Bu gün Azərbaycanda Dövlət Bayrağı Günüdür. Prezident İlham Əliyevin 17 noyabr 2009-cu il tarixli sərəncamına əsasən, hər il noyabrın 9-u ölkədə Dövlət Bayrağı Günü kimi qeyd edilir.

Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra Dövlət Bayrağı milli suverenliyin simvolu kimi ölkənin bütün vətəndaşları üçün müqəddəs dövlətçilik rəmzlərindən birinə çevrilib.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yadigarı olan bu bayraq bizim azadlıq məfkurəsinə, milli-mənəvi dəyərlərə və ümumbəşəri ideallara sadiqliyimizi nümayiş etdirir.

Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağı 1918-ci il noyabrın 9-da Xalq Cümhuriyyəti Hökumətinin iclasında qəbul edilib və 1920-ci ilin aprel ayınadək dövlət statusuna malik olub. Həmin bayraq 1990-cı il noyabrın 17-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri, Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə keçirilən sessiyada Naxçıvan Muxtar Respublikasının Dövlət Bayrağı olaraq təsdiq edilib.

1991-ci il fevralın 5-də Azərbaycan Respublikasının Ali Soveti “Azərbaycan Respublikasının Dövlət bayrağı haqqında” qanun qəbul edərək onu Dövlət bayrağı elan edib. 1991-ci il oktyabrın 18-də “Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında” Konstitusiya Aktı ilə Azərbaycan Respublikası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin varisi kimi onun dövlət rəmzlərini, o cümlədən Dövlət Bayrağını bərpa edib.

2004-cü il iyunun 8-də “Azərbaycan Respublikası Dövlət Bayrağının istifadəsi qaydaları haqqında” qanun ilə bu sahədə qanunvericilik bazası təkmilləşdirilib. Sərəncama əsasən, Dövlət Bayrağı Azərbaycan Respublikasının dövlət qurumlarının və diplomatik nümayəndəliklərinin binaları üzərində ucalır, mühüm beynəlxalq tədbirlər, mötəbər mərasimlər və məclislərlə yanaşı, irimiqyaslı ictimai-siyasi toplantılarda, mədəni tədbirlərdə və idman yarışlarında qaldırılaraq milli birliyi təcəssüm etdirir.

2009-cu ilin noyabr ayında Dövlət Bayrağı Günü ilə bağlı Əmək Məcəlləsinə edilmiş əlavəyə əsasən, 9 noyabr - Dövlət Bayrağı Günü ölkədə qeyri-iş günü olan bayramların siyahısına daxil edilib.

Bu il artıq dördüncü dəfədir ki, Dövlət Bayrağı Günü işğaldan azad edilən Azərbaycan torpaqlarında da qeyd olunur.

2023-cü il sentyabrın 19-da üçtərəfli bəyanatın müddəalarının təmin olunması, Qarabağ iqtisadi rayonunda törədilən genişmiqyaslı təxribatların qarşısının alınması, Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrinin tərk-silah edilərək ərazilərimizdən çıxarılması, onların hərbi infrastrukturunun zərərsizləşdirilməsi, işğaldan azad edilmiş ərazilərə qayıdan dinc əhali, habelə bərpa-quruculuq işlərinə cəlb olunmuş mülki işçilər və hərbi qulluqçularımızın təhlükəsizliyinin təmin olunması və Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya quruluşunun bərpa edilməsi məqsədilə bölgədə lokal xarakterli antiterror tədbirlərinə başlanılıb.

23 saatdan bir qədər çox davam edən tədbirlər çərçivəsində Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrinin ön xətt və dərinlikdə olan mövqeləri və uzunmüddətli atəş nöqtələri, eləcə də döyüş vasitələri və hərbi təyinatlı obyektləri yüksək dəqiqlikli silahların tətbiqi ilə sıradan çıxarılıb. Düşmən ağ bayraq qaldıraraq təslim olub. Bununla da Azərbaycanın bütün ərazilərində Konstitusiya quruluşu bərpa edilib.

Hazırda azad edilmiş bütün torpaqlarda bayrağımız dalğalanır.

