 |
|
|
Rusiya lideri Vladimir Putin oktyabrın 8-də MDB sammitindən əvvəl Kremldə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanla ikitərəfli görüşlər keçirəcək.
Bu barədə Rusiya Prezidentinin köməkçisi Yuri Uşakov brifinqdə məlumat verib.
O qeyd edib ki, görüşdə Azərbaycan və Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşdırılması məsələləri müzakirə olunacaq.
Oktyabrın 1-də Cimmi Karterin 100 yaşı tamam oldu.
Karter tarixdə bu yaşa çatmış ilk Amerika prezidentidir.
O, həm də xəstəxanada doğulmuş ilk ABŞ prezidentidir.
Onun səyləri nəticəsində Misir və İsrail arasında Kemp-Devid Sülh müqaviləsi (1978) imzalandı.
Bu fəaliyyətinə görə Karter Nobel Sülh mükafatına (2002) layiq görüldü.
Sovet Ordusunun Əfqanısatan girməsinə cavab olaraq Karter SSRİ-yə sanksiyalar tətbiq etdi, 1980 Moskva Olimpiadasını boykot etdi.
O dövrün insanları xatırlayacaqlar, Bakı məktəblərinin şagirdlərinə Olimpiadaya yardım üçün butulka gətirilməsini əmr etmişdilər.
Müəllimlər nə qədər təzyiq etsə də bir butulka belə gətirmədim məktəbə…
Məhz Karterin prezidentliyi dövründə Sovet sistemi çat-çat çatlamağa başladı və qısa bir zaman içində də dağılıb getdi.
Tarixçilər Karter və onun Dövlət katibi Zbiqnev Bzejinskinin Soveti yıxan əsas insanlar olaraq görürlər…
Cimmi Karter peşəkar hərbiçidir, elitar Hərbi Dəniz Akademiyası məzunudur.
Doğum günündə də ailəsi Karteri qoca arabasında Plains şəhərindəki evinin həyətinə çıxardılar ki, eks-prezident hərbi təyyarələrin uçuşunu seyr etsin.
Amerikan tarixinin ən yaraşıqlı prezidentlərindən sayılan Karterin əldən-ayaqdan düşmüş acınacaqlı görüntüsü milyonlarla insanın ürəyini sancdı.
100 yaşındakı bir insanın bu görüntüsü ağlıma “Bir insana 100 yaşa demək nə dərəcədə yaxşı diləkdir?” sualını gətirdi.
Mən dostlarıma adətən “Yaxşı və uzun yaşa” arzulayıram.
Zənnimcə, bu daha uyğun diləkdir.
Yaxşı yaşayın, uzun və sağlıqlı yaşayın!
https://t.me/ibrahim_nebioglu
Üzv dövlətlər arasında mədəni-humanitar əməkdaşlıq sahəsində mandata malik olan Beynəlxalq Frankofoniya Təşkilatının (BFT) Fransanın açıq dəstəyi və himayəsi ilə Ermənistan tərəfindən sui-istifadə edilməsi ciddi təəssüf doğurur.
Bu barədə XİN məlumat yayıb.
Fransa Azərbaycanın üzv olmadığı bu təşkilatda onun suverenliyi və ərazi bütövlüyünü hədəf alan müddəaları təşkilatın sammitinin qətnaməsinə daxil etmək üçün sədrlik statusunu kobud şəkildə istismar etmiş, çoxtərəfli diplomatik formatlarda sənədlərin hazırlanması ilə bağlı ümumi qəbul edilmiş praktikanı və elementar çoxtərəfli danışıq qaydalarını açıq şəkildə pozaraq, bir neçə üzv dövlətin məlum müddəalarla bağlı təkliflərini müzakirə etməyə belə imkan verməyib.
Nəticə etibarilə, Ermənistan tərəfinin guya BFT Sammitində qəbul olunduğunu iddia etdiyi müddəalar əslində təşkilatda konsensus qazanmayıb, bəzi müddəalara etiraz olaraq sənədə qeyd-şərt əlavə edilib.
Beləliklə, hətta Azərbaycanın üzv olmadığı bir platformada belə Ermənistanın özünün saxta hekayələrini beynəlxalq ictimaiyyətə qəbul etdirmək cəhdləri Fransanın açıq dəstəyinə baxmayaraq iflasa uğrayıb.
Qərar qəbuletmə qaydalarının açıq-aşkar pozulması yolu ilə əslində mədəni-humanitar məsələlərin müzakirəsi üçün nəzərdə tutulmuş bir təşkilatın sənədinə konsensus əldə edilmədən salınmış, Ermənistan tərəfinin “diplomatik qələbə” kimi təqdim etməyə çalışdığı sözügedən müddəaların heç bir siyasi və hüquqi dəyəri yoxdur.
BFT çərçivəsində baş verənlər Ermənistanın sülh prosesində maraqlı olmadığını, mümkün hər fürsətdə Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyünə qəsd etmək niyyəti güddüyünü və Fransanın özünün dar maraqları naminə Ermənistandan istifadə etməsinin təzahürü kimi dəyərləndirilməlidir.
Azərbaycan tərəfi Fransanın açıq təhdid və şantajlarına rəğmən, beynəlxalq hüquqa və BFT-nin humanitar mandatına dönməz sadiqlik göstərərək, Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyünü hədəf alan və normallaşma prosesinə xələl gətirən pozucu fəaliyyətə qətiyyətlə qarşı çıxdıqlarına görə tərəfdaş BFT üzv dövlətlərinə təşəkkürünü bildirir.
