Həftələrdir ki, Laçın yolu ətrafında gərginlik hökm sürür. Ermənistanın “Qarabağda humanitar böhran” şousu, “Azərbaycan humanitar yükləri Xankəndiyə buraxmır, Qarabağdakı ermənilər acından ölür” kampaniyası gərginliyi bir qədər də artırmış oldu.

Ermənistanın bu istiqamətdə BMT Təhlükəsizlik Şurasına (TŞ) müraciəti, Şuranın təcili iclasının keçirilməsi də kampaniyanın tərkib hissəsidir. İrəvan BMT TŞ-nin iclasında Azərbaycana qarşı qətnəmənin qəbuluna nail olmasa da, bəzi dövlətlərdən və beynəlxalq təşkilatlardan Laçın yolunun açılması, “blokadanın” aradan qaldırılması çağırışları edilməkdədir.

Azərbaycanın bu istiqamətdə mövqeyi bəllidir. Rəsmi Bakı yüklərin daşınması üçün Ağdam-Xankəndi yolunu təklif edib - hansı ki, Ermənistan və Qarabağdakı xunta rejimi bunu qəbul etmir. Laçın yolundan isə Qarabağın erməni sakinlərinin sərbəst gediş-gəlişi təmin olunur. Ekspertlər hesab edirlər ki, Azərbaycan Laçın yolu ilə bağlı hazırkı mövqeyindən çəkilməyəcək.

TEREF.AZ-ın məlumatına görə, Azərbaycanın sabiq xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov mövzu ilə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandırarkən bildirib ki, hazırda Laçın yolunda hər şey qaydasındadır:

- Azərbaycan sərhədçisi keçid postunda dayanıb, ikitərəfli keçidə nəzarət edir. Kim Ermənistandan gəlirsə, sənədlərini təqdim edir, buraxırlar. Kim Xankəndidən İrəvana gedirsə də, eyni ilə, sənədləri yoxlanılır, problem yoxdursa, axtarışda deyilsə, buraxılır. Hətta mən deyərdim ki, onlara güzəşt edilir. Bu gün heç Azərbaycan vətəndaşları quru sərhədi ilə xaricə gedə, ölkəyə gələ bilmirlər. Ermənilər sərhəddən sərbəst keçirlər, daha bundan artıq nə hörmət edilməlidir?! Bu gün də mən xəbərlərdə gördüm, Qarabağın erməni sakinlərindən bir xeylisi Ermənistan tərəfə keçdi. Onların əksəriyyəti səhv etmirəmsə, İrəvanda oxuyan tələbələr idi və s. Yəni ki, Laçın yolu normal rejimdə, Azərbaycanın istəklərinə uyğun işləyir.

- Sərhəddə həmçinin 22 TIR dayanıb və Ermənistan “humanitar böhranın qarşısının alınması məqsədilə” yüklər gətirildiyini, Azərbaycanın bu yükləri buraxmadığını iddia edir...

- Bunun bizə nə dəxli var? TIR-lar dayanıb, dayansın, bizim nəyimizə lazımdır! Biz o maşınları dəvət etməmişik ki... Hər kəs anlayır ki, “humanitar böhran” uydurmadır, şoudur, məqsədlidir. İddiaları doğrudursa, o zaman Ağdam-Xankəndi yolu təklif edilib, oradan istifadə etsinlər. Yemək üçün yolun nə fərqi var?! Hər yükü sərhəddən keçirməliyik ki?

- Beynəlxalq aləmdən Azərbaycana yüklərin buraxılması çağırışları var. Sizcə, rəsmi Bakının hazırkı mövqeyində dəyişiklik olacaq?

- Azərbaycanın mövqeyi açıq şəkildə bəyan edilib: humanitar gediş-gəliş üçün Laçın yolundan istifadə edilə bilər. Dediyim kimi, istifadə də edilir. Yəni xəstə bir erməni İrəvana gedir, oradan Xankəndiyə qayıdır, buna icazə var, istifadə də edirlər. Amma Azərbaycanın ərazisinə hansısa yük gətirirlərsə, o zaman Ağdam-Xankəndi yolundan istifadə etsinlər. Ağdam-Xankəndi yolunun nəyi pisdir ki? Əslində bu yol daha yaxındır. Yəni ki, Bakının şərti budur: yüklər Ağdam-Xankəndi yolu ilə aparılacaq, vəssalam! Hesab edirəm ki, bu mövqe dəyişməyəcək. Azərbaycan öz suveren hüquqları çərçivəsində addımlar atır. Qarabağda heç bir humanitar böhran yoxdur, kimsə acından ölmür. Qarabağın erməni sakinləri içərisində hansınınsa problemi varsa, bunun günahkarı hərbi xunta rejimidir.

- Rejim icərisində də qarşıdurmaların baş verdiyi xəbərləri var. Qarabağda xunta rejimi daxilində nə baş verə bilər?

- Orada deqradasiya gedir. Hesab edirəm ki, xuntaya xidmət edən insanlar, əslində, Ermənistana bağlı şəxslər silahı qoyub çıxıb getməlidirlər. Ağılları varsa, bu addımı atmalıdırlar. Təbii ki, onlar qanun qarşısında cavab verəcəklər – bu, qaçılmazdır.

Sadə ermənilərə gəlincə, onların işinə də Azərbaycan baxacaq, görək hansı cinayətlər törədiblər, cinayətlərdə əlləri varmı və s. Əgər cinayət törətməyənləri varsa, yaxud yüngül cinayət törədiblərsə, bəlkə, onlara amnistiya tətbiq edildi. Yüngül cinayət dedikdə, məsələn, mitinqdə iştirak edibsə, ona bənzər cinayət edibsə, onların amnistiyası ola bilər. Soyqırımı cinayətlərində, qətliamlarda iştirak edənlərdən söhbət getmir. Amnistiya olunanlar, vətəndaşlığı qəbul edənlər “ASAN Xidmət”də mülkünü qeydiyyata salacaq, istəsə - qalıb yaşayacaq, istəsə - satıb gedəcək və s. Vəssalam, bunun başqa yolu yoxdur!

Asif Nərimanlı: “Əsas hücumların dörd istiqamətdən baş verəcəyi gözlənilir”

Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən üç gündür ki, Azərbaycan Ordusunun müxtəlif istiqamətlərdə mövqeləri atəşə tutulur. Azərbaycan Müdafiə Nazirliyinin yaydığı məlumata görə, düşmənin atəş nöqtələri susdurulur, təxribatların qarşısının alınması istiqamətində tədbirlər görülür.

