Son günlər ölkəmizə Monqolustandan gətirilən ət məhsulların artması ilə bağlı xəbərlər yayılıb. Sosial şəbəkələrdə ət satışı ilə məşğul olan müxtəlif şəxslər bu ölkədən gətirilən ətləri reklam edir, bəzi restoranlarda həmin ətlə bişirilən yeməklər təklif olunur.

Modern.az-ın Dövlət Gömrük Komitəsindən əldə etdiyi məlumata görə, Azərbaycan Monqolustandan ət idxalını kəskin artırıb.

2023-cü ildə Azərbaycan bu ölkədən cəmi 40 ton təzə, soyudulmuş və ya dondurulmuş qoyun əti və ya keçi əti idxal edib. 2024-cü ilin təkcə birinci rübündə ölkəmizə Monqolustandan 121 ton ət gətirilib. Məlumata görə, bu ətin kilosu Azərbaycana 4 manata gəlib çıxır.

Bəs bu məhsullara nəzarət və yoxlama necə həyata keçirilir?

Mövzu ilə bağlı Modern.az-a danışan Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov bildirib ki, Monqolustan böyük qoyun əti ixracatçısıdır, bu ətlər ən çox İrana gedir:

“Bu məhsul ekoloji təmiz hesab olunur. Əlbəttə bu məhsul yerli Qarabağ qoyunları ilə eyni deyil. Merinos tipli qoyunlar müsəlman ölkələrə ixrac olunur. Bu məhsulun gətirilməsi tam nəzarət altındadır. Oradakı qoyunçuluq təsərrüfatlarına da nəzarət edilir. Azərbaycana gətirilən məhsullara isə Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi tərəfindən nəzarət edilir. Bu məhsullar əsasən restoranlara göndərilir. Az bir hissəsi sənayedə istifadə olunur. Bu ətlər açıq şəkildə az satılır. Ölkəmizə kilosu 12-13 manata gəlib çıxır. Qeyd edim ki, təxminən 5 ildən sonra ölkəmizə xaricdən qoyun əti gətirilməsinə ehtiyac olmayacaq. Çünki işğaldan azad edilmiş ərazilərdə heyvandarlıq geniş inkişaf edəcək”.
Bəs Monqolustandan bu ətlərin ölkəmizə gətirilməsi daxili bazarda qiymətlərə necə təsir edəcək?

Sualımızı cavablandırmaları üçün iqtisadçı ekspertlər Xalid Kərimliyə və Natiq Cəfərliyə müraciət etdik.

İqtisadçı ekspert Xalid Kərimli bildirib ki, Azərbaycan ət məhsulları ilə yanaşı qonşu dövlətlərdən diri heyvanlar da alır: “Təbii ki, alınan ət məhsulları və heyvanlar olmasa bazarda qiymətlər daha yüksək olar. Xaricdən məhsulların idxal edilməsi daxili bazardakı qiymətlərin stabil qalmasına şərait yaradır”.

Natiq Cəfərlinin sözlərinə görə, Azərbaycana xaricdən gətirilən dondurulmuş ət bazara demək olar ki, təsir etmir: “Çünki o ətlərin spesifik istifadə yerləri var. Buraya həm dövlət sifarişləri, həm də özəl sifarişlər daxildir. Məsələn ordunun, məktəblərin, bağçaların, uşaq evlərinin ehtiyacları, eyni zamanda tenderlər vasitəsilə müqavilələr əsasında müəssisələrin təminatı bunlara aiddir. Xaricdən gətirilən dondurulmuş ətlər daha çox bu sahələrdə istifadə olunur. Onların daxili bazara heç yoxdur demirəm, amma yox dərəcəsindədir”.

