Tənqidlə əhatə olunan uşaq - günahlandırmağı öyrənir
İstehza ilə əhatə olunmuş uşaq - etibarsız olmağı öyrənir
Düşmənçiliklə əhatə olunmuş uşaq - döyüşməyi öyrənir
Qəzəbin əhatəsində olan uşaq - incitməyi öyrənir
Anlaşılmazlıqla əhatə olunmuş uşaq - başqalarını eşitməməyi öyrənir
Hiylə ilə əhatə olunmuş uşaq - yalan danışmağı öyrənir
Utancla əhatə olunmuş uşaq - özünü günahkar hiss etməyi öyrənir
...və bu dairəni ancaq güclü ruhlar qıra bilər...
Dəstəklə əhatə olunmuş uşaq - qorumağı öyrənir
Gözlənti ilə əhatə olunmuş uşaq - səbirli olmağı öyrənir
Təriflə əhatə olunmuş uşaq - özünə inamlı olmağı öyrənir
Dürüstlüklə əhatə olunmuş uşaq - ədalətli olmağı öyrənir
Təhlükəsizliyin əhatəsində olan uşaq - Güvənməyi öyrənir
Sevgi ilə əhatə olunmuş uşaq - sevməyi və sevgi verməyi öyrənir
Seçim azadlığı ilə əhatə olunmuş uşaq - qərarlarına görə məsuliyyət daşımağı öyrənir
... və belə bir tərbiyəni pozmaq çətindir ...
Teref.az

Ucqar bölgələrdə çalışan müəllimlərə xüsusi güzəştlər, imtiyazlar verilməlidir
Azərbaycan məktəblərində təxminən 3 mindən çox müəllim yeri vakantdır. Həm də bu il üçün müəllimlərin işə qəbulu üzrə imtahanlarda təqdim olunan vakant yerlərdən bəziləri boş qalıb. Bu barədə Təhsil İnstitutunun İnsan Resursları Mərkəzinin direktoru Nurlan İsmayılbəyli “Media və təhsil dialoqu” mövzusunda keçirilən təlim-seminarda çıxışı zamanı deyib. Onun sözlərinə görə, tutulmayan vakant yerlər dərs saatları daha az olan və ucqar yerdəki məktəblərdədir. N.İsmayılbəyli əlavə edib ki, bu il həm müddətli, həm də müddətsiz müqavilə ilə işə qəbul edilənlərin sayı təqribi 6 min nəfərdir. “İl ərzində boş qalan yerlərə müddətli müqavilə ilə işə qəbul aparılacaq", - deyə o, əlavə edib. Müəllimlərin işə qəbulu üzrə ən çox vakant yer isə musiqi fənni üzrə olub. Bu say 1 857-dir. N.İsmayılbəyli vurğulayıb ki, rayonlar üzrə vakant yer bölgüsünə gəlincə, 1 679 yer Lənkəran-Astara Regional Təhsil İdarəsində, ikinci yer Bakı şəhəri üzrə Təhsil İdarəsində 1 117 vakant yer, ən az yerlər isə nazirliyə tabe olan müəssisələrdən 63 və internatda 62 olaraq müəyyən edilib.


Məlumatdan belə görünür ki, müəllimliyə xeyli vakant yerlər var. Amma tədris ili başlayar-başlamaz müəllim
çatışmazlığından gileylər artacaq. İllərdir bu problem həllini tapmır. Müəllimlik ixtisasını bitirənlər ucqar bölgələrə, kənd məktəblərinə işləməyə getmirlər.

Əksəriyyət çalışır ki, paytaxtda, mərkəzi məktəblərdə işləsin. Nə qədər deyilirsə də ki, ucqar bölgələrdə müəllim işləyənlərə güzəştlər edilir, ev, torpaq sahəsi verilir, yenə də gedən yoxdur. Ya, güzəştlər, həvəsləndirici təkliflərin əsası yoxdur, ya da müasir müəllimlər, nə olursa-olsun, kəndin toz-torpağına batmaq istəmir.

TEREF.AZ-ın məlumatına görə, problemin səbəbləri barədə “Şərq”ə danışan təhsil eksperti Elçin Əfəndi qeyd etdi ki, burada bir neçə səbəb var:

