xarici dil fənni üzrə 42.72 bal toplayıb və ümumi balı 132.10-a bərabər olub.
Əvvəlki illərlə müqayisədə hər üç fənn, xüsusilə tədris dilli fənni üzrə nəticələrin daha da yaxşılaşdığını müşahidə etmək olar.
Bildirilib ki, imtahanda ən yüksək nəticəni Elm və Təhsil Nazirliyi tabeli liseylərin və özəl liseylərin şagirdləri (orta bal 205.96) əldə ediblər.
Bölgələr arasında ən yüksək nəticəni Sumqayıt, Naxçıvan və Qubadlı rayonunun məktəblərinin şagirdləri qazanıblar (müvafiq olaraq 163.22, 157.52, 157.25 bal).
Məlumata görə, martın 3-də keçirilən imtahanda 14, martın 10-da keçirilən imtahanda isə 39 nəfər maksimal olan 300 bal toplayıb. Ancaq hər iki imtahanın məzmununu müqayisə etdikdə mürəkkəblik səviyyəsinin oxşar olduğu müşahidə olunur.
Ümumiyyətlə, Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) keçirdiyi imtahanlarda istifadə olunan bütün test tapşırıqları imtahanın mahiyyətinə uyğun olaraq standart alqoritm vasitəsilə eyni prinsip əsasında formalaşdırılır. Uzun illərin elmi-statistik təhlilləri göstərir ki, müxtəlif zonalar üzrə keçirilən imtahanların çətinlik dərəcəsi arasında fərq məqbul statistik xəta payı çərçivəsindən kənara çıxmır.
Müşahidələrə əsasən, təəssüf ki, cəmiyyətdə tez-tez imtahan səviyyəsini maksimal bal toplayanların sayına görə müəyyən etmək meyili var və bu hər hansı bir imtahan nəticəsi açıqlananda müəyyən müzakirələrə səbəb olur.
Göstərilir ki, imtahanlarda yüksək bal toplayanların sayının çoxluğunu sualların sadə olması ilə əlaqələndirmək fikri də doğru deyil. İmtahanın çətinlik dərəcəsi əvvəlcədən necə elan olunursa, elə o səviyyədə də təqdim edilir. Ötənilki imtahanla builki imtahanın məzmununu müqayisə etdikdə, çətinlik səviyyəsinin eyni olduğunu müşahidə etmək olar.
Builki nəticələrin artmasına təsir göstərən amillərdən biri pandemiyanın tədris prosesinə təsirinin azalması ilə bağlıdır. Ötən il imtahan verən abituriyentlər pandemiyadan ən çox zərərçəkən nəslin nümayəndələri idi. Çünki 2020-ci ildə pandemiya yeni başlayanda onlar 9-cu sinifdə təhsil alırdılar. Faktiki olaraq 10-11-ci sinifdə pandemiya onlara daha çox təsir göstərmişdi. Növbəti nəslə isə pandemiya bir il daha az təsir göstərib.
Qeyd edək ki, builki buraxılış imtahanlarında 50-dən artıq məzununun yüksək nəticə göstərməsi aktual olan mövzulardandır. Bunu məktəbin deyil, repetitorun uğuru hesab edən insanlar da var. Bununla yanaşı bir sıra ekspertlər bu uğuru hazırkı buraxılış imtahanlarında sualların asan olması ilə əlaqələndirirlər.Ancaq DİM isə sualların sadə olması fikri ilə razılaşmır.
Bəs məzunların builki uğurlarını əsasən hansı amillərlə əlaqələndirmək olar?
Təhsil üzrə ekspert Elşən Qafarov “Cebhe.info”-ya bildirdi ki, 2024-cü ilin buraxılış imtahanlarının I mərhələsində 53 nəfərin ən yüksək bal toplaması əlavə suallar yaradır:
“Əslində bu, yaxşı haldır. Biz də illərdir təklif edirik ki, Dövlət İmtahan Mərkəzi məzunların real bilik və bacarıqlarına uyğun olaraq suallar tərtib etsin. Bundan əvvəlki illəri nəzərə alsaq, xüsusi inqilabi bir dəyişiklik olduğunu görmürük. Sual yaranır ki, niyə əvvəlki illərdə nəticələr bu qədər yüksək deyildi, ancaq 2024-cü ildə yüksək oldu?
Əgər DİM bunu pandemiya ilə əlaqələndirirsə, pandemiyanın nəticələri 2022-ci ilin buraxılışlarında bitdi. Bu il 11-ci sinifi bitirənlər tam orta təhsil səviyyəsinə 2022-2023-cü il tədris ilində qəbul olunublar. Biz sualların niyə asanlaşdırıldığını demirik. Sual veririk ki, növbəti ildə də bu nəticə təkrarlanacaq?
DİM əvvəlki illərlə indiki nəticələri müqayisə edəndə təhsil sistemində nə böyük inqilabi dəyişiklik baş verdi ki, bu gün nəticələr sıçrayışla yuxarı qalxdı? Biz düşünmürük ki, DİM sualları asanlaşdırıb. DİM ilk dəfə imtahana məzunların real bilik və bacarıqlarına uyğun suallar salmağa başladı. Ona görə də nəticələr yüksəkdir.
DİM bu buraxılış imtahanının nəticələri ilə uzun illərdir ki, təhsil sisiteminin və ümumtəhsil məktəblərinin üzərində bir basqı qurur. Nəticələr aşağı olan kimi cəmiyyətdə belə bir fikir yaranır ki, “təhsl dağıldı”. Nəticə bir qədər qalxdıqdan sonra isə “Təhsildə hər şey yaxıdır” fikri formalaşır.
İstəyirik ki, DİM dövlət məktəblərinə olan inamı, etibarı cəmiyyətdə sarsıtmasın. Məzunların real bilik və bacarıqlarına uyğun olaraq suallar salınsın. Əgər real bilik və bacarıqlara uyğun suallar salınsaydı, hələ dövlət məktəblərində məzunların nəticələri bundan daha yaxşı ola bilərdi. Arzu edirik ki, növbəti illərdə də DİM-in bu il başladığı müsbət tendensiya davam etsin, suallar məktəb proqramlarına uyğun olaraq tərtib olunsun, nəticədə məzunlar öz bilik və bacarıqlarını düzgün nümayiş etdirə bilsinlər”.
Ekspertin sözlərinə görə, ümumilikdə isə problemin həlli nəticənin aşağı-yuxarı olması deyil:
“Problemin həlli yolu DİM-dən test hazırlamaq səlahiyyətinin alınmasıdır. DİM texniki quruma çevrilməsi prosesinə başlanılmalıdır. Qarşıdan qəbul imtahanları gəlir və qrup imtahanları ixtisas imtahanları ilə əvəz olunmalıdır.
Yəni məzunun əvəzinə ali məktəbi seçməli deyil. Abituriyent bir ixtisas üzrə imtahanda iştirak edə bilsin. Abituriyent müxtəlif ixtisaslar üzrə eyni imtahanda iştirak etməsi doğru seçim deyil. Dünyanın heç bir ölkəsində belə praktika yoxdur”.