İlkin mərhələdə müxtəlif meyvə şirələri, kompot, tomat pastası, fındıq, faraş formada nar, xurma, heyva, gavalı və armud, eyni zamanda qurudulmuş meyvə məhsullarının Şri-Lanka və Hindistan bazarındakı satış şəbəkələrinə çıxarılması nəzərdə tutulub.
BAKI, 3 noyabr — Sputnik. İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin operatoru olduğu "Azexport" portalı və "MeetUp Networking Club" Azərbaycan mallarının Şri-Lanka və Hindistan bazarına ixracı layihəsinə start verib. Bu məqsədlə Şri-Lankada fəaliyyət göstərən idxalçı şirkətin nümayəndəsi Tani Şyen ilə görüş keçirilib.
Mərkəzdən Sputnik Azərbaycan-a məlumat verilib ki, görüşdə Azərbaycanda istehsal olunan bir qrup aqrar sənaye və qida məhsullarının Şri-Lanka və Hindistanda marketlər şəbəkəsinə çıxarılması istiqamətində danışıqlar aparılıb. Tani Şyenə ixrac prosedurları üzrə zəruri sertifikatlaşdırma, gömrük, loqistika və sığorta kimi əməliyyatlar barədə qanunvericiliyin tələbləri izah olunub.
"Azexport" portalının rəhbəri Ayxan Qədəşov Azərbaycan mallarının onlayn təqdimatını həyata keçirib. Daha sonra ölkəmizdə yetişdirilən aqrar məhsulların dequstasiyası aparılaraq Şri-Lanka və Hindistan bazarında satış imkanları müzakirə olunub.
İdxalçı şirkət nümayəndəsi Tani Şyenin görüşlərinin aqrar sektorda fəaliyyət göstərən şirkətlərin bağlarında və qida məhsullarının istehsalı ilə məşğul olan müəssisələrində davam etdirilməsi nəzərdə tutulub.
Qeyd edək ki, ilkin mərhələdə müxtəlif meyvə şirələri, kompot, tomat pastası, fındıq, faraş formada nar, xurma, heyva, gavalı və armud, eyni zamanda qurudulmuş meyvə məhsullarının Şri-Lanka və Hindistan bazarındakı satış şəbəkələrinə çıxarılması nəzərdə tutulub. Bu istiqamətdə əməkdaşlığa maraqlı olan sahibkarlar təkliflərini "azexport.az" portalı və "MeetUp Networking Club" vasitəsilə təqdim edə bilərlər.
"Azexport" portalı
Qeyd edək ki, "Azexport" portalı Prezident İlham Əliyevin "Azərbaycan Respublikasında istehsal olunan malların vahid məlumat bazasının yaradılması haqqında" 21 sentyabr 2016-cı ildə imzalanan Sərəncamı əsasında yaradılıb. Portral vasitəsilə Azərbaycanda istehsal olunan malların vahid məlumat bazası formalaşıb. İndi sahibkarların öz yerli məhsullarını 150-ə yaxın ölkədə fasiləsiz tanıtmaq imkanı var. Portal Azərbaycan istehsalı olan rəqabətqabiliyyətli və ixracyönümlü məhsulların xarici bazarlarda "Made in Azerbaijan" brendi adı altında təşviqinə dəstək verir.
İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 20 aprel tarixli Fərmanı ilə yaradılıb. Mərkəzin fəaliyyətinin məqsədləri ölkənin dayanıqlı iqtisadi inkişafının təmin edilməsi istiqamətində makro və mikroiqtisadi səviyyədə təhlil və tədqiqatlar aparmaqla, analitik məlumatlar əsasında iqtisadi islahatların həyata keçirilməsi üçün təkliflər, habelə orta və uzun müddətli dövr üçün proqnozlar hazırlamaqdan, dövlət orqanlarını və qurumlarını həmin proqnozlarla təmin etməkdən, həmçinin iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində Azərbaycan Respublikasının nailiyyətlərinin təbliğini təşkil etməkdən ibarətdir.

Bu ilin ilk 9 ayı ərzində Azərbaycanın qeyri-neft sektoru üzrə ixracı 2,5 milyard dollar olub.

Qeyri-neft sektoru üzrə ixrac ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 1,3% artıb.

2024-cü ilin yanvar-sentyabr ayları ərzində ixrac edilən qeyri-neft sektoruna aid malların siyahısında pambıq (150,7 milyon dollar) birinci, pomidor (139,6 milyon dollar) ikinci, qızıl (115,3 milyon dollar) isə üçüncü olub.

Bu ilin ilk 9 ayında Rusiyaya 843,7 milyon dollar, Türkiyə yə 435,1 milyon dollar, Gürcüstana 195,1 milyon dollar, İsveçrəyə 119,6 milyon dollar, ABŞ-a isə 113 milyon dollar dəyərində qeyri-neft sektoruna aid mal ixrac olunub.