- Müəllimlərin İşə Qəbul imtahanında iştirak edib uğurlu nəticə əldə edənlərə, çox zaman müddətli müqavilə ilə iş təklif edilir. Namizədlərə isə bu sərf etmir. Onlar müddətsiz müqavilə ilə işə qəbulu üstün tuturlar, ona görə də təklifdən imtina edirlər. Digər tərəfdən aparıcı fənlərə vakant yerlər bəzən gizlədilir. Açıqlanan dərs saatı az olan fənlərdir. Bunlar rəsm, əmək və texnologiya, musiqi fənləridir. Bu fənlərə 2-3 dərs saatı ayrılır. Namizədlər 2-3 saata görə məktəbdə çalışmağı uyğun görmürlər. Çünki əmək haqqı az olacaq. Müəllimin ən azı 250 manat əmək haqqı alması üçün azı 18 dərs saatı olmalıdır. Dərs saatları az olan fənlərə vakant yerlər belə yaranır. Orta məktəblərdə rəsm, musiqi, əmək və texnologiya fənləri üzrə sırf bu ixtisasları bitirmiş müəllimlər işləmir, bu dərsləri də digər fənn müəllimlərinə verirlər ki, heç olmasa, onların əmək haqqı bir qədər artsın. Dərs saatı az olan fənləri tədris edəcək müəllimlərin ya əmək haqqı artırılmalıdır, ya da onlara əlavə həvəsləndirici paketlər təqdim edilməlidir. Belə olarsa, bu ixtisası bitirmiş şəxslər məktəbdə dərs verməyə razılaşar.

E.Əfəndi ucqar bölgələrdə vakant yerlərin çoxluğuna gəlincə, bunu da müəllim ixtisasını bitirmiş şəxslərin bölgələrə marağının az olması ilə izah etdi:

- Ucqar bölgələrdə çalışan müəllimlərə xüsusi güzəştlər, imtiyazlar verilməlidir. Bu barədə həmişə danışılır, amma ortada bir nəticə yoxdur. Müəllimlik ixtisasına yiyələnmiş şəxslər güzəşt və imtiyazların olacağına inanmır, ya da bunun əməli təsirini görmür. Ona görə də paytaxtda, mərkəzi məktəblərdə müəllimlik etməyə üstünlük verirlər. İmtahanlardan sonra vakant yerlər açıqlanır, lakin hətta yüksək nəticə göstərənlər də işlə təmin edilmir. Müəllimliyə qəbulda başqa vasitələr rol oynayır.

Şəhid Ruslan Seyidovun həyat yoldaşı Minarə Seyidova Moderator.az -ın elektron poçt ünvanına şikayət məktubu göndərib.

Moderator.az həmin məktubu təqdim edir:

"Şəhid Ruslan Seyidov 1993-cü ildə erməni işğalçılarının torpaqlarımıza təcavüzü zamanı vətənin dar günündə dözə bilməyib , könüllü olaraq vətənimizin müdafiəsinə qalxib, torpaqlarımızın azad edilməsi və ərazi bütövlüyümüzün bərpası uğrunda döyüşlərdə fəal iştirak edib.

Tank komandiri olan Ruslan düşmənlə qəhrəmancasına vuruşub, ekipajı ilə birlikdə ermənilərin tutduğu mövqeləri darmadığın edib, düşmənə sarsıdıcı zərbələr endirib.

Torpaqlarımızın erməni işğalçılarından azad olunmasında göstərdiyi şəxsi igidliyə, şücaətinə və yüksək keyfiyyətlərə görə komandanlığı tərəfindən fəxri fərmanla təltif olunub, Ruslan Seyidova dəfələrlə təşəkkür elan olunub.

Ailənin tək övladı olan, Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutunun məzunu olan Ruslan Seyidov 32 yaşında, 1993-cü il, 13 dekabrda Beyləqan istiqamətində gedən döyüşlərdə qəhrəmancasına şəhid olmuşdur.

Ruslan Seyidov Sumqayıt Şəhidlər Xiyabanında dəfn olunub.

Hörmətli redaksiya, mən Sumqayıt sakini, Minarə Seyidova şəhid Seyidov Ruslan Yusif oğlunun həyat yoldaşıyam.

Mətbuata müraciət etməyimin səbəbi 29 ildir ki, şəhid ailəsi olaraq bizə laqeyd və etinasız münasibətdir.

Həyat yoldaşım şəhid olandan sonra ailənin bütün qayğı və ehtiyacları mənim üzərimə düşüb. İki övladımı tibb bacıcı işləyərək min bir əziyyətlə boya -başa çatdırmışam.

29 il ərzində mən birdəfəlik 11 000 manat sığorta ödənişindən və şəhid ailəsinə verilən təqaüddən savayı qanunla şəhid ailələri üçün nəzərdə tutulmuş heç bir imtiyazdan və güzəştdən istifadə etməmişəm.

Baxmayaraq ki, himayəmdə 2 uşaq olub, yaşayış şəraitim, maddi vəziyyətimin pis olduğuna görə məsul, vəzifəli şəxslərə, yerli bələdiyyəyə, Ombusmana, deputat Qənirə Paşayevaya, Sumqayıtın 4 icra başçına - Təvəkkül Məmmədova, Vaqif Əliyevə, Eldar Əliyevə, indiki icra başçısı Zakir Fərəcova rəsmən müraciət etmişəm, prezidentə, vitse-prezidentə, aidiyyatı qurumlara yüzlərlə teleqaram vurmuşam, şikayət ərizələri ilə müraciət etmişəm indiyəcən heç bir müsbət nəticə olmayıb, mənə köməklik edilməyib.

