 |
|
|
Məlum olduğu kimi əməkdar artist Vasif Məhərrəmlinin xaşla bağlı fikirləri tənqid olunub. “Günə bax” verilişində qonaq olan sənətçi xaşın hambal yeməyi olduğunu deyib.
“Xaş hambal yeməyidir. Əsrin əvvəlində İrandan bura olan axında əziyyət çəkən hamballar olub. Heyvanın baş-ayağını atırmışlar. Hansısa bir hambal götürür onu bişirir və nəticədə xaş olur”,- V.Məhərrəmli deyib.
Onun bu sözləri sosial şəbəkədə tənqid edilib.
Belə fikri var ki, indi od qiymətinə olan qara kürü də vaxtilə kasıb yeməyi olub.
Qeyd edək ki, əsasən soyuq vaxtlarda bəh-bəhlə yeyilən xaşın tarixi qədimdir. Türk xalqlarının mətbəxinə aid olan bu yeməyin yaranması haqqında müxtəlif məlumatlar var.
Xaş, paça və ya sadəcə ayaq — heyvan ayağını qaynadaraq bişirilən, Orta Şərq və Cənubi Qafqaz mətbəxinin yeməklərindən biridir. Azərbaycan, İran, Bosniya və Herseqovina va Türkiyədə bəzi üsullara görə ayağa əlavə heyvanın başını qatmaqla bişirilən bu yeməyin növünə kəlləpaça və başayaq deyirlər. Xaş malın (dana) imkan daxilində qabaq ayaqlarından (dırnaqlarından) hazırlanır. Çox vaxt xaşa qarın nahiyyəsinin hissələri əlavə olunur. Sirkə-sarımsaq və ya abqora ilə yeyilir. Xaş yeməyi zamanı lavaş, təndir çörəyindən və müxtəlif növlü turşu (tutmalardan) da istifadə olunur.
Xaş sözü oğuz türkcəsində olan xaşlamaq (bişirmək, yeməyi qaynatmaq) feilindən gəlir. Kəllə-paça isə farsca hərfi olaraq başayaq deməkdir. Bir çox dillərdə paça (“ayaq”) adı ilə tanınır.
Bəs xaş yeməyinin hambal, kasıb yeməyi olması iddiası nə qədər doğrudur?
Əməkdar mədəniyyət işçisi, məşhur kulinar, milli mətbəximizlə bağlı onlarla kitabın müəllifi Tahir Əmiraslanov bu barədə öz yazısında qeyd edib:
rMH4BbGIqS6el3cT0wSHtdu8WHqWGtWT.jpg (38 KB)
“Məsələ ondadır ki, babalarımız bu “xaş” deyilən möcüzəni neçə min ildir ki, bişirirlər. Mənbələrdə ona “ayaq”, “paça”, “kəllə”, “kəllə-paça”, “baş-ayaq”, “xaş”, “xaş-paça”, “kəllə şorbası”, “xas paça”, “paça şorbası”, “qarın”, “işkənbə şorbası” və s. adlar verilib.
Marianna Yerasimos XV əsrə aid türk şorbaları içərisində “Baş-paça”, “Has-paça” və “İşkəmbə” (qarın) şorbalarının, XVI əsrə aid şorbalar içərisində “İşkəmbə”, “Kəllə”, “Paça” şorbalarının, XVIII əsr yeməkləri içərisində isə “Paça yəxnisinin” adını çəkir.
“Xaşlama” sözü dilimizdə qaynayan çox miqdarda mayenin (suyun, yağın, südün və s.) içərisində bişirmək mənasında işlənib və bu gün də işlənməkdədir. Xaşlanan şeylər suyu canına çəkib şişdiyi üçün dilimizdə “xaşal” (böyük kisə), “xaşalqarın” (yekə şişmiş qarın) kimi ifadələr yaranıb. Xaşıl, xaşlama və s. bu mənadan törəyib.
Digər tərəfdən, bəzi türklər “aş” və “as” (yemək) sözlərini fərqli tələffüz etdikləri üçün bu sözlər “xaş”, “xas”, “haş”, “has”, “qaş”, “qas” kimi formalara düşüb. Buradan da “xaş”, “qaşıq” kimi terminlər meydana gəlib. Bundan başqa, dilimizdə “xas”, “has” – yəni “təmiz”, “xalis” mənasında işlənən kəlmələr mövcuddur. Xaş da xalis əsas tərkibdən ibarət olduğuna görə ona, məsələn, “xas paça”, “xas kəllə” deyiblər, sonradan isə “xaş” formasına düşüb.
Ermənipərəst olsa da, Q.A. Dubovis “Erməni mətbəxi” kitabının lüğət hissəsində boynuna alır ki, “xaş, xaşi – Zaqafqaziya, Ön Asiya, qoyun, mal, dana ayaqlarından, başlarından və ya qarnından hazırlanan qatı işgənədir (türkcə).” Ermənilərin özü belə xaşı özlərinə aid edə bilmirlər. Məsələn, erməni Viktoriya Jenenyan (“The Armenian Table” kitabının müəllifi) və Türkiyədə yaşayan Takuxi Tovmasyan (“Xoşbəxt stol – nənəmdən yaddaşımda qalanlar” kitabının müəllifi) xaş barədə heç bir məlumat vermirlər. Takuxi Tovmasyan kitabının 44-cü səhifəsində isə “paçanın çox baha olduğunu, kasıbların onu ala bilmədiyini” yazır. Bu da açıq şəkildə göstərir ki, baş-ayaq heç vaxt türklər tərəfindən tullanan, dəyərsiz məhsul olmayıb. Əksinə, dəyərli və bahalı bir ərzaq sayılıb.