Qeyd edək ki, bu ilin ilk 9 ayında xarici ölkələrə ən çox qeyri-neft məhsulları ixrac edən özəl şirkətlərin ilk 10-luğu aşağıdakı kimi olub.

2024-cü ilin yanvar-sentyabr ayları üzrə hazırlanmış qeyri-dövlət ixracatçı subyektlərin reytinqində ilk onluqda aşağıdakı şirkətlər təmsil olunublar:

“MKT İstehsalat Kommersiya” MMC – 79,4 milyon dollar

“Silk Vey Vest Aviaşirkəti” MMC – 75,5 milyon dollar

“ASG Business Aviation” MMC – 70 milyon dollar

“Baku Steel Company” QSC – 47,6 milyon dollar

Süleymanova Göhər Süleyman qızı – 34,8 milyon dollar

“Azərbaycan Şəkər İstehsalat Birliyi” MMC – 32 milyon dollar

“Atena” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti – 28 milyon dollar

“Tabaterra” QSC – 27,5 milyon dollar

“Paqro” MMC – 25,6 milyon dollar

“My Vegetables” MMC – 22 milyon dollar

Yeniavaz.com

Bu il oktyabrın 1-nə Azərbaycan manatının xarici valyutalara nisbətən nominal effektiv məzənnəsi 103,5 bənd təşkil edib.

Oktyabrın 1-nə manatın real effektiv məzənnəsi isə 118,2 bənd təşkil edib. Bu isə aylıq müqayisədə 0,6 bənd, ilin əvvəlinə nisbətən 3,2 bənd, illik müqayisədə isə 5,1 bənd azdır.

Maraqlıdır, yaxın gələcəkdə manata hər hansı ciddi təhlükə varmı?

Məsələyə münasibət bildirən tanınmış iqtisadçı-ekspert Razi Abbasbəyli “Cebheinfo.az”-a bildirib ki, 2025-ci ilin ilk aylarında manatın bir az dəyər itirməsinə, eləcə də ölkədə sürətli bahaşlamanın şahidi ola bilərik:

“2023-ci illə müqayisədə 2024-ci ildə Azərbaycanda idxal göstəriciləri kifayət qədər artıb, amma ixracatda göstəricilərin azaldığını müşahidə edirik. Bu tendesiya uzunmüddət davam edir.

Son 5 il ərzində, yəni 2019-2024-ci illəri əhatə edən dövrdə qeyri-neft sektoru üzrə ixracat göstəriciləri azalmağa doğru gedib. Əvəzində isə idxalda artım müşahidə olunub.

Bu da manata xarici təsirlərin güclənməsinə gətirib çıxarır.

Manatın 0.5 bənd dəyər itirməsi və dəyər itkilərinin davam etməsi manatın həm alıcılıq qabliyyətinin, həm də məzənnəsinin zəifləməsinə səbəb olur. Bu, davamlı şəkildə davam edirsə, çox ciddi risklər yaranacaq.

Ən böyük risk neftin qiyməti ilə bağlıdır. Bildirim ki, noyabrın 5-də ABŞ-də prezident seçkiləri keçiriləcək. Bu seçkilərdən sonra yeni prezident və yeni administrasiya həm Yaxın Şərqdəki münaqişələr, həm də Rusiya-Ukrayna müharibəsinin taleyinə təsir göstərəcək qərarlar verəcək.

Hər iki tərəf - demokratlar və respublikaçıların hər iki məsələ ilə bağlı fərqli baxışları var. Lakin gözləntilər bundan ibarətdir ki, istər Yaxın Şərqdəki münaqişələrin, istərsə də Rusiya-Ukrayna müharibəsinin həlli istiqamətində ABŞ öz siyasi xəttini müəyyən edəcək. Yəni, bununla yeni dönəm başlayacaq. Bu da münaqişələrin tədricən zəifləməsinə gətirib çıxaracaq.

Sözsüz ki, bu, dünya birjalarında neftin qiymətinə təsir edəcək.

Belə demək mümkünsə, neftin qiyməti azalacaq. Bu da əhəmiyyətli dərəcədə Azərbaycana təhlükə yaradacaq.