1993-cü ildən indiyəcən bir-iki halı- 1-2 tədbirə dəvəti, bayramları, əlamətdar günləri istisna etməklə demək olar ki, heç bir rəsmi mənim qurumdan qapımı döyməyiblər, ailə şəraitimlə, sosial durumla maraqlanmayıblar.Halbuki dediyim kimi mən sosial durumumun yaxşılaşması üçün çoxlu sayda rəsmi qurumlara müraciətlər etmişəm,şikayət etmişəm.

Sanki heç belə bir şəhid ailəsi yoxdur. Bu cür laqeydlik mənə və övladlarıma ilk növbədə mənəvi olaraq pis təsir edir. Çünki mənim həyat yoldaşım torpaqlarımızın düşməndən azad olunması uğrunda canını qurban verib.

İndi isə çoxlu sayda müraciət etsəm də bizə fərdi yaşıyış yeri tikmək üçün nə torpaq sahəsi verilib, nə mən, mənə düşsə də Şəhid ailəsinin yaşayış sahəsi ilə təmin edilməsi haqda qüvvədə olan qanunvericiliyə müvafiq olaraq mənzillə təmin olunmuşam, nə də övladlarım ixtisasına uyğun işlə təmin olunub.

Qızım ali təhsilli, 3 diplomu ola-ola işsizdir, oğlum isə ailəsini dolandırmaq üçün Azərbaycandan kənarda, qonşu ölkədə işləmək məcburiyyətindədir, ölkəyə gəlib –gedir, yollardadır.

Halbuki mən qızımın və oğlumun dövlət müəsissələrində ixtisalarına uyğun işlə təmin olunması üçün rəsmi qurumlara yüzlərlə müraciət etmişəm.

Bu müraciətlərə cavab olaraq Sumqayıt icra hakimiyyətindən uzağı ofisant və satıcı kimi iş yerləri təklif olunub.

Bakıda Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi nazirninin müavinin qəbulunda olandan sonra mənə yerli idarədən işə CV yazmağı məsləhət görüblər.

Halbuki bunları biz nazirliksiz, icra hakimiyyətsiz də özümüz də edə bilərik.

Şəhid ailəsi olaraq nəinki evlə təmin olmamışıq, bizi indiyəcən mənzil almaq üçün heç uçota da salmayıblar, növbəyə belə götürməyiblər.

Hələ üstəlik mənə deyilb ki, “sənə mənzil düşmür, hələ sizin mənzil sahəniz artıqdır 7 kv m2. Halbuki cəmi 28 m2 sahəli evdə 4 nəfər qeydiyyatdadır və mənzil şəraitimizin yaxşılaşdırmasına ehtiyacımız var. Sumqayıt Şəhər İcra Hakimiyyətinin nəzdindəki Mənzil təssərrüfatı və mənzillərin uçotu şöbəsinin müdiri Sədaqət Əsədovaya dəfələrlə şəhid ailəsi olaraq evlə təmin olunmağımızla müraciət etmişəm, amma müsbət olmayıb indiyəcən məndən əlavə sənədlər istənilir.

Şəhid ailəsi olsaq da həmişə rəsmi qurumların diqqətindən kənarda qalmışıq.

2001 –ci ildə ailəmə köməklik edilməsini xahiş edərək Sumqayıt Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Təvəkkül Məmmədovun qəbulunda olarkən mənə nəinki köməklik edildi, əksinə onun tərəfindən təhqir edildim.

O mənə dedi ki, “ərini qoruya bilməmisən, məndən nə istəyirsən” .

Bundan başqa, sonrakı icra başçısı Vaqif Əliyevin də qəbulunda olarkən o mənə dedi ki, "bizim əlimizdə heç bir imkanımız yoxdur, imkanımız olan kimi nəzərə alacağıq”. O da icra başçısı vəzifəsindən gedənə kimi heç bir köməklik etmədi.

2011 –ci ildə icra başçısı Eldar Əzizovun qəbuluna dəfələrlə yazılsam da onun qəbuluna düşə bilməmişəm.

Hal-hazırda icra başçısı olan Zakir Fərəvov ümumiyyətlə özü qəbul etmir, dedilər, yalnız müavini ya kimsə başqa məmur qəbul edə bilər. Amma icra hakimiyyətində şikayətimiz dinləsələr də heç bir tədbir görülməyib, nəticə olmayıb.

Yəni, şəhid ailəsinə bu cür etinasızlıq 30 ilə yaxındır davam edir.

Şəhid ailəsi olaraq bizim problemi mətbu orqanınızda işqılandırmağınızı xahiş edirəm.