"Azur" Ticarət Mərkəzi insanların həyat və sağlamlığına təhlükə törədən fəaliyyətlə məşğuldur.

TEREF xəbər verir ki, bu barədə Azad İstehlakçılar Birliyi tərəfindən məlumat verilib.

Məlumata görə, “Azur” Ticarət Mərkəzinin sahibləri ilə “FB COMPANY” MMC arasındakı qarşıdurma artıq insanların həyat və sağlamlığına ciddi təhlükə yaradacaq səviyyəyə gəlib çatıb.

Məsələdə MMC-nin direktoru Qəribov Anar Əli oğlu və fərdi sahibkar Əliyev Ağa Ələmdar oğlunun da adı hallanır. Belə ki bir milyon manatdan çox zərərin əvəzini qarşılamaq üçün sahibkarlar insan orqanizmi üçün son dərəcə zərərli olan maddələrin təsirinə məruz qalmış paltarı anbardan çıxarıb satmaq qərarına gəliblər.

Məlumatda qeyd olunur ki, “Azur”un rəhbəri olan Fuad Rzayev (“Azərenerji” ASC-nin prezidenti Baba Rzayevin oğlu) və Babək Babayev (“Yeni Həyat” şirkətlər qrupunun rəhbəri) ilə Anar Qəribov və Ağa Əliyev arasında mübahisə 2020-ci ildə başlayıb.

O zaman ticarət mərkəzinin rəhbərliyi aralarında bağlanan müqavilənin şərtlərini pozaraq sahibkarlara məxsus 20 min ədəddən artıq paltarı, o cümlədən uşaq geyimlərini “Azur”da icarəyə götürdükləri mağazadan icazəsiz şəkildə çıxararaq, “Grand Hayat” Yaşayış Kompleksinin zirzəmisinə aparılması barədə göstəriş veriblər.

“Azad İstehlakçılar” İB tərəfindən əldə olunan materiallar göstərir ki, mağazadan çıxarılan mallar uzun müddət rütubətli, baxımsız şəraitdə, müvafiq qulluq göstərilmədən saxlanıldığından xarab olub, kiflənib, çürüyüb, üzəri müxtəlif qurd və həşəratların təsirinə (parazit, helment yumurta izi) məruz qalıb.

Qeyd edilib ki, 8 aprel 2022-ci il tarixli məhkəmə iclasına dəvət edilmiş Ədliyyə Nazirliyinin Məhkəmə Ekspertizası Mərkəzinin eksperti Elvin Qəhrəmanov da satış üçün nəzərdə tutulan geyim əşyalarının yararsız, avadanlıqlarda isə qüsurların olmasına dair rəsmi ekspert rəyini təqdim etməklə bildirib.

Amma “Azur” rəhbərləri başladığı işi sona çatdırmaq və sahibkarlara vurduqları ziyanı ödəməkdən yayınmaq üçün paltar və avadanlıqları “təmizləmək” qərarına gəliblər. Bunun üçün isə insan orqanizminə son dərəcə təhlükəli olması səbəbindən beynəlxalq razılaşma əsasında istifadəsinə qadağa qoyulan DDT (DUST) preparatından istifadə edilib.

Təhlükəli maddədən (DDT) istifadə edildiyini Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin qərarı əsasında cəlb edilmiş “Az-Ekspertiza” MMC -nin götürdüyü nümunələri təqdim etdiyi Azərbaycan Akkreditasiya Mərkəzində akkreditasiya olunmuş “Chemlab” laboratoriyası 2023-cü ildə sınaq protokolu ilə təsdiq edib.

Bu faktdan sonra növbəti mərhələyə əl atılıb. Eyni təşkilatın, yəni Ədliyyə Nazirliyinin Məhkəmə Ekspertizası Mərkəzinin digər eksperti Kamran Dünyamalıyev növbəti ekspertiza rəyində, nədənsə növbəti məhkəmə baxışında, öz kollegiyası Elvin Qəhramanovun öncə verdiyi ekspert rəyini təksib edərək, həmin mallarının 85%-nin satışa yararlı olması dair ekspert rəyi verib.

Məhkəmə Ekspertiza Mərkəzinin iki ekspertinin bir-birinə zidd olan iki rəsmi sənədi təəccüb və sual doğurur.

