ABŞ və Qərb Cənubi Qafqazda hərbi-siyasi situasiyanı son həddə qədər gərginləşdirməyə nail oldu. Ağ Ev regional sülh prosesini dəstəklədiyini vaxtaşırı bəyan etsə də, ABŞ-ın son davranışları bunun tamamilə əksini göstərir. Hər halda, hazırda ABŞ və Avropa Birliyinin ortaq Cənubi Qafqaz siyasəti məhz sülh prosesinin pozularaq, yeni savaşın stimullaşdırılmasına indeksləşib. Və bu səbəbdən də, bundan sonra regionda baş verə biləcək istənilən hərbi toqquşmaya görə Ermənistanla yanaşı, həm ABŞ, həm də Avropa Birliyi birbaşa məsuliyyət daşımalı olacaq.

Təbii ki, rəsmi Bakı ABŞ və Avropa Birliyinin Cənubi Qafqaz siyasətindən ciddi şəkildə narahatdır. Ona görə də, Azərbaycan dövləti ABŞ, Avropa Birliyi və Ermənistan arasında keçiriləcək ortaq konfransa sərt şəkildə etirazını bildirdi. ABŞ və Avropa Birliyini Cənubi Qafqazda sülh prosesini poza biləcək addımlar atmaqda ittiham etdi. Və bu, rəsmi Bakının Ağ Evə Cənubi Qafqazda mövcud olan status-kvonu birtərəfli qaydada Ermənistanın xeyrinə dəyişmək cəhdlərinə imkan verilməyəcəyinin açıq mesajı da hesab oluna bilər.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, rəsmi Bakının sərt mesajı ünvana artıq çatıb. Əks halda, ABŞ-ın dövlət katibi Entoni Blinken Azərbaycanın ortaq konfransla bağlı narahatlığını nəzərə alaraq, Prezident İlham Əliyevə telefonla zəng etmək məcburiyyətində qalmazdı. Azərbaycan lideri, Ermənistana hərbi dəstək planlarının yolverilməz olduğunu ABŞ dövlət katibinin diqqətinə çatdırdı. Və Ağ Ev ortaq konfransla bağlı bəzi məqamlara izahat gətirməli oldu.

Məsələ ondadır ki, ABŞ ortaq konfransın Azərbaycana qarşı yönəlmədiyini xüsusi olaraq, vurğulayır. Ancaq Ağ Evin bu məsələ ilə bağlı izahatlarına inanmaq və ya etibar etmək sadəlövhlük olardı. Hər halda, Ağ Evin verdiyi sözləri heç vaxt tutmadığı, yalnız ABŞ-ın maraqlarına uyğun davrandığı heç kəsə sirr deyil. Elə ABŞ Dövlət Departamentinin rəsmisi Metyu Millerin "Ortaq konfransda sülh prosesinin əsas müzakirə mövzusu olmayacağını" vurğulanması da Ağ Evin yenə müəmmalı ssenarilər üzrə hərəkət etdiyini göstərir.

Üstəlik, ABŞ-ın bu müəmmalı ssenarilərinə Avropa Birliyi də ortadadır. Avropa Birliyinin Ermənistandakı səfiri Vasilis Maraqos bildirib ki, təmsil etdiyi qurum "öldürücü olmayan silahlar"la Ermənistan ordusunun potensialını gücləndirmək əsaslı hərbi dəstək vermək niyyətindədir. Avropa Birliyinin "öldürücü olmayan silahlar" dedikdə, nəyi nəzərdə tutduğu isə anlaşılmazdır. Çünki dünyada öldürücü olmayan silah növü hələ kəşf edilməyib və bu qurum sadəcə, söz oyunu ilə məşğuldur.

Məsələ ondadır ki, Avropa Birliyinin davranışlarının arxasında məhz Fransa dayanır. Daha dəqiq desək, Avropa Birliyinin ortaq konfransda Ermənistanla bağlı üzərinə götürəcəyi öhdəliklər rəsmi Paris tərəfindən müəyyən olunur. Fransanın Ermənistandakı səfiri bunu son açıqlamasında etiraf edib. O, bildirib ki, Ermənistanın hərbi problemlərinin həlli ilə bağlı məsələləri Fransa öz üzərinə götürüb və bu proses intensiv şəkildə inkişaf edir.

Göründüyü kimi, ABŞ və Avropa Birliyi Ermənistanı hərtərəfli himayə etmək qərarı veriblər. Üstəlik, nə qədər gizlətməyə çalışsalar da, ortaq konfransın əsas müzakirə mövzuları da artıq deşifrə olunub. Diplomatik mənbələrdən sızan məlumatlara görə, Azərbaycanın da təhlükəsizlik maraqlarını təhdid edən ortaq konfrans həm də Rusiyaya qarşı yönəlib.

Ortaq konfransda müzakirə ediləcək mövzuların sırasına kiberməkanda əməkdaşlıq məsələsi də daxildir. Yəni, ABŞ-Ermənistan və Avropa Birliyi-Ermənistan kiberdialoq formatını işə salınması planlaşdırılır. Bu isə o deməkdir ki, Ermənistanın internet və İT infrastrukturu tamamilə Qərbin nəzarətinə keçmiş olacaq. Və bundan kimə qarşı, hansı məqsədlərlə istifadə olunacağını təxmin etmək o qədər də çətin deyil.

Eyni zamanda, ABŞ və Avropa Birliyi Ermənistana enerji təhlükəsizliyi sahəsində də dəstək vermək niyyətindədir. Belə ki, "Metsamor" AES-in istismarı başa çatdıqdan sonra onun ləğvi və əvəzində yenisinin tikintisinə maliyyə vəsaiti ayrılacaq. Bu vədin yerinə yetirilmə ehtimalı o qədər də inandırıcı görünmür. Böyük ehtimalla bu məsələ gündəliyə hədəf yayındırmaq məqsədilə salınıb. Və rəsmi İrəvan təxminən 10 il sonraya yönəlik bu vədin yerinə yetirilməsinə ümid bəsləməsə, daha doğru olar.

ABŞ və Avropa Birliyi Ermənistana büdcə dəstəyi göstərmək üçün maliyyə vəsaiti ayırmağa da söz verir. Əsas məqsəd isə Rusiya tərəfindən Ermənistana qarşı iqtisadi məhdudiyyətlər tətbiq edilərsə, rəsmi İrəvanın Kremlin addımların nəticələrinə tab gətirməsini təmin etməkdir. ABŞ və Avropa Birliyi indiki mərhələdə iqtisadiyyatı tamamilə Rusiyadan asılı olan Ermənistanın Kreml tərəfindən çökdürülə biləcəyindən narahatdır. Və bu, baş verərsə, Ermənistandan Rusiyaya qarşı faydalanmaq niyyətində olan Qərbin planları pozula bilər.

Hərbi əməkdaşlıq sahəsindəsə, ABŞ və Avropa Birliyi Ermənistana yeni hərbi texnologiyaların və silah sistemlərinin ötürülməsini vəd edir. Buna paralel olaraq, həm də Ermənistan ordusu üçün təlim proqramlarının sayını və birgə təlimləri artırmağı öz üzərinə götürür. ABŞ-ın Xarici Hərbi Maliyyələşdirmə proqramı çərçivəsində Ermənistan ordusunun müasir hərbi texnika ilə təmin edilməsi planının razılaşdırılması gözlənilir.

Göründüyü kimi, Brüsseldə Ermənistan üçün kifayət qədər genişmiqyaslı dəstək proqramı hazırlanıb. Halbuki, bütün bunlar əvəzsiz deyil. Rəsmi İrəvan bu proqramın tətbiqinə nail olmaq üçün mütləq ABŞ və Qərbin bütün təlimatlarını və sifarişlərini yerinə yetirməlidir. Məsələnin ən çətin tərəfi də məhz bundan ibarətdir. Çünki rəsmi İrəvan ABŞ və Avropa Birliyini məmnun etmək üçün Rusiya ilə qeyri-bərabər qarşıdurmaya girməli olacaq. Əks halda, ortaq konfransın nəticələri Ermənistanın əleyhinə də çevrilə bilər.