İndiki məqamda Ermənistanın sərhəd ərazilərdəki hərbi təxribatlarının eskalasiya riskini artırması barədə proqnozlar mövcuddur. Analitiklərin qənaətincə, Ermənistan tərəfi atəşkəsi pozmaqla aparılan sülh danışıqlarını tormozlamaqla məşğuldur.

Baş verən insidentlərlə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandıran siyasi şərhçi Asif Nərimanlı deyib ki, Ermənistan Laçın postu ətrafında beynəlxalq gündəm yaratmağa çalışır:

- Bir tərəfdən diplomatik müstəvidə gedişlər edir, hansı ki, məsələni BMT Təhlükəsizlik Şurasında müzakirəyə çıxarmaq istəyi də bunlardan biridir. Digər tərəfdən, atəşkəsi pozmaqla beynəlxalq diqqəti bölgəyə cəlb etmək istəyir. Yəni ki, atəşkəsi pozmaqda İrəvanın məqsədləri bunlardır.

- Ermənistan sərhəddə gərginliyi artırmaqla istəyinə nail ola biləcəkmi?

- Burada hərbi və siyasi məqsədlər var. Diqqət etsək, Ermənistanın son günlər Naxçıvanın Sədərək rayonu və Kəlbəcər istiqamətində atəşkəsi pozduğunu görə bilərik. Sədərək istiqamətində atəşkəsin pozulması Kərki kəndi ilə bağlıdır. Bəllidir ki, bu anklavın azad edilməsi Azərbaycanın əsas hədəflərindən biridir. Ermənistan isə ABŞ investisiyasını bu bölgəyə gətirərək, Arazdəyəndə metallurgiya zavodu inşa edir. Belə bir zavodun bu bölgədə inşa edilməsi Kərkinin azad edilməsi perspektivinə qarşı ABŞ investisiyasını qalxan kimi istifadə etmək məqsədi daşıyır. Hazırda Ermənistan ABŞ investisiyasını gətirdiyi bölgə istiqamətində atəşkəsi pozmaqla, gərginlik yaratmaqla beynəlxalq diqqəti bölgəyə çəkməyə çalışır.

Kəlbəcər istiqamətində isə Azərbaycan Ordusu sərhədi de-fakto təmin etsə də, Ermənistanın iddiaları hələ də qalır. İrəvan Gorusun Xəzinəvar kəndindən Kəlbəcərin Söyüdlü kəndinə qədər olan ərazidə ordumuzun mövqelərindən geri çəkilməsini istəyir və burada daha əlverişli mövqelərə çıxmağı planlaşdırır. İstisna deyil ki, hərbi məqsəd mövqelərin ələ keçirilməsi ola bilər. Lakin birinci planda siyasi məqsədə nail olmaq istəyirlər. Bu da hərbi eskalasiya yaratmaq və Azərbaycanı “təcavüzkar” obrazında göstərməkdir.

Laçın postu ilə bağlı məsələni BMT TŞ-də müzakirəyə çıxarmaq istədikləri vaxt belə bir eskalasiya arqumentləri gücləndirmək baxımından onlara lazımdır. Laçın sərhədinə hərbi texnika toplamaları da bundan qaynaqlanır. Eskalasiyanın bu istiqamətdə ola biləcəyi də gözləniləndir.

- Növbəti sentyabr döyüşləri təkrarlana bilərmi?

- Proseslər göstərir ki, Ermənistan sərhəd boyunca atəşkəsi pozmağa davam edəcək və təxribatlar getdikcə şiddətlənə bilər. Çünki məqsədlərinə nail olmaq üçün eskalasiyanı çıxış yolu kimi görürlər. Bu baxımdan, sərhəddə baş verən və “Sentyabr döyüşləri” olaraq qeyd olunan toqquşmanın ola bilməsi istisna edilməməlidir. Ermənistan “güzgü prinsipi”ni – qoşunların sərhəd xəttindən geri çəkilməsini gündəliyindən çıxarmayıb və zaman-zaman bunu irəli sürür. Lakin son danışıqlar prosesində mövqeləri kifayət qədər zəifləyib. Həm beynəlxalq diqqəti bölgəyə çəkmək, həm də bu məsələni yenidən aktuallaşdırmaq üçün eskalasiyaya gedə bilər. Əsas təxribat hücumlarının 4 istiqamətdə ola biləcəyi ehtimalını irəli sürmək mümkündür:

Sədərək istiqamətində - bu, ABŞ-ın reaksiyasına nail olmaq məqsədi daşıyır;

Kəlbəcər istiqamətində - qeyd etdiyimiz kimi müəyyən mövqeləri tutmaq, danışıqlar masasında əlini gücləndirmək üçün edə bilərlər;

Laçın istiqamətində - Laçın sərhəd-keçid məntəqəsinin açılmasına diqqəti cəlb etmək, Azərbaycanı təcavükzar kimi göstərərək, Bakıya qarşı təzyiqləri gücləndirmək istəyirlər. O cümlədən, Qaragöl ətrafında mövqelərini gücləndirmək, ordumuzun geri çəkilməsinə nail olmaq planları əvvəldən var;

Zəngilan istiqamətində - bu, Zəngəzur dəhlizini arxa plana keçirmək, Azərbaycanın dəhlizlə bağlı öz ərazisində həyata keçirdiyi işləri axsatmaq məqsədi daşıyır. Eyni zamanda, bu, Zəngəzurdan dəhliz verməyəcəklərini “əzələ nümayişi” ilə göstərmək, eləcə də İranı bu və ya digər formada prosesə qoşmaqla Bakı-Tehran xəttində çatları dərinləşdirmək, öz cəbhəsini gücləndirmək məqsədi daşıya bilər.

- Yeni müharibənin olmasında maraqlı qüvvələr kimlərdir?

