Türkiyənin sənaye və texnologiya naziri Mehmet Fatih Kacır yanvarın 17-dən 18-nə keçən gecə Türkiyənin ilk astronavtını kosmosa göndərəcəyini açıqlayıb.
Sfera.az xəbər verir ki, Alper Gezeravcının iştirakı ilə uçuş saat 01:11-də həyata keçiriləcək və təyinat yeri Beynəlxalq Kosmik Stansiya olacaq. Hazırda astronavt 14 günlük karantin şəraitindədir.

Uçuş ilk ümumavropa astronavt missiyası olan “Ax-3” çərçivəsində həyata keçiriləcək.

Heyət 4 ölkənin hər birindən bir nümayəndədən ibarətdir. Həmin ölkələr ABŞ, İtaliya, İsveç, Türkiyədir.

Təxminən 1,5 günlük uçuşdan sonra kosmik gəminin yanvarın 19-da saat 13:15-də Beynəlxalq Kosmik Stansiyaya yaxınlaşması planlaşdırılır.

Yola saldığımız 2023-cü il böyük ehtimalla istehsalyönümlü süni intellektin (Generative AI) populyarlıq qazandığı il kimi xatırlanacaq.

Kompüter proqramları təminatından incəsənətə və elmi məqalələrə qədər müxtəlif məzmunlu işləri yerinə yetirən istehsalyönümlü süni intellekt mükəmməl olmasa da, bəzi sənaye və müəssisələr üçün vacib alətə çevrilib.

Microsoft tərəfindən 2022-ci ilin sonunda hazırlanıb istifadəyə verilən ChatGPT-nin 2023-cü ildə bir çox rəqibi yarandı.

Bu sahədə qeydə alınan ən önəmli yeniliklərdən biri də dekabrda Google-un törəmə şirkəti Alphabet tərəfindən Google söhbət botu və axtarış sistemi də daxil olmaqla fərqli məhsullara inteqrasiya edə biləcək Gemini adlı süni intellektin təqdim olunması idi.
Alphabet ChatGPT ilə müqayisədə Gemini süni intellektinin daha yaxşı olduğunu iddia edir.

Lakini ChatGPT-nin yaradıcısı OpenAI də boş dayanmadığını, süni intellektin daha güclü versiyasının 2024-cü ildə hazırlanacağını diqqətə çatdırır.

İnvestorlar isə texnologiya sahəsində yeni böyük oyunçu tapmaq ümidi ilə vəsait xərcləməyə davam edir.

Fərdi investisiya məlumatlarını özündə toplayan PitchBook bildirib ki, riskli kapital firmaları generativ süni intellekt startaplarına sentyabrdan bəri 21.4 milyard dollar vəsait qoyub.

Müqayisə üçün bildirək ki, 2022-ci ildə qoyulan bu cür investisiyaların ümumi həcmi 5.1 milyard dollar olub.

Lakin bu tendensiyanın çox davam etməyəcəyi fikrində olanlar da var.

CSS Insight texnologiya şirkətinin baş analitiki Ben Wood deyir ki, generativ süni intellekt 2024-cü ildə “soyuq duş” alacaq. Buna əsas səbəb kimi bu növ süni intellektin təkmilləşdirilməsi və fəaliyyəti üçün böyük miqdarda vəsait lazım olduğunu göstərir.

“Bu məsələni şişirtdilər, qısa zamanda bu tendensiyanın zəifləyəcəyinə səbəb olan amillər mövcuddur”, - Ben Wood bildirib.

Onun fikrincə, generativ süni intellekt işləməsi üçün yüksək fəaliyyət gücü və hazırda istehsalı zəif olan bahalı çiplər tələb edir.

Bundan əlavə, Ben Wood tənzimləmə mexanizmləri və hüquqi proseslərin də süni intellektin inkişaf dinamikasını aşağı salacağı qənaətindədir.

Elektromobillər
Schmidt avtomobil araşdırmaları şirkətinə görə, 2024-cü ilin birinci rübündə milyonuncu elektrikli avtomobil Böyük Britaniya yollarında görünəcək. Beləliklə, Birləşmiş Krallıq Almaniyadan sonra bu səviyyəyə yüksələn ikinci ölkə olacaq.

Buna baxmayaraq, 2024-cü ilin elektromobil istehsalçıları üçün çətin il olacağı gözlənilir.