Azərbaycan tərəfi Ermənistanı bu kimi pozucu addımlardan əl çəkməyə, normallaşma prosesinin məntiqi sonluğa çatdırılması yolunda qalan əngəlləri, ilk növbədə bu ölkənin konstitusiyasında və digər qanunvericilik aktlarında Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları ehtiva edən müddəaları dəyişmək istiqamətində siyasi iradə və məsuliyyət nümayiş etdirməyə çağırır.
Ermənistan tərəfi ya bu yolla normallaşma prosesini yekunlaşdırmaq ya da bütün müstəvilərdə qarşıdurmanı davam etdirmək arasında seçim etməlidir. Azərbaycan tərəfi özünün irəli sürdüyü və siyasi müdriklik və məsuliyyət hissi ilə ardıcıl şəkildə irəlilətdiyi normallaşma prosesinə sadiqdir.
Rusiyalı milyarder İvanişvili Gürcüstanı yenidən Rusiyanın “qucağına” oturdur
Ukraynada müharibəyə başlayan Rusiya beynəlxaslq aləmdən təcrid edildi. Lakin dünyanın bir sıra ölkələrində 2022-ci ilin fevralından sonra Rusiyanın təsiri zəifləmədi, əksinə artdı. İran və Şimali Koreya Rusiyanın müttəfiqi oldu. Xüsusilə, Rusiyanın təcavüzündən qorxan və çox ehtiyatlı siyasət yürütmək məcburiyyətində qalan Qazaxıstanda, ümumiyyətlə, Orta Asiya respublikalarında mövqeləri güclənib. Rusiyanın Azərbaycandakı mövqeləri də gücləndi, amma Putin uzunmüddətli müttəfiqi Ermənistanı faktiki olaraq təslim etdi.
Lakin Gürcüstan xüsusilə güclü şəkildə Rusiyaya doğru irəliləyir. Deyəsən, belə bir nəticəni heç bir hal qabaqcadan göstərmirdi. Hələ 2000-ci illərin ortalarında Gürcüstan Avropa İttifaqına (Aİ) daxil olmaq niyyətini açıq şəkildə ifadə etdi və 2023-cü ildə Aİ üzvlüyünə namizəd statusu aldı. Gürcüstan artıq 7 ildir ki, Şengen ölkələri ilə vizasız rejimə malikdir. 2008-ci ildən Gürcüstan və NATO arasında əməkdaşlıq ölkəyə hərbi infrastrukturunun bərpasına kömək etmək məqsədilə başladı.
Gürcüstan vətəndaşlarının hissləri
Artıq on il yarımdır ki, Gürcüstan siyasətinin Qərb vektoru ölkə vətəndaşları tərəfindən birmənalı şəkildə dəstəklənir. 2023-cü ilin sonunda NDI və “CRRC Georgia” tərəfindən sorğuda iştirak edənlərin 79 faizi Gürcüstanın Aİ-yə qoşulması ideyasını dəstəkləyib. NATO-ya üzv olmaq lehinə respondentlərin payı da yüksək olaraq qalır (67%), baxmayaraq ki, on il əvvəl bu rəqəm 81%-ə çatırdı.
Gürcüstan siyasətinin Qərb vektorunun tərəfdarlarının payının bir qədər azalması 2012-ci ildən hakim partiya olan “Gürcü arzusu”nun son illərdə xeyli gücləndirdiyi sistemli anti-Qərb təbliğatının nəticəsidir. 2022-ci ildən Gürcüstan siyasətinin vektorunun qərbyönlü olması lazım olduğuna inanan respondentlərin payı 47%-dən 37%-ə qədər azalıb. Gürcüstanın qərbyönlü siyasət yeritməklə Rusiya ilə yaxşı münasibətləri saxlamalı olduğuna inananların payı isə 31%-dən 36%-ə yüksəlib.
Bununla belə, Qərb vektorunu Gürcüstan vətəndaşlarının 73%-i dəstəkləyir. Əksinə, Gürcüstanın xarici siyasətinin rusiyayönümlü olması (NATO və Aİ ilə yaxşı münasibətləri olan və ya olmayan) hesab edən respondentlərin payı 10%-i keçmir. 2008-ci ildə Rusiya ilə müharibə yaşayan və ərazisinin 20%-ni itirən bir ölkədən başqa nəsə gözləmək çətin olardı.
Gürcüstan vətəndaşlarının əksəriyyəti (51-52%) hesab edir ki, Gürcüstanın milli təhlükəsizliyinə ən mühüm təhdidlər Rusiyadan gəlir. Digər sorğuda isə respondentlərin 77%-i Rusiyanı Gürcüstan üçün milli təhlükəsizliyə “ən mühüm təhdid” sayıb.
Rusiya ilə dialoqa tam dəstək verənlərin payı son 8 ildə iki dəfə azalaraq 65%-dən 33%-ə (xüsusilə gənclər arasında 21%-ə) düşüb. Gürcüstan vətəndaşlarının dörddə üçü Rusiyanın Gürcüstana təcavüzünün davam etdiyinə inanır.
Belə bir şəraitdə Gürcüstan liderləri ardıcıl olaraq ölkəni Rusiya orbitinə yaxınlaşdırmağa necə nail olurlar?