Nəticədə, Bakı Apellyasiya Məhkəməsi laboratoriyanın sınaq protokolunun nəticəsini sübut kimi qəbul etməyib və kanserogen tərkibli geyimlərin (o cümlədən uşaq geyimləri) ) 85%-nin satışa yararlı olması barədə qətnamə çıxarıb. Sonradan Ali Məhkəmənin Kommersiya Kollegiyası da həmin qətnaməni dəyişdirmədən qüvvədə saxlayıb.

“FB COMPANY”MMC-nin AİİB-in tələbi əsasında təqdim etdiyi məlumatda qeyd olunur ki, paltarların istifadə üçün tam yararsız olduğunu sübut edən və məhkəmə iclası zamanı məhkəmə zalında quraşdırılmış nəzarət kamerası altında təqdim edilən yüzlərlə foto və videomaterial məhkəmə işinin materialları arasından yoxa çıxıb. AİİB-ə təqdim olunan məlumata görə, bu foto və videomateriallarda paltarların sonradan sağlamlıq üçün son dərəcə təhlükəli olan kimyəvi maddələrlə” təmizlənməklə” onların kif bağlaması, üzərində qurdların olması faktları olub. Əks olunan faktların izinin itirilməsinə yönəlmiş hərəkətlər bu əməllərin qəsdən törədildiyinə dəlalət edir.

Verilən məlumatda o da qeyd olunur ki, bu işdə yeni fiqurlar ortaya çıxıb. Məlum olub ki, zəhərli maddələrlə “təmizlənmiş” paltar və avadanlıqların saxlanıldığı anbar bir xanımın adına sənədləşdirilib. Qəribov və Ağayev yeni sahibkar haqqında indi xəbər tutublar. Xanım sahibkar paltar və avadanlıqların 4 il ərzində onun anbarında saxlanmasına etiraz etməyib, hüquqları ilə bağlı iddia qaldırmayıb. Amma indi o sahibkarların malları tez bir zamanda anbardan çıxarılması və daşınma xərclərinin “FB COMPANY” MMC tərəfindən ödənilməsi ilə bağlı Bakı Şəhər Binəqədi Rayon Məhkəməsinə müraciət edib.

Bu malların bazara çıxarılmasının qarşısını almaq üçün AİİB mediaya müraciət etməklə bərabər, İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiintisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinə, Daxili İşlər Nazirliyinə, Respublika Prokurorluğuna və Səhiyyə Nazirliyinə rəsmi müraciətlər göndərib.

Demokrat.az

8 Noyabr - Zəfər Günü münasibətilə Bakıda hərbçilərin iştirakı ilə yürüş keçirilir.

Oxu.Az xəbər verir ki, hərbi orkestrin müşayiəti ilə saat 10:00-dan başlayan yürüş 12:00-a kimi davam edəcək.

Yürüşlər aşağıda qeyd olunan istiqamətlər üzrə təşkil olunacaq:

1-ci yürüş: Heydər Əliyev sarayı - Nizami Kino Mərkəzi - Neftçilər prospekti - Azadlıq meydanı - "Amay" TM;

2-ci yürüş: Şəhidlər xiyabanı - "Alov Qüllələri" - metronun "İçərişəhər" stansiyası - Qala Qapısı - Kukla Teatrı - Azneft dairəsi - Bəhram Gur heykəli;

3-cü yürüş: Musabəyov parkı - Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev küçəsi, Hüseyn Cavid prospekti - Parlament prospekti - Şəhidlər xiyabanı;

4-cü yürüş: "Olimpik Star" - Səməd Vurğun küçəsi - Zabitlər parkı - Sirk - Heydər Əliyev sarayı - Nəsimi heykəli - Neftçilər prospekti;

5-ci yürüş - Nərimanov heykəli - Mərkəzi Park - Milli Dram Teatrı - Qış parkı - Heydər Əliyev Sarayı - Mərkəzi Bank - "28 Mall".