- Ermənistanın maraqları bəllidir, lakin mövcud vəziyyətdə bölgədə gözü olan bütün tərəflərin yeni eskalasiyada maraqlı ola biləcəyi istisna edilməməlidir. Rusiya Qərb masasında sülh danışıqlarının irəliləməsini qəbul etmir, Xarici İşlər Nazirliyi səviyyəsində buna qarşı olduqlarını da bəyan etdilər. Bu prosesi pozmaq və Moskvanın vasitəçiliyini ön plana çıxarmaq naminə eskalasiyada maraqlı tərəflərdən biridir. Fransa tamamilə kənarda qaldığı sülh danışıqlarının pozulmasında maraqlıdır, həmçinin, yeni esakalasiya ilə Ermənistanın təhlükəsizlik sahəsində Rusiyanın zəifləyən yerini doldurmaq istəyir. İran da Rusiyanın yerinə Ermənistana daxil olmaq istəyir, o cümlədən, Bakı və İrəvanın problemləri həll etməsini istəmir, çünki bu, Tehranı bölgədən bir qədər də uzaqlaşdıracaq. ABŞ eskalasiyada daha az maraqlı tərəf kimi görünür, hərçənd, Rusiyanın vasitəçiliyi intensivləşərsə və Ankara-Moskva ikilisinin rolu artarsa, eskalasiya Vaşinqton üçün də sərfəli ola bilər.

- Adətən hərbi toqquşmanın sülh prosesinə zərbə vurğunu görürük. Lakin belə fikirlər var ki, növbəti döyüş sülhü yaxınlaşdıracaq. Bu fikirlə razısınız?

- Bu fikrin məntiqi tərəfləri var, xüsusilə, Ermənistan hakimiyyətinin erməni ictimai rəyini sülhə inandırması baxımından. Yeni toqquşma yaşanarsa, bu, ermənilərə 44 günlük müharibənin ağrısını yenidən xatırladacaq və normal yaşamağın yeganə yolunun sülh olduğu fikrinə yenidən qayıdacaqlar. 44 günlük müharibədən sonra Ermənistanda keçirilən rəy sorğuları ermənilərin böyük əksəriyyətinin sülhdən yana olduğunu göstərirdi, seçkidə Paşinyana ona görə səs verdilər, lakin son sorğularda bu fikir dəyişir, artıq 70 faizdən çox insan mövcud şərtlərlə sülh sazişinin imzalanmasına qarşıdır. Bu, Paşinyan hakimiyyətinin işini çətinləşdirir, bu baxımdan, yeni eskalasiya erməni cəmiyyətinin rəyini formalaşdırmağa səbəb ola, beləliklə, sülhü yaxınlaşdıra bilər.

Lakin sülh sazişi ilə bağlı problem təkcə Azərbaycan və Ermənistanın razılaşıb-razılaşmamasından asılı deyil. Burada demək olar ki, bütün regional və geosiyasi oyunçuların öz maraqları var və onların konsensusu mümkünsüz görünür. Bu baxımdan, Bakı və İrəvan Qərb masasında razılığa gəlsə, Rusiya buna mane olmağa çalışır, yaxud əksinə. İndi əsas gözlənti ilin sonuna kimi sülh sazişinin imzalanacağına dairdir. Buna ümidlər var, hərçənd, bu məsələdə fikrimcə, tərəflərdən birinin - ya Rusiyanın, ya da Qərbin oyundan çıxması, yaxud təsir imkanlarının azalması həlledici olacaq və belə bir perspektivdə kənarda qalacaq tərəf kimi Rusiya görünür.

Müəllif: Anar Bayramoğlu

Rusiya müxalifəti və “Rusiya Azadlığı” Legionunun kommunikasiyalar üzrə müşaviri Aleksey Baranovski UNİAN-a müsahibəsində Rusiya vətəndaşlarının Ukrayna Silahlı Qüvvələrində necə döyüşdüklərini və Rusiyada Putin rejimini devirməyə necə hazırlaşdıqlarından danışıb. TEREF.AZ sözügedən müsahibəni AYNA-ya istinadla təqdim edir:

- "Rusiyanın Azadlığı" legionu özünü bu ilin mayında - iyunun əvvəlində Belqorod vilayətinin sərhəd kəndlərini tutmaqla özünü göstərdi. Niyə indi Legionun yeni kampaniyaları haqqında heç nə eşidilmir?

- Taktiki fasilə verdik. İndi əsas vəzifə sıralarımızı artırmaqdır. Rusiya Federasiyasının Belqorod vilayətindəki kampaniyalardan sonra sıralarımızda böyük artım oldu, Legiona qoşulmaq istəyənlərdən çoxlu müraciət gəldi. Amma bu müraciətlərin baxılması prosesi çox ləng gedir, çünki könüllülər arasında Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının göndərdiyi şəxslər də ola bilər. Ona görə də qoşulmaq istəyənlərin sənədlərinin hərtərəfli yoxlanılması, yalan detektoru testi, psixoloqla söhbətlər aparılır. Könüllülərin həqiqətən ideoloji və motivasiyalı olması vacibdir. Legionun rəhbərliyi Rusiya ərazisində hərbi əməliyyat keçirməyin vaxtı çatdığına qərar verən kimi, o, həyata keçiriləcək.

- "Rusiyanın Azadlığı" Legionu necə yaranıb, kimlərdən formalaşıb?

- Legionun formalaşması Rusiyanın Ukrayna ərazisinə genişmiqyaslı işğalının əvvəlində - 2022-ci ilin fevral-mart aylarında başladı. Buraya əsasən rus hərbi qulluqçuları daxil idi. Bu işğalçı müharibədə iştirak etmək istəməyən, təslim olan Belqorod vilayətindən olan döyüşçülər idi. Bu insanların Ukraynada qohumları var və real vəziyyəti bilirdilər. Rusiya ordusunda xidmət etmək, pul almaq başqa, Ukraynada öz dostlarına, tanışlarına, qohumlarına qarşı əsl hərbi əməliyyat keçirmək başqa şeydir. Onlar təslim oldular və bəziləri Ukrayna uğrunda döyüşmək arzusunu bildirdilər.

Ukrayna əvvəlcə işğalçı ölkədən olan bu könüllülərlə nə edəcəyinə qərar verə bilmədi. Amma Ukrayna ordusunun dəstəyə ehtiyacı var idi və ona Rusiya vətəndaşlarının cəlb edilməsi ilə Legionun yaradılması ilə bağlı siyasi qərar verildi.

Həmçinin, Legion işğal zamanı Ukraynada olan Rusiya vətəndaşları tərəfindən formalaşdı. Kiminsə biznesi, kiminsə qohumu, qarışıq nikahları var idi. Ən azı 200 min Rusiya Federasiyası vətəndaşı hələ də Ukraynada yaşayır. Bu, yeni vətənlərinin müdafiəsinə qoşulmağa qərar vermiş insanların ikinci kateqoriyasıdır.