Demokratiyadan geri çəkilmə
Rusiya ilə yaxınlaşmanın əsas hərəkətverici qüvvəsi “Gürcü Arzusu”nun qeyri-rəsmi lideri və sərvətini 1990-2000-ci illərdə Rusiyada qazanan oliqarx Bidzina İvanişvilinin siyasəti olub. Rusiyanın biznes aləmindən çıxdığını elan etsə də, İvanişvili Rusiya ilə sıx əlaqədə qalır. Bu isə o deməkdir ki, İvanişvili Kremlin təzyiqinə məruz qalır. Gürcüstan Rusiya Federasiyasına qarşı sanksiyalardan faydalanır: son on ildə Rusiyanın Gürcüstanın xarici ticarətindəki payı 4-5%-dən 11-13%-ə qədər artıb. Mixail Saakaşvilinin 10 illik hakimiyyətdən sonra geridə qoyduğu demokratik institutlar isə o qədər də sabit deyil. Bu, İvanişviliyə Gürcüstanın siyasi sistemini getdikcə avtoritar sistemə çevirməyə imkan verir.
Gücünü maksimuma çatdırmağa və hakimiyyət müddətini uzatmağa çalışan “Gürcü arzusu” və onun formalaşdırdığı hakimiyyət müxalifət mediasının fəaliyyətini məhdudlaşdırır, seçiciləri rüşvətlə ələ alır, seçkilərdə inzibati resurslardan sui-istifadə edir, iqtidardakı mövqeləri və biznesi dostlarına, həmfikirlərinə paylayır. “Gürcü arzusu” əslində məhkəmə sistemini icra hakimiyyətinə tabe etdirdi.
“Gürcü arzusu”nun başlatdığı təbliğat Brüssel və Vaşinqtonu Gürcüstanın düşməni kimi təqdim edir: guya onlar ölkənin Rusiyaya qarşı “ikinci cəbhə” açılmasında maraqlıdırlar. Təbliğat gürcü vətəndaşlarının (ölkədə pravoslavlıq çox güclüdür) dini hissləri üzərində məharətlə oynayır, gəncləri qocalara, ənənəvi dəyərlərin tərəfdarlarına və müasir baxışların tərəfdarlarına qarşı qoyur.
İvanişvili qeyri-sabit demokratiyanı avtokratiyaya çevirmək üçün bir çox üsulları onun diqqətli və istedadlı tələbəsi kimi çıxış edərək Putindən götürdü. Avtoritar idarəçiliyə doğru sürüklənmədə ən mühüm mərhələ 2024-cü il “Xarici təsir agentləıri haqqında” Qanun oldu. Qanun yalnız rus dilindən tərcümə edilmir, hətta bütün podratçıların və qeyri-kommersiya təşkilatlarının işçilərinin şəxsi məlumatlarının tam açıqlanmasını tələb edən şiddət baxımından onu üstələyir.
Gürcüstan kiçik ölkədir (3,7 milyon nəfər) və kiçik iqtisadiyyata malikdir (2023-cü ildə ÜDM - 31 milyard dollar). Onun qeyri-kommersiya sektoru üçün Avropa və Amerika fondlarından maliyyələşmə prinsipial əhəmiyyət kəsb edir və vəsaitlərin 95%-ni təşkil edir. Gürcüstanda da müxalifət mediası əsasən xaricdən maliyyələşir. Ölkənin siyasi sistemində avtoritar meyillər ildən-ilə artır və fondlar hakimiyyəti tənqid edən media və QHT-ləri açıq şəkildə maliyyələşdirə bilmir. İvanişvili Putindən nümunə götürərək, xaricdən itirilmiş maliyyəni “əvəz etməklə” hökumətə sadiq QHT-ləri maliyyələşdirəcək fond yaratdı.
Gürcüstanda iki partiya - hakim “Gürcü arzusu” və Saakaşvilinin yaratdığı Vahid Milli Hərəkat istisna olmaqla, siyasi partiyalar o qədər də populyar deyil. Seçicilərin əksəriyyəti (respondentlərinin 62%-i) gənclərin 69%-i ilə müqayisədə heç bir partiyanın onların maraqlarını təmsil etmədiyini deyir. Bu, QHT-ləri İvanişvili rejiminin əsas tənqidçilərinə çevirir. Gürcüstan QHT-ləri müxalif siyasi partiyalarla sıx əlaqədədir. Hakimiyyət bundan çox narazıdır.
“Xarici agentlər” haqqında qanuna qarşı irimiqyaslı etirazlar olmasaydı, 2023-cü ildə qəbul ediləcəkdi. Onların intensivliyi 2024-cü ildə azalmayıb, lakin bir aydan az vaxt qalan parlament seçkilərinə qədər hakimiyyət Gürcüstan vətəndaş cəmiyyətini müstəqillikdən məhrum etməli olan qanunun irəli sürülməsində daha qətiyyətli olub.
İvanişvilinin planı kifayət qədər şəffafdır. Milyarder Qərbi, Gürcüstan müxalifətini və QHT-ləri Rusiyaya növbəti zərbə vurmaq üçün Gürcüstanı qurban verməyə hazır olan qlobal birləşmiş “müharibə partiyası” kimi təqdim edir. İvanişvilinin ritorikası Macarıstanın Baş naziri Viktor Orbanın çıxışlarını xatırladır - bir fərqlə ki, Gürcüstanın belə bir siyasəti ilə Aİ-yə daxil olmaq şansı yoxdur və Rusiya ona Macarıstandan bir neçə dəfə güclü təzyiq göstərə bilər.
Seçkilərdə qalib gələn İvanişvili həm müxalifəti, həm də onunla əlaqəli vətəndaş cəmiyyəti strukturlarını dərhal ləğv etmək imkanı əldə edəcək: onlara “Gürcüstanın düşmənləri” kimi damğa vurulacaq. Onun gücü mübahisəsiz olacaq.
