25 il əvvəl bu günlərdə heç kim bu qədər sürəcəyinə inanmırdı...

25 il əvvəl, 1999-cu il avqustun 9-da Rusiya prezidenti Boris Yeltsin televiziya ilə xalqa müraciət etdi. O, əvvəlcə xəbər verdi ki, Dövlət dumasına seçkilərin dekabrın 19-da keçirilməsi ilə bağlı fərman imzalayıb, sonra da prezident postunda öz varisi kimi gördüyü yeni baş naziri təqdim etdi.

Prezidentin fəaliyyəti və təklif olunan varisinin şansı ilə bağlı o zaman səsləndirilən dəyərləndirmələr xeyli bədbin idi.

Proqnozlar arasında isə biri, ən doğrusu yox idi: bütün bunlar 25 il davam edəcək.

“Bir ildən sonra prezident seçkiləri olacaq, - Yeltsin vətəndaşlara xitab etdi. - İndi mən cəmiyyəti konsolidasiya edə biləcək adamın adını çəkməyi qərara aldım. O, ən geniş siyasi qüvvələrə söykənərək Rusiyada islahatların davamını təmin edəcək. Böyük Rusiyanı XXI əsrdə yeniləyəcək şəxsləri ətrafında birləşdirə biləcək. O - Təhlükəsizlik şurasının katibi, FSB-nin direktoru Vladimir Vladimiroviç Putindir. Mən ona inanıram. İstəyirəm ki, 2000-ci ilin iyulunda seçki mətəqələrinə gələcək və öz seçimini edəcək adamalr da inansın”.

Prezident dedi ki, Putini yaxşı tanıyır, “çoxdan, Putin hələ Sankt-Peterburqda birinci vitse-mer işləyərkən onu diqqətlə” izləyib, son illər isə onunla çiyin-çiyinə işləyir, bu zaman o, “bütün vəzifələrdə inam və qətiyyətlə işləyib, yaxşı nəticələrə nail olub”.

Xatırlatmaqda fayda var ki, o zaman Yeltsin klanının hakimiyyəti saxlamaq şansları cüzi görünürdü.

Hökumət səbatsızlığı, ilyarım ərzində bir-birini dəyişən dörd baş nazir - Viktor Çernomırdin, Sergey Kiriyenko, Yevgeni Primakov, Sergey Stepaşin (həmin vaxt heç üç ay deyildi ki, hökumət başçısı işləyirdi).

O zaman siyasi elitada dominant əhval ondan ibarət idi ki, getdikcə sürət yığan “Primakov-Lujkov” ekspresini (tezliklə seçki blokunda birləşəcək “Vətən” və “Bütün Rusiya” hərəkatları) durdurmaq daha mümkün deyil. Primakov prezident, Lujkov isə baş nazir olacaq, zəhlələri getdiyi Yeltsin ətrafını və “Ailə”ni isə həsəd aparılmayacaq gələcək gözləyir.

Varisin anons edilməsindən iki gün əvvəl də Basayev və Xəttabın yaraqlıları Dağıstana soxulurlar.

Belə vəziyyətdə Yeltsin nəinki daha bir dəfə baş naziri dəyişir, həm də varisini elan edir. O vaxta qədər Peterburqda Anatoli Sobçakla işləməsi ilə tanınan, merin 1996-cı il seçkilərində məğlubiyyətindən sonra Smolnını tərk etməyə məcbur qalan, prezident adminsitrasiyasında və FSB-də işləyən birisi. Özü də seçkilərdə heç iştirak etməyən, siyasi səhnənin tanınmış personajlarından fərqli olaraq, publik siyasətdə özünü göstərməyən və geniş kütlələrin tanımadığı birisi.

Hə, Stepaşinə iradlar var - onu “çox yumşaq” hesab edirlər, halbuki “daxili siyasətin sərtləşməsi”, həm də çeçen yaraqlılarla daha qətiyyətli mübarizə zəruridir. Amma eyni zamanda qeyd edirlər ki, Stepaşin hökuməti rublun çökməsinə imkan vermədi, İMF, Dünya bankı və Paris kreditorlar klubu ilə razılıq əldə edərək yeni defolt təhlükəsini uzaqlaşdıra bilib.