Xaşın icadı çox qədim dövrlərə gedib çıxır. 37 min il öncə Qobustan qayalarında bezoar keçilərinin ətinin bölgüsünü təsvir edən rəsmlər qədim kulinariya mədəniyyətimizin mövcudluğunu sübut edir. Heyvanın ətini kulinariya məqsədilə belə dəqiq bölən əcdadlarımız ehtimal ki, onun başını, ayaqlarını, içalatını və qarın-qartasını da düzgün istifadə edirdilər.
Həmçinin xaş, bizim indi unutduğumuz Azər bayramı ilə də sıx bağlıdır. Azər bayramının Novruz qədər möhtəşəm olduğunu mərhum Yusif Vəzir Çəmənzəminli də yazır. Azər ayının birində (indiki vaxtla 21 noyabrda) igidlər döyüşdən, köçlər dağdan qayıdırdı. Heyvanlar öz ətini və yağını yığmış olurdu. 9 gün sonra (30 noyabrda) bayram keçirilirdi. Bu bayramda ətini tutmuş heyvanlar kəsilir, ətin bir hissəsi qaxac edilir, bir hissəsi quyruqla qovrulub küplərə, dərilərə doldurulurdu. Üzərinə əridilmiş quyruq yağı tökülüb qışa hazırlanırdı.
Bu kəsimdən sonra bir aləm baş, ayaq, qarın-qarta qalırdı. Bağırsaqların, mədənin bir qismindən “sucuq”, “qolbasa”, “soxma” və s. hazırlanıb saxlanırdı. Digər qismi isə tez xarab olduğundan uzunmüddətli saxlamaq mümkün olmurdu. Buna görə Azər bayramında daha çox baş, ayaq, qarın-qarta xörəkləri bişirilirdi.
Bəzi insanlar xaşın kasıb yeməyi olduğunu iddia edir. Əslində isə xaş, Sultanların, Xanların, Şahların xörəyi olub. Osmanlı, Səfəvi və digər türk dövlətlərinin saraylarında xaş xüsusi yer tutub.
XV-XVII əsrlərə aid Osmanlı mətbəx dəftərlərində “kəllə-paça”, “baş-paça”, “paça şorbası”, “şirdan” (ikinci mədə) və digər baş-ayaq xörəklərinin qeydləri var. XVII əsrin ortalarında, padşah başda olmaqla Osmanlı sarayında “Has Mutfak”da paça bişirildiyi məlumdur. Eyni dövrdə (1640) Temeşvar valisi Mustafa Paşanın Ramazan ayında qonaqlar üçün paça və şirdan sifariş verdiyi yazılır.
Suheyli Ünver yazır ki, “Fateh Sultan Mehmet qonaqlarına paça verirdi. Bir qab paçanı dörd kişi yeyirdi. Fateh və yaxınları üçün də saray mətbəxində paça bişirilirdi.”
Xaşın, baş-ayağın XII əsrdə də saray yeməyi olduğunu Nizami Gəncəvinin “İsgəndərnamə”sində də görürük:
“Qara qoyun başı bişirsin bir az,
Sümüksüz hüzura gətirsin aşpaz.
Padşah əmr etdi: açılsın süfrə,
Hər çeşid yeməkdən düzülsün yerə.
Qoyunun pörtülmüş ətindən aşbaz,
Süfrəyə düzdükcə keyfi oldu saz.
Xaş təkcə ləzzətli yemək deyil, həm də xalq təbabətində mühüm rol oynayıb. Sümükləri qırılanlar, xəstələr, hətta toy qabağı bəy belə xaşla gücləndirilirdi. Osmanlı dövründə toyun ikinci gününə “Paça günü” deyilirdi”.
Beləliklə, xaşın bu qədər sevilməsinin səbəbi sadəcə dadında deyil, onun mədəni, tarixi və müalicəvi dəyərindədir. Ona görə də, xaşı adi bir yemək kimi deyil, min illər boyu qorunub saxlanmış mədəni irs kimi qiymətləndirmək lazımdır.
"Mən Prezidentə müraciət edəndə 250 manat maaş alırdım. Sonra qulağıma çatdı ki, deyirlər, Afaq bunu özünə görə etdi".