2023-cü ilin sonunda Ford, GM və Tesla elektrikli avtomobil istehsalını genişləndirməyi təxirə saldıqlarını bəyan etdilər. Oktyabrda isə Mercedes-Benz qiymət rəqabətini və təchizat zəncirindəki problemləri əsas gətirərək elektromobil bazarını “qəddar” adlandırmışdı.

Analitiklər bu sahədə böyük irəliləyiş gözləmirlər.

Avtomobil bazarları üzrə analitik Matthias Schmidt 2024-cü ildə elektromobil satışlarının Avropada durğunluq yaşayacağını proqnozlaşdırır.

Schmidt avtomobil bazarlarının güclü olduğu Almaniya, Norveç kimi ölkələrdə elektromobil satışında artım olmayacağını düşünür.

Lakin Böyük Britaniya sıfır emissiya hədəfinə çatmaq üçün bu sahədə daha irəli gedə bilər. 2024-cü ilin yanvarından, etibarən burada satılan bütün avtomobillərin ən azı beşdə birinin elektrikli olması zəruridir, 2030-cu ilə kimi bu artımın 80 faizədək yüksəlməsi qarşıya məqsəd qoyulub.

İnsanabənzər robotlar
İnsanabənzər robotlardan 2024-cü ildə daha çox istifadə edilə bilər. Tesla mühəndisləri yaxın gələcəkdə Optimus adlı insanabənzər robotların bütün zavod işlərini görə biləcəyi qənaətindədirlər.

Dekabrın əvvəllərində yayılan bir videoda Optimusun əvvəlki robotlardan daha yumşaq yeni əllərə malik olduğunu və yeni motorla işlədiyi görünürdü.

İyulda İlon Mask Optimusun 2024-cü ildə Teslanın istehsal müəssisəsində işləmə bacarığına sahib olacağını bildirmişdi.

Lakin Teslanın bu məsələdə güclü rəqibləri var. Artıq bəzi firmalar gündəlik işləri yerinə yetirə bilən robotları daha da təkmilləşdirməklə məşğuldur.

Amazon şirkəti anbarlarında insanabənzər robotların işləməsini sınaqdan keçirir. Digit adı verilən robot hərəkət edə bilir, nəyisə tuta bilir və insan kimi digər obyektlərlə qarşılıqlı əlaqə qurmağı bacarır.

Robotun təkmilləşdirilməsi üzərində işləyən Agility Robotics Digit-i 2024-cü ildə müştərilərə sata biləcəyinə ümid edir.

Kanadanın Sanctuary AI şirkəti isə Phoenix robotunu qablaşdırma kimi müəyyən fəaliyyəti yerinə yetirmək məqsədilə hazırlayır. Bu il robotun görə biləcəyi işlərin sayının artırılması planlaşdırılır.

Arıqlamaq uğrunda yarış
Əczaçılıq sektorunda bu tip dərmanlar o qədər sürətlə satılır ki, istehsalçılar tələbi qarşılamaqda çətinlik çəkirlər.

Wegovy adı ilə bazara təklif edilən və arıqlama dərmanı olan semaglutide satışında böyük uğur əldə edilib. Bu dərmanın istehsalçısı olan Novo Nordisk Avropanın ən dəyərli şirkətinə çevrilib.

Danimarkaya məxsus şirkət tələbi qarşılamaq üçün milyardlarla avro investisiya yatıraraq istehsalı artırmağa çalışır.

Wegovy hazırda həftədə bir dəfə vurulan iynə şəklində istifadə edilir, lakin həb versiyası da artıq hazır olmaq üzrədir. Novo Nordisk bunun nə zaman satışa çıxarılacağını hələlik açıqlamayıb.

Danimarka şirkəti bu il daha çox rəqiblə üzləşə bilər.

Eli Lilly şirkətinə məxsus Mounjaro dərmanı ötən günlərdə ABŞ və Britaniyada arıqlamaq üçün müalicə metodu kimi təsdiqləndi və dərmanın Avropa İttifaqında da təsdiqlənməsi gözlənilir.

Bununla yanaşı, Pfizer də arıqlamaqla bağlı istehsal etdiyi həbin təsdiqini gözləyir.
bbc

ChatGPT-nin təzyiq altında yalan danışdığı ortaya çıxıb.