Varis namizədinə gəlincə, Yeltsinin qərarı bütün tərəflərdən - sağdan da, soldan da - ciddi tənqid olunur. Yeganə istisna - daim özünü müxalifət adlandıran, amma bütün həlledici anlarda hökuməti dəstəkləyən LDPR-dir.

“Büsbütün ağılsızlıq” - kommunistlərin lideri Gennadi Züqanov Yeltsinin qərarını belə şərh edir. Axı “baş nazirlər əlcək kimi dəyişiləcəksə, kim onları ciddi qəbul edəcək?”. O deyir ki, hökumətin istefası “rejimin 100 faizlik aqoniyası”nı nümayiş etdirir. Deyir, “Putin və Stepaşin eyni komandadandırlar, aralarında prinsipial fərq yoxdur”. Sonra da bildirir ki, Konstitusiyaya prezidentin səlahiyyətlərini məhdudlaşdıracaq dəyişiklər təklif edəcək.

Züqanovun həmkarı, Dumanın spikeri Gennadi Seleznyov deyir ki, “Yeltsin birini öz varisi elan edirsə, deməli, onun siyasi gələcəyi üzərindən xətt çəkir. Dəfələrlə belə olub”.

Dmitri Roqozin və Sergey Qlazyevin “Rusiya icmaları konqressi” bildirir ki, “Stepaşinin istefası ilk növbədə ABŞ və NATO-ya sərf edir”, prezident və administrasiyası “Rusiya vətəndaşlarının maraqlarına heç məhəl qoymur”.

Yevgeni Primakovun “Vətən”i isə təsbit edir ki, “Kremlin hərəkətlərinə məna vermək və onları proqnozlaşdırmaq mümkün deyil” və bu hərəkətlər “siyasi problemləri zorakı metodlarla həll etmək meylinin indikatorudur”.

Digər cinahdan səslənən tənqid də heç az deyildi.

“Rusiyanın demokratik seçimi”nin lideri Yeqor Qaydar Putini prezident kimi görüb-görməməsi haqda suala “bunu təsəvvür etmək hələ ki, çətindir” cavabını verir. Həm də deyir ki, “Putini prezident administrasiyasının rəhbərinin müavini kimi tanıyır, orada effektli idi, amma bizdə prezidentləri təyin etmirlər. Elə indi baş verənlər də prezident kampaniyası üçün ən uğurlu start deyil”.

Qaydarın silahdaşı Sergey Yuşşenkov isə deyir ki, “prezidentin varis haqqında dediklərini Putini siyasi cəhətdən məhv etmək cəhdi kimi anlamaq lazımdır” və “bu bəyanatı prezidentin güclü gedişi kimi qiymətləndirmək çətindir”.

“İnsanlar öz işini yerinə yetirməyə qadir olmayan xəstə lider görməkdən yorulub”, - Boris Nemtsov radio çıxışında deyir. Digər çıxışında isə əlavə edir: “Belə görünür, Yeltsin ölkədəki siyasi vəziyyəti hiss etmir, sadəcə qeyri-adekvatdır və təəccüblüdür ki, ətrafında heç kim bunu ona izah edə bilmir”.

Putinə gəlincə, Nemtsovun sözlərinə görə, “bütün müsbət xarakteristikasına baxmayaraq, siyasi prosesə heç bir aidiyyatı yoxdur”. Hələ əlavə də edir: “bir vaxt mən də varis adlandırılmışdım, buna müəyyən yumor və istehza ilə yanaşmaq gərəkir”.

Anatoli Çubays Stepaşinin istefasının əleyhinədir, amma bunun qarşısını almaq üçün Yeltsinin qəbuluna düşə bilmir. Bildirir ki, Yeltsin “çox ağır siyasi nəticələr doğura biləcək riskli addım atıb”.