Axşam.az xəbər verir ki, bu sözləri Xalq artisti Afaq Bəşirqızı "Pərvizə görə" verilişində deyib. Aktrisa bir müddət əvvəl aktyorların maaşının artırılması üçün Ölkə başçısına müraciət etməsindən danışıb:
"Aparıcı aktrisaydım, səhnə ustasıydım, tanınmış adam idim, 250 manat maaş alırdım. Çünki 3-cü kateqoriya teatr idi. Teatrlar da var ki, cənab Prezident əmr verdi, çox sağ olsun. Maaşlar 50 faiz artdı, akademik olanlarda isə 150 faiz artdı. 120 manatı 130 manatın üstünə gəl 250 manat olur. Problem bundadır ki, 250 manatla aktyorun dolanışığı yoxdur. Respublikanın iqtisadiyyatı, müharibədən çıxması... Biz savaşda daş atmamışıq, misilsiz silahlardan istifadə etmişik. Şəhidlərimizin ailələrinin qayğıları, qazilərimizin qayğılarını dərk edirik. Amma mənə elə gəlir ki, biz həmin yumruğa sıx birləşməliyik. Öz gələcəyimizi qurmaq üçün o yumruğu möhkəmləndirməliyik. Balalarımızın, nəvələrimizin, Vətənimizin gələcəyi üçün... Biz burada aş üstündə toyuğuqsa, xaricdə heç qazanın qazmağı da deyilik".
"Mənfur sovet hökuməti dövründə Mərkəzi Komitənin qəzetində şöbə müdiri idim. Həkim haqqında adi xoş söz demək də qadağan olunmuşdu".
Qaynarinfo xəbər verir ki, bunu Milli Məclisin bu gün keçirilən plenar iclasında deputat Aqil Abbas deyib.
O bildirib ki, bütün televiziyalarda bir arvad boğuşmasıdır, bir də həkimlərin, dərmanların reklamıdır:
"Buna bir əncam çəkilməlidir. Bu qədər həkim reklamı düzgün deyil. Yaz sessiyasında "Reklam haqqında" yenidən baxılmalıdır. Düzdü, bu, televiziyalara böyük ziyan vuracaq. Onlar arvad davası, həkimlərin reklamı ilə qidalanırlar".
Spiker Sahibə Qafarova isə deputatın bu çıxıçına irad bildirib: "Arvad davası, arvad boğuşması parlament sözü deyil".
Türkiyənin Səhiyyə Nazirliyi son zamanların ən çox izlənilən seriallardan olan "Kızılcık Şerbeti"nin son bölümündə itlərin olduğu səhnə ilə bağlı xəbərdarlıq edib.
Musavat.com xəbər verir ki, nazirlik sözügedən səhnə ilə bağlı hərəkətə keçib.
Sıla Türkoğlu, Evrim Alasya, Sibel Taşçıoğlu, Ahmet Mümtaz Taylan və Doğukan Güngör kimi məşhurların baş rollarını paylaşdığı serialın son bölümündə Nilay adlı personajın itlərlə bağlı səhnəsi diqqət çəkib.
Belə ki, serialda bir it Ünal ailəsinin evinə girərək orada balalayıb. Bunu görən Nilay itləri bir müddət evdə gizlədib. İtləri gördükdən sonra Məryəm (Meri) adlı personajın "İtdən insana heç bir xəstəlik keçməz" deməsi nazirliyin işə qarışmasına səbəb olub.
Türkiyənin Səhiyyə Nazirliyindən serialın sözügedən səhnəsi ilə bağlı açıqlamaya yayaraq xəbərdarlıq edib.
""İtdən insana xəstəlik keçməz" ifadəsi doğru deyil. Quduz xəstəliyi başda olmaqla, müxtəlif infeksiyalar itlərdən insanlara keçə bilər. Xüsusilə, quduz xəstəliyi it dişləməsi nəticəsində insana yoluxa bilər. Eyni zamanda, itlərin nəcisi və ifrazatları müxtəlif parazitar və bakterial xəstəliklərin yayılmasına səbəb ola bilər",-deyə nazirliyin yaydığı açıqlamada vurğulanıb.
Nazirlik ictimaiyyəti bu mövzuda diqqətli olmağa və yanlış məlumatlara inanmağa çağırıb.
Musavat.com
"OĞUL", GET ANANIN TETİN (İNTİQAMIN) AL !"
Qəbirüstü Etrusk sarkofaqının ön yanında cısılmış kəlmələr qadının u dünyasından qohum-əqrabasına çağrışıdır. Sözlər belə oxunur:
ATH: TRELU : TETİ NAL
Bu cür qəliblənir:
AT T[I]RELÜ, TETİN AL
AT - feili məlumdur ;
TRELÜ - Türkiyə lüğətində var olan tırıl sözüdür : ~ ~ titremek və ya bizdəki tir-tir titrəmək, yaxud tir-tir əsmək ; qorxmaq - deməkdir.
TETİN - lüğətlərdə yoxdur. Mətnin kontekstindən məlum olr ki, qisas, intiqam, qan ! deməkdir. Etrusklar görünür, intiqama, qisasa, hududa, hadd və zina`ya TET deyiblər.
AL - feili də məlumdur. Mətndə "Qisasımı, Qanımı al !" anlamında işlədilib.
Sarkofaqın önündə vəhşi təbiətdə yırtıcı heyvanların padşahı sayılan erkək ŞİR (ASLAN) fiquru qabardılıb. Onun cinsini dəqiq vermək üçün baş və boynunu örtən qabarıq cod tüklərini qəsdən təqdim edib əski dünyanın heykəltaraşı. Fəqət qorxudan tir-tir əsən, baxışlarından köləlik yağan, dişləri bir-birinə dəyən, quyruğun xayalarının böyrünədən keçirib, qarnının altına gətirərək qıçları arasında gizlədən, üz-gözündən qorxaqlıq, əsmə yağan, hətta tükləri xofdan dalğalanan şirdir bu şir.