Maraqlıdır ki, Ermənistanın hakim siyasi dairələri ortaq konfransa böyük ümidlər bağlasalar da, həm də Rusiyanın verə biləcəyi aqressiv reaksiyadan da ciddi şəkildə narahatdırlar. "Hraparak" nəşri iddia edir ki, Paşinyan hakimiyyəti ortaq konfransla bağlı ciddi sınaq qarşısında qalıb. Çünki rəsmi İrəvan artıq Rusiya və Qərb arasında kövrək balansı pozmaq barədə qərar vermək mərhələsinə yaxınlaşır. Və bu, o deməkdir ki, Paşinyan hakimiyyəti Ermənistanı auksionda satışa çıxarıb.

Baş nazir Nikol Paşinyanın yaxın ətrafı ona Ermənistan üçün böyük risk doğura biləcək addımlardan və qərarlardan çəkinməyi məsləhət görüb. Əsas qənaət ondan ibarətdir ki, Ermənistan iqtisadiyyatı tamamilə Rusiyadan asılıdır və Kreml "xəyanəti" bağışlamaz. Və nəticələri tam dəqiqliyi ilə hesablanmamış Qərbə inteqrasiya cəhdləri Ermənistana nəinki Zəngəzur dəhlizi, hətta ümumiyyətlə, Sünikin (Zəngəzur) itirilməsi bahasına başa gələ bilər.

Ermənistanın hakim siyasi dairələri ortaq konfransda baş nazir Nikol Paşinyanın ABŞ və Avropa Birliyindən hər il Ermənistan büdcəsinə 3-5 milyard dollarlıq maliyyə vəsaiti ayrılmasına yönəlik təminat qoparmasını vacib satırlar. Onların fikrincə, yalnız belə ciddi məbləğ təxminən 8-10 il ərzində davamlı olaraq, Qərb tərəfindən ayrılarsa, Ermənistan iqtisadiyyatını Rusiyanın asılılığından çıxartmaq mümkün ola bilər. Yəni, Paşinyan hakimiyyəti Ermənistanın Rusiyaya xəyanətini hesablayıb və yeni "sahibkara" satış qiymətini ən azı illik 3 milyard dollar olaraq, müəyyən edib.

Ancaq Paşinyan hakimiyyəti daxilində olan mənbənin dediyinə görə, Qərbdə Ermənistanın dəyərinin rəsmi İrəvanın müəyyənləşdirdiyi rəqəmdən qat-qat ucuz hesab edirlər. Belə ki, baş nazir Nikol Paşinyanın üstüörtülü şəkildə Avropa Birliyi ən yaxşı halda, illik bir milyard dollar ayırmağa razılaşa bilər. Bundan artığına ümid bəsləmək mümkün deyil. Və bu səbəbdən də, Paşinyan hakimiyyətinin bəzi təmsilçiləri cəmisi bir milyard dollar əvəzində Rusiyaya tam xəyanət qərarı olduqca təhlükəlidir.

Belə anlaşılır ki, baş nazir Nikol Paşinyan ortaq konfransa əslində, "rus ruleti" oynamağa gedəcək. Yəni, Brüsseldə planlaşdırılan "üç meymun" tamaşası Ermənistan üçün böyük risk daşıyır. Əgər, ABŞ və Avropa Birliyi Ermənistanı Rusiyadan birmənalı şəkildə qoparmağa yönəlik prosesə rəsmən start verə bilərsə, bu, Kremlin açıq qəzəbinə səbəb ola bilər. Və Rusiyanın hansı radikal addımlarla Ermənistanın Brüssel xəyanətinə cavab verəcəyi isə hələlik müəmmalı xarakter daşıyır.

Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat"

Ekspert: “Obyektin özü, müqavilənin bağlanma səbəbi mövcud deyilsə, hansı statusdan danışmaq olar”

Rusiyanın Ermənistandakı səfiri Serqey Kopırkin bir sıra bəyanatlara çıxış edib. Cənab səfir Ermənistanın “24 News” saytına açıqlamasında Moskvanın mesajlarını rəsmi İrəvana çatdırıb. Eyni zamanda, Kopırkin rəsmi Bakıya da bəzi mesajlar ünvanlayıb.

Məsələn, Rusiya Xarici İşlər naziri Sergey Lavrovun “Ermənistan rəhbərliyi son üç ilin tarixini təhrif edərək, uydurma bəhanələrlə Rusiya Federasiyası ilə münasibətləri bilərəkdən pozur” bəyanatını şərh edən səfir bildirib ki, ABŞ rəsmiləri Ermənistanla münasibətlərə məhz Rusiya və İranla qarşıdurma kontekstində baxdıqlarını açıq şəkildə bəyan edirlər.

“Bu, çox pis, çox təhlükəlidir. Əgər Ermənistan tərəfində xalqlarımız, həm Ermənistan Respublikası, həm də sadə insanlar, ailələrə vacib olan münasibətlərimizi müdafiə etmək üçün kifayət qədər siyasi iradə yoxdursa, bu, həqiqətən də bizim münasibətlərimizə real zərbə vura biləcək bir haldır”, – Sergey Kopırkin bildirib.

Kopırkin eyni zamanda, rəsmi İrəvanın xarici siyasəti nəticəsində Ermənistanın Rusiya ilə Qərb arasında mübarizə meydançasına çevrilə biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlarının olub-olmaması sualını cavablandırıb.

Rusiya səfirinin sözlərinə görə, bununla bağlı vəziyyət çox gərgindir: “Hətta verdiyiniz suallar da göstərir ki, burada həqiqətən də çox ciddi narahatlıq və çox ciddi düşünmək üçün lazım olan məqamlar var”.

O, Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyanın “Ermənistanı müdafiə etmək vaxtı gələndə Rusiya bunu etmədi” ittihamına da münasibət bildirib.

Xatırladaq ki, Simonyan “yenə də ümid etdik ki, bizi qoruyacaqlar, amma yenə aldatdılar və sonda gəlib Ermənistanı “xilas etmək” üçün bizi Ermənistan ərazisində yeni müharibəyə sürükləməyə çalışırlar” deyə bəyanat verib.

Kopırkinin deyib ki, bu ittihamları xeyli müddətdir Ermənistanın hökumət komandasına daxil olan və iki ölkə arasında hansı dialoqların getdiyini daxildən bilən ən yüksək vəzifəli şəxslərindən birinin səsləndirməsi onu narahat edir.

“O, çox yaxşı bilir ki, orada vəziyyətin son dərəcə çətin və həqiqətən də mürəkkəb olmasına baxmayaraq, bu qətliamı dayandıran və fəlakətin baş verməməsi üçün bütün mümkün tədbirləri görən yeganə ölkə Rusiya idi. Bu, Ermənistan rəhbərliyinə çox yaxşı məlumdur…

İctimai şəkildə belə bəyanatlar veriləndə sual yaranır: bunu niyə edirlər? Axı bu, açıq-aşkar yalandır və insanlar bunun yalan olduğunu yaxşı bilirlər. Amma xəbər cəmiyyətə atılır, Ermənistan vətəndaşlarına ötürülür və sual yaranır: niyə edilir? Anlayıram, siz Rusiyanın yanaşmasını tənqid edə bilərsiniz, razılaşmaya bilərsiniz, “biz buna ümid edirdik, amma Rusiya lazım olduğunu etmədi” deyə bilərsiniz. Amma açıq-aydın yalanları görəndə mənim üçün sual yaranır: bunun adi insanların real maraqları ilə hansı əlaqəsi var?