Sergey Kiriyenkonun rəhbərlik etdiyi “Yeni qüvvə” bildirir ki, “hakimiyyət ölkəyə nəzarəti faktiki itirir” və “vətəndaşların mülkiyyəti və azadlığı təhlükə altındadır”.

Prezidentin qərarı ilə bağlı ehtiyatlı nikbinlik göstərən siyasətçilər də tapılır, amma onların sayı lap azdır.

Keçmiş baş nazir Viktor Çernomırdin deyir ki, Putinin prezident olmaq şansı var, amma “bu, onun baş nazir postunda qalıb-qalmamasından və başçılıq etdiyi hökumətin iqtisadi siyasətindən asılıdır”.

Novqorod vilayətinin qubernatoru Mixail Prusak: “Mən ölkənin iqtisadiyyatını gerçəkdən inkişaf etdirən, Qafqazdakı problemləri həll edən adamı prezident görürəm. Putin bunu bacararsa, niyə prezident olmasın?”.

Nəhayət, Leninqrad vilayətinin qubernatoru Valeri Serdyukov: “Putin dövlət adamıdır, onda iradə, enerji, qətiyyətli addımlar bacarığı hiss olunur, düşünürəm ki, onun dövründə ölkədə qayda-qanun olacaq”.

Sonralar nə baş verdi - yaxşı məlumdur.

1999-cu il avqustun 16-da Putin birinci cəhddən baş nazir təsdiq olunur (deputatların bir hissəsi ehtimal edir ki, o, növbəti “texniki” baş nazirdir və kimin olacağı mühüm deyil).

Sentyabrın 4-də Buynakskda yaşayış evinin yanında partlayış baş verir, sentyabrın 9-da Moskvada Quryanov küçəsində yaşayış binası partladılır.

İkinci çeçen müharibəsi başlayır.

Dövlət dumasına seçkilər öncəsi hadisələrin iştirakçıları müxtəlif səmtlərə ayrıldılar.

Sergey Stepaşin “Yabloko”nun seçki siyahısının ilk üçlüyündə yer alacaq. Qriqori Yavlinskinin rəhbərlik etdiyi bu təşkilat Çeçenistanda hərbi əməliyyatların dayandırılmasını tələb edəcək.

Sergey Kiriyenko, Anatoli Çubays və Boris Nemtsov başqa tərəfdə olacaqlar: onların rəhbərlik etdiyi “Sağ qüvvələr birliyi” Duma seçkilərinə “Putin prezidentliyə, Kiriyenko Dumaya” şüarı ilə gedəcək (Nemtsov öz xatirələrində yazır ki, təşkilatın beş rəhbərindən özü və İrina Hakamada Putini dəstəkləməyin əleyhinə, Sergey Kiriyenko, Boris Çubays və Yeqor Qaydar lehinə olublar - Press klub).

Çubays deyəcək ki, Çeçenistanda “Rusiya ordusunun dirçəlişi” baş verir və Yavlinski ilə məşhur teledebatlara çıxacaq.

Sergey Şoyqu, Aleksandr Karelin və Aleksandr Qurovun rəhbərlik etdiyi “Birlik” bloku Putinin dayağı olacaq və Duma seçkilərində vəziyyəti ciddi dəyişəcək.

1999-cu il dekabrın 31-də Yeltsin istefaya gedəcək və prezident səlahiyyətlərini Putinə ötürəcək. Bundan sonra Primakov, Lujkov və əvvəlki “üsyankar” qubernatorlar Putinə biyət edəcək, Dumadakı “Vətən - Bütün Rusiya” bloku isə yetərincə hökumətyönümlü olacaq.

2000-ci il martın 26-da Putin prezident seçkilərini udacaq və mayın 7-də and içəcək.

...1996-cı ilin yayında Boris Yeltsini hakimiyyətdə təkcə “inzibati resurs”la deyil, həm də cəmiyyəti uydurma “revanş” perspektivi ilə qorxutmaqla saxladılar.