Bir sözlə, şiri qorxaqlıq rəmzi kimi verməkdə məqsəd deyək ananın ya ərinə, ya oğluna u dünyasından ötürdyü sifarişin həcmini artərçmaqdır. Messeci şir ötürür bu dünyaya :
"AT TİRELÜ (TİR-TİR ƏSMƏNİ), [GET VƏ ANANIN] TETİNİ (QİSASINI) [DÜŞMƏNDƏN] AL!
**
DON'T SHAKEN WITH FEAR, GO AND TAKE REVENGE [FOR MOM]!
**
ПЕРЕСТАНЬ ТРЯСТИСЬ ОТ СТРАХА, [ИДИ И] ОТОМСТИ [ЗА [МАТЬ] !
Tariyel Azerturk
TEREF
Komiks müəllifi Cozef Şusterin varisləri "Warner Bros" və "DC Comics" kinostudiyalarını məhkəməyə veriblər.
"Deadline" xəbər verir ki, supermenin yaradıcısının ailəsi kino şirkətlərindən narazıdır. Onlar bildirirlər ki, kinoşirkətlər Ceyms Qannın yeni filmini bir neçə ölkədə nümayiş etdirmək hüququna malik deyil.
Şikayət Nyu-Yorkun Cənub Dairəsi üzrə Federal Məhkəməsinə verilib. İddiaçılar dəymiş ziyanın ödənilməsini və filmin Kanada, Böyük Britaniya, İrlandiya və Avstraliyada nümayişinin, eləcə də razılıq olmadan digər əsərlərin bu ölkələrdə yayılmasının qarşısını almağı tələb edirlər.
“Əksər sahələrdə məmur özbaşnalığı baş alıb gedir. Ölkə başçısı nə qədər xalqa yaxındırsa, məmurlar da xalqa, camaata yaxın, əlçatan olmalıdır. Amma əksər sahələrdə bu belə deyil. Məsələn, bir problem olur, onu həll etmək üçün sözün əsl mənasında zülmlərdən keçməlisən. İcra Hakimiyyətinə gedə bilmirsən, gərək gedib qapıda dayanasan, qulağıəzik nəhəng-nəhəng mühafizəçilərin qabağında alçalıb gözləyəsən. Mən də o əxlaqın adamı deyiləm. Heç atamın da qabağında alçalmamışam. Bir şey bilirəm ki, belə olmaz. Bilmirəm nə məsələdir? Kim edir bunu? Niyə edirlər? Hələ gedənin yerinə yaxşısı gəlmir”
Bunu Moderator.az-a açıqlamasında xalq artisti Əbdül Mahmudbəyov deyib. O daha sonra 20 yanvar dairəsindəki sıxlıqdan şikayətlənib:
“Həftədə 3 dəfə “Azərbaycanfilm” kinostudiyasına gedirəm. 20 yanvar dairəsindən keçmək mümkün deyil. Orada “talpuçka” açıblar, yolları bağlayıblar. Yol yox, hərəkət yox, girirsən çıxa bilmirsən. Şəhərin ana girəcəyində bu boyda “talpuçka”-nı kim saxlayır, niyə saxlayır? Niyə bunları yığışdırmırlar ki, insanlar rahat gedib-gəlsin, şəhər nəfəs alsın? Kimə nə deyəsən?” deyə sənətkar şikayətlənib.
Xalq artisti bildirib ki, “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının fəaliyyətsiz qalması onu çox incidir:
“ “Azərbaycanfilm” kinostudiyası Azərbaycan xalqının məbədgahıdır. Ulu Öndər Heydər Əliyev də deyib ki, ora xalqın tarixidir, salnamədir. Görün o boyda kinostudiya nə vəziyyətdədir! Ömrümün 60 ilini kinoya həsr edən xalq sənətkarı, xalq ağsaqqalı kimi bu məni çox incidir. Bununla bağlı böyük bir müraciət hazırlamışam. Adam milli dəyəri, tarixi bu kökə salmaz. Burada məqsəd və niyyət nədir? Niyə xalqın kinostudiyası dağılmalıdır? Hərə gedib orada özü üçün özəl şirkət və prodakşın açıb gic-gic işlərlə məşğul olur. Hamısı da mənasız film və serial çəkir. Bu filmlər xalqın mədəniyyətinə, əxlaqına, tarixinə, mənəviyyatına nə verəcək? Niyə kinostudiyanın qapısı bağlı qalmalıdır ki, biri padvalda, biri krişada, biri qurd dərəsində hərə özü üçün prodakşın açmalıdır? Çünki alver edirlər. Kino, alver adı ilə öz sevgililərini filmə çəkib qəhrəman etmək istəyirlər. Bu da alınmır. Televiziyalarda da vəziyyət bu gündədir. Gecə-gündüz əxlaqsızlıq təbliğ olunur. İnsanların mənəviyyatına, əxlaqına, şərəfinə zərbə vururlar? Hansı birini deyim? Ürəkaçan heç nə yoxdur!” deyə sənətkar bildirib.