“Unikal” xarici KİV-ə istinadən bildirir ki, elm adamları maliyyə və söhbət məlumatları üzərində öyrədilmiş ChatGPT-4 modelinin etik performansını yoxlamaq üçün təcrübə aparıblar.

Qeyd edilib ki, süni intellekt investoru kimi yetişdirilən bu model pul qazanmaq üçün təzyiqə məruz qalanda GPT-4 öz məqsədlərinə çatmaq üçün yalan danışıb.

Həmçinin bildirilib ki, GPT-4 insanlara yalan danışıb, aldadıb və məqsədlərinə çatmaq üçün daxili məlumatlardan istifadə edib. GPT-4 investorlara yanlış məsləhətlər verib, rəqiblərinin əməliyyatlarını bloklayıb. O, həmçinin bazara təsir göstərə biləcək manipulyasiya xarakterli saxta xəbərlər yayıb.

Türkiyənin sənaye və texnologiya naziri Fatih Kacır ilk yerli kosmonavtı Alper Gezer Avcının uçuşunun yanvarın 17-nə təxirə salındığını bildirib.

O, bu barədə “Habertürk” telekanalının efirində məlumat verib.

“Uçuş 2024-cü il yanvarın 17-də baş tutacaq. Əvvəllər bunun yanvarın 9-na planlaşdırıldığını bildirmişdik, lakin “SpaceX”in uçuşumuzdan əvvəl planlaşdırılan buraxılışı daha gec həyata keçirəcəyinə görə, astronavtımızın yola düşmə tarixində 7-8 gün yerdəyişmə olub”, - nazir bildirib.
Kacır qeyd edib ki, missiya zamanı bir sıra elmi təcrübələrin və müşahidələrin aparılması planlaşdırılır. Onun sözlərinə görə, Ankara ölkənin texnoloji inkişafında yeni mərhələnin başlanğıcı kimi bu uçuşa böyük ümidlər bəsləyir.

Mənbə: TASS

“XiaoMi” ilk elektrik avtomobilini nümayiş etdirib. Maşın smartfonlarla ümumi əməliyyat sistemində işləyir.

Layihəyə investisiyalar 10 milyard dollar təşkil edib.

Daha əvvəl maşının xarakteristikası bilinməsə də, artıq alıcılar üçün avtomobilin iki versiyada təqdim olunması bəllidir: 300 at qüvvəsinə malik elektrik aqreqatı olan arxa ötürücülü sedan və tamötürücülü 673 at qüvvəli “XiaoMi SU7”. Onların maksimal sürəti müvafiq olaraq 210 və 265 km/saatdır.

Elektrik avtomobili 100 km/saata 2,78 saniyəyə sürətlənir.

Çində satışlar 2024-cü ilin əvvəlində başlayacaq, modellərin qiymətləri hələlik məlum deyil. Ancaq ekspertlər hesab edirlər ki, avtomobilin qiyməti 190-300 min yuan (təqribən 45 000-70 000 manat ) arasında olacaq.

Süni intellekt yaxın 10 ildə işçilərin 3/5-ni işsiz qoyacaq və yeni iş yerlərinin yaranmasına səbəb olacaq. Bununla yanaşı, bəzi mövcud iş yerləri daha da populyarlaşacaq, bəziləri isə tamamilə yox olacaq.

Bu barədə İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının (OECD) “Süni intellekt və əmək bazarı” adı altında dərc etdiyi hesabatında bildirilib.

Hesabatda tikinti, əkinçilik, balıqçılıq və meşəçilik kimi aşağı və orta ixtisaslı işlərin ən çox risk altında olduğu qeyd olunub. ​

Bildirilib ki, hökumətlər işəgötürənləri daha çox təlim verməyə, süni intellekt bacarıqlarını təhsilə inteqrasiya etməyə və işçi qüvvəsində müxtəlifliyi dəstəkləməyə təşviq etməlidir.