Əlaqə telefonu :055 538 41 22
minareseyidova074@gmail.com

Avropa İttifaqı (Aİ) liderləri bu qış əhaliyə işə əlavə isti köynək geyinməyi tapşıracaqmı? Ukraynada davam edən müharibə elektrikin qiymətini rekord həddə yüksəldib. Yandırıcı yay bitincə Avropa liderləri və rəsmilər qış qabağı tədbirlər üzərində baş sındırırlar. Soyuq aylarda elektrikin kəsilməsi, sosial və siyasi iğtişaşlar riski var.

AzadAvropa/AzadlıqRadiosunun müxbiri Rikard Jozviak yazır ki, artıq hökumətlər vətəndaşlara enerji və kommunal xidmət qəbzlərinin kəlləçarxa qalxacağıyla bağlı xəbərdarlıq edib. Bəzi təhlilçilər ev təsərrüfatı xərclərinin iki, üçqat artacağını proqnozlaşdırır.

Qiymət həddi?
Rusiyanın “Qazprom” enerji nəhəngi ötən həftə “Şimal axını- 1” kəməriylə Almaniyaya qaz nəqlini qeyri-müəyyən müddətə dayandırdı, buna texniki səbəbləri göstərdi. Bu həftə gözlər Brüsselə dikilib. Sentyabrın 9-da Aİ-nin enerji nazirlərinin görüşündə Avropa Komissiyasının müxtəlif təkliflər irəli sürəcəyi gözlənir.

Aİ Rusiya qazı üçün maksimum hədd qoya bilərmi? Komissiya Prezidenti Ursula fon der Leyen belə bir addımın vaxtının çatdığını deyib. Fransa və Rusiya qazından çox asılı olmayan ölkələr bu addımı dəstəkləyir. Ancaq Almaniya ekspert komissiyası yaradaraq qazın üçün maksimum qiymət təyin etmək variantlarını araşdırmaq istədiyini deyib. Bu isə o deməkdir ki, Aİ səviyyəsində belə bir addım bu tezliklə gözlənilmir.

Maksimum hədlə bağlı suallar
Aİ üzvləri qaz anbarlarını 80 faizəcən doldura biliblər, yayda razılaşdırılmış hədəf bu idi. Amma qışda soyuqlar uzanarsa, ehtiyat da tükənə bilər.

Qiymətdə maksimum hədlə bağlı suallar da az deyil. Birincisi bunun mənasız addım olmasıyla bağlıdır. Yəni, Rusiya hələ indidən Avropaya qaz ixracını sıfıra endirməkdədir. Fevralın 24-də Rusiya Ukraynaya hücuma başlayanda Rusiyanın kəmərlə nəql etdiyi qaz Aİ-nin qaz idxalının 40 faizini təşkil edirdi. İndi bu rəqəm 9 faizə düşüb. Qiymət həddi qoyularsa, Moskva qaz tədarükünü tamamilə dayandıracaq.

Digər məsələ maksimum həddin neçə olmasıdır. Bir meqavat-saatın qiymətini 50 avro müəyyən etmək fikri səslənir ki, bu da hazırda spot bazar qiymətinin 20 faizi deməkdir. Başqa variant Moskva ilə qiymət danışmağa vahid alıcı təyin etməkdir. “Qazprom” bu bəndlərin hansısa birinə çətin razılaşa, Aİ-nin müxtəlif enerji şirkətləri ilə kontrakların “fors major” müddəalarına istinad edəcək. İstədiyini ala bilməsə, Qazprom ya Avropanın enerji şirkərlərini məhkəməyə verə bilər, ya da tədarükü kəsər.

Başqa variantlar varmı?
Ayrı-ayrı ölkələr daxili problemlərin həllindən ötrü tədbirlər görə bilərlər. Yəni, bu həftə konkret təkliflər gözləməyə dəyməz.

Avropa rəsmiləri və siyasətçilərinin iki ideyası daha çox diqqət çəkir.

Qəbul olunma ehtimalı yüksək bir təklif qeyri-qaz, məsələn, bərpaolunan, nüvə, hətta kömür istehsalçılarından qaynaqlanan elektrik üçün qiymət həddi qoymaqdır. Məsələn, bu, həmin istehsalçıların əlavə gəlirinə vergi qoymaqla gerçəkləşə bilər, sonra həmin vəsait maliyyə stressi altında olan təsərrüfatlara və sənayelərə xərclənər.

İkinci variant isə əsasən Portuqaliya və İspaniyada işlək “İberiya modeli”dir. Bu ölkələrin Avropanın qalan hissəsi ilə enerji bağlantısı nisbətən zəifdir, bir növ “enerji adası”dırlar.

Model qazın qiymətinə subsidiyalı hədd qoymaqdan, yəni, qazla elektrikin qiymətini ayırmaqdan ibarətdir. Ancaq İberiya modeli çətin ki Aİ-də topdansatış üçün qəbul edilsin. Bu halda subsidiya nəhəng xərclərə aparıb çıxarar.