Məşhur kanadalı müğənni, adı P.Diddinin zorakılıq qurbanları siyahısında çəkilən Castin Biber görünüşünü kökündən dəyişməyə qərar verib.
Oxu.Az-ın verdiyi məlumata görə, onun paparatsilər tərəfindən çəkilən kadrları sosial şəbəkədə böyük təəccüb yaradıb.
Nyu-Yorkda gəzintidə olarkən görüntülənən 30 yaşlı ifaçı ictimaiyyət arasına tam qırxılmış başla çıxıb.
Qeyd edək ki, "Baby", "Sorry" və "Love Yourself" hitləri ilə tanınan musiqiçi adətən saç düzümünü baş geyimləri ilə gizlətməyə çalışır, lakin bu dəfə o, yeni görünüşünü göstərməyə qərar verib.
Bununla belə, Biberin cəsarətli qərarının bəyənilmədiyi pərəstişkarların reaksiyasından məlum olur. Onlar gənc müğənninin babaya, qoca kişiyə oxşadığını bildiriblər. Bir qisim istifadəçi isə Castinin sağlam görünmədiyinə diqqət çəkib.
Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, P.Diddi ətrafında baş verən qalmaqalın Castin və Heyli Biberin ayrılmalarına səbəb ola biləcəyi barədə şayiələr var. Bildirilir ki, musiqiçi Diddiyə qarşı məhkəmə işində ifadə vermək ehtimalı səbəbindən dərin stres vəziyyətindədir, o, reperin partilərində baş verən dəhşətlər haqqında danışmaqdan qorxur. Bu vəziyyət ulduz cütlük arasında gərginlik yaradıb.
Türk xalqlarının tarixini araşdıran müasir tədqiqatçılar, qədim mənbələri daha dərindən öyrənmək, yazıların məntiqini dərk etmək əvəzinə, Avropa tarixçilərinin gəldiyi nəticələrə əsaslanaraq, Böyük Türk xalqının yanlış tarixini yazırlar. Orxan Yenisey yazılarında Türk xanı açıq iddia edir ki, "Mən Tanrı tək Tanrı yaratmış", "Göydə El yaratmış" və "Göydə yaranmış" Türk xanıyam. Düşünmə qabiliyyəti olan istənilən insan anlayar ki, Türk xalqı - göydə Tanrı yaratmış xanın nəslidir. Başqa sözlə desək, Türk xalqı - göydə "İlahdan El", yəni El-İlah, Allah yaratmış xanın törəmələrdir. Misirlə bağlı qədim mətnlərdə də Türk sözü teurq (Teo-orq) kimi yazılıb, "Allah yaradan" mənasını verirdi. Deməli, türklər digər xalqlardan fərqli olaraq Allahın xalqı kimi yaradılmışlar. Tanınmış tarixçi İlbər Ortaylı isə, ümumi Türk tarixini anlamadan saxtalaşdırmağı azmış kimi, Azərbaycan xalqının da tarixi haqda bir kəlmə - "Azəri adlı xalq olmamışdır" deməklə, dünyanın ilk və ən qədim xalqı olan Azəri türklərinin də tarixinə "çamur atmışdır".
Azərbaycanlılar da İlbər Ortaylını ciddi alim hesab edib, xalqımızın Azəri adı ilə heç bir əlaqəsi olmaması qənaətinə gəlirlər. Mən, İlbər Ortaylının bu sözlərinə görə, "Türk”, “Türkiye” ne demektir? Akıl almaz gerçekler" və "Azəri, Azərbaycan nə deməkdir. Sirlər xəzinəsi" adlı məqalələr yazıb, ona göndərdim (1). Lakin özünü böyük alim sayan bu insan fikrindən dönmədi. Əsl alim həqiqəti anladıqdan sonra fikrini dəyişər, həqiqəti yazar. Təəsüf ki, İlbər Ortaylı öz dediklərindən imtina etməyərək, yenə də çıxışlarında - Azəri adlı Türk xalqının olmamasını qeyd edir.
Dünyadakı siyasi vəziyyətdən aydındır ki, Avropa, Amerika və s. ölkələrin bəzi toplumları Türk xalqlarını sevmir və onların həqiqi tarixinin üzə çıxmasını da istəmirlər. Buna görə türklər özləri öz həqiqi tarixlərini yazmalı, qədim sirləri açıb, bütün dünyaya - onların ən qədim və müqəddəs xalq olmalarını sübut etməlidirlər. Bunun üçün isə ilk növbədə, qədim mətnləri yazan müdriklərin məntiqinə müraciət etmək lazımdır. Bu məntiq Tövrat kitabında "ilk vahid xalqın vahid səfa dili" adlanır ki, bizlərə bu dil sufizm kimi tanışdır və mən bu haqda internet səhifələrimdəki - "Тайна святого языка Азери" adlı məqaləmdə ətraflı yazmışam (2).