Həlledici seçkilər
Gürcüstan parlamentli respublikadır, lakin ölkənin partiya sistemi son dərəcə zəifdir. Müxtəlif sorğulara görə, “Gürcü arzusu”nun tərəfdarlarının təxminən 20-30%-i var. Ən böyük müxalifət partiyası olan Saakaşvilinin Vahid Milli Hərəkatının səsi iki dəfə çoxdur. Lakin onun nəhəng mənfi reytinqi var: bir çox gürcü Saakaşvilini tiranlıqda və təhlilsiz özbaşına qəbul edilən qərarlarda günahlandırır. Bir neçə kiçik müxalifət partiyası var ki, cəmi 1-4% səs toplayır.
“Qafqaz barometri”nin məlumatına görə, 2024-cü ilin yazında seçicilərin 21%-i “Gürcü arzusu”na (2021-ci ildə - 24%), bütün müxalif qüvvələrə birlikdə 19%-i (2021-ci ildə - 32%) səs verməyə hazırdır. Seçki üstünlükləri ilə bağlı suala cavab verməkdən boyun qaçıranların və bütün partiyalardan məyus olanların payı nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb.
Gürcüstanın müxalifət siyasətçiləri arasında birləşmə ilə bağlı son vaxtlara qədər dəfələrlə aparılan danışıqlar uğurla nəticələnməyib. Bu, İvanişvili üçün son dərəcə əlverişli situasiyadır. Əslində bu, onun parlamentdə “Gürcü arzusu”nun varlığını gücləndirməsinə yol açır.
Vəziyyəti çətinləşdirən seçicilərin güclü affektiv qütbləşməsidir: seçicilərin üçdə biri əmindir ki, onlara qarşı çıxan siyasi düşərgə ölkənin maraqlarına uyğun işləmir. Qütbləşmə ən çox kəndlərdə yaşayan yaşlı insanlar, daha çox dindar insanlar və dövlət sektorunda işləyən insanlar üçün xarakterikdir. “Gürcü arzusu” onları hərəkətə gətirməyə, demokratik düşərgənin müharibə və ənənəvi gürcü dəyərlərinin rədd edilməsini istədiyini göstərməyə çalışır. Bir çox cəhətdən o, uğur qazanır.
Demokratiya tərəfdarlarının yeganə ümidi müxalifətin son vaxtlar Gürcüstan Prezidenti Salome Zurabişvili ətrafında birləşmək cəhdlərindədir. Lakin müxalifət qüvvələrinin tam birləşməsi mümkün görünmür (“üçüncü qüvvə” yarada biləcək əsas partiyalar razılığa gələ bilmədilər) və indiki formada “Gürcü arzusu”na ciddi rəqib ola bilməyəcək. Amma bir çox seçiciləri özündən uzaqlaşdıran odioz Vahid Milli Hərəkatın birləşmiş müxalifətə daxil olmaması vacibdir. Son sorğulara görə, respondentlərin 30-35%-i “Gürcü arzusu”na, 25-30%-i isə müxtəlif müxalifət birliklərinə səs verəcək.
“Hakimiyyətdə olan partiya” əsas mediaya nəzarət edir, dövlət işçilərinə təzyiq göstərir və dindarları Avropada əxlaq azadlığı ilə hədələyərək fəal şəkildə öz tərəfinə çəkməyə çalışır. Bu məqsədlə Gürcüstan Parlamenti sentyabrda LGBT təbliğatını qadağan edən homofob qanun qəbul edib.
Sentyabrda partiyasının seçkilərdə qalib gəlməsinə kömək etmək üçün yenidən siyasətə qayıdan İvanişvili sürpriz addıma əl atıb. O, bəyan edib ki, Gürcüstan Cənubi Osetiyadakı müharibəyə görə üzr istəməlidir. Milyarder müharibə başlamasına səbəb olan keçmiş hakim, indiki müxalif Vahid Milli Hərəkat Partiyasına “Gürcüstan Nürnberqi” vəd edib. Gürcüstanda bu mövqe son dərəcə qeyri-populyardır - Gürcüstan vətəndaşları Cənubi Osetiya və Abxaziyadakı müharibələrdə özlərini günahkar hesab etmirlər.
Amma belə bir mövqe Rusiya ilə yaxınlaşmağa ümid edən və onun peykləri olan Abxaziya və Cənubi Osetiyanı keçmişi unutmağa, Gürcüstanla hansısa müttəfiqliyə girməyə vadar edəcəyinə ümid edən “Dream” tərəfdarlarında rezonans doğura bilər. Düzdür, bu, Rusiyanın himayəsində olan ittifaq olacaq ki, orada Gürcüstan müstəqil xarici siyasət apara bilməyəcək.
Gürcüstanda seçkilərə hazırlıq çoxlu sayda pozuntularla davam edir və Aİ-nin bu ölkədəki səfiri seçkilərin Avropa İttifaqı tərəfindən tanınmayacağını istisna etməyib. Aİ Gürcüstan vətəndaşlarının vizasız girişini dayandırmaq barədə də düşünür ki, bu da ölkə üçün böyük zərbə olacaq. Xaricdə bir milyona yaxın Gürcüstan vətəndaşı var, onların da əksəriyyəti Aİ ölkələrindədir (İtaliya, Yunanıstan, Almaniya, Fransa, Belçika).