Azərbaycan iqtisadiyyatı həm idxaldan, həm neft-qazdan asılı olması fonunda manatın zəifləməsi və sürətlə dəyər itirməsi müşahidə olunacaq.

Manatın ölkə daxilində rəsmi statistik məlumatlardan fərqli olaraq, yəni 8 və ya 10 % bənd üzrə deyil, faktiki olaraq manat təxminən 20 və ya 30 % civarında dəyər itirir.

Süni şəkildə xarici valyutalar ilə məzənnənin saxlanılmasına baxmayaraq, real ticarət münasibətlərində manatın alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşməkdədir. 2025-ci ilin ilk aylarında manatın bir az dəyər itirməsinə, eləcə də ölkədə sürətli bahaşlamanın şahidi ola bilərik”.

Gürcüstan Rusiyadan təbii qaz tədarükünü artırıb.
"Report" xəbər verir ki, bu barədə Gürcüstanın Statistika xidməti məlumat yayıb.

Belə ki, Gürcüstan 2024-cü ilin ilk üç rübündə Rusiya qazının alışını artıraraq bu dövr üçün rekord məbləğə - 90,1 milyon dollara yüksəldib.

Bu, 2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 6,5% artım deməkdir.

Bu il oktyabrın 1-nə Azərbaycanda geniş mənada pul kütləsinin həcmi 45 milyard 586,5 milyon manat təşkil edib.
Azərbaycan Mərkəzi Bankı xəbər verir ki, bu, aylıq müqayisədə 1,3 % çox, ilin əvvəlinə nisbətən 1,1 %, illik müqayisədə isə 8,5 % çoxdur.

O cümlədən, manatla geniş mənada pul kütləsinin həcmi oktyabrın 1-nə 35 milyard 772,7 milyon manat təşkil edib. Bu, sentyabrın 1-nə olan analoji göstəricidən 1,4 %, ilin əvvəlinə nisbətən 1,1 %, illik müqayisədə isə 7,8 % çoxdur.

Bu il oktyabrın 1-nə Azərbaycanın milli valyutası – manatın dövretmə sürəti 3,46 bənd təşkil edib.

Azərbaycan Mərkəzi Bankına (AMB) xəbər verir ki, bu, sentyabrın 1-i ilə müqayisədə 0,02 bənd çox, ilin əvvəlinə nisbətən 0,02 bənd az, illik müqayisədə isə 0,19 bənd azdır.

AMB-nin statistikasına əsasən, manatın dövretmə sürətinin son 17 il ərzində ən aşağı həddi 2015-ci ilin yanvar ayının yekununda, yəni son illərin ilk devalvasiyası ərəfəsində qeydə alınıb və 2,68 bənd təşkil edib. Bu göstəricinin ən yüksək həddi isə 2005-ci ildə (15,72 bənd) qeydə alınıb.

Dünya bazarında “Azeri Light” markalı Azərbaycan neftinin 1 barelinin qiyməti təxminən 1 ABŞ dolları, yaxud 1,3% artaraq 74,8 ABŞ dolları təşkil edib.

İndex.az xəbər verir ki, bu barədə neft bazarındakı mənbə məlumat verib.

Xatırladaq ki, “Azeri Light” neftinin ən aşağı qiyməti 2020-ci il aprelin 21-də (15,81 ABŞ dolları), maksimal qiyməti isə 2008-ci ilin iyulunda (149,66 ABŞ dolları) qeydə alınıb. Azərbaycanda neft əsasən “Azəri-Çıraq-Günəşli” (AÇG) yataqlar blokunun işlənməsi haqqında müqavilə çərçivəsində hasil edilir. Müqavilədə Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) payı 25 %-dir.

Neft-qaz, elektrik enerjisi gəlirlərin azalması yaxşı günlərin müjdəçisi deyil. Bu, o deməkdir ki, bizin çox çətin mərhələ gözləyir. Ölkəyə daha az valyuta gəlir. Əhalinin devalvasiya təşvişi də buna görədir. Hesab olunur ki, çətin iqtisadi dönəmdə manatın gücünü qorumaq mümkünsüzdür. Açıqlanan rəqəmlər də nikbinliyə işarə vurmur.