Tövrat kitabı yalnız samitlərlə yazılmışdır və bu yazı üslubu Türk yazı üslubu sayılır. Mətnlərdə Tövrat sözü Torah kimi qeyd olunur ki, sufi məntiqində bu rəmz - "Türkün Tərikə yolu" fikrini ifadə edir. Bu kitab həm də "ktav Aşuri" adlanır və bu da "Azəri kitabı" deməkdir. Başqa sözlə, Tövrat əslində Azəri türklərinin kitabıdır. Mən "Azərilər və onların Allahla müqavilələri" adlı məqaləmdə qeyd etmişəm ki, qədim Misir mətnlərində və Tövratda Azəri şahlığı - Azərbaycanın cənub bölgəsində, İranın Ərdəbil şəhərinin sərhəddində, qədim Midiya elində mövcud olmuşdur (3). Paytaxtı ən qədim mənbələrdə Kadeş, Kadus və s. kimi qeyd olunan bu el - Azəri Türk müqəddəsləri olan pir-bəglər, seyid-şıxlar nəslinin elidir. Ən qədim mətnlərdə onlar amorey, amorey-sutilər adlanır ki, bu da onların Marastan, yəni Midiya miri-seyidləri olan peyğəmbərlər nəsli olması deməkdir. Qədim Misir mənbələrində bura - Günəşin doğulduğu "Şərq ölkəsi" adlanır və bu da Albaniya anlamındadır. Mən, "Allahın Şərqdəki türk ordusu" adlı məqaləmdə bu haqda ətraflı məlumatlar vermişəm (4). Qədim Misirdə pir (pirao) rəmzi - firon, bəg (Baka) rəmzi - Asar (Azər/Osiris) Allahının dünyanı idarə edən şahlar nəsli, Asar Allahın özü isə Haq (Heka) adlanır. İnternet səhifələrimdəki "Sivilizasiya Azərilərdən başlanır" adlı məqalədə mən göstərmişəm ki, məhz Azəri seyid-pirlərinin cəddi (əcdadı) pir Əman, yəni firon Amon, Midiyanın Xelat göylərində Atum Allahı və onun daxilində Xüld cənnəti yaratmışdır (5). Pir-seyidlər də bu Atum Allahının obrazı və bənzəri kimi yaradılmış müqəddəslər nəslidir.
Qədim Misir mətnlərinə görə, ilk olaraq dünyanın sahibi kimi Asar (Osiris) Allahlar nəsli yaradılmış və onlar da öz əlləri ilə adi insanları yaratmışlar. Bu haqda mənim internet səhifələrimdə - "Allah türkləri, onlar isə insanı yaratdılar" adlı məqaləm var (6). Tövrata görə də cəmi iki növ - Göy və yer insanı yaradılmışdır. Türklər məhz bu ölümsüz Göy insanının, yəni Göy türklərinin törəmələridirlər. Tövrata görə məhz bu Türk bəgləri Xaldeyada, yəni Xelatda Babil qülləsi tikdikdən sonra, Allah onların vahid dilindən 70 dil yaradıb, onları dünyaya səpələmişdi. Mən, "Qədim tarixi - "düşüncəsiz" cahillər yazır!" adlı məqaləmdə göstərmişəm ki, qədim dünyanın bütün tarixi - Azərbaycanın Xelat Atabəglər Ailəsinə aiddir (7). Qədim müdriklər adi yer insanlarını "heyvani insan" adlandırıb, onların qədim yazılara, tarixə heç bir aidiyyatı olmamalarını xüsusi vurğulayırlar. Başqa sözlə, qədim dünyanın sahibləri - Misir mətnlərində "Eyni kökdən olan xalqların Böyük İttifaqı” adlanan Azərbaycan Atabəglər Ailəsi olmuşdur və mən bu haqda "İşıq İnsanı və onun İlahi məntiqi" adlı məqaləmdə yazmışam (8). Misir mənbələrində onlar Allah mənasında Neter, Ruten adlanır ki, batini mənada bu rəmzlər Tanrı və Turan rəmzləri ilə eyni mənalıdır.
Bütün bunlar o deməkdir ki, türklər adi yer insanlarından fərqli yaradılmış ölümsüz Göy insanlarıdır və onların tarixi də qədim Asar (Azər), yəni Osiris Allahlar nəslinin tarixidir. Mətnlərdə onlar Xəzər Türk bəgləri adlanırlar ki, sufi məntiqində Xəzər rəmzi, Xızır rəmzi kimi - "Hu-Azər", yəni ölümsüz Azər Allahı deməkdir. Deməli, mətnlərdə Xəzər Türk bəgləri dedikdə - "Azər (Osiris) Allahının Türk bəgləri" başa düşülməlidir. Daha dərin batini mənada bu rəmz - "Göydə Azər Allahını yaratmış bəglər" fikrini ifadə edir. Bəg rəmzinin də batini mənalarını nəzərə alsaq, Xəzər Türk bəgləri rəmzi - "Sufizmin Bəqa səviyyəsində İlahla vəhdətə nail olub, ondan göydə Azər Allahını yaratmış Allahlar" mənasını verər. Bu Azəri ölkəsi mənbələrdə Assuriya (Azəriyyə) kimi də qeyd olunur ki, mən "Assuriya – qədim Azərbaycan ölkəsidir" adlı məqaləmdə bu haqda geniş yazmışam (9).