Zəfər Günü münasibətilə Bakı şəhəri, Bulvar ərazisi, Saat qülləsinin yanında, Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinin qarşısında, Lənkəranda Heydər Əliyev adına xatirə parkında, Naxçıvanda Heydər Əliyev Muzeyinin qarşısında, Sumqayıt Şəhər İcra Hakimiyyətinin qarşısındakı meydanda konsert proqramı və atəşfəşanlıq təşkil olunacaq.

Həmçinin, Gəncə şəhərində Nizami Gəncəvi küçəsi (Bayraq meydanının qarşısı), Heydər Əliyev küçəsi, Sabir küçəsi, Atatürk küçəsində konsert proqramı və atəşfəşanlıq təşkil ediləcək.

Saat 19:00-dan 21:00-a kimi isə Müdafiə Nazirliyinin Hərbi Orkestrinin Bakıda Fəvvarələr meydanında, Heydər Əliyev Sarayının qarşısındakı Heydər Əliyev parkında, Zabitlər və Koroğlu parklarında çıxışları olacaq.

Yazıçı-publisist Yunus Oğuz AzerGoldun təşəbbüsü ilə Daşkəsənin Quşçu kəndində açılan "Pulsuz oxu" kitab köşkünə öz tarixi romanlarını hədiyyə edib.

Qeyd edək ki, "AzerGold" QSC-nin təşəbbüsü və dəstəyi ilə Daşkəsən rayonunun ucqar Quşçu kəndinin mərkəzində kitab köşkü quraşdırılıb.

Cəmiyyətin hasilat fəaliyyəti apardığı bölgədə bu günə qədər icra etdiyi "Kitab sovqatı", "Uşaq kitab dostu" kimi bir sıra uğurlu maarifləndirici layihələrin davamı olan "Kitab köşkü" ətraf kənd sakinləri, xüsusilə uşaq və yeniyetmələr arasında mütaliə vərdişlərinin formalaşmasına, asudə vaxtın səmərəli təşkilinə və kitabın kütləvi şəkildə təbliğinə dəstək göstərilməsinə xidmət edir.

Günün 24 saatı ərzində kənd sakinlərinin sərbəst şəkildə kitabları əldə etməsinə imkan yaradan "açıq kitabxana" tipli kitab köşkündə dünya klassiklərinin əsərləri, müasir Azərbaycan və dünya ədəbiyyatı inciləri, həmçinin biznes və özünüinkişaf istiqamətləri üzrə nəfis tərtibdə dərc edilmiş ən yeni kitablar təqdim olunur. Oxucular seçdikləri kitabı mütaliə etdikdən sonra geri qaytarıb digər kitablardan bəhrələnəcək, bununla yanaşı, paylaşmaq istədikləri nəşri köşkə hədiyyə etməklə digər oxucuların da mütaliə etmələrinə imkan yaradacaqlar.

Köşk rübdə bir dəfə yeni nəşrlərlə yenilənəcək. Qeydiyyat əsasında ən çox kitab mütaliə etmiş oxuculara cəmiyyət tərəfindən həvəsləndirici hədiyyələr təqdim olunacaq.

