Estoniyanın e-İdarəetmə Akademiyasının hazırladığı növbəti Kibertəhlükəsizlik üzrə Milli İndeks (National Cyber Security İndex 2024 ) açıqlanıb.
Bu dəfə qiymətləndirmədə cəmi 42 ölkə əhatə olunub.
Bu qlobal indeks kibertəhlükəsizlik sahəsində ölkələrin hazırlığını real vaxt rejimində ölçür.
Bu il reytinq cədvəlində Azərbaycan 70.8 balla 13-cü pillədə qərarlaşıb (https://ncsi.ega.ee/).
Ötən il isə bu reytinqdə Azərbaycanın mövqeyi 31 ölkə arasında 12-ci yerə yüksəlmişdi. Ötən il Azərbaycan bu indeksdə 66.6 bal qazanmışdı.
Bu il əldə olunan 70.8 bal indiyədək Azərbaycanın bu reytinqdə qazandığı ən yüksək nəticədir.
Xatırladıram ki, 2022-ci ilədək Azərbaycanın mövqeyi bu reytinqdə ancaq aşağıya doğru gedirdi.
Bir daha vurğulamaq istərdim ki, son dövrlərdə Azərbaycanın kiber mühitində həyata keçirilən aşağıdakı addımlar bu nəticənin əldə olunmasında mühüm rol oynayıb :
- son bir neçə ildə bu sektorda ciddi keyfiyyət dəyişiklikləri baş verib
- uzun illər müzakirə olunan strategiya qəbul edilib
- kritik sektorla bağlı yeni səlahiyyətlər əldə edən DTX və XRİTDX tərəfindən uğurlu addımlar atılıb
- RİNN İsrailin Technion Universiteti ilə birgə sektorda kadr hazırlığı sahəsində uğurlu addımlar atıb
-son ildə ETX-nin fəaliyyəti də nəzərə çarpacaq dərəcədə artıb
- XRİTDX -nin bu sektorda beynəlxalq (Türkiyə, İsrail ) əlaqələri güclənib, hesabatlığı və aktivliyi xeyli yüksəlib, maraqlı tərəflərin iştirakı ilə ciddi müzakirələr və tədbirlər təşkil edib
- bu sektorda yeni səlahiyyətlər əldə edən DİN-in də fəaliyyəti canlanıb
- Universitetlərdə, xüsusilə AzTU -da iki kiber struktur formalaşdırılıb, yeni kurikulumlar təsdiqlənib, Türkiyə ilə bu istiqamətdə əlaqələr güclənib və s.
Xatırladıram ki, kibertəhlükəsizlik və kibercinayətkarlıqla bağlı məsələlərə ölkəmizdə RİNN-nin Elektron Təhlükəsizlik Xidməti, DTX, Xüsusi Rabitə və İnformasiya Təhlükəsizliyi Dövlət Xidməti və DİN cavabdehdir.
Sektorda Prezident fərmanı əsasında formalaşdırılan İnformasiya Təhlükəsizliyi üzrə Koordinasiya Komissiyası da fəaliyyət göstərir.
Yeri gəlmişkən, xatırladıram ki, indiyədək kritik informasiya infrastrukturuna daxil olan qurumların siyahısı hökumət tərəfindən təsdiqlənməyib.
Təkliflər DTX və XRİTDX tərəfindən hökumətə təqdim edilməliydi.
Osman Gunduz
TEREF

Dünyanın ən böyük mobil operatorlarından biri olan "Vodafone" şirkəti İsrailə endikdən sonra telefonlarına "Fələstinə xoş gəlmisiniz" mesajı gələn sərnişinlərindən üzr istəyib.

Bizim.Media xəbər verir ki, bu barədə “Sky News” məlumat yayıb.

“Vodafone” rəhbərliyi mesajların səhvən göndərildiyini vurğulayıb.

Rusiyanın Kapustin Yar poliqonundan qitələrarası ballistik raketin sınaq buraxılışı həyata keçirilib.