Ən qədim Misir mətnlərində Osiris/Azəri Allahlar nəsli "Şəmsu Qor", yəni Qor Allahının yolu ilə gedənlər adlanırlar. İslamda Qor yolu ilə gedənlər - "əhli-sünnə vəl-cəmaa", yəni "Məhəmməd peyğəmbər və onun əshabələrinin yolunu gedənlər" kimi məlumdurlar. Bu haqda mənim internetdəki "Əhli-sünnə və onların ağlasığmaz sirləri" adlı məqaləmdə daha ətraflı məlumatlar var (10). Onların dini də İsna-Aşəriyə (Eşariyyə) adlanırdı ki, bu da "Süni (Sina/Sünik) dağındakı Aşər", yəni Azər (Osiris) Allahı fikrini ifadə edir.
Tövratda Qor Allahının nəsli Aqar, yəni Həcər, Qacar nəsli adlanır. Qədim Misir və s. mənbələrdə bu Qor fironları nəsli - Qardu/Karti və s. formada yazılıb, Qor-Deo, yəni Qor Allahı mənasını verirdi. Bizlərə bu rəmz Kürd (KRD) rəmzi kimi məlumdur ki, batini mənada bu rəmz Türk (TRK) rəmzi ilə eyni mənalıdır və mənim internet səhifələrimdə "Kürd”, “Türk” adlarının mənşəyi və batini mənası" adlı məqaləmdə bu haqda əlavə məlumatlar var (11). Bu isə onu deməyə əsas verir ki, Türk rəmzi batini mənada - Qor Allahının yolu (tərikə yolu) ilə gedib, Azər Allahına çevrilmiş Göy insanları deməkdir. Qədim Misir mənbələrinə görə pir, yəni firon öləndən sonra onun ruhu Osiris (Asar), yəni Azər Allahına çevrilir.
Digər tərəfdən, qədim Misirdə Qor Allahı - Asar (Azər/Osiris) Allahının oğlu sayılır ki, o, qardaşı tərəfindən öldürülmüş atasını dirildir. Sufi-batini mənalarda Azər Allahı əvvəldə gəlmiş, Qor Allahı isə axirətdə gələcək Allahların obrazlarıdır və mənim - "Qurana görə axirətdə Allah gələcək" adlı məqaləmdə bu Bəsmələ haqda ətraflı məlumatlar var (12). Kitabi Dədə Qorqudda əvvəldə və axırda gələcək Allahların obrazları Osman şahlarının Qayı nəslinə aid edilir. Mən, "Misir Allahlarının, Osman şahlarının və İmam Əlinin vətəni – Muğan" adlı məqaləmdə göstərmişəm ki, bütün Allahlar, padşahlar və peyğəmbərlər nəsli, qədim Midiyanın dağlıq hissəsi olan Gelad/Gilar və aran hissəsi olan Muğanla bağlıdır (13). Tövrat kitabına görə İsrailin 12 oğlu da məhz Azərbaycanın bu qədim Gilarau mahalının Gilar elinə aid edilir ki, mən "Великие деяния сыновей Иакова и Рахиля" adlı məqaləmdə bu haqda yazmışam (14). Xristianlarda bu 12 Türk bəgi - 12 həvari, İslamda isə 12 imam adlanır.
Tövrat kitabında "Misirdən çıxış" dedikdə, batini mənada Türk seyid-pirlər nəslinin ruhunun bədəndən çıxıb, cənnətdə ölümsüzlük qazanması nəzərdə tutulur və mən "Тайна Моисея и его Торы" adlı məqaləmdə bu haqda yazmışam (15). Burada Misirdən "çıxış" sözü "Yesiat" rəmzi ilə verilib ki, batini mənada (Ya)"siat" rəmzi Quranda şiə mənasını verən "şiat" rəmzidir. Qədim Misir mətnlərində eyni mənalı Sia və Şu rəmzləri firon Amonun göydə ölümsüzlük qazanmış ruhunu bildirirdi. Başqa sözlə, Tövratda əslində Türk pir-seyidlərin ruhlarının cənnətdə ölümsüzlük qazanmaları rəmzləşdirilmişdir. Mən internet səhifələrimdəki “Тайна метафизического золотого храма царя Соломона” adlı məqaləmdə bu haqda yazmışam (16).
Bütün bunlar o deməkdir ki, Göy türkləri - dünyanın sahibi kimi yaradılmış Osiris (Asar/Azər) Allahının nəslidir. Bütün qədim mənbələrdə yazılan tarix, bu ölümsüz Şu/Şiə ruhlu Türk pir-seyidlərinə aiddir. Onların bəzi mətnlərdə ərəb adlanması da bu müqəddəslər nəslinin Rəb, yəni Allah nəsli olması mənasındadır. Yazılanlara görə, axirətdə də bu ölümsüz Şu, yəni Şiə ruhlu Türklər, əvvəldə olduğu kimi yenidən dünyanın sahiblərinə çevriləcəklər. Mətnlərdə əvvəldə gələn türklər Süni (Sina), yəni Sünik dağındakı sünnilər (başqa adı hunnlar) adlanırsa, axirətdə gələcək türklər şiələr adlanır və mənim internet səhifələrimdəki "Əsl şiəlik və şiələr haqda ağlasığmaz həqiqətlər" adlı məqaləmdə bu ölümsüz Şu ruhlu türklər haqda yeni məlumatlar var (17). Bu yazdıqlarımdan çıxan nəticə odur ki, qədim sufi müdriklərinə görə bütün qədim ədəbiyyatlar batini mənada - dünyaya hakim kimi gəlmiş türklərə həsr olunmuşdur və yalnız onların tarixidir. Adi ölümlü insanları isə qədim müdriklər - zəif ağılda olan "heyvani insan" adlandırırdılar ki, onların qədim yazılara heç bir aidiyyatı yoxdur.