Sən hətta ümumi tariximiz, bir yerdə keçdiyimiz yol nəzərə alınmasa belə, əsas iqtisadi donor, əsas satış bazar olan, yüz minlərlə erməninin işlədiyi, ailəsini dolandırdığı, ən böyük erməni diasporunun olduğu ölkə – Rusiyanın mövqeyi haqqında insanlara yalan deyirsən. Ermənistan və Rusiya arasındakı əlaqələr Ermənistanda və Rusiyada da bir çox ailələr üçün həyati məsələdir. Dövlət rəhbərlərindən biri belə ritorika ilə məşğul olanda, məndə “o, kimin maraqlarını güdür” sualı yaranır”, – Rusiyanın Ermənistandakı səfiri bildirib.

Kopırkin 2020-ci il müharibəsinin dayandırılmasında Rusiyanın və şəxsən Putinin oynadığı rolu, sülhməramlıların faktiki mandat imkanlarından çıxış edərək gördükləri işləri xatırladıb. Eləcə də, Rusiya sərhədçilərinin son sərhəd toqquşmasında olduğu kimi eskalasiyanın dayandırılmasına gətirib çıxaran addımlarına toxunub və bir daha vurğulayıb ki, Rusiya hərbçiləri Azərbaycanla sərhədə Ermənistan baş nazirinin şəxsi xahişi ilə yerləşdirilib.

Nəhayət, Kopırkin əsas məsələyə çatıb və Rusiya sülhməramlılarının bölgədə qalması üçün bəhanələrini dilə gətirib.

Onun sözlərinə görə, ermənilərin Qarabağa qayıtması məsələsi Rusiya üçün vacibdir: “Rusiya sülhməramlılarının bölgədə olması bundan xəbər verir, bu, məsələnin gündəmdən çıxmadığını göstərir. Biz həmişə inanmışıq və bu, açıq şəkildə bəyan edilib ki, ermənilərin öz tarixi vətənlərində – Qarabağda yaşaması vacibdir. Qayıtmaq istəyən Qarabağ ermənilərinin buna haqqı var. Mən başa düşdüyüm qədər, Azərbaycan tərəfi də bu hüququ rədd etmir”.

Beləliklə, Rusiyanın İrəvandakı səfiri bu fikirləri irəli sürür: birincisi, ermənilər Qarabağa qayıtmalıdırlar, ikincisi, Rusiya sülhməramlılarına rəsmi status verilməlidir. Görünür, Bakı bunlarla maraqlanmır və çox güman ki, 2025-ci ildə sülhməramlıların Qarabağdan çıxarılması məsələsini gündəmə gətirəcək. Bəs, Moskva sülhməramlıların Azərbaycan ərazisində qalmasına nail ola biləcəkmi? Və əgər nail ola bilməsə, o zaman onlar hara gedəcəklər? Hər şeydən görünür ki, Moskva sülhməramlıları regiondan çıxarmaq istəmir. Beləliklə, Kopırkin İrəvana eyham vurur ki, bu hərbçiləri Ermənistan qəbul etməlidir. Bu planın həyata keçirilməsi nə dərəcədə mümkündür?

“Düzünü desəm, Rusiya səfirinin bu sözləri o demək deyil ki, Qarabağ erməniləri geri qayıtmalıdır”. Bunu Pressklub.az-a açıqlamasında Hankuk Xarici Tədqiqatlar Universitetinin (Cənubi Koreya) professoru, politoloq Rövşən İbrahimov bildirib.

“O deyir ki, Qarabağ ermənilərinin öz torpaqlarında yaşaması vacibdir. Bunlar iki fərqli şeydir. Bundan başqa, Rusiyanın Qarabağdakı sülhməramlı qüvvələrinin statusundan birbaşa bəhs edilmir. Həm də ki, obyektin özü, müqavilənin bağlanma səbəbi hazırda mövcud deyilsə, hansı statusdan danışmaq olar”, – professor qeyd edir.

“Rəsmi Bakıya əvvəllər də qeyd edib və indi də bildirir ki, Qarabağda yaşamaq istəyən ermənilər vətəndaşlıq üçün Azərbaycan hakimiyyətinə müraciət edə və bütün prosedurlardan keçdikdən sonra (əgər silah götürərək müharibədə iştirak etməyiblərsə) bütün hüquq və vəzifələri ilə birlikdə respublikanın vətəndaşı ola bilərlər”, – o, xatırladıb.

“Və şübhəsiz ki, 2025-ci ildə sülhməramlılar Azərbaycanı tərk edəcəklər. Moskva niyə bu kontingenti orada saxlamağa çalışmalıdır? Bunu necə etmək olar? Rusiya güc yolu ilə heç nə etməyəcək, razılaşmalara zidd getməyəcək. Qeyd etmək lazımdır ki, həmin hərbi qulluqçuların çıxarılması proseduru var. Yəni, Bakı Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin Azərbaycan ərazisində qalmasına artıq ehtiyac olmadığı barədə bəyanat verməlidir. Bu mənada başqa variant görmürəm.

Digər bir sual odur ki, onlar hara getməlidirlər? Amma bu, bizim işimiz deyil. Rusiyanın gələcəkdə onları harada yerləşdirməsi Azərbaycan üçün tamamilə əhəmiyyətsizdir. Həm də, Kopırkinin sözlərindən belə çıxmır ki, Moskva qoşunlarını bölgədən çıxarmaq istəmir. Burada daha çox vəziyyəti Ermənistan üçün izah etməyə çalışan səfirin şəxsi fikairləri səslənir. Prinsipcə, bu müsahibə, vəziyyətin pik nöqtəyə çatdığı, Ermənistan və onun vətəndaşları üçün çox ağır nəticələr ola biləcəyi ilə bağlı İrəvana ultimatumdur. Ümumiyyətlə, qeyd etmək yerinə düşər ki, birincisi, Ermənistanın özü qeyri-rasional addımlar atır. İkincisi, İrəvan bilir ki, ərköyün uşaq kimi, hələ də Rusiyada da, Qərbdə də müəyyən qədər bağışlanmaq güzəştinə malikdir. O da bundan istifadə edir”, – deyə İbrahimov yekunlaşdırıb.

Rauf Orucov
pressklub

Vaşinqton Ermənistan-Avropa İttifaqı-ABŞ formatında keçiriləcək Brüssel görüşün təhlükəsizlik və siyasi yox, iqtisadi gündəmlə bağlı olduğunu bəyan edib. Bu, görüşlə bağlı digər tərəflərin, xüsusilə rəsmi Bakının mövqeyinə cavab xarakteri daşıyır.
“İqtisadi gündəm”in iki tərəfi var: bu, həm diqqəti əsas hədəfdən yayındırmaq, həm də əsas hədəfə çatmaq məqsədi daşıyır.
Görüşün birbaşa Ermənistanın “ticarət əlaqələrini şaxələndirmək” məqsədi daşımadığı bəllidir.
Birincisi, görüş Paşinyan, Ursula von der Leyen və Blinken arasında keçirilir: məsələ sırf iqtisadiyyatla bağlı olsaydı, siyasətçilər yox, bu sahənin nümayəndələri müzakirə aparmalıydı;
İkincisi, təhlükəsizlik şurasının katibi Armen Qriqoryan da “görüşün Ermənistanın müqavimətini gücləndirmək məqsədi daşıdığını” açıqlamışdı;
Qərbin – ABŞ və Avropa İttifaqının əsas hədəfi Ermənistanın təhlükəsizlik vektorunu dəyişmək, Rusiyanın boşalan yerini doldurmaq və bölgədə möhkəmlənməkdir. Lakin Ermənistanın siyasi bə hərbi müstəvidə alternativi olsa da, iqtisadi müstəvidə Rusiyadan və onun nəzarətində olan bazarlardan asılıdır. Ermənistan iqtisadi alternativ tapmadığı müddətdə, təhlükəsizlik vektorunu – rus hərbçilərin ölkədən çıxarılması, KTMT-dən çıxmaq və s. – dəyişməkdə tərəddüd edir. Brüssel görüşünün “iqtisadi gündəmi” də Ermənistana belə bir alternativin yaradılmasına hesablanıb. Və iqtisadi dəstəyə paralel olaraq, siyasi və hərbi yardımlar da davam edəcək.
Qərb iqtisadi yardımı təmin edəcəyi təqdirdə, Ermənistan Rusiyaya qarşı indiyə qədər daha çox ritorik müstəvidə görünən addımlarını praktiki müstəvidə atmağa başlayacaq.
Asif Nerimanli
TEREF

"Təbii axına buraxsalar, ölkədə idman, futbol, çempionatlar olmaz, çünki idmanın təbii inkişafı üçün biznes azad olmalıdır, rəqabətli mühit olmalıdır ki, sponsorlar vəsait yatırmağa maraqlı olsunlar"

"AFFA-ya (Azərbaycan Futbol Federasiyaları Assosiasiyası-red.) yeni rəhbər "seçirlər". Futbolçu-neftçi Rövnəq müəllim gedir, amma yeni rəhbər yenə SOCAR prezidenti olacaq. Niyəsi çox sadədir, pul SOCAR-dadır". Hurriyyet.az xəbər verir ki, bunu Respublikaçı Alternativ Partiyasının (REAL) icra katibi, iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli qeyd edib.