Üç ildən sonra real revanş üçün şəraiti Yeltsin özü yaratdı.

Hazırladı: Yadigar Sadıqlı

Mənbə: https://novayagazeta.ru/articles/2024/08/09/revansh-pervye-dni
pressklub

Konstitusiyaya dəyişikliklər prosesi Ermənistan Respublikasının daxili işidir.

Axar.az xəbər verir ki, bunu Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi erməni mətbuatının sorğusuna cavabında deyib.

Qeyd edək ki, Azərbaycan Prezidentinin xüsusi tapşırıqlar üzrə nümayəndəsi, səfir Elçin Əmirbəyov Ermənistan konstitusiyasında təsbit edilmiş Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının Bakı ilə İrəvan arasında sülh prosesində gələcək irəliləyiş üçün yeganə maneə olaraq qaldığını demişdi.

Azərbaycanın Rusiyadakı səfiri Polad Bülbüloğlunun sentyabrın 1-də keçiriləcək növbədənkənar parlament seçkilərində iştirakı dəqiqləşdikdən sonra onun yerinə göndəriləcək namizədlər haqqında müzakirələr davam edir. Bəllidir ki, Polad Bülbüloğlunun 124 saylı Şuşa-Ağdam-Xocavənd seçki dairəsindən namizədliyi təsdiqlənib. Ötən həftəsonu o, qanunlara uyğun olaraq, artıq səfir kimi fəaliyyətini müvəqqəti dayandırıb. Deputat seçiləcəyi təqdirdə isə geri çağırılacaq və onun yerinə yeni təyinat olacaq.

Azərbaycanın Qarabağda suverenliyini tam bərpa etməsindən və Rusiya sülhməramlıları ölkəmizi tərk etdikdən sonra Bakı-Moskva münasibətləri siyasi baxımdan stabillik dövrünü yaşayır. Avqustun 6-da Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının katibi Sergey Şoyqu ilə görüşdə də Prezident İlham Əliyev bir daha iki ölkə arasında münasibətləri yüksək qiymətləndirib. Azərbaycan-Rusiya münasibətlərinin bəzi qonşu dövlətlər üçün də bir nümunə olduğunu deyən Prezident İlham Əliyev bunu Cənubi Qafqazda və daha geniş məkanda mühüm təhlükəsizlik faktoru kimi dəyərləndirib. Prezident deyib ki, ilk növbədə geosiyasi vəziyyətlə bağlı əməkdaşlıq son dərəcə zəruridir.

O səbəbdən Rusiyaya səfir postuna göndəriləcək şəxs iki ölkə arasında münasibətlərin spesifikliyini nəzərə almalıdır. Yəni Rusiyada səfir olmaq asan iş deyil və başqa dövlətlərdən fərqlənir. Çünki həm Rusiyada 3 milyondan çox azərbaycanlının yaşadığını nəzərə almaq lazımdır, həm də regionda gedən proseslər fonunda Bakı-Moskva əlaqələrinin əhəmiyyəti diqqətə alınmalıdır. O baxımdan, namizədlər haqqında müzakirə aparıldığı deyilir.

GUAM PA-dakı nümayəndə heyətinə Elnur Allahverdiyev rəhbərlik edəcək

Bir müddət əvvəl bu strateji posta YAP-ın seçki siyahısında olmayan deputat Elnur Allahverdiyevin adı hallanıb. Bundan başqa, Prezidentin köməkçilərindən birinin də Rusiyaya səfir göndəriləcəyi haqda iddialar dolaşmaqdadır. Etibarlı mənbə “Yeni Müsavat”a Rusiyaya göndərilə biləcək şəxslər arasında Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Eldar Əzizovun da adının hallandığını deyib.

Demokrat.az saytı bu mövzuda intriqanı artıran bir iddia haqda yazıb. Bildirilir ki, sabiq xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov Azərbaycanın Rusiyadakı səfiri təyin oluna bilər.