Amerika səfiri Gürcüstandakı son hadisələrlə bağlı da çox sərt açıqlamalar verib. Amma Gürcüstan seçkilərindən sürpriz gözlənilir. Müxalifətin seçkilərdə hakim partiyanın alacağı səsdən daha çox səs toplamaq şansı var. Bu halda səslərin hesablanması zamanı çoxlu qanun pozuntuları olacaq və müxalifət seçkinin nəticələrini tanımayanda küçə toqquşmalarının baş verməsi ehtimalı böyükdür. 2024-cü ilin yazında “Xarici agentlər” haqqında qanuna qarşı keçirilən mitinqlərin dağıdılması göstərdi ki, gürcü polisi çox sərt hərəkət etməyə hazırdır. Hansı ki, bu, bir neçə il əvvəl belə deyildi.
Gürcüstan siyasəti sürprizlərlə zəngindir. Bir çox seçicilər və hətta siyasətçilər çox vaxt impulsiv davranırlar. Ancaq indi yalnız iki ssenari mümkündür: “Gürcü arzusu” hakimiyyəti xeyli gücləndirəcək, seçkilərdən sonra müxalifəti əzəcək və Gürcüstanı Rusiyaya daha da tabe etdirəcək, ya da gürcü cəmiyyəti bu tendensiyanı birtəhər möcüzəvi şəkildə aradan qaldıracaq və öz ölkəsinə sahib çıxacaq.
Müəllif: Boris Qrozovski - Rusiyalı siyasi icmalçı, “EventsAndTexts” “Telegram” kanalının müəllifi.
Mənbə: “The Moscow Times”
Tərcümə AYNA-ya məxsusdur.
Avropa İttifaqı (Aİ) Gürcüstan rəhbərliyi ilə görüşləri dayandırıb.
Demokrat.az xəbər verir ki, bunu Avropa İttifaqının Tbilisidəki səfiri Pavel Herçinski deyib.
O qeyd edib ki, Avropa İttifaqı Gürcüstan hökumətinin Avropaya qarşı ritorikasına görə Gürcüstana yüksək səviyyəli səfərlər etməmək və Gürcüstan hökumətinin nümayəndələri ilə Brüsseldə yüksək səviyyəli görüşlər keçirməmək qərarına gəlib.
“Bu ilin iyun ayında biz üzv dövlətlərlə Avropa İttifaqına qarşı qeyri-dost hesab etdiyimiz Gürcüstan hakimiyyətinin münasibətinə necə yanaşmaq barədə daxili müzakirə apardıq. Həmçinin, biz anti-Qərb və anti-Avropa povestinə, təbliğatına və konspirasiya nəzəriyyəsinə necə yanaşmalı olduğumuzu müzakirə etdik. Avropa İttifaqı olaraq Gürcüstanın hazırkı hökuməti ilə yüksək səviyyəli əlaqə saxlamamağa qərar verdik və buna görə son aylarda Gürcüstana yüksək səviyyəli səfərlər olmayıb. Brüsseldə də Gürcüstan hökumətinin nümayəndələri ilə yüksək səviyyəli görüşlər olmayıb. Bir daha təkrar edirəm, Avropa İttifaqının təsisatları Gürcüstan hökumətinin nümayəndələri ilə bütün yüksək səviyyəli görüşləri dayandırmaq qərarına gəliblər”, - deyə Pavel Herçinski vurğulayıb.
Baş nazir: “Belə təşkilat olmasa, Asiyada münaqişələr yarana bilər”
Yaponiyanın yeni Baş naziri İşiba NATO-nu xatırladan hərbi-müdafiə alyansı yaratmaq təşəbbüsü ilə çıxış edib. Bu barədə AYNA “The Japan Times”a istinadən bildirir. O, ölkənin müdafiə qabiliyyətini gücləndirəcəyinə söz verib və qeyd edib ki, belə təşkilat olmasa, Asiyada münaqişələr yarana bilər.
Yaponiyanın xarici işlər naziri İvaya bu ideyanı dəstəkləyərək, region ölkələrinin siyasi və iqtisadi strukturunda fərqliliklər səbəbindən təşkilatın yaradılmasının “çətin iş” olacağını bildirib.
“The Japan Times” qeyd edir ki, ABŞ və Yaponiyanın müttəfiqləri yeni ittifaqın perspektivlərinə şübhə ilə yanaşırlar. Hindistanın xarici işlər naziri Jaişankar Yeni Dehlinin Yaponiyanın yeni Baş nazirinin mövqeyi ilə razılaşmadığını söyləyib və Hindistanın ittifaqlara qoşulmadığını vurğulayıb.
İran dövlət televiziyasının məlumatına görə, Asiya Əməkdaşlıq Dialoq Sammitində iştirak etmək üçün Qətərə səfər edən İran prezidenti Pezeşkian Səudiyyə Ərəbistanının xarici işlər naziri Bin Fərhanı qəbul edib.
İndex.az xəbər verir ki, Pezeşkiyan görüşdə İslam ölkələri arasında əlaqələrin genişləndirilməsinin vacibliyini vurğulayıb: “Səudiyyə Ərəbistanı kimi İslam ölkələrini öz qardaşımız olaraq görür və fikir ayrılıqlarını bir kənara qoyaraq, yaxınlıq və birliyin artdığını müşahidə edirik”.
Səudiyyə Ərəbistanının İsrailin hücumlarının dayandırılmasında mühüm rol oynaya biləcəyinə işarə edən Pezeşkiyan deyib: “Əgər sionist rejim bu gün Qəzzada soyqırım törətməyə cəsarət edirsə, bu, İslam ölkələrinin biganəliyindən irəli gəlir. Bu təcavüzə qarşı birləşməsək, sabah Qəzza və Livandan sonra növbə digər İslam ölkələrinə və şəhərlərinə çatacaq”.
Ermənistan sənədin razılaşdırılmış 80% bəndinə əsasən Azərbaycanla sülh müqaviləsi imzalamağa hazırdır.