REAL-ın icra katibi iddia edir ki, Azərbaycan futbolu, idmanı "qara pullarla" ayaqdadır: "İllər öncə yazmışdım ki, ölkədə korrupsiya pulları olmasa futbol/idman çökər. Məhz buna görə bütün idman federasiyalarına məmurlar rəhbərlik edirlər, təbii axına buraxsalar, ölkədə idman, futbol, çempionatlar olmaz. Çünki idmanın təbii inkişafı üçün biznes azad olmalıdır, rəqabətli mühit olmalıdır ki, sponsorlar vəsait yatırmağa maraqlı olsunlar. Belə, futbolda neft dövrü davam edir".

Vazeh BƏHRAMOĞLU,

Rusiya-Ukrayna müharibəsi uzandıqca və döyüşlər şiddətləndikcə Avropanın bu müharibəyə fəal şəkildə qoşulması,daha doğrusu, döyüşlərə silahlı qüvvələri ilə müdaxilə etməsi ehtimalı yavaş-yavaş gündəm mövzusuna çevrilməyə başlayıb.

Bəlkə də bir il öncə bu fikirlər qeyri-real görünərdi, lakin Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun məlum bəyanatından sonra Avropa ölkələrinin Ukraynadakı müharibəyə canlı qüvvə ilə girməsi ethtimalı artır. Aydın məsələdir ki, Ukraynanın məğlubiyyəti Avropanın təhlükəsizliyinə ən böyük təhdiddir. Avropalıların müharibəyə münasibətində radikal dəyişikliklər baş verməlidir və onlar bunu təkcə Ukraynanın mücadiləsi yox, həm də öz mübarizələri kimi qavramalıdırlar. Əks halda gözləmədikləri fəlakətli nəticələrlə üzləşə bilərlər.

Əlbəttə, Avropada vəziyyətin kəskinləşməyə doğru getdiyini anlayanlar artıq var. Belə ki, Polşa Baş naziri Donald Tusk Ukraynada gedən müharibəni dəyərləndirərkən bildirib ki, Avropa İkinci Dünya Müharibəsindən sonra ən kritik dövrünü yaşayır: ”Mən heç kimi qorxutmaq fikrində deyiləm, amma müharibə artıq keçmişin bir amili hesab olunmur. Bu, realdır və əslində, iki ildən çoxdur ki, başlayıb. İndi bizi ən çox narahat edən, sözün əsl mənasında, istənilən ssenarinin mümükünlüyüdür. Biz mental olaraq yeni dövrün gəlişinə hazırlaşmalıyıq.Mən əsla mübaliğə etmirəm, biz müharibə öncəsi dövrü yaşayırıq”.

Donald Tusk həm də vurğulayıb ki, Ukraynanın Rusiya işğalından qorunması vacibdir və Avropa öz müdafiəsini tam şəkildə təmin etməlidir.

Böyük siyasi təcrübəsi olan Tuskun “müharibə öncəsi dövr” ifadəsinə diqqət etmək lazımdır. Polşa öz tarixi ərzində Rusiyanın çoxsaylı təcavüzü ilə qarşılaşıb. Sonuncu dəfə İkinci Dünya Müharibəsi zamanı nasist Almaniyası ilə Sovet İttifaqının birgə işğalına məruz qalıb. Tarixi təcrübəyə əsaslanan polyakların həyacanları məntiqi reallığa söykənir. Onlar Avropanın və ABŞ-nin inertliyindən bərk narahatdırlar və keçmişdəki acı hadisələrin bir daha təkrarlanmasından ehtiyatlanırlar.

İki il öncə Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı təcavüzə başlayacağına inanmayanlar heç də az olmayıb. Hətta bir çox avropalı siyasətçilər boşuna təlaş qaldırılmasından gileylənirdilər.

Rusiyanın niyyəti tam aydındır, o, Ukraynanı işğal edəndən sonra hibrid üsulu ilə Baltik ölkələrinə soxulmağa başlayacaq. Hərçənd ki, Putin bu yaxınlarda Rusiyanın Baltik dövlətlərinə hücum etməsi fikrini cəfəngiyat adlandırıb. Amma unutmayaq ki, Putinin öz sözündən dönməsi adi hal alıb. Ona görə də fürsət düşsə, ruslar mütləq Pribaltikaya soxulmağa cəhd göstərəcəklər. Sonrakı mərhələdə isə Rusiya dişini Polşaya batırmağa çalışacaq.

Böyük müharibə necə baş verə bilər?

Lakin böyük müharibə o zaman baş verər ki, bir çox Avropa ölkələri Ukraynaya hərbi birləşmələr göndərsin. Əks halda onsuz da Ukrayna fakitiki olaraq Rusiya ilə təkbətək döyüşür.

Silah yardımlarının həcmi isə əsl həqiqətdə qələbə yox, duruş gətirmək üçün nəzərdə tutulmuş həcmdədir. Son üç aydır ki ABŞ-dən heç bir silah tədarük olunmayıb. ABŞ Konqresindəkı mübahisə şousu və müxtəlif bəhanələrlə silah yardımını durdurub. Bəlkə də yardımı hansısa strateji məqsəd çərçivəsində qəsdən yubadırlar...

Qərbin müəmmalı davranışları

Qərbin indiyədək sərgilədiyi davranışlar göstərir ki, onlar Rusiyanın əzilməsini böyük ehtimalla istəmirlər. Hələ ABŞ-ni bir kənara qoyaq, Avropa dövlətlərinin böyük orduları olmasa da, güclü Hərbi Sənaye Kompleksləri var və onlar istənilən təyinatlı silahı istehsal edirlər.

Bu ölkələrin hamısı birmənalı şəkildə Ukraynanı dəstəklədiklərini və onun qalib gəlməsi üçün hər şey edəcəklərini söyləsələr də, ortada real nəticə yoxdur və bununla bağlı ağıla heç də nikbin fikirlər gəlmir. Avropanın aparıcı mətbuat orqanları əsas etibarı ilə Ukraynanın məğlubiyyət ssenarisindən yazırlar. Əlbəttə, yazdıqlarında həqiqət payı çoxdur, yəni onlar deyirlər ki, əgər Qərb kömək etməsə, Ukrayna ağır vəziyyətə düşəcək. Digər tərəfdən, yardımların yetərsizliyini də xüsusilə vurğulayırlar. Ancaq bu mətbuat sual vermir ki, axı necə ola bilər ki, iki ildən artıq müddət ərzində Qərb hələ də həmin “lazımi səviyyədə yardım”ın həyata keçirilməsi üçün əlacsız və aciz qalıb?


Görün vəziyyət hansı həddə çatıb ki, Avropanın kiçik dövlətlərindən olan Çexiyanın Prezidenti Ukraynaya tədarük edilməsi üçün qapı-qapı düşüb pul və mərmi toplayır. Əgər müharibənin ilk günləri olsaydı, bunu başa düşmək olardı. Deyərdilər ki, Avropa hərbi baxımdan hazır deyil və sairə. Bəs indi, müharibənin üçüncü ilində hansı bəhanələr ola bilər?