Yada salaq ki, Prezident İlham Əliyevin 2020-ci ilin iyulun 16-da imzaladığı sərəncamla Elmar Məmmədyarov ölkənin xarici siyasət idarəsinin rəhbəri vəzifəsindən uzaqlaşdırılıb. Sərəncamdan bir gün əvvəl - iyulun 15-də Nazirlər Kabinetinin iclasında Prezident İlham Əliyev E.Məmmədyarovun fəaliyyətini kəskin tənqid etmişdi. Dövlət başçısının müşavirədə E.Məmmədyarovla bağlı dediklərini bir daha yada salmaqda fayda var: “Ayın 12-də (iyundakı erməni təxribatı nəzərdə tutulur-red) hadisələr baş verəndən sonra biz iş yerindəydik. Mən xarici işlər nazirini tapa bilmədim”.

Baş nazir Əli Əsədovun məruzəsində isə bəlli olmuşdu ki, Məmmədyarov evdən işləyir... Bundan əvvəl isə Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti Xarici İşlər Nazirliyində əməliyyat keçirmiş, bir neçə nazirlik rəsmisi həbs edilmişdi...

Ola bilsin, E.Məmmədyarovun belə bir istəyi olsun, onun Rusiya hakimiyyəti, xüsusilə xarici işlər naziri Sergey Lavrovla yaxşı mümasibətləri olduğu sirr deyil. Amma onun yenidən, həm də Rusiyaya səfir kimi strateji posta qayıtması ağlabatan görünmür.

Mövzu ilə bağlı Globalinfo.az-a danışan Elmar Məmmədyarov xəbəri təkzib edib.

O, belə bir təklif almadığını bildirib: “Açığı, mənə bununla bağlı heç bir təklif gəlməyib. Təklif gələrsə, ona uyğun da addım ataram. Amma ortada heç nə yoxdur axı. Həm də artıq hörmətli Polad Bülbüloğlunu deputat seçdilər? (Gülür). Mənim Polad müəllimə böyük hörmətim var. Bizim onunla tanışlığımız hətta mən nazir olmadığım illərə təsadüf edir. O, Azərbaycan üçün istər mədəniyyət, istərsə də siyasi baxımdan yaxşı işlər görüb”.

“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Elxan Şahinoğlu Rusiyadakı səfir postunun Azərbaycan üçün xüsusi önəmi olduğunu bildirdi: “Polad Bülbüloğlunun millət vəkilliyinə namizəd olması Azərbaycanın Rusiyadakı səfir postuna kimin namizədliyinin irəli sürüləcəyi barədə məsələni aktuallaşdırıb. Polad Bülbüloğlu uzun illər Moskvada çalışdı. Azərbaycan üçün onun üstünlüyü o idi ki, gənclik illərində Rusiyada yaşamışdı. Tanınmış müğənni idi. Onu yaxşı tanıyırdılar. Səfir olduğu dönəmlərdə o, yüksək səviyyədə əlaqələr qura bilmişdi. Ona görə də indi Rusiyaya elə bir şəxs səfir göndərilməlidir ki, Rusiya hakimiyyəti ilə sıx əlaqələr qura bilsin. İndidən hansı namizədin olacağını söyləmək çətindir. Rusiya kimi ölkəyə təcrübəli, peşəkar birisi səfir göndərilməlidir. Belə bir diplomata ehtiyac var. Bunu da bir neçə amillə izah etmək olar. İlk növbədə Azərbaycan-Rusiya əlaqələrini gücləndirmək baxımından bu vacibdir. Digər tərəfdən, bəzən dövlətlərarası münasibətlərdə suallar yaranır. Bu anda çevik olmalıdır. Erməni lobbisinin də gücü olduğu ölkələrdən biri Rusiyadır. Azərbaycan əleyhinə təbliğatlarını heç zaman dayandırmırlar. Bu istiqamətdə Rusiyadakı səfirimiz ölkəmizə qarşı təbliğatın qarşısını almağı bacarmalıdır. İndidən kimin səfir olacağını söyləmək çətin olsa da, bu posta, əlbəttə, son dərəcə peşəkar, hazırcavab və təcrübəli bir diplomatın təyin olunması çox vacibdir”.