Hava istiliyinin mövsüm normalarının üzərində olduğu günlərdə "çox üşüyürəm" deyə şikayət edən insanlara məsləhət verən mütəxəssislər soyuqluq hiss etməyin orqanizmdə müxtəlif xəstəliklərin əlaməti ola biləcəyinə diqqət çəkirlər. Xəstəliklərin qarşısını almaq üçün testlər aparmaq və çatışmayan vitaminləri əvəz etmək vacibdir.
TEREF "Qaynarinfo"ta istinadla xəbər verir ki, check-up mütəxəssisi olan Dr. Elif Ünüvar soyuq hiss etməyin bədəndə çox normal bir reaksiya olduğunu bildirib:
"Xüsusilə qış ayları ilə xəstələr çöldə daha az vaxt keçirirlər və soyuq hava səbəbindən evdən daha çox qaçmaq istəyirlər, ya da qalın bir şey almaq istəyirik. Normalda soyuqluğu bu anda bədənimizin reaksiyası hesab edirik. Amma təbii ki, bu soyuqluq kimi şərh edilməməlidir. Davamlı soyuqluqdan şikayət edən insanlarda bunun altında yatan səbəb bizdədir. "Çox üşüyürəm" deyən insanlarda xüsusilə qış aylarının başlaması ilə birlikdə qrip infeksiyaları, bədəndə soyuqdəymə, qrip, bronxit kimi iltihablar yarana bilər. Onlara simptomatik müalicə etdikdə soyuqdəymə və qızdırma təsiri aradan qalxacaq. Lakin bu şikayətlərə baxmayaraq, hətta normal vəziyyətlərdə belə soyuqluq hiss edirsə, məsələn, soyuqluğun heç bir təsiri olmadığı halda, biz mütləq əlavə müayinələr və araşdırmalar aparıb əsas səbəbləri yenidən qiymətləndirmək istərdik".
Soyuqluğun bir çox səbəbi olduğuna və bir çox vitaminin əskik ola biləcəyinə diqqət çəkən Elif Ünüvar deyib:
"Ən əsası bizdə ilk olaraq hipoqlikemiya dediyimiz xəstəlik var. Hipoqlikemiya dediyimiz qan şəkərinin 50-dən aşağı olmasıdır. Bu, ümumiyyətlə, gənc qızlarımızda balanssız qidalanma və ya yanlış pəhrizlər nəticəsində gördüyümüz vəziyyətdir. Hipoqlikemiyada bədəndəki şəkər balansımız pozulur. Ancaq qan dövranında bir nizamsızlıq var və xəstələrimizin belə vəziyyətlərdə daim üşüdüklərindən şikayət etdiklərini tez-tez görə bilərik".
İkincisi, soyuqluğun əsas səbəbi adətən vitamin çatışmazlığıdır. Bunlar B12 vitamini çatışmazlığı, sink və D vitamini çatışmazlığı və anemiya dediyimiz anemiyadır. Belə hallarda biz ilk növbədə xəstələri qiymətləndirir və bir sıra testlər və testlər həyata keçiririk:
"Vitamin baxımından olub-olmaması qida tarazlığından asılıdır və bunlarda bir pozğunluq aşkar etdikdə ona uyğun müalicələrə davam edirik. Soyuqluğun saysız-hesabsız səbəbləri çox sadə görünə bilər, ancaq damar problemləridir. Xüsusilə siqaret çəkən xəstələrimizdə damar problemlərini çox tez-tez görürük. Bunlar barmaqlarda burger dediyimiz pozğunluqlar və Raynaud fenomenidir. Bunlardan ötəri damarlarımızda qan dövranı olmur, xüsusən də siqaretdən. Bəzən bizdə də genetik irsi damar xəstəlikləri olur. Bu qan dövranı pozğunluqlarının altında yatan səbəblər xüsusilə soyuqluq hissini ön planda tutmaq, daha sonra təbii dövrlərdə baş verənlər, damar tıkanıklığı və barmaqlarda qançırlar meydana gəlir.
Xəstənin simptomları artdıqca şikayətlərimiz də artmaqda davam edir. Əsas səbəblər anemiya dediyimiz anemiya səviyyələrimizdir. Bunlar artıq qadınlarda, xüsusilə anemiyaların 70-80 faizində müşahidə edilir. Bunlar qeyri-kafi və balanssız qidalanma və qan itkisi səbəbiylə gördüyümüz şərtlərdir. Bəzən talassemiya deyilən genetik xəstəliklərdə anemiyaya da rast gəlirik. Bunlar soyuq kimi sadalaya biləcəyimiz səbəblər arasındadır. Bunlar bizim çox əhəmiyyət vermədiyimiz vəziyyətlərdir, məsələn, hava normaldır, bir az isti geyinməliyəm, amma əslində qeyd etdiyimiz səbəblərdən soyuqluq hissi orqanizmin ilkin reaksiyası ola bilər, xüsusən də hipotiroidizm, damar xəstəlikləri, anemiyalar, vitamin çatışmazlığı və bəzi metabolik pozğunluqlar. Bədən bunu bizə soyuqluqla verir, sonra isə başqa əlamətlər verir. Davamlı olaraq "üşüyürəm" şikayəti olan bir insanın, hətta sağlam bir insanın müvafiq bölmələrə və ya bu check-up mərkəzlərinə müraciət etməsini və bu problemləri laqeyd qoymadan, inkişaf etməmişdən əvvəl müayinə edib dəyərləndirməsini tövsiyə edirik".