Bütün bunlar haqqında daha ətraflı məlumatlar, təkzibolunmaz faktlar və mənbələr, müəllifi olduğum Batini-Quran və digər kitablarımda və yüzlərlə elmi məqalələrimdə verilmişdir. İnternet səhifələrimdə bunların əksəriyyəti ilə tanış olmaq mümkündür.
Mənbələr:
1. "Türk”, “Türkiye” ne demektir? Akıl almaz gerçekler", sayt: https://gilarbek.blogspot.com/2012/07/turk-turkiye-ne-demektir-akl-almaz_19.html?m=1
"Azəri, Azərbaycan nə deməkdir. Sirlər xəzinəsi", sayt: http://gilarbek.blogspot.com/2012/08/azri-azrbaycan-n-demkdir-sirlr-xzinsi.html?m=1
2. "Тайна святого языка Азери", sayt: https://firudin.blogspot.com/2020/08/blog-post_34.html
3. "Azərilər və onların Allahla müqavilələri", sayt: https://firudin.blogspot.com/2025/01/azrilr-v-onlarn-allahla-muqavillri.html?m=1
4. "Allahın Şərqdəki türk ordusu", sayt: http://gilarbek.blogspot.com/2013/11/allahn-srqdki-turk-ordusu.html?m=1
5. "Sivilizasiya Azərilərdən başlanır", sayt: https://firudin.blogspot.com/2023/05/sivilizasiya-azrilrdn-baslanr.html?m=1
6. "Allah türkləri, onlar isə insanı yaratdılar", sayt: http://gilarbek.blogspot.com/2013/12/allah-turklri-nlar-is-insan-yaratdlar.html?m=1
7. "Qədim tarixi - "düşüncəsiz" cahillər yazır!", sayt: https://firudin.blogspot.com/2025/01/qdim-tarixi-dusuncsiz-cahillr-yazr.html?m=1
8. "İşıq İnsanı və onun İlahi məntiqi", sayt: https://firudin.blogspot.com/2021/09/isq-insan-v-onun-ilahi-mntiqi.html?m=1
9. "Assuriya – qədim Azərbaycan ölkəsidir", sayt:
https://gilarbeg.wordpress.com/2021/06/14/assuriya-qədim-azərbaycan-olkəsidir/
10. "Əhli-sünnə və onların ağlasığmaz sirləri", sayt: https://firudin.blogspot.com/2023/01/hli-sunn-v-onlarn-aglasgmaz-sirlri.html?m=1
11. "Kürd”, “Türk” adlarının mənşəyi və batini mənası", sayt: http://gilarbek.blogspot.com/2017/11/kurd-turk-adlarnn-mnsyi-v-batini-mnas.html?m=1
12. "Qurana görə axirətdə Allah gələcək", sayt: https://www.gilarbeg.com/?sehife=oxu&lang=1&content=1252
13. "Misir Allahlarının, Osman şahlarının və İmam Əlinin vətəni – Muğan", sayt: https://gilarbek.blogspot.com/2019/06/misir-allahlarnn-osman-sahlarnn-v-imam.html?m=1
14. "Великие деяния сыновей Иакова и Рахиля", sayt: https://firudin.blogspot.com/2023/04/blog-post.html?m=1
15. "Тайна Моисея и его Торы", sayt: https://firudin.blogspot.com/2023/06/blog-post.html?m=1
16. “Тайна метафизического золотого храма царя Соломона”, sayt: https://firudin.blogspot.com/2023/09/blog-post_19.html?m=1
17. "Əsl şiəlik və şiələr haqda ağlasığmaz həqiqətlər", sayt: https://firudin.blogspot.com/2024/12/sl-silik-v-silr-haqda-aglasgmaz-hqiqtlr.html?m=1
Firudin Gilar Bəg
Sufi-batin alimi
q
Bu gün Azərbaycanın "Avroviziya 2025" Beynəlxalq Mahnı Müsabiqəsinin birinci yarımfinalında iştirak edəcəyi bəlli oldu".
Bu haqda “Avroviziya 2025” Azərbaycan nümayəndə heyətinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Nurlana Cəfərova məlumat verib.
N.Cəfərova qeyd edib ki, fevralın ilk 10 günlüyündə təmsilçimizin də adı açıqlanacaq.
O, "Həmçinin fevralda mahnımızı kliplə birlikdə təqdim edəcəyik",-deyə vurğulayıb.
Qeyd edək ki, Azərbaycanı "Avroviziya 2024" mahnı müsabiqəsində “Özünlə apar” mahnısı ilə Fahree (Fəxri İsmayıl) və İlkin Dövlətov təmsil edib. Onlar müsabiqənin final mərhələsinə çıxa bilməyiblər.