Nüvə, kömür və… qənaət
Nüvə və kömür enerjisindən istifadənin də artacağı gözlənir. Almaniya artıq nüvə zavodlarının dayandırılmasını ertələyib, kömürlə işləyən stansiyaların bəzilərini yenidən işə salıb. Fransa nüvə zavodlarının tezliklə işə başlayacağına ümid edir. 56 reaktorun yarıdan çoxu hazırda təmirə dayanıb.

Bir çox rəsmilər və ekspertlər inanırlar ki, problemin real həlli bu qış enerjiyə tələbatı azaltmaqdan keçir. Avropa Komissiyası Aİ-nin 27 üzvündə pik saatlarda elektrikdən istifadəni azaltmaq üçün məcburi limit qoyacaq. Gecələr böyük şəhərlər tarixi binaların işıqlarını söndürə bilərlər. Şirkətlər işçilərinə tapşıra bilərlər ki, işə əlavə yun köynək geyinsinlər.

Aİ rəsmiləri gələcəyə daha hazırlıqlı olacaqlarını deyirlər. Blok ABŞ, Azərbaycan, Əlcəzair və Norveçdən mayeləşdirilmiş təbii qaz (LNG) və kəmərlə daşınan qazın həcminin artacağını gözləyir. Digər tərəfdən, gələn qış Avropada ölkələrin qaz şəbəkələrini birləşdirən xətlər, daha çox LNG terminalları, ola bilsin, əlavə kəmərlər qurulacaq.

AzadlıqRadiosu ötən ilin taxıl balansı ilə bağlı Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) göstəricilərini diqqətinizə yetirib. Bu dəfə DSK-nın ərzaq balansında əsas ərzaq məhsullarının adambaşına düşən istehlakı diqqət hədəfində olacaq.

DSK-nın açıqladığı rəqəmlər ölkədə heyvandarlıqla bağlı mövcud durumu da qiymətləndirməyə imkan verir. Bu zaman ən diqqətçəkən məqamlardan biri ölkədə adambaşına düşən mal əti istehlakının ard-arda üç ildir ki, azalmasıdır. 2018-2020-ci illərdə Azərbaycanda adambaşına düşən mal əti istehlakı 16 kiloqramdan çox olurdu. Ötən il bu rəqəm 16 kiloqramdan aşağı düşərək 15.9 kiloqram olub və əvəzində toyuq əti daha çox yeyilib. 2018-2020-ci illərdə Azərbaycanda orta illik quş əti istehlakı adambaşına 14.7 kiloqram idi. 2021-ci ildə həmin rəqəm 15.4 kiloqrama yüksəlib. Bu baxımdan, rəqəmlərdən aydın olur ki, əhalinin daha bahalı mal ətinə tələbatını nisbətən daha ucuz toyuq əti əvəzləyib. Son bir ildə Azərbaycanda ərzaq məhsulları, rəsmi rəqəmlərə görə, 21 faiz bahalaşıb. Bu artım ət məhsullarından da yan ötməyib. Son bir ildə toyuq əti 19 faiz, mal əti təxminən 10 faiz bahalaşıb.

Toyuq əti ilə yanaşı, son illər yumurta istehlakında da artım gözə dəyir. Doğrudur, ötən il adambaşına düşən yumurta istehlakı (170 ədəd) 2020-ci illə müqayisədə (175 ədəd) aşağıdır. Ancaq nəzərə almaq lazımdır ki, 2020-ci ildən əvvəlki dövrdə bu göstərici ortalama 160-a yaxın idi. Əhalinin qoyun və balıq əti istehlakı isə, demək olar, dəyişməz qalır. Adambaşına düşən qoyun və keçi əti istehlakı ötən il 8.9 kiloqramdan 9 kiloqrama, balıq əti istehlakı isə 7.3 kiloqramdan 7.4 kiloqrama yüksəlib. Adambaşına donuz əti istehlakı da dəyişməz qalır – 1 kiloqram. Daha bir diqqətçəkən məqam pandemiya dövründə ölkədə süd və süd məhsulları istehlakının artmasıdır. 2019-cu ildə Azərbaycanda adambaşına 246 kiloqram süd və süd məhsulu istehlak edilmişdisə, 2020-ci ildə bu rəqəm 257 kiloqram, 2021-ci ildə 253 kiloqram olub.

Ət məhsulları ilə təminat nə yerdədir?
Ərzaq balansında əks olunan göstəricilər yerli istehsalın ət məhsullarına olan tələbi nə dərəcədə qarşılamasını da göstərir. Ötən il Azərbaycanda 145 min ton mal əti istehsal edilib. Bu, bir il öncəki göstəricidən 1.4 faiz və ya 2 min ton artım deməkdir.