Bunu Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan Parisdə Fransa Prezidenti Emmanuel Makronla görüşündə deyib.
Onun sözlərinə görə, İrəvan sənədi imzalamağa və növbəti müzakirələri davam etdirməyə hazırdır (qalan razılaşdırılmamış məqamlar üzrə).
Baş nazir regionda sülhün və sabitliyin təmin edilməsinə yönəlmiş addımların atılmasının zəruriliyini qeyd edib və sazişin imzalanmasının bu problemin həllinə kömək edəcəyinə əminliyini bildirib.
“Ermənistan Azərbaycandan üzr istəməlidir və müharibədə itkin düşmüş azərbaycanlıların taleyi barədə məlumat verməlidir”
Oktyabrın 2-də Azərbaycan Respublikası Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının (Dövlət Komissiyası) və Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin (BQXK) birgə təşkilatçılığı ilə “İtkin düşmüş şəxslər probleminin həlli: ailələrin "həqiqəti bilmək" hüququnun dəstəklənməsi" mövzusunda növbəti beynəlxalq konfrans təşkil olunub.
APA xəbər verir ki, əvvəlcə Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin konfrans iştirakçılarına müraciəti oxunub, daha sonra tədbirin mövzusuna aid qısametrajlı film nümayiş etdirilib.
Prezident İlham Əliyevin beynəlxalq konfransın iştirakçılarına ünvanladığı məktubunda bildirilib ki, itkin düşmüş şəxslər faciəsi Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzünün ağır fəsadlarından biridir. “Birinci Qarabağ müharibəsi nəticəsində 30 ildən artıqdır 4000-dək azərbaycanlı itkin düşmüş şəxs hesab olunur. Onların arasında mülki şəxslər, o cümlədən uşaqlar və qadınlar da vardır. 2020-ci il Vətən müharibəsində isə 6 Azərbaycan vətəndaşı itkin düşüb.
Torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsindən sonra meydana çıxmış yeni faktlar itkin düşmüş azərbaycanlılara qarşı törədilən vəhşiliklərlə bağlı şahidlərin ifadələrini bir daha təsdiq etmişdir. Həmin ərazilərimizdə aşkar olunmuş kütləvi məzarlıqlarda ekshumasiya işlərinin aparılması nəticəsində Ermənistan tərəfindən əsir və girov götürülmüş şəxslərin işgəncələrə, zorakılığa və qeyri-insani rəftara məruz qalaraq qətlə yetirildiyi barədə təkzibedilməz sübutlar toplanmışdır", - deyə Azərbaycan Prezidenti vurğulayıb.
Prezident müraciətində qeyd edib ki, Ermənistan beynəlxalq humanitar hüquqdan irəli gələn öhdəliklərini pozaraq Birinci Qarabağ müharibəsində itkin düşmüş şəxslərin taleyi və kütləvi məzarlıqların dəqiq yeri haqqında məlumatları təqdim etməkdən imtina edir.
Prezident İlham Əliyevin “İqlim dəyişikliyi və insan hüquqları: ombudsmanların və milli insan hüquqları təsisatlarının rolu” mövzusunda 2 oktyabrda Bakıda təşkil olunan Beynəlxalq Bakı Forumunun iştirakçılarına ünvanlandığı müraciətdə də Ermənistanın Azərbaycan dövlətinə və xalqına qarşı cinayətlər törətdiyi xüsusi qeyd olunub. Prezidentin müraciətində qeyd edib ki, Ermənistan beynəlxalq humanitar hüquqdan irəli gələn öhdəliklərini pozaraq Birinci Qarabağ müharibəsində itkin düşmüş şəxslərin taleyi və kütləvi məzarlıqların dəqiq yeri haqqında məlumatları təqdim etməkdən imtina edir. Ermənistan törətdiyi bütün cinayətlərə görə üzr istəməlidir.
“Münaqişə bitsə də, əfsuslar olsun ki, Ermənistanın otuz illik hərbi təcavüzünün ağır fəsadları hələ də davam edərək insanların həyatına və ətraf mühitə böyük təhlükə yaradır. Ermənistan uzun müddət işğal altında saxladığı ərazilərimizdə ekosid, urbisid, kultursid törədərək torpaqlarımızı və çaylarımızı çirkləndirmiş və zəhərləmiş, meşələrimizi məhv etmiş, şəhər və kəndlərimizi dağıtmış, habelə burada insanların yaşamaq hüququnu təhdid edən və ətraf mühitə ciddi ziyan vuran çoxsaylı minalar basdırmışdır. Eyni zamanda xalqımızın bəşəri əhəmiyyətə malik mədəni irsi dağıdılmış, dini-mədəni abidələrimiz yerlə-yeksan edilmişdir”, - deyə dövlətimizin başçısı bildirib.
Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin (DTX) rəisi, Dövlət Komissiyasının sədri Əli Nağıyev isə tədbirdə çıxışında ailələrin öz itkin düşmüş yaxınları barədə məlumatları almaq hüququnun beynəlxalq səviyyədə dəstəklənməsinin vacibliyini qeyd edib. Xidmət rəisi hazırda Dövlət Komissiyasında 3979 nəfərin itkin düşmüş şəxs kimi qeydiyyata alındığını deyib və bildirib ki, onlardan 3 973 nəfəri Birinci Qarabağ müharibəsində, 6 nəfəri isə 44 günlük Vətən müharibəsində itkin düşüb. İndiyədək işğaldan azad olunmuş ərazilərdə 18 kütləvi məzarlığın aşkarlandığını, bununla yanaşı, Birinci Qarabağ müharibəsində itkin düşmüşlərdən 155 nəfərinin şəxsiyyətinin eyniləşdirildiyini, cari ilin sentyabr ayında görülmüş təxirəsalınmaz tədbirlər nəticəsində Ağdərə rayonunun Sırxavənd kəndində Birinci Qarabağ müharibəsində itkin düşmüş daha 15-ə yaxın şəxsə aid meyit qalıqlarının müəyyən edildiyini nəzərə çatdırıb.