"Unikal" xəbər verir ki, bu barədə Rusiya Müdafiə Nazirliyi məlumat yayıb.

Məlumata görə, Həştərxan vilayətindəki 4-cü poliqondan qitələrarası ballistik raket uğurla buraxılıb.

"Əldə edilən nəticələr Rusiya Federasiyasının strateji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində Rusiya raketlərinin yüksək etibarlılığını təsdiqləyir. Raket buraxılışının tapşırıqları tam şəkildə yerinə yetirilib", - məlumatda deyilir.

Qeyd edək ki, az öncə Azərbaycan, Rusiya və İran səmalarında "naməlum obyekt"in görüldüyü ilə bağlı sosial şəbəkələrdə görüntülər yayılmışdı.

Rusiyada tramvayın piyadaları vurma görüntüsü təhlükəsizlik kamerasına düşüb. Avtosfer.az xəbər verir ki, aprelin 12-də Sankt-Peterburq şəhərində baş verən hadisə sosial şəbəkələrdə yayımlanıb.
Kadrlarda, hərəkətdə olan tramvayın piyada keçdindən keçməyə çalışan piayadaların üzərinə hərəkət etdiyi görülür. Videoda, bir neçə nəfərin isə qaçaraq tramvayın altında qalmaqdan son anda xilas olduğu da qeyd olunur.
Yerli KİV-lərin məlumatına görə, nəticədə 3 nəfər xəsarətlər alıb.
Bildirilir ki, qəza tramvayın əyləc sistemində yaranan nasazlıq səbəbindən baş verib.
O da qeyd edilir ki, tramvay süni intelektlə təchiz olunub.

Yetkinlər tərəfindən uşaqlıqda şifahi zorakılıq bütün dünyada cəmiyyətlərə hər il 300 milyard dollara başa gəlir.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə uşaqlara qarşı şifahi zorakılıq probleminə həsr olunmuş birinci beynəlxalq konfransda təqdim olunan məruzədə deyilir. Tədbir London Universitet Kolleci (UCL), Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) və Words Matter xeyriyyə təşkilatı tərəfindən təşkil olunub.

Şifahi təhqirə şifahi təhqir, təhdid, qışqırma və uşağın rifahına zərər verə biləcək digər davranışlar daxildir. Bu problemdən qlobal iqtisadi itkilərin miqdarı Pekindəki Çin Kənd Təsərrüfatı Universiteti və ABŞ-ın Corciya Dövlət Universitetinin mütəxəssisləri tərəfindən hesablanıb.

Alimlər psixi sağlamlıq problemləri, özünə zərər vermə, alkoqol və narkotik istifadəsi də daxil olmaqla, uşaqlıq dövründə şifahi təhqirin sağlamlıq nəticələrini təhlil edib. Komanda dörd ölkənin - Kamboca, Keniya, Kolumbiya və Moldovanın məlumatlarından yararlanıb. Mütəxəssislər bu problemlərin dəyərini bu ölkələrin ÜDM-də payı kimi hesablayıb və sonra ortaya çıxan nisbəti qlobal ÜDM-ə tətbiq ediblər.

"Bizim kəmiyyətcə qiymətləndirdiyimiz böyüklər tərəfindən uşaqlıqda şifahi zorakılığın iqtisadi yükü, onların həyatı boyu uşaqlara vurduğu zərərin şokedici gizli dəyərini açıq şəkildə vurğulayır. Lakin uşaqlıqda şifahi zorakılığın bəzi nəticələrə, o cümlədən məlumatların olmaması səbəbindən təhlilə daxil edilməyən səhiyyə xərcləri və məhkəmə sisteminin xərclərinə təsirini nəzərə alsaq, bu təxmin əhəmiyyətli dərəcədə aşağı qiymətləndirilib", deyə hesabat müəllifi, professor Syanmin Fan bildirib.