Hani şu; pejmürde dedektif..
Eski püskü kılıklı, pardösülü..
Tek gözü takma..
Saç baş dağınık.
Külüstür arabalı..
Elinde yanmayan purosu..
Unutkan..
"Kafası dağınık" görünümlü..
Hatta kendini "aptalmış gibi"gösteren.. Gerçekte çok zeki, dikkatli..
Soruşturma sırasında devamlı, “karım...” der, ama o da ortalarda görünmez..
Komiser Columbo..
1970’lerin, Peter Falk’ın canlandırdığı ünlü televizyon dizisiydi..
Tek kanallı Türkiye’de o da çok konuşulmuştu..
Her bölümü bir film kadar uzundu..
Klasik dedektiflik filmlerinden farklı idi..
İlk önce cinayetin işlenişi gösterilirdi.
Suçluyu ve cinayeti nasıl işlediğini bilirdik, Columbo'nun bunu nasıl ortaya çıkaracağını ilgiyle seyrederdik.
Suçlular genellikle zengin ya da güç, mevki sahibi kişilerdi, Columbo'yu küçümser ve biraz da aşağılarlardı.
Diziyi izlenir kılan; Columbo’nun kendisini ciddiye almayanların dahi hayranlıkla takip ettiği “akıl yürütme” süreciyle sonuca gitmesi, ilgisiz gibi duran delillerle cinayeti ustaca çözmesiydi.
Suçluyu tahmin eder ama delilleri toplayıp köşeye sıkıştırmak için avıyla adeta oyun oynardı.
Suçlulara karşı çok da kibardı.
İlginç sorgulama yöntemi dışında; sonunda her şey bitmiş gibi yapardı.
Suçlunun yanından ya da olay yerinden ayrılırken dönüp, sanki o an aklına gelmiş gibi, son bir soru daha sorması ile meşhurdu. Suçluları adeta çıldırtırdı.
Suçlu tam bir “ohh”diye derin nefes aldığında son sözü şöyleydi;
“Afedersiniz efendim..
Son bir şey daha var”
O söz, şüphelinin işinin bittiği, son darbeyi yediği andı.
O an hepimiz birer ‘Columbo’ gibi mutlu olur, o “mağrur suçluların” yakalanmasıyla içimiz rahat eder, hatta pek keyiflenirdik..
O da gerilerde kaldı..
O günlerde suçlular mutlaka yakalanır, cezaları verilirdi.
Nedense bu günlerde “Komiser Kolombo”yu anmak istedim.
O’nu izleme, tanıma şansına varamayan bir kuşağın affına sığınarak.
Gülümse
TEREF

