Minimum əməkhaqqının gələn ildən artırılacağı gözlənilir. Hazırda 345 manat olan mimumum əməkhaqqının 400 manat civarında olacağı proqnozlaşdırılır.

Ümumiyyətlə, minimum əməkhaqqı nə qədər arta bilər? Əməkhaqqının artırılmasına paralel olaraq, hansı problemlər ortaya çıxacaq?

Mövzu ilə bağlı TNS-ə açıqlama verən iqtisadçı Natiq Cəfərli mimimum əməkhaqqının 380-390 manata qədər artacağının gözlənilən olduğunu bildirib: “Hazırda mimumum əməkhaqqı 345 manatdır. Əgər 10 faiz artım olarsa, bu, təxminən 35 manat artım deməkdir. Bu zaman məbləğ 380-390 manat civarına qalxa bilər. Yəni, məbləğ 400 manat civarında olacaq, bu, dəqiqdir”.

İqtisadçı minimum əməkhaqqının artması ilə paralel olaraq, ortaya çıxacaq problemi də vurğulayıb: “Minimum əməkhaqqı artan kimi VÖEN-lə çalışan 700-800 minə yaxın insanın Sosial Müdafiə Fonduna ödənişləri avtomatik olaraq qalxır. Bu isə artıq problemə çevrilir. Həmin insanlar minimum əməkhaqqının artımından narahat olurlar. Ona görə də minimum əməkhaqqının VÖEN-lə çalışanların Sosial Müdafiə Fonduna ödənişləri ilə bağlantısı qanunvericilikdən götürülməlidir. Bu zaman proses daha rahat olar”.

Azərbaycanda alkoqollu içkilərin satışını həyata keçirən "Mazarina Trade Company" MMC-nin rəhbəri Qədir Məmmədov inzibati məsuliyyətə cəlb edilib.

Qaynarinfo-nun məlumatına görə, Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidməti Qədir Məmmədovu İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 192.1 və 192.4-cü maddələri ilə cərimələyib.

192.1-ci maddə Əmək Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş qaydada əmək müqaviləsi (kontraktı) hüquqi qüvvəyə minmədən işəgötürən tərəfindən fiziki şəxsləri hər hansı işlərin (xidmətlərin) yerinə yetirilməsinə cəlb edilməsi ilə bağlıdır.

Maddədə inzibati cəza növü kimi fiziki şəxslərin 1000 manatdan 2000 manatadək, vəzifəli şəxslərin 3000 manatdan 5000 manatadək, hüquqi şəxslərin isə 20 000 manatdan 25 000 manatadək məbləğdə cərimə edilməsi nəzərdə tutulur.

192.4-cü maddə isə işçinin əmək və məzuniyyət haqlarının, ezamiyyə xərclərinin, əmək qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş müavinət və digər ödənişlərin hesablanmasında və ödənilməsində, riyazi hesablamalar nəticəsində yol verilən nöqsanlar istisna olmaqla, qanun pozuntularına yol verilməsi ilə bağlıdır.

Bu maddəyə əsasən, vəzifəli şəxslər 700 manatdan 1500 manatadək məbləğdə cərimə edilir.

Qədir Məmmədov dövlət qurumunun qərarı ilə razılaşmayaraq, məhkəməyə müraciət edib. İşə Binəqədi Rayon Məhkəməsində baxılacaq. Zamir Bağırov iş üzrə hakim təyin edilib.

"Mazarina Trade Company" MMC 1998-ci ildə yaradılmış "Mazarina" MMC-nin rebrendinq edilməsi nəticəsində yaradılıb. "Henkel", "Garnier", "Canbebe", "Raid", "Heinz", "Kodak", "Glade", "Camsil", "Avon" və s. alkoqollu içkilər "Mazarina Trade Company" tərəfindən ölkəmizə idxal olunur.

Deputat Azər Badamov bu günlərdə dağ rayonlarında təbii qaza qoyulan limitə yenidən baxılmalı olduğunu deyib. Onun dediyinə görə, bu rayonlarda yaşayan sakinlər digər regionlardan daha çox yanacaq yandırmağa məcburdurlar və bu, onların maddi vəziyyətinə daha çox təsir edir.