Yeri gəmişkən, hələ müharibənin ilk başlarında ABŞ və Avropa Ukraynaya zirehli maşınlar, tank və Hava Hücumundan Müdafiə sistemləri yollanılmasını qırmızı cizgi hesab edirdilər. Deyirdilər ki, gəlin, Rusiyanı qıcıqlandırmayaq, yoxsa, dəhşətli proseslər yaşana bilər. Müharibə başlayanda az qala hamı bildirirdi ki, Çin Rusiyanı hər cür silahla təchiz edəcək. Əksinə, indiyədək Çin Rusiyaya heç bir birbaşa hərbi yardım göstərməyib. O, sadəcə Rusiya ilə ticarət aparıb.

Rusiyanın strategiyası və döyüş planları

Qərbdən fərqli olaraq, Rusiyanın niyyəti tam bəllidir. Onlar Ukraynanı xəritədən silmək istəyirlər. Bunun həyata keçirilməsi üçün yüz minlərlə rusiyalını qurban verməyə və ölkənin bütün iqtisadi imkanlarını müharibəyə yönəltməyə hazırdırlar.

Zaman keçdikcə müharibənin şiddəti də tədricən artır. Kremldən gələn göstərişlərə əsasən Rusiya ordusu silah arsenalındakı bütün silahları istifadə edəcək. SSRİ-dən qalmış ağır aviasiya bombaları üzərində müəyyən texniki təkmilləşdirmə prosesi başa çatıb və indi onların tətbiqinə start veriblər. Ruslar Ukraynanın Sumı vlayətinin Velikaya Pisaryovka yaşayış məntəqəsinə ağır ”ODAB-1500” bombası atıblar.

Ekspertlərin fikrincə, Rusiya irəlidə bu cür bombaları Ukraynanın iri şəhərlərinə atmağa cəhd edəcək. Hələ sovet dönəmindən qalmış sözügedən bu silah detonasiya edən termobarik aviasiya bombasıdır və o, hədəfinə çatmağa 10 metr qalmış ətrafa aerozollu isti və alovlanan qarışıq bir maddə püskürdür. Nəticədə dağıdıcılıq gücü 500 kvadrat metri tam əhatə edən böyük bir partyaış baş verir. Həmin ağır aviasiya bombasının digərlərindən əsas fərqi dərin istehkamları sıradan çıxara bilməsidir. Məlum olduğu kimi, ruslar Avdeyevkanın alınması zamanı da buna bənzər mərmi-bombalardan istifadə ediblər.

Rusiyanın may- iyun aylarında geniş miqyaslı hücuma keçəcəyi gözlənilir. Onların əsas zərbə istiqaməti yəqin ki, Kupyansk istiqamətindən olacaq. Çox böyük ehtimalla Xarkov və Sumı şəhərlərinə ağır aviasiya bombaları tullayacaqlar. Çünki rusların hədəfində Xarkovun tamamilə darmadağın, yerlə yeksan edilməsi durur.

Hətta Rusiyanın bir çox politoloqları, təbliğatçı jurnalistləri bunu gizlətmir, dövlət televizya kanallarından açıq söyləyirlər. Rusiya ordusu cəbhə xətti boyunca hücuma keçir və müxtəlif aralıqlarla Ukraynanın bütün böyük şəhərlərinə “Kalibr”, ”İskander”, ”Kinjal”, ”Sirkon” raketləri və “Şahed” dronları ilə hücum edir. Rusiya ağır aviasiya bombalarından intensiv istifadə edən zaman cəbhə xəttinin dərinliklərinə getmək məcburiyyətində qalırdı. Elə məhz ona görə də Avdeyevkada Ukraynanın Hava Hücumundan Müdafiə sistemləri rusların 15 ən müasir təyyarəsini vura bilmişdi.

Çox böyük ehtimalla Rusiya böyük hücumla yanaşı, böyük itkilərə də hazırlaşır. İnternetdə, sosial şəbəkələrdə hərbi bloqerlərin və döyüşdən qayıdan rus əsgərlərinin şikayətləri ilə dolu video materiallar Rusiyanın cəbhə xəttində ağır itkilərlə üzləşməsindən xəbər verir. Həmçinin, hesablamalara görə, Ukraynada aparılan müharibə Rusiyaya gündəlik 300 milyon dollara başa gəlir.

Sözsüz ki, müharibədə itkilər çoxalacaq, hərbi xərclərin ağırlığı adi insanların üzərinə yüklənəcək, amma indiki şərtlər daxilində bunların heç biri Rusiya hakimiyyətini dayandırmayacaq, çünki əhalinin məhrumiyyətləri, insan itkiləri onlar üçün əhəmiyyət kəsb etmir.

Avropa Ukraynaya ordu göndərəcəkmi?

Yuxarıda müharibənin daha geniş miqyas almasıyla bağlı Polşa hökumətinin narahatlığının real əsaslara dayanmasından və Avropanın müharibəyə daha fəal qoşulması ehtimalından söz salmışdıq.

Bəs, Avropa Ukraynaya ordu göndərəcəkmi? Bunun mümkün variantlarını nəzdən keçirmək lazımdır. Əvvəla, bilməliyik ki, formasından asılı olamayaraq, bu, ümumilikdə NATO-nun yox, ayrı-ayrı ölkələrin qərarı ola bilər. Ən yaxşısı və məntiqlisi isə Ukraynaya ordu göndərmək əvəzinə onu ən müasir silahlarla təchiz etməkdir.

Bu yaxınlarda Fransanın “Le Figaro” qəzetindəki məqalədə Fransanın Ukraynaya hansı formatda qoşun göndərilməsi analiz edilmişdi. Hazırda Fransa sürətli hərbi hazırlığa başlayıb. Belə ki, Fransa Müdafiə Nazirliyinin portalında 200 min fransalının müxtəlif təyinatlar üzrə işə qəbulu elan olunub. Əgər fransız əsgərləri Ukraynaya ayaq basarlarsa, deməli, bunun arıdınca Niderland, Danimarka, İsveç və Polşa hərbçilərini də gözləmək olar. Almaniya hesab edir ki, əgər Fransa Ukraynaya əsgər göndərsə, Avropada Parisin nüfuzu yüksələcək. Ona görə də Berlin bunu istəmir.

Hələlik isə Makron Almaniya ilə müqayisədə Ukraynaya daha az yardım etməsiylə bağlı danlaqlardan yaxa qurtarmaq və fikrinin qətiliyini sübut etmək üçün Ukraynaya 78 ədəd özüyeriyən “Sezar” haubitsası, bir sıra zirehli texnika yollayacağını bəyan edib.

Ancaq Ukraynanın müdafiə olunmasındakı ən vacib iş hava məkanının qorunmasıdır. Ukraynanın bundan sonrakı ən böyük çətinliyi də məhz havadan olacaq. Əgər Ukraynanın hava sahəsi yaxşı qorunarsa və ukraynalılar Rusiya ərazisindəki Neft Emalı Zavodlarına, mühüm infrastruktur obyektlərinə və hərbi bazalara ardıcıl dron hücumları təşkil edərlərsə, onda Rusiyanın iqtisadi həyatı iflic olacaq, onlar müharibənin yükünü qaldıra bilməyəcəklər və Kreml müharibəni uduzacaq. Rusiyanın nüvə silahına əl atmaq niyyəti də məhz bununla bağlıdır. Digər tərəfdən, Moskva hər vəchlə istəyir ki, Qərb Ukraynaya girməsin, çünki bu halda vəziyyət mürəkkəbləşəcək və Kiyevin xeyrinə həlledici dönüş yaranacaq.