“Yeni Müsavat”

Dövlətimiz adından söz verə bilərəm ki, ən vacib şey: Ukrayna müharibəyə görə heç bir nəsil itirməyəcək.

Bunu Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenski deyib.
"Xalqımızın ukraynalı gənclərə ehtiyacı var və onlara dövlətimizin təhlükəsizliyini qaytaracağıq", - Zelenski qeyd edib.

İran İslam Respublikasının strateji məsələlər üzrə vitse-prezidenti təyin edilən İranın keçmiş xarici işlər naziri Məhəmməd Cavad Zərif istefa verib.

APA xəbər verir ki, o bu barədə “X” hesabında paylaşım edib.

Qeyd edək ki, İran Prezidenti Məsud Pezeşkian Cavad Zərifi avqustun 1-də strateji məsələlər üzrə vitse-prezident təyin etmişdi.

Avropa ölkələri hərbi istehsalı artırmağa çalışsalar da, bu proses bir neçə il çəkəcək. Rusiyanın isə bu sahədə güclənməyə dair bütün əlamətləri var.
Avropa Ukraynanı dəstəklədiyinə görə axmaq vəziyyətdə qalıb.
Bu barədə "Responsible Statecraft" yazıb.
"Ən yaxşı halda, hazırkı Avropa kursu Aİ-ni təcrid olunmuş və böyük ölçüdə axmaq kimi göstərə bilər. Ən pis halda, bu, Ukraynanı sarsıdıcı məğlubiyyətə hazırlamağa kömək edər" - materialın müəllifi Anatol Liven qeyd edib.
O xatırladıb ki, Fransa Prezidenti Emmanuel Makron Ukraynanın Qərb silahları ilə Rusiyanın dərinliklərinə zərbə endirməsinə icazə verməyə çağırıb və Fransanın Kiyevə dəstəyinin "hüdudu olmadığını" bəyan edib.
Müəllif onu da diqqətə çatdırıb ki, Avropa ölkələri hərbi istehsalı artırmağa çalışsalar da, endikləri səviyyəni nəzərə alsaq, bu proses bir neçə il çəkəcək. Eyni zamanda, Rusiyanın bu sahədə güclənməsinə dair bütün əlamətlər var.
Bundan əlavə, Liven Donald Trampın hakimiyyətə gələcəyi təqdirdə ABŞ-ın Ukrayna ilə bağlı siyasətinin dəyişdirilməsinin mümkünlüyünə işarə edir. Müəllifin vurğuladığı kimi, "Alman və digər Avropa elitalarının nümayəndələri bu ssenarini "ağılsız" hesab edir və bundan o qədər qorxurdular ki, bu barədə düşünmək istəmirdilər.
Eyni zamanda, ictimai rəy sorğuları münaqişənin davam etdirilməsinə Avropanın dəstəyinin nəzərəçarpacaq dərəcədə azaldığını göstərir.
Bundan əvvəl Avropa Parlamentinin üzvü Tyerri Mariani Ukraynaya göstərilən yardımın Aİ üçün fəlakətli maliyyə xərclərini proqnozlaşdırmışdı.

ABŞ-nin Demokratlar partiyasından prezidentliyə namizəd Kamala Harris üç əsas ştatda respublikaçı rəqibi Donald Trampı 4% üstələyib.

Bunu "New York Times" və Siena Kollecinin sorğusu sübut edir.

Söhbət Pensilvaniya, Miçiqan və Viskonsin ştatlarından gedir. Bu ştatlar ənənəvi olaraq demokratlara və ya respublikaçılara səs vermir, onların üstünlükləri dəyişir. Ona görə də, bu ştatlar seçkinin qalibini müəyyən edən "yelləncək ştatlar" adlanır.