Ümumiyyətlə, büdcə oğurluğunun, saxtakarlığın, məddahlığın, talançılığın, yalanın və s. limiti olmayan neft-qaz ölkəsində qaza, işığa limit qoyulması əlbəttə ki, izahı çətin olan mövzudur. Lakin belə mövzulara girmədən onu qeyd edə bilərik ki, bizim Tarif Şurası hər dəfə qiymət artımı ilə bağlı qərarlarına sınıq-salxaq izahlar verdiyi kimi, zamanında qaza və işığa limit tətbiqini də müxtəlif bəhanə xarakterli səbəblərlə əsaslandırmağa çalışmışdı. Bunlardan biri də dünya bazarındakı qiymət artımı ilə bağlı idi. Baxmayaraq ki, biz nə elektrik enerjisini, nə də təbii qazı idxal edən ölkə deyilik. Əksinə, Avropa bizdən qaz alır və hasilatımızın, satışımızın artmasını gözləyir. Daxili istehlakımızın isə dünya bazarında baş verənlərdən asılılığı yoxdur.

Yeri gəlmişkən, dünya bazarında nədəsə ucuzlaşma olanda Tarif Şurası bunu görmür və Azərbaycan istehlakçısı da bunu hiss etmir, ancaq artım olanda mütləq hiss etməlidir…

Məlum olduğu kimi, hazırda əhalinin illik qaz istehlakının 1 200 kubmetrədək olan hissəsi üçün tariflər 12 qəpikdir (2021-ci ilə qədər 10 qəpik olub). 1 200-2 500 kubmetrədək və 2 500 kubmetrdən çox olan hissələr üçün tariflər müvafiq olaraq 20 və 25 qəpikdir. Ümumiyyətlə, bu hesablamalar necə aparılıb, qiymətlər necə təyin olunub – anlamaq çətindir. Əslində, orta statistik ailənin xronometraj olaraq istifadə etdiyi elektrik enerjisi və qazı ortalama götürmək qətiyyən düzgün deyil. Onu da qeyd edək ki, Azərbaycanda rəsmi statistikanın özü kifayət qədər qüsurludur və bu ortalama göstəricilər də mübahisəlidir…

Heç kimə sirr deyil ki, əgər Azərbaycanda qaz sayğacları kart sistemi ilə quraşdırılmasaydı, yəni, vətəndaş yalnız pulunu əvvəlcədən ödədiyi qazı işlətməyə məcbur olmasaydı, insanların “Azəriqaz”a çox böyük qaz borcları yaranacaqdı. Çünki xüsusilə də qış aylarında indiki qiymətlərlə qaz pulunu ödəmək əhalinin böyük hissəsi üçün müşkül məsələdir.

“Azəriqaz” özü etiraf edir ki, abonentlərin yarıdan çoxu qış aylarında aşağı qaz limitini keçir. Bu isə o deməkdir ki, qazın kubmetrini 20-25 qəpiyə alır. Çoxları 1200 kubluq limiti az qala iki həftəyə işlədib bitirir. Özü də bu, təkcə Badamovun dediyi kimi, dağ rayonlarına aid deyil. Bakının ətraf qəsəbələri demək olar ki, əsasən həyət evlərindən ibarətdir. Burada heç də paytaxtın, yumşaq desək, varlı kəsimi yaşamır. Hələ kirayədə yaşayanları demirik. Bu evlərin hamısı qazla qızdırılır. Belə aşağı gəlirli insanlar üçün kubu 25 qəpiyə qaz almağın nə demək olduğunu anlamaq çətin deyil. Həmin ərazilərdə elə ailələr var ki, aylıq kommunal xərcləri xüsusilə də qazın qiymətinə görə 300-400 manata çatır. Minimum əmək haqqı və pensiyaların 200 dollar olduğu ölkədə kommunal xərclərin bu qədər yüksək olmasını həmin Tarif Şurası necə izah edə bilər görəsən?