Üçüncü kateqoriyaya ya Avropada yaşamış, ya da Rusiyadan üçüncü ölkəyə, əsasən də Avropaya işğal başlandıqdan sonra çıxa bilmiş, sonra isə Legiona daxil olmuş şəxslərdir.

Daha ifrat nümunələr də var. İnsanlar Rusiya-Ukrayna sərhəddini meşədən keçərək, sonradan legiona girmək və Ukraynanın tərəfində döyüşmək üçün qəsdən Ukrayna sərhədçilərinə təslim olublar. Rusiyadan və Avropadan gələn rus könüllüləri Putin rejiminə qarşı döyüşməyə hazır olan ən siyasi motivli insanlardır.

- 23-24 iyun 2023-cü ildə Yevgeni Priqojin və onun “Vaqner” şirkətinin üsyanını müşahidə etdik. Onlar Moskvanın bir addımlığına çata bildilər. Legionun da Moskvaya oxşar “səfər” planı varmı?

- Biz Priqojinin üsyanından öz nəticəmizi çıxarmışıq. Yerli təhlükəsizlik qüvvələrinin belə bir vəziyyətə necə reaksiya verəcəyini görmək bizim üçün vacib idi. Ən gözəl şəkildə reaksiya verdilər - müqavimət göstərmədilər. Priqojin bunun sayəsində Moskvaya çatdı, lakin üsyanı uğurla başa çatdırmadı. Bu, bizə göstərdi ki, Moskvaya çatmaq tamamilə mümkündür.

Son planımız Moskvaya gedişdir. Biz inanırıq ki, vəziyyət Ukraynada Avromaydan qələbəsi zamanı olduğu kimi olacaq. Müəyyən bir məqamda təhlükəsizlik qüvvələri Ukraynanın o vaxtkı Prezidenti Viktor Yanukoviçin əmrlərini yerinə yetirməyi dayandırdı, rabitənin zəif olduğunu, məzuniyyəti əsas gətirərək, kimin qalib gələcəyini - inqilabın qalib gələcəyini, yoxsa Yanukoviçin davam edəcəyini izlədi. Biz inanırıq ki, oxşar vəziyyət Rusiyada da olacaq.

Ukrayna Silahlı Qüvvələri Krıma daxil olanda Rusiyada da idarəetmənin dağılması başlayacaq. Bu zaman Moskvaya getməyimiz lazım gələcək. Legion bu məqama hazırlaşır, qüvvələrini artırır. Biz gözləyirik ki, bu kampaniya zamanı Rusiyada Putin rejimindən narazı olan insanlar bizə qoşulacaq. Eyni zamanda, təhlükəsizlik qüvvələri əmrləri yerinə yetirməyi dayandıracaq və Krımın itirilməsinin Putin üçün necə bitəcəyini gözləyəcək.

Güman edirik ki, bundan sonra yenidən “Vaqner”lə qarşılaşacağıq. Çünki Priqojin oyunu tərk etməyəcək və hakimiyyət uğrunda mübarizəyə davam edəcək. Ona görə də Rusiyada əsas toqquşma yəqin ki, Legion və “Vaqner” arasında olacaq, təhlükəsizlik qüvvələri kimin qalib gələcəyini müşahidə edəcəklər. Əgər “Vaqner” qalib gəlsə, o zaman deyəcəklər ki, onlar həmişə böyük vətənpərvər olublar, Legion qalib gəlsə, deyəcəklər ki, həmişə müharibənin əleyhinə olublar. Qarşıda Rusiyada hakimiyyət uğrunda böyük və sərt mübarizə olacaq.

- "Rusiyanın Azadlığı" Legionu və "Vaqner"in mövqeləri üst-üstə düşə nilərmi? Putin rejimini devirmək üçün əməkdaşlıq mümkündürmü?

- Yox, çətindir. Bütün məsələlərlə bağlı yekun qərarı Legionun hərbi rəhbərliyi verəcək, amma “Vaqner”lə mən müttəfiq ola biləcəyimiz zaman belə bir konfiqurasiyanı təsəvvür edə bilmirəm. Xüsusən də Baxmutda bir-birinə qarşı vuruşandan sonra. Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin tərkibində döyüşən Legion itki verib, Rusiya ordusunun tərəfində döyüşən “Vaqner” isə böyük itki verib. Bu bir növ kino hekayəsinə bənzəyir, burada bir tərəfdən pis ruslar, digər tərəfdən isə deyək ki, yaxşı ruslar var, baxmayaraq ki, bu termini bəyənmirik.

- Legionun Ukrayna uğrunda döyüşdüyü zaman sosial şəbəkələrdə “yaxşı rus yoxdur” fikirləri sizi incidirmi?

- Bizim üçün çiyin-çiyinə bizimlə döyüşən döyüşən ukraynalı qardaşlarımızın fikri daha önəmlidir. Əvvəlcə döyüşçülərimizə qarşı ehtiyatlı münasibət vardı, lakin bir neçə aydan sonra Legion yaxşı reputasiya qazandı və bundan sonra heç bir problem olmadı.

“Yaxşı ruslar” artıq memdir. Düzdür, ukraynalılar baxımından “faydalı ruslar” var, Legion da belədir. Avropada yaşayan və məsələ ilə kənardan məşğul olan rus müxalifəti “yararsız ruslardır”. Amma hələ də Putin rejimi üçün mübarizə aparan zərərli ruslar var.

- Moskvaya “səfər” planlarına qayıdaraq, bunun nə vaxt mümkün olacağı ilə bağlı dəqiq müddətlər varmı?

- Biz Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Krımı azad etməyə nə vaxt başlayacağına diqqət yetiririk. O zaman Rusiyanın bütün diqqəti ora yönələcək. Bu məqamda Putin rejiminə qarşı daha bir cəbhə açaraq zərbə vurmaq lazım gələcək. Bunun nə vaxt olacağı sualına isə Ukrayna kəşfiyyatının rəhbəri Kirill Budanov belə cavab verib: “Tezliklə”.