Doç. Dr. Haluk Berkmen
Kuzey Mezopotamya’da ve güneydoğu Anadolu’da yaşamış olan Hurri kültüründen bir önceki yazımda söz ettim. Hatti kültürü büyük çapta Hurri kültürünün devamıdır. Alttaki haritada Hatti ülkesinin sınırlarını ve önemli şehirlerini görüyoruz.
Tüm Anadolu Akad, Asur ve Hitit belgelerinde “Hatti ülkesi” olarak tanımlanıyordu. Hititolog Sedat Alp, ‘Hitit çağında Anadolu’ adlı kitabında şöyle diyor:
“Hatticenin Orta Anadolu’nun kuzey kısmında Kızılırmak ve çevresindeki bölgelerde M.Ö. 3000’de konuşulduğu kabul edilmektedir. Hattililerde ve neolitik çağdan itibaren Anadolu’da anaerkil bir aile yapısı var olduğu halde Hititlerden itibaren Anadolu’da ataerkil bir aile düzeni söz konusudur, fakat anaerkil aile yapısının kalıntılarına Hitit çağında da rastlanmaktadır. Hitit metinlerinde geçen ‘hattili’ (Hatti dili) sözü bir coğrafi bölgenin adı olan Hatti sözüne dayanmaktadır. Hattililerin de kendi dillerine aynı adı verip vermediklerini kesin olarak bilmiyoruz.”
Keza Ekrem Akurgal ‘The Hattian and Hittite Civilizations’ adlı kitabında bu konuda şöyle diyor (İngilizceden kendi çevirim) :
“Hatticenin kendine has bir dil olduğu ve Hint-Avrupa ile Semitik dillerden tümüyle farklı olduğu saptanmıştır.”
Hatti dili büyük çapta Hurri dilinden ve Hurri dili de Sümerceden etkilenmiş olduğuna göre Hatticenin Ural-Altay dil grubuna ait olduğu sonucunu çıkarabiliriz. Anadolu’da M.Ö. 1.700 ile M.Ö. 1.200 yılları arasında güçlü bir imparatorluk kurmuş olan Hititlerin de doğal olarak Hattililerden etkilenmiş olmaları gerekir. Hititçe bir Hint-Avrupa dili olarak kabul edilse de gramer yapısında Ural-Altay dillerinin ve özellikle Hatticenin bitişken özelliği bulunmaktadır. Ekrem Akurgal, kitabında Hititçedeki kişi özel isimlere eklenen “al”, “il” ve “ul” takılarının Hatticeden alındığını belirtiyor. Türkçede –lı, -li, -lü, -lu takıları isimden sıfat yapan aidiyet ekleridir. Benzer şekilde Hitit krallarının Murşili, Hatuşili, Hantili, Tahurvaili ve Muvatalli isimlerinde aynı takıları buluyoruz.
Hititçenin bir Hint-Avrupa dili olduğu, Çek dilbilimci Bedrich F. Hrosny (1876-1952) tarafından ilan edilmiştir. Bu iddiasının temelini de iki sözcük oluşturur. Bunlar Wadar ve Ezzan sözleridir. Hitit dilinde ‘Wadar’ su ve ‘Ezzan’ yemek fiiline karşılık geliyor. Su sözünün Almancası ‘wasser’ ve İngilizcesi ‘water’ oluşu bu görüşü kuvvetlendiriyor. Keza ‘yemek yemek’ Almanca ‘essen’ ve İngilizce ‘eat’ sözleri Hititçedeki ‘ezzan’ sözüne benzemektedir. Fakat diğer Hint-Avrupa dillerinde bu ilişki bulunmamaktadır. Örneğin, İtalyancada su ‘aqua’ ve yemek ‘manca’ olup, wadar ve ezzan sözlerine hiç benzemiyor. ‘Ezzan’ sözcüğü Almanca ‘essen’ sözüne benzediği kadar, Türkçe ‘ezen’ sözüne de benziyor. Yemek yerken dişlerin yaptığı eylem ezmek ve parçalamak olduğu düşünülürse, Ezen ile Ezzan ilişkili olabilir.
Hitit dili uzmanı Ahmet Ünal, ‘Hitit Sarayındaki Entrikalar Hakkında Bir Fal Metni’ adlı kitabından ‘Dingirlim’ ve ‘Ana dingir’ sözlerini inceleyelim. Dingirlim: ‘Tanrım’ demektir. Sümerce ‘Dingir’ sözünün Tanrı demek olduğundan ve Tengri sözünden türediğinden söz ettim. Asya’dan dağılan kadim bir kültüre ait ‘Tengri’ sözünden dönüşmüş olan bu sözcük Sümerliler, Asurlular, Hattililer ve Hititler tarafından da kullanılmış olması tesadüf değildir. ‘lim’ takısı kesin Türkçedir, zira halen güzelim, sevgilim, nişanlım…gibi sözler kullanılıyor.
Ana-Dingir ‘Tanrıça’ demektir. Türkçe kökenli bir sözcük olan ‘ana’ ile Tanrı anlamına gelen ‘Dingir’ birleşerek ‘dişi tanrı’ veya Tanrıça sözünü oluşturmuştur. Bu şekilde oluşturulan birleşik sözcükler Hititçenin Ural-Altay dilleri ile de ilişkili olduğunu gösteriyor. Şu halde Hititçenin saf bir Hint-Avrupa dili olmadığı, Ural-Altay dilleri ile Hint-Avrupa dillerinin etkisinde kalmış bir dil olduğu anlaşılıyor.