Tarif Şurası deyiləndə insanlar konkret vəzifəli şəxsləri yox, daha çox hansısa əlahiddə bir şuranı təsəvvür edir. Reallıqda isə Tarif Şurası faktiki olaraq Nazirlər Kabinetinin bir hissəsidir. Burada iqtisadi və sosial istiqamətlərə məsul olan şəxslər yer alır. Bu artım qərarları isə onların beyninin məhsulundan daha çox ümumilikdə hökumətin apardığı iqtisadi siyasətin - qiymət, cərimə, vergi, rüsum və s. artımı üzərində qurulan və heç bir parlaq iqtisadi gələcək vəd etməyən siyasətin nəticəsidir. Bu siyasət ona gətirib çıxarıb ki, neft-qaz ölkəsi olan Azərbaycanın hökumətinin gözü qışda soyuqdan ölməmək üçün neçəyə də olsa qaz pulu ödəməyə məcbur olan kasıb vətəndaşın cibinə dikilib…

Azərbaycanda deputatların əhalinin real problemlərini səsləndirməsi nadir görünən hadisə olduğundan, Badamovun bu açıqlaması təqdirəlayiqdir. Demək olar, hər il bu mövzu qış ərəfəsində aktuallaşır. Lakin təcrübədən çıxış etsək, çətin ki, Tarif Şurası, yəni hökumət belə çağırışlara, əhalinin narazılılğına və s. məhəl qoya. Çünki indiyə qədər Tarif Şurasının xalqla, əhalinin kasıb təbəqəsi ilə hesablaşdığını görməmişik…

C.Məmmədov

“AzPolitika.info”

2023-cü il yanvarın 1-dən Azərbaycanda minimum aylıq əməkhaqqı 300 manatdan 345 manata, minimum pensiya isə 240 manatdan 280 manata qaldırılıb. Artıq son artımın üzərindən 2 ilə yaxın bir müddət keçir. Hər kəsi maraqlındar sual isə odur ki, minimum əməkhaqqı və minimum pensiya nə vaxt və nə qədər artırılacaq?

Ötən gün əhaliyə şad xəbəri Prezident İlham Əliyev verdi. Dövlət başçısı Milli Məclisdə çıxışı zamanı artıq göstəriş verildiyini, gələn ildən minimum əməkhaqqı və minimum pensiyanın artırılacağını dedi.

Bəs gəlin görək minimum əməkhaqqı və minimum pensiya nə qədər artırılacaq?

Məsələ ilə bağlı "Operativ Məlumat Mərkəzi-OMM"-ə açıqlama verən iqtisadçı-ekspert Elşad Məmmədov deyir ki, minimum əməkhaqqının nə qədər artırılacağı ilə bağlı məsələ Prezident İlham Əliyevin qərarı ilə bağlıdır. Bu dövlət başçısının qərarı ilə tənzimlənir.

Fikrimcə minimum əməkhaqqı 400 manat ətrafında formalaşacağını proqnozlaşdıra bilərik.

“Minimum pensiyaya gəldikdə isə, burada artım Dövlət Statistika Komitəsinin illik elan etdiyi inflyasiya göstəricilərinə uyğun olacaq. Pensiyaların indeksləşdirilməsi bu xüsusda həyata keçiriləcək”.

E.Məmmədov deyir ki, son 6 ildən artıq bir müddətdə ölkədə qabaqlayıcı sosial müdafiə tədbirlərinin həyata keçirilməsi çox aktiv vüsət almışdır.

“Əməkhaqqı fondunda, minimum orta median əməkhaqqlarında, minimum və orta pensiyada biz bunu müşahidə etdik. Dövlət başçısının səsləndirdiyi fikirlərdən o qənaətə gəlmək olar ki, yaxın aylarda minimum əməkhaqqının və minimum pensiyanın artırılması ilə bağlı müvafiq qərarlar gözlənilir. Düşünürəm ki, bu siyasətin ardıcıl davam etdirilməsi, sosial müdafiə sistemində şəffaflığın təminatına söykənən bir məsələdir. Effektiv idarəetmə və şəffaflığın təmin edilməsi dövlətimizin bu istiqamətdə gördüyü işlərin inkişaf etdirməsinə böyük şərait yaratmış olur. Düşünürəm ki, bu siyasət ardıcıl şəkildə davam etdirilməlidir”, - deyə o bildirib.