Biz buna hazırlaşırıq. Legionda könüllülərin sayı artır, lakin say bizim istədiyimizdən daha azdır. "X" saatına qədər biz tam silahlanmış şəkildə hazır olmağa çalışacağıq. Bu gün "Rusiyanın Azadlığı" Legionunda dörd batalyon var, onlardan ikisi, bir qayda olaraq, döyüşür, ikisi isə rotasiyadadır.

- Dediniz ki, Rusiya təhlükəsizlik qüvvələri Legiona heç bir müqavimət gözləməyəcək. Lakin Moskvaya “səfərin” uğurlu olması üçün bəlkə əhalinin dəstəyi də lazımdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, Rusiya Federasiyasının vətəndaşları arasında həqiqətən də çoxlu Putin pərəstişkarları var...

- Rusiyada Putinə o qədər də dəstək yoxdur. Bizim sosioloji araşdırmamıza görə, rusların 10-15%-i müharibənin aqressiv tərəfdarıdır, lakin rusların 10-15%-i qəti şəkildə müharibənin əleyhinədir. 70%-i heç nəyə qərar vermədiklərini söyləyən konformistlərdir. Televiziyada dedilər ki, Krım bizimdir, deməli, bizimdir. Sabah televiziyada desələr ki, Putin hərbi cinayətkardır və onu Haaqaya göndərmək lazımdır, onda bu adamlar deyəcəklər ki, onu ora göndərməyin vaxtı çoxdan çatıb.

Yəni bunlar fikri olmayan adamlardır. Rusiya bataqlıqdır. Belə insanlar üçün kiminsə Putinə alternativ qüvvə göstərməsi vacibdir. Buna görə də bir çox insan “Vaqner”i Rostovda az qala çiçəklərlə, həvəslə qarşıladı. Legionu da belə qarşılaya bilərlər və demək olar ki, onlar eyni insanlar ola bilərlər.

Rusiyada qəddarlıq var, amma insanlar heç nə etməyə hazır deyillər. Çünki Rusiya çox sərt polis dövlətidir, burada etirazlara görə dərhal kəllən curulur. İnsanlar dəyişiklik istəyirlər, lakin bununla bağlı heç nə etmirlər və ya edə bilmirlər. Rejimə meydan oxumağa hazır bir qüvvə meydana çıxdıqda, onlar məmnuniyyətlə ona qoşulacaqlar. Bunun üçün həqiqətən bir qüvvəyə çevrilmək lazımdır. Ona görə də biz sayı artırırıq ki, daha mürəkkəb, o cümlədən hərbi vəzifələrin öhdəsindən gələ bilək.

- Burada başqa bir vacib sual var - bunun üçün silah lazımdır. Axı siz Moskvaya pokerlə getməyəcəksiniz?

- Legion Ukrayna ərazisində olduqda Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin bir hissəsidir. Ona görə də tam dəstəklənirik. Legionerlərin Ukrayna əsgərləri kimi müqaviləsi var, xidmətlərinə görə pul alırlar, silahla təmin olunurlar.

Legion Rusiyaya "yürüşlərə" başladıqda bütün döyüşçülər tətilə gedir və əsasən eyni Baxmut yaxınlığındakı döyüşdə əldə edilən qənimət silahlarından istifadə edirlər. Yaxud da ki, məsələn, Ukrayna Baxmut yaxınlığında bir növ döyüş maşını itirdi, ruslar aldı, sonra Legion döyüşçüləri onu geri aldılar. Yəni o silahlar bizdə olacaq.

Politoloq Oqtay Qasımov Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

Teref.az onunla müsahibəni təqdim edir.

- Ermənistan və separatçıların Laçın yolu ətrafındakı təxribatları davam edir. Sizcə, ermənilərin beynəlxalq ictimaiyyəti cəlb etmək istədikləri bu təxribatçı oyun hara qədər davam edəcək?

- Ermənistan Laçın yolu ətrafında bu “humanitar şou”nu düzəldəndə onun məqsədi bəlli idi. Əsas məqsədi Azərbaycana qarşı beynəlxalq təzyiqləri artırmaq və sülh prosesini ləngitməkdi. Avropanın bəzi qurumlarından və təşkilatlarından ermənilərin bu təbliğatına dəstək verənlər oldu. Amma Azərbaycanın mövqeyi konkret və bəllidir. Ermənistanın son addımları Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının növbəti təsdiqidir.

Birincisi, Azərbaycan ərazisində yaşayan insanların humanitar problemləri yoxdur. İkincisi, var idisə, o zaman bu məsələ Azərbaycanla razılaşdırılmalı idi. Ermənistan tam fərqli yol tutdu. Bunun da səbəbi odur ki, Ermənistan danışıqlar prosesində mövqeyinin nə qədər əsassız və haqsız olduğunu gördüyü və Azərbaycanın mövqeyinin haqlı və beynəlxalq hüquq əsaslandığını bildiyi üçün belə yola əl atdı.

Ermənistan danışıqlar prosesində dalana dirənib, manevr imkanları xeyli zəifləyib. Nəticədə Ermənistan diqqəti sülh gündəliyindən yayındırmaq üçün Qarabağ erməniləri ilə bağlı “humanitar problem”i ortaya atdı. Təxminən on gündür əsas diqqət bu məsələyə yönəlib. Amma artıq görürük ki, bu məsələyə reaksiyalar xeyli zəifləyib, diqqət də azalıb. Azərbaycan mövqeyində israrlıdır.

Rusiya 2014-cü ildə Donbasa “humanitar yardım konvoyu” yola salmışdı. O zaman Rusiyanın məqsədi bəlli idi. Bu addım o zaman Ukraynanın, bu gün də Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə hörmət etməmək, onu tanımamaq, ölkələrin daxili işlərinə qarışmaq anlamına gəlir. Azərbaycanın isə mövqeyi məlumdur. Təsadüfi deyil ki, bu “tamaşa” başlandıqdan dərhal sonra Azərbaycan prezidentinin köməkçisi Hikmət Hacıyev bununla bağlı nöqtəni qoydu, “Oyun bitdi” deyə bir tvit paylaşdı. Bəli, bu, sülh prosesini əngəlləmək üçün Ermənistanın son oyunu sayıla bilər.