Ekspertlər qeyd edirlər ki, Harris vitse-prezident seçdiyi Tim Valz sayəsində bu ştatları öz tərəfinə çəkmək niyyətindədir. Beləliklə, demokratlar son sorğularda müsbət impuls qazanıblar. Həftə yarımdan sonra keçiriləcək partiyanın qurultayı onlara əlavə xal verə bilər.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin dəvəti ilə Mərkəzi Asiya və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Başçılarının görüşündə iştirak etmək üçün avqustun 8-də Qazaxıstana səfər edib.
Avqustun 9-da isə Astanada Mərkəzi Asiya və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Başçılarının görüşü keçirilib. Tədbirdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev, Qırğızıstan prezidenti Sadır Japarov, Tacikistan prezidenti Emoməli Rəhmon, Türkmənistan prezidenti Serdar Berdiməhəmmədov və Özbəkistan prezidenti Şavkat Mirziyoyev çıxış ediblər.
Prezident İlham Əliyev çıxışında ötən il Tacikistan prezidenti Emoməli Şaripoviç Rəhmonun dəvəti ilə Düşənbədə keçirilən sammitdə iştirakını xatırladaraq qeyd edib ki, Azərbaycanın bu görüşlərə dəvət olunması ölkələrimiz arasında mövcud dostluq, qardaşlıq münasibətlərindən və inkişaf etməkdə olan əməkdaşlıqdan xəbər verir:
“Bu, son iki ildə mənim Mərkəzi Asiya ölkələrinə 16-cı səfərimdir. Həmin müddətdə Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan və Özbəkistandan olan həmkarlarım Azərbaycanı ümumilikdə 15 dəfə ziyarət ediblər.
Azərbaycan və Mərkəzi Asiya ölkələri artan strateji əhəmiyyətə malik olan vahid tarixi-mədəni coğrafi regiondur. Xalqlarımızı çoxəsrlik tarix, mədəniyyət, din və ortaq dəyərlər birləşdirir".
İlham Əliyev vurğulayıb ki, Ermənistanın işğalından azad edilmiş Qarabağın bərpasına dəstək qardaşlıq münasibətlərinin təzahürlərindən biridir: “Ermənistan tərəfindən təxminən 30 illik işğal dövründə bu ərazilərdə 9 şəhər və yüzlərlə yaşayış məntəqəsi məhv edilib. İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə hazırda genişmiqyaslı bərpa işləri aparılır və keçmiş məcburi köçkünlərin öz doğma yurdlarına qayıdışı davam edir. Ötən il Füzuli şəhərində Özbəkistanın hədiyyəsi olan Mirzə Uluqbəy adına məktəbin, bu il isə Qazaxıstanın hədiyyəsi olan Kurmanqazı adına Uşaq Yaradıcılıq Mərkəzinin açılışı olub. Həmçinin bu il Ağdam rayonunda Qırğızıstanın hədiyyəsi olan orta məktəb binasının təməlqoyma mərasimi keçirilib. Bu qardaşlıq dəstəyinə görə Özbəkistan, Qazaxıstan və Qırğızıstan prezidentlərinə təşəkkürümü bildirirəm.”
İlham Əliyev xatırladıb ki, Azərbaycan beynəlxalq ictimaiyyətin yekdil dəstəyini qazanaraq bu ilin noyabr ayında COP29 iqlim konfransına ev sahibliyi edəcək.
Azərbaycan COP29-a sədrliyi çərçivəsində regionda iqlim dəyişmələri ilə bağlı problemlərin həlli üçün Mərkəzi Asiya ölkələri ilə birgə təşəbbüsləri dəstəkləməyə hazırdır: “Mən artıq Mərkəzi Asiya ölkələrinin prezidentlərinə rəsmi dəvət məktubları göndərmişəm və noyabrda Bakıda yenidən görüşməyimizə şad olaram”.
Mərkəzi Asiyanın dövlət başçılarının Qazaxıstanın paytaxıt Astanada keçirilən VI Məşvərət görüşünə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin də dəvət olunması çox əlamətdar hadisədir. Bu, hazırda Türk dünyasında Azərbaycanın nə qədər önəmli olduğunu bir daha göstərir.