Digər müsahibimiz Milli Məclisin deputatı Vüqar Bayramov deyir ki, Azərbaycan Prezidenti parlamentdə çıxışında sosial təminatın gücləndirilməsi ilə bağlı vacib məsələlərə toxundu. Növbəti ildən etibarən minimum əmək haqqını və pensiyalarda artımların olacağını bildirdi. Artıq bu istiqamətdə hökumətdə müzakirələr gedir.

“Noyabrn 1-ə qədər Əmək və əhalinin sosial müdafiəsi nazirliyi tərəfindən minimum əmək haqqı və eləcə də minimum pensiyaların artırılması ilə bağlı təkliflər təqdim olunacaq. Büdcə paketi çərçivəsində növbəti ildən etibarən minimum əməkhaqqının və pensiyaların artımı gözlənilir. Biz bu istiqamətdə öz təkliflərimizi təqdim etdik. Nəzədə alsaq ki, minimum əmək haqqı və pensiyalar 2023-cü ilin yanvar ayında artırılıb. Ona görə də biz təklif edirik ki, minimuk əmək haqqı və pensiyalarda 2 rəqəmli artımlar olsun. Müzakirlələrin əsasında isə konkret rəqəm təyin olunacaq. İlkin gözlənti ondan ibarətdir ki, artımlara növbəti ildən etibarən start veriləcək. Bu əmək pensiyası və minimum əmək haqqı alan bütün vətəndaşlarımızı əhatə edəcək”, - deyə deputat sonlandırıb.

Günümüzdə həm boşanmaların çoxluğu, həm də aliment və onu ödəməkdən boyun qaçırma olduqca aktualdır.

Ailə Məcəlləsinin 78-ci maddəsində nəzərdə tutulub ki, uşaqların saxlanılması üçün aliment sabit pul məbləğində tutulur. Ailə Məcəlləsinə əsasən, valideyn aliment ödəməzsə, məhkəmənin qərarı ilə hər ay müəyyən miqdarda şəxsdən pul tutulur. Çox zaman valideyn aliment pulunu ödəməkdən boyun qaçırır. Bu kimi halların qarşısını alınması üçün isə Aliment Fondunun yaradılması zəruri hala çevirilib. Fondun yaradılması dəfələrlə müzakirə olunsa da, hələlik addım atılmayıb.

Azərbaycan Respublikasının Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin informasiya və analitik araşdırmalar şöbəsinin müdiri Elgün Səfərov “Cümhuriyət”-ə açıqlamasında deyib ki, fond mütləq yaradılmalıdır:

“Aliment Fondunun yaradılması həm məsuliyyət halı, həm də sosial dəstək sayılır. Boşanmış ailələrdə fiziki, psixoloji zorakılığa məruz qalan, qadınlara, uşaqlara dəstəyin göstərilməsi mütləqdir. Buna görə də fondun yaradılması vacibdir. Tərəflərin məsuliyyətlərini yerinə yetirməsi üçün uşaqların sığortalanması üçün Aliment Fondu yaradılmalıdır. Xüsusilə, uşaqların maraqları üçün Aliment Fondu nəzərdə tutulub. Boşanmış ailələrdə aliment məsələsinə məhkəmələrdə baxılana qədər Aliment Fondunun fəaliyyəti çox vacibdir.

Macarıstan, Fransa, Almaniya və Böyük Britaniyada buna oxşar fondlar yaradılıb, adları fərqlidir. Bu da uşaqların maraqları, onların ehtiyacları üçün nəzərdə tutulub”.

“Təmiz dünya” Qadınlara Yardım İctimai Birliyinin sədri Mehriban Zeynalova isə “Cümhuriyət”-ə açıqlamasında deyib ki, mexanizmlərin daha aydın, daha hüquqi aspektlərinin tətbiqinə görə proses ləngiyir:
“Aliment fondu artıq uzun müddətdir ki müzakirə predemetinə çevrilib. Bu mövzu ilə bağlı çoxsaylı təkliflər səsləndirilib. Düşünürəm ki, mexanizmlərin daha aydın, daha hüquqi aspektlərinin tətbiqinə görə ləngimə var. Əslində burada mövzunun ilk meyarı olan pulun haradan ayrılacağıdır. Dövlət büdcəsindənmi? Ehtimal edirəm ki, məsələnin həllində büdcənin müəyyənləşdirilməsi önəmlidir. Digər məsələ alimentin ödənilməsindən yayınanlarla bağlı data bazanın hazırlanmasıdır ki, bu bazadan sonra proqnozlaşdırma aparılır və büdcə müəyyən edilir.