Dövlət Komissiyasının sədri vaxtilə Azərbaycanın Qarabağ ərazisində mövcud olmuş separatçı rejimin Vətən müharibəsi bitdiyi vaxtdan 2023-cü ilin sentyabr ayında həyata keçirilmiş antiterror əməliyyatınadək olan müddət ərzində bir neçə kütləvi məzarlığı məqsədyönlü şəkildə məhv etməsinin və Ermənistan tərəfinin həmin məzarlıqlar barədə məlumatları verməməsinin beynəlxalq hüquqa, həmçinin uzun illərdir yaxınlarının yolunu gözləyən itkin ailələrinə və bütövlükdə insanlığa açıq-aşkar hörmətsizlik olduğunu bildirib. Sonuncu qeyd olunan halın Xocavənd rayonunun Qaradağlı kəndi, Xocalı rayonunun Dəhraz kəndi və Ağdərə rayonunun Sırxavənd kəndindəki məzar yerlərində müşahidə etməyin mümkün olduğu diqqətə çatdırılıb.
Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin itkin vətəndaşların taleyinin aydınlaşdırılmasını Dövlət Komissiyasının qarşısında ən ümdə vəzifə kimi qoyduğunu və ölkə başçısının bu məsələni daim xüsusi nəzarətdə saxladığını bildirən Xidmət rəisi Əli Nağıyev vurğulayıb ki, itkin düşmüş şəxslər problemi təkcə ayrı-ayrı dövlətləri deyil, o cümlədən beynəlxalq təşkilatları və beynəlxalq siyasi dairələri ciddi şəkildə düşündürməlidir.
Sonra digər çıxışçılar itkin şəxslərin taleyinə aydınlıq gətirilməsi ilə bağlı təmsil etdikləri təsisatlar tərəfindən ötən zamanda görülən işlər və qarşıda duran vəzifələr haqda ətraflı məlumat vermiş, itkin düşmüş şəxslərin tapılması yönündə birgə səylərin bundan sonra da davam etdiriləcəyinə, konfransda səslənəcək fikirlərin, irəli sürüləcək təkliflərin və aparılacaq fikir mübadilələrinin itkinlər probleminin həlli üçün yeni üfüqlər açacağına inamlarını ifadə ediblər.
Tədbir mövzu ətrafında panel sessiyalarla davam edib.
BMT-nin İtkin düşmüş şəxslərlə bağlı Beynəlxalq Komissiyasının (İCMP) siyasət və əməkdaşlıq üzrə direktoru Andreas Kleiser isə deyib ki, əsir və itkin düşmüş şəxslərlə bağlı məsələləri heç vaxt unutmamalıyıq. Bu, ən həssas məsələlərdən biridir ki, bu məsələdə birgə təcrübə mübadiləsi aparılmalıdır.
Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin üzvü, Moldovanın sabiq baş naziri Kiril Qaburiç isə qeyd edib ki, itkin düşmüş şəxslərin taleyinə yüksək şəkildə dəstək verilməlidir: “Beynəlxalq konfranslarda itkin düşmüş şəxslərin taleyi ilə bağlı məsələlərin səsləndirilməsi öz müsbət töhfəsini verəcək. Bu məsələdə artıq şəxsi təşəbbüslər də öz rolunu oynamalıdır”.
Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin Mərkəzi Axtarış Agentliyinin rəhbəri Florans Anselmo isə itkin düşən insanların taleyi ilə bağlı çox narahat olduqlarını qeyd edib: “Bu tipli məsələlər konflikt tərəflərinin məsuliyyətidir. Ailələrə dəstək göstərilməlidir, eynilə psixoloji dəstək də olmalıdır. Onların yaşadıqları heç də asan deyil. Biz birlikdə bu məsələləri həll etməliyik, itkinləri ailələrinə təhvil verməliyik. BQXK olaraq mən bunu qeyd etməliyəm ki, konflikt tərəfləri arasında komnukasiya olmalıdır. Konflikt tərəfləri olan ölkələr də siyasi qərarlara, humanitar qaydalara əməl etməlidirlər. Düşünürəm ki, bir gün bu ailələrin narahatlığına son qoyulacaq. Azərbaycan dövlətinə bu məsələyə bu qədər diqqət ayırdığına görə təşəkkür etmək istəyirəm. Səylərimiz birgə fəaliyyət istiqamətində olmalıdır. Humanizm prinsiplərinə hörmət olunmalıdır”.
Bəs Ermənistan nə zamansa bu tələblərə əməl edəcəkmi? Etməsi üçün hansı vəziyyət yaranmalıdır? Ermənistanın itkin azərbaycanlıların taleyi ilə bağlı məlumatları verməsi törətdiyi cinayətvələrə görə üzr istəməsi Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərində müsbət dəyişikliklərə gətirərmi?