Vaqif Nəsibov

“AzPolitika.info”

Ermənistanın Azərbaycanla şərti sərhədin müxtəlif istiqamətlərinə canlı qüvvə və hərbi texnika cəmləməsinin geosiyasi cəhətdən bir izahı var:
İrəvan Bakı ilə geosiyasi alətlər baxımından müqayisə yarada bilmək cəhdlərinə girişir.
Çünki Ermənistanın sərhədə qoşun yığması qoşunların adi rotasiyasına bənzəmir. Ən azından, ona görə ki, aprelin 5-də Brüsseldə ABŞ-Avropa İttifaqı-Ermənistan üçtərəfli sammiti planlaşdırılır ki, İrəvan həmin görüşə hansısa üstün kartla getməyi hədəfləyir.
Hərçənd ki, Ermənistan Azərbaycanla sülhü təmin edəcək tezislərini Bakının qurduğu model əsasında inkişaf etdirir. Ancaq İrəvandakı belə təcrübənin birbaşa nəticələr verməsi şübhəli görünür.
Bu şübhələri artıran və qeyri-müəyyənlik yaradan situasiyalar barədə bir neçə tezis:
- Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Azərbaycanla sülhü qismən təşviq etsə də, geniş planda məğlubiyyəti rəsmiləşdirən sülh müqaviləsini ləngidir. Bu isə regionda geostrateji mübarizə aparan oyunçular üçün fürsətdir.
- Baş nazirin komandasında Azərbaycanla sülh gündəliyinə yanaşmada ikitirəlik var: Sülh üçün Azərbaycanın şərtlərini qəbul etmək və ona müqavimət göstərən qüvvələrin toqquşması sərhəddəki gərginliyi artırır.
- Belə qeyri-müəyyən gündəlik Fransa kimi aktorun Ermənistana vədləri əsasında İrəvanı Azərbaycana qarşı revanşa həvəsləndirir. Regiondakı eskalasiya riski Azərbaycan və Türkiyənin strateji önəm verdiyi Zəngəzur dəhlizi layihəsinin gələcəyini sual altında saxlamaq məqsədlərinin irəliləməsi üçün açıla biləcək qapıdır.
Şübhəsiz ki, Azərbaycanın sərəncamında olan strateji aktivlər və güc tətbiqi balansı İrəvana, onun havadarlarına çəkindiricilik verir.
Paşinyan Azərbaycanın çəkindirmə qabiliyyətini anladığından sülh üçün lazım olan baza tezisləri səsləndirir, ancaq paralelində təhlükəsizlik zəmanətləri axtarışlarını Bakıya qarşı müqavimət oxu kimi formalaşdırmağa çalışır.
Deməli, İrəvan, bir tərəfdən, Bakının hərbi əməliyyatları bərpa edə biləcəyi qorxusu ilə oynayır.
Bunun üçün Paşinyan qabaqdangəlmişlik edərək Ermənistanın mümkün təxribatlarının üzərini “Azərbaycanın yeni genişmiqyaslı müharibə üçün bəhanə axtardığını” deyərək örtməyə cəhd göstərir.
Digər yandan isə Paşinyan erməni ictimaiyyətini Azərbaycanla sülhün həyati zəruriliyinə inandırmağa çalışır.
Paşinyanın “müharibə bəyanatı”na gəlincə, bu, aprelin 5-də gözlənilən danışıqlardan əlidolu dönmənin təminatçısı ola bilməyəcək. Çünki regionda Azərbaycana qarşı geosiyasi balans qurmaq cəhdləri fayda vermir.
Birincisi, ona görə ki, Azərbaycanın başlatdığı regional sülh və təhlükəsizlik açılımı strateji cəhətdən Rusiya, Çin, Böyük Britaniya kimi beynəlxalq oyunçuların dəstəyini qazanır, NATO-nun maraqları ilə uyğunlaşır. Təbii ki, Bakı nəhənglər arasındakı balansı diqqətdə saxlayır və sürətli manevr imkanları əldə edir.
İkincisi, Ermənistanın silahlandırılması üçün tərtib edilən qrafik və marşrutlar Azərbaycanın ciddi nəzarəti altındadır və Bakı heç bir halda bölgədə qüvvələr nisbətinin öz əleyhinə dəyişməsinə imkan verən deyil.
İndi Ermənistan sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası məsələsinin müzakirəsindən imtina xəttinə girib Azərbaycana yaxın ərazilərə qoşun yığmağa davam etsə, onda güc ssenarisi işə düşə bilər.
NƏTİCƏ
Ermənistanın qeyri-müəyyən addımları, hərbi insidentlərə meyilliliyi intensiv ardıcıl xarakter alacaqsa və Azərbaycana qarşı sistemli təxribatın tərkib hissəsi olacaqsa, onda:
- Azərbaycan minimum olaraq taktiki hədəflərə zərbə endirmək hüququndan yararlanacaq,
- Azərbaycan maksimal məqsədləri kontekstində daha geniş addımlar atıb Ermənistanın strateji dərinliklərini “yoxlaya bilər”. Azərbaycan indi həmişəkindən daha geniş kəşfiyyat məlumatlarına sahibdir...
Aqşin Kərimov,
Siyasi təhlilçi
TEREF

Bu terror aktının törədilməsində birbaşa kimin məsuliyyət daşıyacağından asılı olmayaraq Ukraynanın iblisləşdirilməsi davam edəcək

İŞİD terror təşkilatının Moskvada “Crocus City Hall”dakı terror aktına görə məsuliyyəti üzərinə götürməsinə baxmayaraq, Rusiya patoloji olaraq Ukraynanı vəziyyətlə əlaqələndirməyə çalışır: Putin və Rusiya “elitası” isə hadisədə “Kiyev rejimini” günahlandırmaqda və “iştirak edənlərin hamısını” öldürməklə hədələməklə məşğuldur. Niyə bunu davamlı olaraq təkrar yayımlayırlar? Daxili istehlakçıya təsir etmək üçün.

Rusiyanın Şimali Koreyanı, İranı, Belarusu buna inandırmasının mənası yoxdur. Birincisi, ona görə ki, onların baş verənlərlə bağlı öz fikirləri var. İkincisi, əgər bu nağılı konkret dəstəkləmək onlar üçün faydalı olarsa, bunu “Rusiyanın təsiri” olmadan edəcəklər. Üçüncüsü, bu kontekstdə vəziyyətə “Biz sizə inanırıq, bu, həqiqətən belədir” mövqeyindən deyil, “Sizin bu fikrinizi dəstəklədiyimiz üçün bizə nə verəcəksiniz?” mövqeyindən baxmağa dəyər.

İndi Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının bütün hərəkətləri gülünc və son dərəcə primitivdir. Və burada bir faktı nəzərə almalıyıq ki, ümumilikdə onların lideri strateq kimi absurd və primitivdir.

Putin o qədər də yüksək səviyyəli “oyunçu” deyil. Söhbət xüsusi xidmətlərin səviyyəsindən və bu cür məlumatların və psixoloji xüsusi əməliyyatların səviyyəsindən gedirsə, o zaman Putin “yuxarı eşelon” təhlükəsizlik zabiti deyil, orta funksionerdir - kiçik əməliyyat kəşfiyyatçısı, kiçik əməliyyatçıdır. Bu, Putinin səviyyəsidir. Və belə bir insan heç vaxt yaxşı strategiyaları əvvəlcədən hesablaya bilməz.

Məhz belə bir resursun dərhal ixtiyarında olduğunu nəzərə alsaq, bütün Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının və bütün Rusiya təbliğatının da primitiv və gülünc olması təəccüblü deyil. Ona görə də bu gün yaydıqları bnağıllar yalnız daxili, iddiasız istehlakçıya yönəlib. Digər ölkələrin xüsusi xidmət orqanlarının öz vətəndaşlarını terror hücumlarından qorumaq üçün hələ də çalışdığı bir vaxtda Rusiyanın xüsusi xidmət orqanları öz vətəndaşlarını sıxışdırmaq və onlara nəzarət etmək üçün dəqiq iş aparır. Eyni zamanda, artıq onların terror təhlükələrinin qarşısını almaq üçün kifayət qədər resursları yoxdur...