Üçüncü məsələ alimenti ödəməyən şəxsdən məbləğin geri alınması prosedurdur. Məsələn, bir çoxları təklif edirlər ki, həmin şəxslər məcburi əməyə cəlb edilməklə o pulu geri almaq olar. Digər tərəfdən isə qanunvericilik məcburi əməyi qadağan edir. Əsas məqamlar bundan ibarətdir ki, ölkədə bu sahədə məşğul olan şəxslər beynəlxalq təcrübəni öyrənir və Azərbaycan reallığına tətbiq etməyə çalışır. Amma alimentin ödənilməsiylə bağlı hazırda bir sıra tədbirlərin tətbiqi mümkündür. Eləcə də büdcədən ödənilən məbləğin sosial yardım qismində deyil, ödəməyən şəxsdən geri alınması mexanizmi hələ tam aydın deyil”.

2023-cü ildə Azərbaycanda 15-19 yaş qrupları arasında 2596 abort qeydə alınıb.

"DogruXeber.az" Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən xəbər verir ki, 2023-cü ildə ümumilikdə 73,816 abort qeydə alınıb.

Abort etdirənlərdən 68-i 15-17 yaş aralığında, 2528-i isə 18-19 yaş aralığında olub.

Qeyd edək ki, 2022-ci ildə abortların sayı ümumilikdə 57.999 olub. Onlardan 2080-i 15-19 yaş aralığında olub. Bu da onu göstərir ki, sözügedən yaş kateqoriyası üzrə abortların sayında kəskin artım var. Xüsusilə də azyaşlılar, yetkinlik yaşına çatmayanlar arasında abortun çoxaldığı müşahidə edilir.

Ali təhsil müəssisələrinə qəbulda plan yerləri artırılacaq. Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev jurnalistlərə açıqlamasında növbəti illərdə qəbul planının artırılacağını deyib. Nazir qeyd edib ki, 2026-cı ilə kimi qəbul planının 75 min olması hədəflənir. Maraqlıdır, qəbul planının artırılması keçid ballarına necə təsir edəcək? Məlum olduğu kimi, hər il keçid balları aşağı salınır, bu da daha çox abituriyentin universitetlərə qəbul olmasına şərait yaradır. Keçid ballarının aşağı düşməsinin tədrisin keyfiyyətinə təsir etdiyini düşünənlər də var.

Təhsil eksperti Adil Vəliyev Demokrat.az-a açıqlamasında ali təhsil müəssisələrinə qəbul planının kifayət qədər artırıldığını deyib:

“Qəbul planı artırıldıqca dövlət sifarişli yerlərin sayı da artır, daha çox tələbə pulsuz təhsil ala bilir. Azərbaycanda bir çox valideyn övladının ali məktəbə qəbul olmasını istəyir. Azərbaycanda tələbə adını qazana bilməyən abituriyentlər attestatla xaricdə təhsil almağa gedirlər. Nəticədə biz həm maddi, həm də mənəvi baxımdan gənclərimizi itirmiş oluruq. Əgər bir gənc Azərbaycanda universitetə daxil ola bilmirsə, onun xarici ölkədə xarici dildə təhsil alması da çətin olur. Kifayət qədər maddi vəsait xaricə axır”.

Ekspert plan yerlərinin hər il artırılmasının müsbət hal olduğunu hesab edir:

“Daha çox gənc ali təhsil ala biləcək. Plan yerlərinin artırılması tədrisin keyfiyyətinə elə də təsir edən amil deyil. Təhsilin keyfiyyətini keçid balları ilə ölçmək doğru deyil, az hallarda bu, təhsilin keyfiyyətinə təsir edə bilər. Universitetlərdə tələbat duyulan müasir ixtisaslar tədris olunmalıdır. Əmək bazarının tələblərinə uyğun kadr yetişdirmək bizim əsas məqsədimiz olmalıdır”.

Törə Zeynallı
Demokrat.az

Pul Psixologiyası nədir?