Əvəzində, 2021-ci ildə idxal edilən mal ətinin həcmində ciddi azalma qeydə alınıb. Əvvəlki dörd ildə Azərbaycanda hər il 20 min tondan çox mal əti idxal edilib. Ötən il bu göstərici cəmi 12 min ton olub. Bu baxımdan, 2021-ci ildə Azərbaycanın özünü mal əti ilə təminat göstəricisi son illər ərzində maksimuma – 92 faizə çatıb. Ancaq bu artıma tələbin azalmasının təsirini də gözardı etmək olmaz.

Qoyun və keçi əti istehsalında ciddi dəyişiklik baş verməyib. Ötən il, bir öncəki il kimi, 87 min ton ət istehsal edilib. Azərbaycanın özünü qoyun və keçi əti ilə təminetmə səviyyəsi 98 faizdir. Donuz ətinə gəlincə, ötən il ölkədə cəmi 500 ton donuz əti istehsal edilib. Daha 10 min ton donuz əti də xaricdən gətirilib. Başqa sözlə, ölkədəki donuz əti istehsalı tələbin cəmi 5 faizini qarşılaya bilir.

Ötən il ərzində ölkədəki quş əti istehsalında ciddi artım qeydə alınıb. Əgər 2020-ci ildə 115 min ton quş əti istehsal edilmişdisə, 2021-ci ildə bu göstərici 9 min ton artıb və 124 min tonu ötüb. 2020-ci ildən əvvəl bu göstərici daha aşağı – ortalama 105 min ton civarında idi.

Balıq əti istehsalında isə, əksinə, 2 min tona yaxın azalma gözə çarpıb. Ötən il Azərbaycanda 59 min ton balıq əti istehsal edilib. Bu, son beş ildə ən aşağı göstəricidir. Ölkənin özünü balıq əti ilə təminetmə səviyyəsi də 82 faizdən 78 faizə enib.

Ölkədə heyvanların sayı necə dəyişib?
DSK ölkədəki heyvanların da sayını açıqlayıb. Həmin rəqəmlərdən ötən il Azərbaycanda inək sayının çoxaldığı görünür. Bu ilin əvvəlində ölkədə 1 milyon 227 min inək olub. Deməli, bir il əvvəllə müqayisədə 16 min inək artıb. Əvvəlki dövrlərdə bir il ərzində belə artım qeydə alınmamışdı. İribuynuzlu mal-qara arasında inək sayı artsa da, camış sayında kəskin azalma davam edib. Son bir ildə camışların sayı 8 mindən çox azalıb və 60 minə enib. Cəmi dörd il öncə ölkədə 100 mindən çox camış vardı.

Camışlarla yanaşı, ölkədəki qoyun və keçilərin də sayı azalmağa davam edib. Ötən il onların sayı artıq 8 milyondan da aşağı enərək 7 milyon 900 min civarına düşüb. Bu, bir ildə 200 minə yaxın azalma deməkdir.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatı bəyan edib ki, «aclıq artıq qapını kəsib». Dünyada ölkə var ki, bu il qidasız qalacaq. BMT-də həm də bəyan ediblər ki, aclıq Ukraynadakı müharibə nəticəsində dərinləşir.

«Daily Mail»in xəbər verdiyi kimi, bu barədə BMT-nin humanitar məsələlər üzrə başçısı Martin Qriffits bəyan edib.

O, təsdiqləyir, Somalidə artıq onun konkret təzahürləri müşahidə olunur ki, körfəzin cənub hissəsində aclıq bu ilin sonunda başlanacaq. Qriffits jurnalistlərə bəyan edib ki, o, Somaliyə səfərindən sonra, qəlbinin dərinliklərinə qədər təsirlənib. Orada Qriffits aclıq çəkən görpələrin, həddindən artıq zəiflərin şahidi olub.

Aclığın rəsmi elan edilməsi nadir hadisədir, o, bunun xəbərdarlığıdır ki, çox az kömək çox gec gəlib.

Bu arada BMT-də qeyd ediblər ki, Somalidə humanitar köməyin kəskin çatışmazlığını Rusiya Federasiyasının Ukraynaya tammiqyaslı təcavüzü yaradıb. Qriffitsin fikrincə, Ukraynadakı situasiya Somali üçün fəlakət olub, belə ki, beynəlxalq donorlar öz diqqətini Avropaya cəmləşdirib. Bundan başqa, Somalinin əvvəllər aldığı buğdanın 90 faizi Ukrayna və Rusiya məhsulu olub. Ona görə də orada insanlar defisitdən və ərzaq qiymətlərinin kəskin qalxmasından əziyyət çəkirlər.

BMT-nin məlumatına görə, bütün dünyada ailələr artan qiymətlər və bahalaşan həyat böhranı ilə mübarizə aparır və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə 71 milyon insan qiymətlərin artması nəticəsində yoxsulluğa düçar olur.