Azərbaycan açıq şəkildə bildirib ki, bu yüklər yalnız Ağdam-Xankəndi yolu ilə çatdırıla bilər. Bundan başqa marşrutun olmayacağını diqqətə çatdırıb. Laçın yolunun funksiyası bir daha təsdiqlənib. Azərbaycan prezidenti açıq şəkildə dedi ki, əgər Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyıbsa, onda daxili işlərimizə qarışmaqdan çəkinməlidir. Beləliklə, Ermənistanın bu səyləri nəticəsiz bitəcək, orada gözləyən karvan ya Azərbaycanın təklif etdiyi yoldan keçəcək, ya da geri qayıdacaq. Azərbaycandan bundan başqa heç bir şeyi qəbul etməyəcək.

Təəssüf ki, yenə də beynəlxalq ictimaiyyətin ikili yanaşmalarını görürük. 2014-cü ildə Rusiyanın Donbasa “humanitar yardım” göndərməsinə göstərilən münasibətlə Ermənistanın Azərbaycana qarşı eyni addımına göstərilən münasibət arasında fərq var. O zaman haqlı olaraq Rusiyanı Ukraynanın daxili işlərinə qarışmaqda ittiham edən Qərb dövlətləri bu gün Ermənistanı yox, Azərbaycanı hansısa “ittiham” qarşısında qoymağa çalışırlar. Bu da qəbuledilməzdir. Azərbaycanın mövqeyində dəyişikliyin olacağını düşünmürəm. Bundan sonra Laçın yolunda gömrük orqanlarının fəaliyyətinə ehtiyac yaranacaq.

- Son gəlişmələr fonunda Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmisi Denis Qonçarın bir açıqlaması da diqqət çəkdi. O dedi ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında tələsik imzalanacaq “çiy sülh müqaviləsi” yeni münaqişə və faciələrə yol aça bilər. Qonçar nə demək istəyir, nəyə eyham vurur?

- Rusiya açıq şəkildə mövqeyini ortaya qoyur və bildirir ki, mənim iştirak etmədiyim sülh prosesi baş tuta bilməz, biz bölgədəyik, həyata keçərsə, bu, bölgədə əlavə gərginlik və problemlər yarada bilər. Əlbəttə, Rusiya bölgədəki varlığını qorumaq üçün gərginliyin davam etməsində maraqlıdır. Bu gün bölgədəki gərginliyin arxasında Rusiya dayanır, separatçı rejim də onun təlimatları əsasında hərəkət edir. Buna görə də, Qonçarın açıqlamasını təəccüblə qarşılamadıq. Bundan əvvəl Mariya Zaxarova və Rusiya XİN-in açıqlaması olmuşdu. Ruslar digər oyunçuların prosesə qatılmasının əleyhinə olduqlarını deyirlər, münaqişənin həllində əsas vasitəçinin Rusiya olduğunu vurğulayırlar. Əvəzində isə Rusiyadan ədalətli və konstruktiv təkliflər görmürük. Rusiya zaman udmağa, Ukraynada düşdüyü çətin vəziyyətdən bir yolla çıxana qədər Cənubi Qafqazdakı münaqişələrin həllinə mane olmağa çalışır.

Bir sözlə, Rusiyanın mövqeyi bəllidir, bu da ondan ibarətdir ki, bölgədə sülh olmasın, gərginlik qalsın.

- Türkiyə və Rusiya prezidentlərinin qarşıdakı görüşündə Ermənistan-Azərbaycan məsələsi də müzakirə olunacaq. Sizcə, bu görüş prosesə necə təsir göstərəcək?

- Əlbəttə, Putin-Ərdoğan görüşündə bir çox məsələlər masada olacaq. Görüşdə Ukrayna və taxıl sazişi ilə yanaşı, Cənubi Qafqaz da müzakirə ediləcək. Ermənistanla bağlı məsələlər Türkiyə və Azərbaycan arasında əlaqələndirilir, koordinasiya olunur. Bir müddət əvvəl Türkiyəyə gedən xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov həmkarı Hakan Fidanla görüşdü, Prezident Ərdoğan tərəfindən qəbul edildi. Orada Zəngəzur və Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşması ilə bağlı konkret mesajlar verildi. Xüsusilə Laçın yolu ilə bağlı Türkiyənin birmənalı mövqeyi ortadadır. Hakan Fidan bəyan etdi ki, bura Azərbaycan ərazisidir, Azərbaycan istədiyi qərarı verə bilər. Belə bir qəti mövqe var.

Hesab edirəm ki, Ərdoğan-Putin görüşündə Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşma prosesi ciddi şəkildə müzakirə olunacaq. Türkiyə Rusiyadan bu prosesdə konstruktiv mövqe tutmasını istəyəcək. Türkiyə Ağdamdakı monitorinq mərkəzində təmsil olunur. Hesab edirəm ki, artıq Türkiyənin rolu ciddi şəkildə artırılmalıdır. Qarabağda təkcə Rusiya sülhməramlılarının fəaliyyəti məqbul deyil. Rus sülhməramlılarının fəaliyyətləri təhlükəsizliyə təhdid yaratmağa başlayıb. Ola bilsin bu görüş ciddi irəliləyişə gətirib çıxarmasın, amma mövqelərin dəqiqləşdirilməsi, xüsusən də Türkiyənin bölgədəki rolunun gücləndirilməsi baxımından önəmli olacaq.

"Belə cəmiyyətin nümayəndələri azacıq pul müqabilində yeri gəlsə, öz anasını, atasını da öldürər, çox asanlıqla rüşvət alar, uşaqları yetim qoyar, yetimin malını yeyər, fahişəliyi rəsmi surətdə təbliğ edib dəstəkləyər, oğurluq edər və s..."

Yazıçı, psixoloq Rövşən Abdullaoğlunun Milli.Az-a müsahibəsi:

İnsanı və cəmiyyəti qeyri-adekvat hərəkətlərə sürükləyən ən qorxulu psixoloji viruslardan biri natamamlıq kompleksidir...

- Bir fərdin və cəmiyyətin formalaşmasında, ona xas dünyagörüşünün yaranmasında təsiri olan ən mühüm psixoloji amil hansıdır?