Aysel Mənsimova – politoloq

İranın yeni seçilmiş milliyyətcə azərbaycanlı Prezidenti Məsud Pezeşkian səlahiyyətlərinin icrasına başlayıb.

O, artıq seçkiqabağı təşviqat mərhələsində qeyri-fars millətlərinin ana dilində təhsil hüququ ilə bağlı verdiyi vədlərin həyata keçirilməsi istiqamətində müəyyən addımlar atıb.

Dövlət başçısı ölkə Konstitusiyasında qeyri-fars dillərinin tədrisi ilə bağlı 15-ci maddənin həyata keçirilməsi istiqamətində ilk həmləsini edib. Bunun üçün “15-ci Prinsip Komitəsi” yaradılıb və doktor Cavad Miri komitənin rəhbəri təyin edilib.

Maraqlıdır, yeni İran Prezidenti uzun illər qeyri-fars millətlərinin ana dilini hüququnu əlindən almış paniranistlərin müqavimətini qıra biləcəkmi?

Mövzu ilə bağlı Güney Azərbaycan üzrə araşdırmaçı jurnalist Elman Cəfərli "Cebheinfo.az"-a açıqlamasında bildirib ki, 15-ci maddənin icrası ilə bağlı xeyli çətinliklər var:

“Məsud Pezeşkian sistemin adamı olsa da, milli düşüncəyə malikdir. Türklər, türkmənlər, hətta digər qeyri-fars millətləri arasında böyük nüfuzu var. İslam rejimi 1979-cu il Konstitusiyasında qeyri-fars millətlərinə müəyyən hüquqlar tanıyıb, amma bunu icra etməyib.

Bunu tələb edənləri isə “pantürkist” adlandırıb, rejim əleyhinə fəaliyyətdə ittiham edib. Hazırda da İranda fars dili dövlət səviyyəsində qorunur. Fars dilinin İranda ən azı 500 illik hökmranlığı var. Hətta ayətullahlar belə fars dili ilə bağlı fətvalar veriblər. Birdən-birə bu tabunu qırmaq asan deyil. Yəni gücü müqavimət olacaq".

Həmsöhbətimiz qeyd edib ki, Pezeşkian mühafizəkarların Yaxın Şərq siyasətində də fikir ayrılıqları var:

"Artıq İran mətbuatına sızan xəbərlərə görə, Pezeşkian “mənə işləməyə imkan vermirlər” deyə şikayət edib. Böyük ehtimalla, seçki eyforiyası yatandan sonra onu “portfelsiz nazirə” çevirəcəklər. Mən yeni Prezidentin paytaxt Tehran olmaqla iri şəhərlərdə, Güney Azərbaycanda türk dilində təhsil verən siniflər açacağına inanmıram.

Təbriz univeristetində bir kurs vardı. Uzağı onun bərabər kursların sayı artacaq. Fars dilinin hegemonluğu, uydurulumuş İran tarixinə dayanan dövlət ideologiyası panfarsistlərin qırmızı cizgisidir. Ondan asanlıqla vaz keçməzlər".

Elman Cəfərli deyib ki, İranda azərbaycanlılara ana dilində təhsil hüququ tanınacaqsa, bu, dünyada qəbul olunmuş Azərbaycan dilində olmalıdır:

"Azərbaycanın ali məktəblərində, elm mərkəzlərində fars dili öyrədilir. Bu hansı dildir? Dünyada qəbul olunmuş ərəb qrafikalı fars dili. O zaman İranda öyrədiləcək Azərbaycan dili də hamının qəbul etdiyi dil olmalıdır. Yəni latın qrafikalı Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili. Təbriz və Ərbədil radiosunda, telekanallarda insanlara sırınan ərəb və fars sözləri ilə kirlənmiş “türk dili” bizə lazım deyil".

O hesab edir ki, Azərbaycanın müvafiq dövlət qurumları, müstəqil nəşriyyatlar Güney Azərbaycan üçün Azərbaycan dilində dərsliklər və vəsaitlər hazırlamalı, İrana göndərməlidir.