Ərzaq qiymətləri və ərzaq qıtlığı ailələri yeməkdən imtina etməyə, daha ucuz qidalara keçməyə məcbur edir. Bütün bunlar onların fiziki və əqli sağlamlığına mənfi təsir edir.

ABŞ, Nigeriya və Perunun misalında insanların bahalaşan həyatla necə mübarizə aparmasını izləyin.

BMT-nin baş katibi Rusiya ilə Ukrayna arasında sonuncunun taxılının ixracına dair razılaşmanı “bütün dünya üçün razılaşma” adlandırıb.İyulun 22-də İstanbulda çıxış edən Antonio Guterres Qara Dəniz Taxıl Təşəbbüsünün “aclıq astanasında olan ən həssas insanlara” kömək edəcəyini söyləmişdi.

İyul ayında Rusiya və Ukrayna ilə aparılan danışıqlara əsasən, müharibə başlayandan bəri ilk dəfə olaraq çox ehtiyac duyulan Ukrayna ərzaqlarını daşıyan gəmilərin ölkənin Qara dəniz limanlarını tərk etməsinə icazə verilib.

Bir ay sonra 50-dən çox gəmi Ukrayna limanlarını tərk edərək, 1,2 milyon tondan çox taxıl və digər ərzaq məhsullarının ixracına başladı.

Yaxınlıqda davam edən müharibə hələlik ixrac əməliyyatlarına təsir etməyib və getdikcə ixrac əməliyyatlarında daha çox gəmi iştirak etməyə başlayıb.

Bəs, bu ərzaq hara gedir?

BMT bu razılaşmanın milyonlarla insanın aclıqdan ölməsinin qarşısını almaq üçün lazım olduğunu müdafiə etmişdi. Lakin indiyədək onun humanitar aspekti çox zəif olaraq qalır.

Ümumdünya Ərzaq Proqramının (WFP) ilk ərzaq yardım gəmisi təyinat yerinə yenicə çatıb.

“Brave Commander” adlı yükdaşıyıcısı Efiopiyanın cənubundakı yoxsul icmalar üçün nəzərdə tutulmuş 23 min ton buğda daşıyır. Gəmi avqustun 16-da Ukraynanın Yujnı limanını tərk edib və Cibutiyə təzəcə yanaşıb.

WFP-nın dəstəyi ilə ikinci gəmi ehtiyac içində olan Yəmənə 37 min ton buğda çatdırmaq üçün yüklənib və hazırdır.Agentlik rəsmiləri ümid edir ki, bu fəaliyyət bundan sonra da davam edəcək.

Ancaq bu, çox azdır. 2021-ci ildə WFP bütün dünyaya 4,4 milyon ton ərzaq yardımı paylayıb. Onların üçdə ikisi Ukraynadan gəlib.

BMT rəsmiləri başlanğıc üçün bunun zəif olduğunu etiraf edirlər, lakin vəziyyətə daha geniş baxış təklif edirlər.

BMT-nin Ümumdünya Ərzaq Proqramının yüksək rütbəli rəsmisi Greg Barrow deyir ki, “Bizim bu etdiyimizlə limanların ümumi açılışı və bazarı qeyri-adi miqdarda taxılla doldurmaqla qarışdırmayın”.

Ukrayna taxılının beynəlxalq bazara qaytarılması təbii ki, dünyaya xeyli rahatlıq gətirdi.İrlandiyanın heyvan yemi üçün taxıl idxalçısı olan R&H Hall-un kommersiya direktoru John Bergin Bunu “İrlandiya kənd təsərrüfatı üçün yaxşı xəbər” adlandırır.

Bu yaxınlarda göyərtəsində 33 min ton qarğıdalı ilə İrlandiyanın qərb sahilindəki Foynes limanına gələn Navi Star burada maraqla gözlənilirdi.

Fevralın 24-də Rusiya işğalının başladığı gün gəmiyə Ukraynada yük vurulurdu. “Müharibə başlayanda səhər bu gəmidə 28 min ton yük var idi” deyə Bergin xatırlayır: “Bizim təchizatçımız gəmini heç vaxt dənizə çıxarmadı. Sonra liman minalandı və hər şey olduğu kimi qaldı”.

Ukraynadan ərzaq ixracı adətən dekabr-aprel ayları arasında pik həddə çatır. Müharibə onu demək olar ki, heçə endirdi. Koronavirus pandemiyası və digər ölkələrdə quraqlıq səbəbindən onsuz da yüksələn taxılın qiymətləri kəskin şəkildə artsa da, son vaxtlar yenidən ucuzlaşıb.

“Münaqişədən əvvəl orta ixrac qiymətləri təxminən 30-40 faiz yüksək idi, – Beynəlxalq Taxıl Şurasının baş iqtisadçısı Aleksandr Karavaytsev deyir. “İndi onlar yalnız 8 faiz yüksəkdir, ona görə də deyə bilərik ki, qiymət əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşüb”.