- Hər şey insan psixikasından başlayır. İnsanın və cəmiyyətin bütün davranışlarını idarə edən də məhz onun psixikasıdır. Ona görə hər bir qüsurlu və ya uğurlu davranışı anlamaq üçün onun arxasında duran psixoloji aləmi incələmək lazımdır. İnsanı və cəmiyyəti qeyri-adekvat hərəkətlərə sürükləyən ən qorxulu psixoloji viruslardan biri natamamlıq kompleksidir. Natamamlıq kompleksi insanın özü barəsində zehnində formalaşdırdığı neqativ təsəvvürdür. Bu təsəvvür insanın fiziki, maddi və ya mənəvi cəhətləri ilə əlaqəli ola bilər. Natamamlıq kompleksi olan insanlar özlərini hansısa cəhətdən qüsurlu, bacarıqsız hesab edir, digərlərini özündən daha üstün bilir, özlərini qiymətləndirmələri və özlərinə inamları davamlı şəkildə çox aşağı olur. Başqa cür desək, bu insanlar daxilən özlərini cılız və natamam şəxsiyyət hesab edirlər. Bu proseslər şüursuzluq mərhələsində getdiyinə görə mümkündür ki, insan bir çox hallarda bu kompleksə tutulduğunu anlamasın. Hətta özlərində bu kompleksin olduğunu bilən insanlar belə bunun onların məhz hansı davranışlarının arxasında durduğunu müəyyən edə bilmirlər...

Natamamlıq kompleksi insanın psixikasında olan elə bir "yara"dır ki, müəyyən şəraitlər və ya şəxslər onun üstünə basmaqla insanı bir sıra yanlış addımlar atmağa vadar edə bilirlər. Bu zaman insan bəzən özünə qapanır, düz bildiyi yoldan geri çəkilir, aqressiv olur və öz mənafeyinə zərərli hərəkətlər etməyə başlayır. Yeri gəlmişkən, bu kompleksi ilk dəfə tədqiq edərək təsvir etmiş şəxs isə tanınmış avstriyalı psixoterapevt Alfred Adler olub.

Natamam insanlar üçün ən mühümü özünü qəhrəman, qüdrətli şəxs kimi hiss etməsidir...

- Qeyd etdiniz ki, bəzi hallarda insanın, cəmiyyətin hərəkətlərinin pərdəarxasında məhz natamamlıq kompleksi durur və bunu insanın, cəmiyyətin özü də anlamır. Ancaq yəqin ki, hansısa əlamətlərlə bunu müəyyən etmək mümkündür. Hansı əlamətlərlə bir cəmiyyətin bu kompleksə tutulduğunu anlamaq olar?

- Bu kompleksə tutulmuş cəmiyyət özünə aid olan hər bir şeydən boyun qaçırır. Öz dilində danışmağı gerilik, öz adət-ənənələrinə bağlılığı müasirlikdən uzaqlıq hesab edir. Belələri üçün üstün bildikləri ölkələrdən gələn hər bir şey daha dəyərli, daha əzizdir. Belə insanlar adətən özləri barədə mənfi yüklü ictimai stiqmalar da yaradırlar. Bəzən bu stiqmalar kənar qüvvələr tərəfindən də uydurulur. Stiqma hər hansı bir cəmiyyət, millət, ölkənin əhalisi barədə olan sosial damğadır. Bu stiqmaların əksəriyyəti o cəmiyyətdə olmayan, yaxud da əksəriyyətində olmayan hansısa xüsusiyyəti, halı ifadə edir. Məsələn, "bizim insanlar avamdırlar", "bizdən pisi yoxdur", "biz həmişə başıqapazlı olacağıq", "biz hara, onlar hara?".. Natamamlıq hissinə tutulmuş cəmiyyət şüuraltı olaraq ölkəsi, insanları barədə onları gülünc göstərən lətifələr də qoşar. Bu lətifələr insanların emosiyaları ilə əlaqəli olduğuna görə tez bir zamanda cəmiyyətdə yayılar və gülüş pərdəsi altında insanlara mətnində daşıdığı mənfi təsiri ötürər. Lətifələr, ümumiyyətlə, psixoloji müharibələrdə çox geniş istifadə olunan bir vasitədir. Məsələn, Sovet ordusunun Xüsusi Təbliğat İdarəsinin zabitləri Əfqanıstan müharibəsində bu vasitədən çox geniş istifadə edərdilər. Belə ki, onlar müxaliflərə psixoloji təsir məqsədi ilə çoxlu sayda siyasi lətifələr uydurub əfqanlar arasında yayardılar.

Cəmiyyətin özünü natamam hiss etməsi fərdlərin iradəsini süstləşdirər, beləliklə də onlara öz potensiallarını realizə etməyə imkan verməz. Bununla da mədəniyyət, incəsənət, elm, düşüncə, geyim tərzi kimi məsələlərdə yad cəmiyyətlərin ruhu onlara hakim olar. Zamanla natamamlıq kompleksinə tutulmuş cəmiyyətin "biz onsuz da digərlərindən üstün ola bilmərik" təsəvvürü onu öz fərdlərinə qarşı qaldırır. Belə ki, özünü digər cəmiyyətin fərdlərindən daha aşağı görən belələri içlərində olan natamamlıq hissini təmin etmək üçün öz cəmiyyətinin nümayəndələrini tapdalamağa, onları alçaltmağa, nəticədə də onlar üzərində öz üstünlüyünü göstərməyə çalışarlar. Axı daxildəki üstünlük hissini də təmin etmək üçün nəsə etmək lazımdır. Əgər bu, tərəqqi etməklə mümkün deyilsə, yeganə yol kimlərisə alçaltmaqla təmin etməkdir. Natamam cəmiyyətin üzvləri üçün həqiqi mənada üstün olmaq elə də əsas deyildir, mühüm olan ən azı öz gözündə qalxması, heç olmasa bir anlıq da olsa, özünü qəhrəman, şəxsiyyətli, qüdrətli biri kimi hiss etməsidir. Bütün bunlara görə onlarda gizli formalı özünənifrət də yaranır. Bu nifrət sonda onu həqiqi mənada üstün və dəyərli olan hər hansı bir addımı atmaq imkanından məhrum edir...

Bu da bir həqiqətdir ki, şəxsiyyətli bir cəmiyyət heç zaman özünün səviyyəsini aşağı salmaq istəməz, buna görə də bir çox işləri etməyi özünə ar bilər. Özünü natamam hiss edən cəmiyyət isə ən alçaq işlərə və cinayətlərə belə əl atar. Belə cəmiyyət öz şəxsiyyətini tapdalanmış hiss etdiyindən ona ən çirkin işləri belə görmək çox asandır. Belə cəmiyyətin nümayəndələri azacıq pul müqabilində yeri gəlsə, öz anasını, atasını da öldürər, çox asanlıqla rüşvət alar, uşaqları yetim qoyar, yetimin malını yeyər, fahişəliyi rəsmi surətdə təbliğ edib dəstəkləyər, oğurluq edər və s... Natamamlıq kompleksinin hakim olduğu cəmiyyətin hər bir mərhələsində bu mexanizm tam işləkdir.