Pul psixologiyası, insanların pula qarşı hiss etdikləri emosional və psixoloji münasibətləri, həmçinin bu münasibətlərin onların maliyyə qərarlarına və davranışlarına necə təsir etdiyini öyrənən bir sahədir.

Bu konsepsiya, yalnız maddi qaynaqların idarə olunması ilə deyil, həm də insanların pula dair inancları, dəyərləri və emosional reaksiyaları ilə əlaqədardır.

Valyuta.Az ABŞ-dakı araşdırmalara əsaslanaraq, bildirir ki, pul psixologiyası anlayışı, insanların maliyyə qərarlarını daha yaxşı anlamalarına və onları idarə etmələrinə kömək edir.

Pulun Emosional Təsiri

Pul sadəcə iqtisadiyyatın bir hissəsi kimi görünə bilər, lakin insanların ona qarşı olan emosional reaksiyaları çox müxtəlifdir. Bəzi insanlar pulun çox olması ilə özlərini güvəndə hiss edirlər, digərləri isə maddi təhlükəsizlikdən asılı olmayaraq daim narahatlıq içində olurlar. Pul, bir çox insan üçün güc, azadlıq və ya status simvolu olaraq qəbul edilir və bu dəyərlər insanların maliyyə qərarlarına böyük təsir göstərir.

Pul Dəyərləri və İnanc Sistemləri

İnsanların pul haqqında formalaşdırdığı inanclar və dəyərlər uşaqlıqda ailədən və ətraf mühitdən öyrənilir. Bu inanclar, "Pul qazanmaq çətindir" və ya "Pul insanı xoşbəxt etməz" kimi ifadələrlə özünü göstərə bilər. Belə inanclar insanların qənaət etmə, xərcləmə və investisiya qərarlarını bilavasitə təsir edir. Araşdırmalar göstərir ki, maliyyə problemləri ilə üzləşən insanlar tez-tez bu cür inanclara görə düzgün maliyyə strategiyaları qura bilmirlər.

Pul və Stress

Pul mövzusu bir çox insan üçün ciddi stress mənbəyidir. Maliyyə məsələləri ailələrdə mübahisələrə, şəxsi həyatın pozulmasına və hətta depresiyaya səbəb ola bilər. Psixoloji olaraq, pul qıtlığı hissi insanın diqqətini, məhsuldarlığını və qərarvermə qabiliyyətini zəiflədir. Maliyyə stressinin əsas səbəbləri arasında borclar, qənaət yetərsizliyi və gələcək üçün qeyri-müəyyənlik hissi yer alır.

Maliyyə Qərarlarına Təsir edən Amillər

Pul psixologiyası yalnız şəxsi hisslər və inanclarla məhdudlaşmır. İnsanların pul ilə bağlı qərarlarına sosial və iqtisadi faktorlar da təsir edir. Məsələn, marketinq, reklamlarda təbliğ olunan yaşam tərzi, sosial təzyiqlər və rəqabət insanları pul xərcləməyə və daha çox istehlaka yönləndirə bilər. Bundan başqa, insanların riskə meylləri də onların maliyyə davranışlarına təsir edən vacib amillərdəndir.

Pul Psixologiyasının Nəticələri

Pul psixologiyası insanların maliyyə planlaması və sərvət yığmasında əhəmiyyətli rol oynayır. İnsanların pulla əlaqəli mənfi inancları və stressi ilə düzgün mübarizə aparmaları, daha sağlam maliyyə davranışlarına və uzunmüddətli rifaha nail olmağa kömək edir. Məsələn, müsbət maliyyə vərdişləri formalaşdırmaq, gəlir və xərclərin düzgün planlaşdırılması və risklərin idarə olunması kimi addımlar pulun yaratdığı psixoloji təzyiqləri azaltmaq üçün faydalıdır.

Pul psixologiyası insanların pulla bağlı davranışlarını daha yaxşı anlamaq üçün vacib bir sahədir. İnsanların pula olan emosional yanaşmaları, uşaqlıqda formalaşan inancları və sosial təsirlər onların maliyyə qərarlarına böyük təsir edir. Pul psixologiyasını dərk etmək, şəxsi maliyyə idarəçiliyində və maliyyə rifahının təmin edilməsində vacib addımlardan biridir.