Bizimyol.info xəbər verir ki, Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatları təkcə oktyabrda 4 faizə qədər azalıb. İndi xəzinədə 11 milyard 371 milyon 700 min dollar var. Mərkəzi Bank təşvişə ehtiyac olmadığını bildirir. Son bir ildə artım olduğu xüsusi qeyd edilir. Amma məlum məsələdir ki, ilin əvvəlindən yalnız azalma müşahidə olunur. Mərkəzi Bank bunu inkar edə bilmir.

Mərkəzi Bank, eyni zamanda, inflyasiya proqnozlarını açıqlayıb. İlin sonuna qədər ümumi göstərici 5,1 faizə çatacaq. Gələn il isə 5,8 faiz inflyasiya gözlənilir. Mütəxəssislər hesab edir ki, rəqəmlər heç də həqiqəti əks etdirmir. İqtisadçı Rizvan İbrahimov rəqəmlərlə manipulyasiya imkanlarının geniş olduğunu düşünür: “İnflyasiyanın hesablanması mürəkkəb prosesdir. Xərcləmə ağırlığında kiçik dəyişikliklərlə inflyasiyanı daha aşağı göstərmək mümkündür. İkincisi həm də gündəlik istifadə olunan zəruri istehlak mallarının ayrıca inflyasiyası hesablansın və minimum əməkhaqqı və maaşlar ona indekslənsin”.

Məhz iqtisadçının dediyi proses baş tutmur. Bir tərəfdən gerçək inflyasiya mənzərəsi gizlədilir. Digər yandan da minimum əməkhaqqı və maaşların indeksləşdirilməsi düzgün aparılmır.

İnflyasiya 5 faiz civarında ola bilməz. Təkcə kərə yağının qiyməti 20 faizə qədər artıb. Başqa məhsullar dayanmadan bahalaşır. İctimai nəqliyyatın, yanacağın bahalaşdırıldığı tarix uzaqda qalmayıb. Mərkəzi Bank icazə versin, açıqlanan rəqəmlərə inanmayaq.

2025-ci illə bağlı heç nikbin danışmaq olmur. Devalvasiya ehtimalı həmişə var. İqtisadi göstəricilər heç ürəkaçan deyil. Kaş düşündüyümüz kimi olmasın. Ürək istər ki, hər şey ölkə, əhali üçün yaxşı alınsın.

Son bir ayda Azərbaycanda unun qiyməti bahalaşıb.
Yeniavaz.com xəbər verir ki, əksər topdansatış mərkəzlərində satılan 50 kiloqramlıq un kisəsində qiymət dəyişikliyi olub.
Qeyd edək ki, Azərbaycanda unun topdansatışı ilə 26 şirkət və bir fərdi sahibkar məşğul olur. Təxminən bir ay əvvəl unun ən ucuz qiymətə satıldığı “Dəvəçi-Taxıl” MMC qiymətləri 30 qəpik artırıb. Əvvəl, 50 kiloqramlıq un kisəsinin topdansatış qiyməti 25 manat 30 qəpik olduğu halda, oktyabr ayının 31-də 26 manata qaldırılıb.
Qiymət artımı bəzi şirkətlər tərəfindən daha çox artırılıb.
Məsələn, “Anadoluqida” MMC 50 kiloqramlıq un kisəsinin qiymətini 26 manatdan 26,55 manata artırıb.
Yalnız 2 şirkətdə qiymət dəyişikliyi olmayıb.
“SKY Agro” MMC 50 kiloqramlıq un kisəsini 25,95 manata, “Azeri-Arapoğlu U.S. və T.LTD” BM isə 27,5 manata satır.
Qiymət artımından sonra Azərbaycanda unu ən baha qiymətə "Azeri-Arapoğlu U.S.və T.LTD" BM şirkəti satır.
Hüquqi ünvanı və satış mərkəzi Gəncə şəhəri, N.Nərimanov küçəsi, 1-ci döngə, 8A-da yerləşən şirkət 50 kiloqramlıq un kisəsini 27 manat 50 qəpiyə satır.
50 kiloqramlıq un kisəsini ən ucuz qiymətə Şabran rayonu, Ağalıq kəndində yerləşən “SKY Agro” MMC satır. Bu şirkət bir kisə unu müştərilərə 25 manat 95 qəpikdən təklif edir.