Bu terror aktının törədilməsində birbaşa kimin məsuliyyət daşıyacağından asılı olmayaraq – tacik, əfqan, iraqlı və ya suriyalı, kimin məsuliyyəti üzərinə götürməsindən asılı olmayaraq, Ukraynanın iblisləşdirilməsi davam edəcək...

2021-ci ildən bəri İŞİD Rusiyanı Suriya və Əfqanıstanda müsəlmanların öldürülməsinə görə qisas almaqla təhdid edir. 2021-ci ildən isə Rusiya Federasiyası ərazisində terror hücumları konsepsiyasını qururlar. İndi bütün bu müddət ərzində ilk dəfə belə uğurlu, genişmiqyaslı, qanlı terror aktı həyata keçirdilər. Və nəticə nədir? Video çəkdilər, bəyanat verdilər. Sonra bunun onların işi olduğunu təsdiqləyən başqa bir video çəkdilər. Daha bir açıqlama verildi...

Bir terrorçunu əsəbiləşdirəndə cavab olaraq nə gözləmək lazımdır? Daha bir terror aktı.

Müəllif: Aleksandr Kovalenko – Ukrayna İnformasiya Müqaviməti qrupunun hərbi-siyasi müşahidəçisi.

Mənbə: UNİAN

Tərcümə AYNA-ya məxsusdur.

Rəsmi rəqəmlərə görə Azərbaycan 2023-cü ildə turizmdən 1,5 mlrd. dollar qazanıb, ölkəyə 2 mln. 85 min nəfər səfər edib. Quru sərhədlərin bağlı olması turizm sahəsinə ağır zərbələr vurur, iqtisadi aktivliyi zəiflədən faktorlardan biridir.
Gürcüstan 2023-cü ildə turizmdən 4,1 mlrd. dollar qazanıb, ölkəyə 7 mln. 72 min turist gəlib. Gürcüstanın 20% torpağını Rusiya işğal edib, Tiflisdən cəmi 100 km uzaqlıqda, Cənubi Osetiyada Rusiyanın böyük hərbi bazası var – amma, quru sərhədləri açıqdır, Rusiya ilə belə sərhədlərini bağlamayıb, yəni, quru sərhəd rejimində belə öz təhlükəsizliyini təmin edə bilir.
Başqa bir maraqlı fakt: 2023-cü ildə 1 mln. 868 min Azərbaycan vətəndaşı xaricə səfər edib, bunlardan 30%-ə yaxını, yəni, 500 mindən çox vətəndaşımız xaricə avtomobil, və ya quru sərhədlərlə keçib. Hə, burda YAP-ın facib fiqurlarından biri olan Siyavuş Novruzovun son açıqlamalarından birini xatırladım – bir neçə gün öncə Siyavuş Novruzov dedi ki, onun seçicilərini, seçildiyi dairənin vətəndaşlarını quru sərhədlərin bağlı olması narahat etmir. Adam düz deyir, sadəcə, izah etmir, həqiqəti qizlədir – o Naxçıvandan “seçilib”, onun seçicilərinin Naxçıvan qeydiyyatı var, onlar quru sərhədlərdən rahat gedib-gələ bilirlər, onlar üçün belə məhdudiyyət yoxdur. Hə, birdən deyərsiniz ki, axı bu Konstitusiya pozuntusudur, o sənədə görə hamımız BƏRABƏR hüquqlara malik olmalıyıq, orada Naxçıvan vətəndaşlarına xüsusi münasibət yazılmayıb – deməyin, Konstitusiyada çox şey yazılıb, amma əməldə onların tədbiqini görmürük. Rəsmi statistikada quru sərhədlərdən keçən (sənəddə dəmir və avtomobil yolu ilə keçən kimi qeyd edilib) vətəndaşlarımızın böyük əksəriyyəti məhz Naxçıvan qeydiyyatı olanlardır. Bəli, o rəqəmlərin içində TİR sürücüləri də var, amma rəqəmin yüksək olması Naxçıvan qeydiyyatı olanlara görədir.
Natig Cəfərli
TEREF

Azərbaycan xalqı öz tarixinin qanlı səhifələrini, məruz qaldığı soyqırımı cinayətlərini heç vaxt unutmur və unutmayacaq… Erməni millətçilərinin 1918-ci ilin mart-aprel aylarında Bakıda və digər ərazilərmizdə on minlərlə insanı qəddarcasına qətlə yetirməsi təkcə xalqımıza qarşı deyil, ümumən, insanlığa qarşı ən ağır cinayət olmuşdur.

Sonrakı dövrdə də Ermənistan azərbaycanlılara qarşı etnik nifrət və dözümsüzlük, deportasiya siyasəti aparmış, ötən əsrin sonlarında Qarabağdakı müvəqqəti işğal etdiyi ərazilərdə soyqırımı cinayətlərini davam etdirmişdir. Xocalıda, Bağanıs-Ayrımda, Qaradağlıda, Malıbəylidə, Kəlbəcərdə və digər yaşayış məntəqələrimizdə erməni quldur dəstələrinin dinc əhaliyə qarşı törətdiyi kütləvi qırğınlar, amansız soyqırımı tarixin yaddaşına əbədi həkk olunmuşdur.

Qüdrətli Azərbaycan dövləti, şanlı ordumuz soyqırımı cinayətlərində həyatını itirmiş həmvətənlərimizin qanını döyüş meydanında aldı. Bu gün işğaldan azad edilmiş ərazilərimizin hər bir guşəsində üçrəngli bayrağımızın qürurla dalğalanması soyqırımı qurbanlarının, bütün şəhidlərimizin ruhunu şad edir, onların xatirəsinə ehtiramın təcəssümüdür.

Biz tarixin müxtəlif dövrlərində soyqırımına məruz qaısaq da, ermənilərdən fərqli olaraq, heç vaxt özümüzü yazıq, əzabkeş xalq kimi qələmə verməmişik, milli qürurumuzu öz döyüşkənliyimizlə, mübarizliyimizlə qoruyub saxlamışıq və buna görə də Vətən savaşında qalib gəlmişik.

Soyqırımı qurbanlarının, xatirəsini ehtiramla yad edir, onlara Allahdan rəhmət diləyirəm.