Astronomlar ilk dəfə olaraq ekzoplanetin atmosferində qloriya adlı optik hadisə aşkar ediblər. Bu barədə Astronomy & Astrophysics jurnalında dərc olunan məqalədə deyilir.Müşahidələr ESA-nın ExOplanet Cheops, eləcə də bir sıra digər ESA və NASA missiyaları tərəfindən aparılıb. Yerdən 637 işıq ili uzaqlıqda yerləşən super isti qaz nəhəngi WASP-76b-nin atmosferində qloriya əlamətləri aşkar edilib.Qloriya göy qurşağı halosuna bənzəyir və günəş işığının duman və ya buludları təşkil edən kiçik su damlaları ilə qarşılıqlı əlaqəsi nəticəsində yaranır. WASP-76b vəziyyətində işıq tamamilə homojen, lakin hələ məlum olmayan maddədən ibarət buludlardan əks olunur.WASP-76b Yupiterə bənzər super isti planetdir. Günəş sisteminin ən böyük planetindən 10 faiz az kütlə olsa da, ölçüsündən təxminən iki dəfə böyükdür. Merkurinin Günəşə olduğundan öz ulduzuna on iki dəfə yaxın olduğu üçün ekzoplanet güclü şüalanma ilə “şişir”. Onun gündüz tərəfinin temperaturu 2400 dərəcədir.

Dünyada isti müharibələrlə yanaşı haker müharibələri də davam edir. Keçmiş illərdə haker hücumlarına görə şübhələr Rusiyanın üzərində idi. Rusiya hədəf seçdiyi müxtəlif ölkələrdə seçkilərə internet üzərindən müdaxilələr etməyə çalışırdı. Rusiyanın başı Ukraynadakı müharibəyə qarşıb, diqqət Çinə yönəlib.

ABŞ, Böyük Britaniya və Yeni Zellandiya Çini haker hücumlarında ittiham ediblər. Rəsmilərin fikrincə, bu hücumlar adı çəkilən dövlətlərin təhlükəsizliyinə təhdiddir. “The New York Times” qəzetinin xəbərinə görə, Çin hakerlərinə qarşı ittihamları ABŞ Ədliyyə Nazirliyi hazırlayıb. Vaşinqton və London haker hücumlarında şübhəli bildikləri Çin şirkətlərinə və vətəndaşlarına qarşı sanksiyalar tətbiq ediblər. Vaşinqton və London hesab edir ki, haker hücumlarını Çin Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi koordinasiya edir.

Pekin bu ittihamları rədd edib. Əksinə, Pekin iddiasına görə, ABŞ Çinə qarşı kiber hücumları təşkil edib. Vəziyyət o qədər gərginləşib ki, məsələyə Çinin xarici işlər naziri Van Yi münasibət bildirib. Çin xarici işlər nazirinin sözlərinə görə, Vaşinqtonun ittihamlarının arxasında Çini müxtəlif bazarlardan sıxışdırmaq məqsədi daşıyır. Həqiqətən ABŞ-ın siyasətdə və iqtisadiyyatda əsas rəqibi Çindir.

London da Çinə qarşı fəallığını artırıb. Kiber hücumlarla bağlı Çinin Böyük Britaniyadakı səfiri Xarici İşlər Nazirliyinə çağrılaraq ona Londonun etirazı bildirilib. Çinin kiber hücumları zamanı Böyük Britaniya parlamentinin deputatlarının şəxsi məlumatlarının əldə etdiyi bildirilib. Halbuki, hələ 10 il əvvəl Londonla Pekin arasındakı münasibətlər “qızıl dövrün başlanğıcı” kimi qiymətləndirilirdi.

Bu arada, Hindistan da Çinə qarşı eyni ittihamla çıxış edib. Dehli Pekini Hindistanın enerji və hökumətin bilgisayar sisteminə müdaxilədə ittiham edib. Dehli hesab edir ki, Çinin haker hücumları Hindistandakı müxtəlif bilgisayar sistemlərinə zərər vurmaq imkanına malikdir.

“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzi

WhatsApp” sosial şəbəkə platformasının işində problemlər yaranıb.

Problem qlobal xarakterlidir.

Yazışmaların qarşı tərəfə çatdırılmasında ləngimələr müşahidə edilir.