Gələcəyin peşələri:

Süni intellekt mühəndisliyi;
Robot mühəndisliyi;
Kiber təhlükəsizlik üzrə mütəxəssis
Proqram təminatı və tətbiqi;
Oyun qurucusu;
Rəqəmsal marketinq üzrə mütəxəssis

Dünyadan silinəcək peşələr:

Tur bələdçisi;
Kassir;
"Fast-food" işçisi;
Bank işçisi;
Poçtalyon;
Tekstil işçisi;
Çap operatoru

Bir neçə gündür ki, internet üzərindən yayım göstərən qanunsuz, yəni lisenziya almayan TV xidmətlərlə bağlı yazılara rast gəlirəm.
Hiss olunur ki, bu tip yazılar bir mənbədəndir və məqsədyönlüdür.
Güman ki, söhbət Netflix, Megogo, Oll.tv, İlook TV, Vimeo və s. bu kimi video xidmət platformalardan gedir .
Açıqlamalarda onların reklam bazarımıza sahib çıxması, vergi ödəyicisi olmaması kimi iddialar səsləndirilir.
Rayonlarda keyfiyyətli internet istifadəçiləri artdıqca internet üzərindən bu tip TV xidmət alanların da sayı kəskin artır.
Ümimiyyətlə, hazırda ölkəmizdə qanunsuz yayımlanan video xidmətlərin , xarici İP və OTT platformların istifadəçilərinin sayının 300 mindən artıq olduğu bildirilir.
Düşünmək olar ki, gələn ildən onların bəzilərinin ölkəmizdə qapadılması gündəmə gələcək. Yaxud da bu video xidmət platformaları Azərbaycanda yayım üçün lisenziya almalı olacaq.
Əlbəttə, bu tip platformalar içərisində 1-2 manat abunə haqqı alıb TV xidmət göstərənlər də var. Hansı ki, qapadılma ilə bağlı nəinki iqtisadi əsaslar, hətta milli maraqlarımıza zidd olan məqamlar da tapmaq mümkündür. İnformasiya təhlükəsizliyimiz üçün təhdid yaradan kanallar da var. Rusiyanın da belə resursları çoxdur.
Amma burada elə platformalar var ki, ciddi araşdırma aparmadan, ciddi əsaslar olmadan onların qapadılmasının belə gündəmə gətirilməsi doğru olmazdı.
Ümid edirəm aidiyyatı qurumlar, RİNN, Audiovizual Şura bu istiqamətdə maraqlı tərəfləri cəlb etməklə ictimai müzakirələr təşkil edəcək.
Osman Gunduz
Teref. Xocanın bloqu
Səhifəmiz hamının üzünə açıqdır.

Azərbaycan alimi, “Kolloid kimyası” ixtisası üzrə Azərbaycanda yeganə kimya elmləri doktoru, professor, Rusiya Beynəlxalq Mühəndislik Akademiyasının müxbir üzvü, Avropa Təbiət Elmləri Akademiyasının akademiki, neftin ilkin hazırlanması nanoekotexnologiyaları üzrə tətbiqi kolloid kimyası sahəsində dünyada rekord olaraq 6 Elmi Kəşf həmmüəllifi Rahim Abas oğlu Daşdiyev Almaniyada Avropa Təbiət Elmləri Akademiyasının rəyasət heyətinin 04.09.2023-cü il tarixli qərarı ilə elmi kəşflər və onların Qazaxstan Respublikasının mürəkkəb neft yataqlarında tətbiqi nəticəsində 32 milyon dollar tərtibində əldə edilən iqtisadi səmərəyə görə A.Humboldt medalı ilə təltif edilmişdir.
R.A.Daşdiyevin Elmi Kəşflərlə bağlı nəzəri və təcrübi fəaliyyəti Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyevin alimlərə verdiyi dəyərlərlə (“Hər bir alim qiymətlidir. Ancaq nəzəriyyəni təcrübə ilə birləşdirən, fikirlərini tətbiq edə bilən və onlardan əməli nəticə götürə bilən, cəmiyyətə, ölkəyə, xalqa konkret fayda gətirən insanlar alimlərin sırasında xüsusi yer tuturlar”) və həmçinin Möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin 10.05.2023-cü il tarixində texnologiyalarla bağlı verdiyi bəyanatla (“Hər şeyi bundan sonra texnologiyalar həll edəcək. Biz həm texnologiyaları gətirib Azərbaycanda tətbiq etməliyik, həm də elə güclü kadr potensialı yaranmalıdır ki, biz özümüz bu texnologiyaların müəllifləri olaq”) tam dialektik vəhdət təşkil edir. Qeyd etmək lazımdır ki, R.A.Daşdiyev dünya təcrübəsində ilk dəfə olaraq, Quran ayələri əsasında dialektikanın yeni qanunu ilə bağlı 7-ci Elımi Kəşfin həmmüəllifidir.

Teref. Xocanın Blogu