Azər Əsgərov

Aprel 5-də Ermənistanın baş naziri, ABŞ dövlət katibi və Avropa Komissiyasının prezidenti arasında “Ermənistan üçün təhlükəsizlik zəmanəti”nə dair sənədin imzalanacağı gözlənilir və hazırda bu məsələ əsas müzakirə mövzularından biridir. Əslində nə baş verir?
Hər üç tərəf bir neçə ildir bu hədəflər üzərində iş aparır:
- Ermənistanı Rusiyadan tamamilə qoparmaq (Ermənistan özünü Qərbdə görür):
Ermənistanın Moskvanın orbitindən çıxarılması üçün münbit imkanlar var. Məsələn, Ermənistanın Rusiya ilə sərhəddi yoxdur, bununla yanaşı, Ermənistanın sərhədlərini Rusiya qoşunları qoruyur. Hazırda rus hərbçilərinin “Zvarnots” hava limanından çıxarılması gündəmdədir, sonrakı mərhələdə rus hərbçilərinin Ermənistandan tamamilə çıxarılması, hərbi bazaların ləğvi də istisna edilmir. Rus qoşunlarının Ermənistan ərazisindən çıxarılması da asan prosedur deyil. Amma maraqlıdır ki, rus hərbçilərinin ölkədən çıxarılması, Ermənistanın KTMT-nin iclaslarına qatılmaması ilə bağlı qərarları Rusiyanın sərt və praktiki reaksiyasına da səbəb olmur. Yalnız Rusiya xarici işlər nazirliyi səviyyəsində və tövsiyyə xarakterli bəyanatlar verilir. Rusiya hələki ikinci cəbhə açmaq istəmir.
Əgər rus qoşunları Ermənistandan çıxarılacaqsa, Rusiyanın Ermənistana hərbi müdaxilə imkanları da minimum enəcək. Birincisi, Ermənistana hücum etmək üçün Azərbaycan və Gürcüstan öz ərazisindən Rusiyaya istifadə imkanı yaratmayacaq. Proseslərin təhlili göstərir ki, əgər Ermənistan-Azərbaycan arasında sülh müqaviləsi imzalanacaqsa, “bir-birilərinə qarşı öz ərzilərindən üçüncü ölkələrin müdaxiləsinə imkan verməmək” barədə maddə də sənəddə yer ala bilər. Hazırda Rusiyanın başı Ukraynada NATO ilə savaşa qarışıb, ciddi enerji sərf edir. ABŞ Cənubi Qafqazda möhkəmlənmək üçün məhz bu fürsətdən yararlanmaqdadır.
Bundan sonra belə olacağı təqdirdə, Rusiyanın Ermənistanın daxilində gərginlik yaratmaqdan başqa yolu qalmır. Rusiya Ermənistanın daxilində çox güclüdür. Artıq Ermənistan hüquq-mühafizə orqanları ABŞ-ın təqdim etdiyi siyahılar əsasında “rus yönümlü qüvvələr”dən xilas olmaq üçün siyasi təşkilatlarda axtarışlara da başlayıb. Bununla paralel şəkildə Ermənistan cəmiyyətində vərəqələr paylanır, Paşinyanın qərarlarına tabe olmamaq barədə praktiki təbliğat aparılır. Bir nüçə gün bundan öncə polis bölməsinə edilən hücumla bağlı müxalif liderlərinin reaksiyasının yumşaq ifadəsi Paşinyan hökumətinin “onlar cəmiyyətdə qorxu yaradıb qərarlarımızı linç etməyi, hökumət devirməyi düşünürlər” ittiamı ilə üz-üzə qaldı.
Hazırda NATO-nun əsas hədəflərindən biri Ermənistanın daxilində sabitliyi qorumaq, Paşinyan hökumətini möhkəmləndirməkdir.
Eyni zamanda, Azərbaycan, Türkiyə, Rusiya və İran dəqiq anlayır ki, NATO Ermənistanda toplanır. Avropa İttifaqının missiyasını öz ölkəsinə yalnız 2 ay müddətinə çağıran (bu barədə Azərbaycana vəd verən) Ermənistan qısa müddət sonra NATO ölkələrinin hərbçilərinin düşərgəsinə çevrilmiş oldu. Hazırda ABŞ, Norveç və Kanadaya məxsus yüzlərlə hərbçi-kəşfiyyatçı, ideoloq, siyasi texnoloq və fransız qafqazşünaslar “missiya” adı altında Ermənistandadır.
Nəzərə almaq lazımdır ki, ABŞ-ın Cənubi Qafqaz ölkələri içərisində ən böyük səfirliyi də məhz Ermənistandadır. Səfirliyin təxminən 3-4 min əməkdaşı var. Halbuki, Cənubi Qafqazın ən kiçik ölkəsi də elə Ermənistandır və Rusiya ilə sərhədi də yoxdur. ABŞ-ın Cənubi Qafqazda möhkəmlənmək üçün Ermənistanı əsas istinad nöqtəsi seçməsi təsadüf deyil. Coğrafi, siyasi, hərbi və dini-ideoloji imkanların hər biri öncədən nəzərə alınıb. Avropada “Ermənistan dünyada xirstian dinini qəbul edən ilk dövlətdir” tezisi aktiv fazaya daxil olub və İslamafob dairələr uzun illərdir bu ideoloji tezislər üzərindən Azərbaycana qarşı istifadə etməkdədirlər.
Diqqət ediriksə, son zamanlar ABŞ Ermənistanla bağlı məsələləri Avropaya həvalə edib və xüsusilə, Fransa bu məsələdə bufer rolunda çıxış etməkdədir. Çünki ABŞ-da qarşıda seçkilər var, böyük bir enerjini Ukraynaya sərf edib və indi isə daha çox daxildə iş görməyi qərarlaşdırıb. Fransanın Avropada, postsovet ölkələrindəki rolunun artması məhz ABŞ-ın qərarıdır.
- Cənubi Qafqazda möhkəmlənmək, regiona praktiki nəzarət, Rusiya ətrafında həlqə formalaşdırmaq:
Heç şübhəsiz ki, ABŞ-ın Cənubi Qafqazda möhkəmlənmək niyyəti İranın maraqlarına da tamamilə ziddir. ABŞ-ın Ermənistanda möhkəmlənməsinin İran-Ermənistan münasibətlərini korlayacağına inanmıram. Bununla yanaşı, İran-Azərbaycan arasındakı həll edilməmiş problemlər də öz həllini tapacaq, yaxınlaşma əldə olunacaq. Hətta regionda mövcud olan Azərbaycan-Türkiyə və Rusiya İttifaqına İran da daxil ola bilər.
Məsələ bundadır ki, II Qarabağ müharibəsindən sonra Ermənistan 4 illik vaxt qazandı. NATO qüvvələri Ermənistanda yerləşdilər. Ermənistan-Azərbaycan sərhəddi yenidən tədqiq olundu, iki ölkə arasındakı mübahisəli məsələlər daha dərindən öyrənildi və nəticədə Ermənistan sülh müqaviləsinin imzalanması ilə bağlı iradəsini itirmiş oldu. Ermənistanı sürətlə silahlandırmağa da başladılar. Qərbin Ermənistana dəstəyinin arxasında dayanan əsas səbəblərdən biri İrəvanın Moskvadan qopmaq iradəsidir. Azərbaycan-Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması həm də Rusiya-NATO məsələsinə şevrilib. Azərbaycanı Rusiya ilə konfliktə sürükləyə bilməyən NATO Ermənistanı “yem” kimi qazanıb. Azərbaycan Cənubi Qafqazda əsas güc mərkəzi kimi öz qətiyyətini qoruyur. Sülh istiqamətində Qərb ölkələrində həyata keçirilən görüşlərin doğurduğu hazırki nəticələri göstərir ki, ABŞ sülh müqaviləsinin bağlanmasına bir şərtlər razıdır ki, öz istəkləri nəzərə alınsın. Bu istəklər isə Rusiya ilə qonşuluq münasibətlərimizin ruhuna, mövcud və möhkəm əlaqələrin perspektivlərinə və hətta Azərbaycan-Türkiyə arasındakı strateji dostluqla daban-dabana ziddir.
Heç şübhəsiz, bu qədər xaotik hadisələr fonunda Azərbaycan öz müvazinətini itirmir. Əksinə daha da güclənir və prinsiplərinə sadiqlik nümayiş etdirir. Azərbaycan başa düşür ki, Ermənistan plasdarma çevrilir, gec-tez İrəvan NATO ilə Rusiyanın poliqonuna çevrilə bilər. Sabitlik, sülh və təhlükəsizlik üçün NATO-nun, Rusiyanın, Fransanın deyil, yalnız Azərbaycanın haqlı tələblərini yerinə yetirməlidir. Əks halda, Ermənistanın hazırki addımları regiona daha ciddi müharibə dalğası gətirə bilər. Uduzan yenə də Ermənistan olacaq. Heç bir qüvvə Ermənistanı qoruya bilməyəcək, eynilə Gürcüstan, Moldova və Ukrayna kimi… Rusiyanın Afrika ölkələri ilə də quru sərhəddi yox idi. Bu gün isə Afrikadakı vəziyyət göz önündədir. NATO-Rusiya savaşı Şərqi Avropada, Afrikada davam edir, bu dəfə Cənubi Qafqaza köçürülür. Ya Ermənistan Azərbaycan kimi müstəqil dövlət olmağı bacarmalı və məntiqli qərarlar qəbul etməlidir, ya da fəlakətlərə hazır olmalıdır. Buna da hazır deyil.
Müəllif: Samir Feyruzov
TEREF