Abutalıb Səmədov
“Alyans” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Abutalıb Səmədov “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, son illərin hadisələri Ermənistan hökumətinin heç bir ədalətli addımı özbaşına və öz xoşuna atmadığını göstərir. Məlumdur ki, 10 noyabr 2020-ci il üçtərəfli bəyanatının imzalanması üçün Nikol Paşinyana Rusiya Prezidenti təzyiq göstərmişdi. Təbii ki, Azərbaycanın müharibədə qələbələri, Ermənistan ordusuna vurduğu sarsıdıcı zərbələri bu işdə öz rolunu oynamışdı. Ancaq Azərbaycan Prezidentinin qeyd elədiyi kimi, 10 noyabr bəyanatı Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təzyiqləri nəticəsində Ermənistan baş naziri tərəfindən imzalanmışdı. Ondan sonrakı dövrdə atılan addımlar Qərbin təzyiqləri nəticəsində baş vermişdir. Bir vaxtlar “Qarabağ Ermənisandır” deyib Şuşada rəqs eləyən Nikol Paşinyan sonradan Praqada Qarabağın Azərbaycan ərazisi olduğu barədə bəyanata imza atdı və Qarabağ üzərində Azərbaycanın suverenliyini qəbul elədi. Ondan əvvəl Qərbdəki dostlarının tapşırığı ilə Qarabağın statusu barədə məsələdə güzəştə getmək zərurəti haqqında danışmışdı. Delimitasiya və demarkasiya işləri ilə bağlı atılan mütərəqqi addımlar da Qərbin məsləhətləri ilə icra olunur. Sülh sazişi layihəsinin müəyyən bəndlərindən imtina da Qərbin təzyiqləri nəticəsində mümkün oldu. Və təbii ki, Azərbaycan Ordusunun gücündən çəkindiyinə görə Paşinyan bu cür addımları atıb. Bundan sonra da Ermənistanın konstruktiv mövqe tutması Qərbdəki havadarlarının tapşırıqlarından asılı olacaq. Əgər onlar desələr Paşinyan Ermənistanın törətdiyi cinayətlərə görə üzr istəyəcək. Ancaq görünür, hələ demirlər. Buna görə də Paşinyan daha çox Azərbaycanı günahlandırmaq xəttini tutub. Baxmayaraq ki, 19-20 sentyabr 2023-cü il antiterror tədbirlərindən sonra dərhal bəyan eləmişdi dinc əhaliyə qarşı heç bir zor tətbiq olunmayıb. Lakin sonradan Paşinyan etnik-təmizləmənin baş verməsi böhtanını atmağa başladı. Buna bənzər çoxlu faktları demək olar. Ermənilər öz günahlarını, cinayətlərini, azərbaycanlı əsirlərə işgəncələr verdiyini, 4 minə yaxın itkin azərbaycanlının taleyi barədə məlumatları vermək əvəzinə Azərbaycanı “etnik təmizləmə”də, “soyıqırımı” cinayəti törətməkdə suçlamağa çalışır. Bu vəziyyətin dəyişməsi üçün Azərbaycanın daha güclü olması ilə yanaşı, Ermənistanın Qərbdəki havadarlarının Paşinyana lazımi təlimatı verməsinə ehtiyac var".
Ekspertin sözlərinə görə, Ermənistanın üzr istəməməsi, itkin azərbaycanlılarla bağlı məlumatları gizlətməsi təbiidir ki, Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərində ciddi problemlər yaradır və bundan sonra da yaradacaq: "Birinci Qarabağ müharibəsində itkin düşən 4 minə yaxın azərbaycanlının böyük əksəriyyətinin ermənilər tərəfindən əsir və girov götürüldüyü şübhəsizdir. Ermənistan həmin azərbaycanlıları gizlədib və onlara amansız işgəncələr verilib. Həmin azərbaycanlıların sonrakı taleyi barədə Ermənistan rəsmi məlumatlar təqdim etmir. Bunun özü də bir cinayətdir. Təbiidir ki, Azərbaycan Ermənistanın törətdiyi cinayətlərə görə cavab verməsi üçün zəruri addımları atır və bundan sonra da atacaq. Şübhə yoxdur ki, gec-tez Ermənistan bu cinayətlərə görə beynəlxalq səviyyədə məhkum olunacaq, Azərbaycandan üzr istəyəcək və tələb olunan təzminatı da ödəyəcək. Ancaq normal qonşuluq münasibətlərinin yaranması üçün, düşmənçiliyin tamamilə götürülməsi üçün Ermənistan hökuməti, ermənilər yeritdikləri siyasətdən imtina eləməlidirlər. 30 il ərzində Azərbaycana qarşı törətdikləri cinayətləri etiraf edib üzr istəməlidirlər. Yalnız bundan sonra münasibətlərimiz normal qonşuluq münasibətləri səviyyəsində ola bilər. Azərbaycan Prezidentinin vaxtilə dediyi kimi, yalnız bundan sonra ermənilər normal qonşu olmağı öyrənə bilərlər”.
Etibar SEYİDAĞA,
“Yeni Müsavat”
Azərbaycan ərazisində Rusiyanın yeni xarici nümayəndəliklərinin açılması məsələsi siyasi səviyyədə işlənir.
Bunu Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin konsulluq departamentinin rəhbəri Aleksey Klimov TASS-a müsahibəsində bildirib.
Azərbaycana, o cümlədən Azərbaycanın Qarabağ regionunda yeni baş konsulluqların açılması ehtimalı ilə bağlı sualı cavablandıran Klimov qeyd edib ki, hazırda bu məsələ ilə bağlı siyasi səviyyədə işlənilir.
“Azərbaycan tərəfi ilə müvafiq sazişlər yekunlaşdıqca XİN-in konsulluq departamenti də onlarla bağlı əməli addımların həyata keçirilməsinə qoşulacaq”, - deyə rusiyalı diplomat vurğulayıb.