Belə cəmiyyətə məxsus milli-mənəvi dəyərlər, milli şüur və vahid ideologiya olmur, olsa da sönük olur və üstün bildikləri yad bir cəmiyyət tərəfindən pislənməyənə qədər qismən qüvvədə qalır. Belə bir cəmiyyətdə dünyaya gələn hər yeni fərd də eyni həyatı yaşayır. Nəticədə cəmiyyətdə mənəviyyatsız, şikəst və həyasız insanlar formalaşır. Bu tip cəmiyyətdə yaşamaq, onlarla rəqabət aparmaq üçün təbii olaraq onlar kimi olmaq lazımdır. Buna görə də cəmiyyətdə onlarla rəqabətə davam gətirə bilən mənfi tipli fərdlərin sayı daha da çoxalır. Sosioloji təbii seçmə baş verir, əxlaqlı insanlar rəqabətə tab gətirməyib sıradan çıxırlar. Burada yaşamaq üçün onların heç bir şansı yoxdur. Çünki onlarla bacarmaq üçün gərək elə onların səviyyəsinə düşəsən. Belə bir cəmiyyətdə əxlaqdan, dəyərlərdən danışan bir şəxs gülməli, səfeh və uğursuzdur. Əxlaqi dəyərlər və qanunla yaşayan bacarıqsız, gündəmdən geri qalan, zəmanənin adamı olmayan, pul qazana bilməyən biri hesab olunur.

Təəccüblüsü odur ki, onlar komplekslərindən qaynaqlanan davranışlarını müxtəlif fərqli adlarla təqdim etməyə, bununla da öz komplekslərini ört-basdır etməyə çalışırlar. Və çox vaxt da öz istəklərinə nail olurlar. Onların bu formalı təsiri bəzən elə qabarıq olur ki, normal düşüncəli insanlar belə öz fikirlərində şəkk edir, həyatlarının müxtəlif mərhələlərində məhz onlara oxşamağa çalışırlar.

Bəzi insanlar müxtəlif vasitələrlə maskalanırlar..

- Özünü daxilən cılız bilən kompleksli insanlar və cəmiyyət bunu necə ört-basdır edir?

- Bu ört-basdır etmə cəhdi özünü ilk növbədə onların danışığında göstərir. Belələri özlərini sözlərində üstün, dəyərli insan kimi təqdim edir, özünün maddi və ya elmi-mənəvi üstünlüklərindən şişirdərək danışır, həyat tərzlərində hədsiz təmtərağa meylli olurlar. Bununla öz natamamlıq hissini kompensasiya etmək istəyirlər. Onlar yüksək ictimai status hesab edilən simvollara bağlı olurlar. İctimai status simvolları isə ölkədən-ölkəyə dəyişir. Bu, bahalı maşın, hansısa telefon modeli, brend geyimlər, saatlar, xarakterik geyim forması, yaşayış tərzi, böyük imarətlər, xarici ölkələrə səfərlər, qidalar belə ola bilər. Məsələn, suşi yemək. Bəzi insanlar suşini onu xoşladıqlarına, qarınlarını doydurduqlarına görə yemirlər. Sadəcə onu yeyən zaman özlərini Avropanın yüksək statuslu, müasir təbəqəsinə bənzədirlər. Bu zaman da psixoloji bir məmnunluq hissi yaşayırlar. Bax bu məmnunluq natamamlıq kompleksinin doyuzdurulmasıdır. Yeri gəlmişkən, suşinin yapon mətbəxindən çıxaraq dünya brendinə və bestseller yeməyinə çevrilməsi faktı da olduqca maraqlıdır. Belə ki, bir zamanlar suşi Yaponiyada kasıb təbəqənin qidası hesab edilirdi. Çünki bu qidanın hazırlanması çox ucuz başa gəlirdi. Günümüzdə isə dünyada ən çox sifariş edilən və ən dəbli qida növlərindəndir. Hətta qiymətinə görə artıq kasıb təbəqənin qidası olma statusundan da çıxıb...


Bu tip natamam insanlar yüksək statusla əlaqəli fəaliyyətini müxtəlif vasitələrlə digərlərinə göstərməyə çalışarlar. Sosial şəbəkələr, saytlar, portallar da bu zaman münasib vasitələrə çevrilir. Bəzən isə insanlar natamamlıq komplekslərini aqressiya, spirtli içkilərin həddindən artıq istifadəsi, narkotik maddələrin qəbulu, hədsiz lovğalıq kimi hərəkətlərlə də maskalayırlar. Natamam insan öz kompleksini gizlətmək üçün yaxınlarını, əli altında işləyən insanları, özündən zəifləri, xülasə ərki çatanları təhqir edib alçaltmaqla özünün üstün olduğunu özünə və digərlərinə hiss etdirmək istəyir. Belələri real aləmdən uzaqlaşıb, məcazi, xəyal aləmində yaşamağa çalışırlar. Onlar öz xəyallarında hansısa kino qəhrəmanının, serialın, kitabın personajının həyatını yaşayırlar. Belələrini günlərlə televizor qarşısında əyləşərək filmlərə, seriallara baxan, saatlarla kompüter oyunları oynayan görərsiniz. Bu kompleks nə qədər dərindirsə, insanın təmtəraqlı həyat, yalançı və süni yüksək ictimai status əldə etmək istəyi də yüksəlir...

Deməli, özünü natamam hiss edən, inamsız insan özü barəsindəki fikirlərini, öz əsl mahiyyətini gizlətmək üçün həqiqətlə uyğun gəlməyən bir maska geyinir. Bütün bu maskalanma müddətində də maskanın bir gün düşəcəyi və öz əsl siması ilə qarşılaşa biləcəyi qorxusu ilə yaşayır. Bir çox hallarda bu kompleks gizli şüuraltı olaraq fəaliyyət göstərir. İnsan özündə elə bilir ki, heç bir psixoloji problemi yoxdur, əslində isə həyatında hər şeyi şüuraltı olaraq bu kompleksin diktəsi ilə edir...

Natamamlıq kompleksinin geniş yayıldığı ölkələrdən biri...