Qiymətlərin azalmasının bir hissəsi şimal yarımkürəsində məhsul yığdıqca mövsümi amillərlə bağlıdır, lakin dünyanın ən böyük taxıl istehsalçılarından birindən tədarükün açılmasına psixoloji reaksiya kiçik məsələ deyil. “Bu, bazara müəyyən sabitlik verir”, Bergin deyib.

Taxıl anbarları boş olduğu üçün əvvəllər limanda tutulan gəmilər dənizə çıxır, beləliklə də sənaye mənbələri ümid edir ki, vəziyyət yaxşılaşmağa davam edəcək.

“Kənd təsərrüfatı mallarının axınının davam edəcəyinə dair optimizm artır”, – Ukraynada taxıl və yağlı bitkilər ixracatında əhəmiyyətli payı olan olan “Viterra”nın sözçüsü deyir: “Gəmi sahibləri keçidlər hələ də təhlükəsiz olarsa, Ukrayna limanlarına girməyə hazırdırlar”.

Bəs, yoxsa?

İstanbulda iyul ayında əldə edilmiş razılaşmaya baxmayaraq, gəmilərin icarə haqqı hələ də müharibədən əvvəlki qiymətdən təxminən iki dəfə bahadır – gəmi sahibləri gəmilərin döyüş bölgəsinə göndərilməsi ilə bağlı potensial təhlükələrdən narahatdırlar.

Bu narahatlıq güman ki, Ukraynanın dağılmış iqtisadiyyatını bərpasına yardım etməsi üçün lazım olan məbləğdə ixrac gəlirləri əldə etməsinə mane olacaq.

“Ukraynalılar ayda 5 milyon ton ixrac etmək istəyirlər”, – Lloyd’s List-in məlumat təhlilçisi Brigitte Diakun deyir: “Bu, olduqca iddialı bir ssenaridir”.

Hələlik çoxu türk olan kiçik gəmiçilik şirkətləri riskə getməyə hazır görünür. Lakin bir çox böyük qlobal oyunçular hələ də gözləməyi seçib.

Lloyd’s List-in baş bazar müxbiri Nidaa Bakhsh deyir: “Onlar gəmi təhlükəsizliyini və ekipajın təhlükəsizliyini əsas prioritet etmək istəyirlər.Üstəlik onlar gəmilərin və ekipajların təhlükəsiz olacağına zəmanət verə bilməzlər”.

Vaxt gedir. BMT və Türkiyənin vasitəçiliyi ilə imzalanan saziş cəmi 120 gün müddətinə qüvvədədir. Prinsipcə, noyabrın ortalarında bu müddət uzadıla bilər – ancaq Ukrayna və Rusiyanın qarşılıqlı razılığı ilə.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatı razılaşmanın müvəffəqiyyətinə bu qədər əhəmiyyət verərkən, onun cəmi dörd ay ərzində ləğvi fəlakətli olar.

“Bu bazar yenidən bağlanarsa, dünya çətin anlar yaşayacaq”, – WFP-dən Greg Barrow deyir.

Taxıl əməliyyatları üzrə anlaşmalar adətən 18 aydan – iki ilə qədər əvvəldən bağlanır. 2023-24-cü illərdə Ukrayna iqtisadiyyatının vəziyyətini heç kim proqnozlaşdıra bilmədiyi üçün bu inam səviyyəsinin geri qayıtması üçün vaxt lazımdır.

Yeri gəlmişkən, avqustun əvvəlində Ukraynadan kameralar və alqışlar altında çıxan ilk gəmi “Razoni”yə nə oldu?

BMT-nin yoxlama siyahısında gəminin təyinatı hələ də “TBD”dir (müəyyən olunacaq). Başqa sözlə, gəmidəki 26 min ton qarğıdalı heç vaxt gəminin istiqamət götürmüş olduğu Tripoliyə çatmayıb.

Alıcı, görünür, keyfiyyət problemlərini əsas gətirərək, sövdələşməkdən imtina etdikdə, Razoni transponderi söndürməklə hərəkəti Aralıq dənizinin şərqində davam etdirdi – yəni marşrutunun izlənilməsini açıq şəkildə istəmədi.

Nəticədə o, yükün böyük hissəsini Suriyanın Tartus limanında boşaldıb.

Suriyaya ərzaq çatdırılmasında qeyri-qanuni heç nə yoxdur və gəminin marşrutunun dəyişdirilməsində qeyri-adi heç nə yoxdur.

Lakin Razoninin gizli səyahəti açıq şəkildə göstərir ki, taxıl ticarəti dünyasında müəyyən bir göndərişin hara bitəcəyinə heç də həmişə əmin olmaq mümkün deyil.
pressklub