 |
|
|
“Azərbaycan sülh sazişi ilə bağlı növbəti şərtlər irəli sürməlidir”
Deputat, Milli Məclisin Müdafiə, təhlükəsizlik və korrupsiya ilə mübarizə komitəsinin sədr müavini, Ədalət, Hüquq, Demokratiya (ƏHD) Partiyasının sədri Qüdrət Həsənquliyev “Yeni Müsavat”a geniş müsahibə verib. Millət vəkili Azərbaycan Prezidentinin Çin Xalq Respublikasına səfərindən gözləntilərini bölüşüb, Ermənistanın sülh prosesini pozan davranışları ilə bağlı sensasion təkliflər irəli sürüb, həmçinin İran Prezidentinin ölkəmizə səfəri ilə bağlı açıqlamalar verib. Müsahibəni təqdim edirik:
- Qüdrət bəy, Prezident İlham Əliyevin Çin Xalq Respublikasına səfəri ilə bağlı gözləntiləriniz nədən ibarətdir? Artıq strateji tərəfdaşlığa qaldırılmış ikitərəfli münasibətlərin perspektivini necə görürsünüz?
- Prezidentin Çinə səfəri o baxımdan önəmlidir ki, Çin ABŞ-dan sonra dünyanın ikinci böyük iqtisadi gücü və bizimlə böyük ticari əlaqələri olan strateji tərəfdaşımızdır. Çox istərdim ki, Çin şirkətləri Azərbaycana böyük investisiya yatırsın və ölkəmizdə orta sahibkarlıq inkişaf etsin. Hökumət yalnız dövlət şirkətləri vasitəsilə meqalayihələr həyata keçirməklə, enerji satmaqla, yükdaşımalardan pul qazanmaqla xalqı dolandırmaq barədə düşünməsin. Əslində xalq dövləti saxlamalıdır. Dövlət xalqın verdiyi vergilər hesabına xalqın təhlükəsizliyini təmin edir,vətəndaşların, sahibkarların qanun qarşısında bərabərliyini təmin edir, sosial müdafiəyə ehtiyacı olanlara kömək edir, dövlət aparatı saxlayır. Ona görə ölkəmizdə dövlət müəssisələri özəlləşdirilməli, sahibkarlığa “yaşıl işıq” yandırılmalıdır ki, iqtisadiyyatımız inkişaf etsin,yeni iş yerləri açılsın. Bizim 38 milyardlıq büdcə gəlirlərinin təqribən 14,5 milyardı Neft Fondundan transfertdir. Üstəgəl, neft şirkətləri və onlarla əlaqəli şirkətlər nə qədər vergi ödəyir. Ona görə də qeyri-neft sektorunu sürətlə inkişaf etdirməliyik. Bizdə qeyri-neft sektorunun həcmi kiçikdir deyə, orada, məsələn, 5-7 faizlik artım iqtisadiyyatın böyüməsi baxımından elə də əhəmiyyətli deyil. Gərək çoxsaylı istehsal və emal müəssisələri yaradaq ki, gənclər, xüsusilə istedadlı gənclər ölkəni tərk etməsinlər, büdcə gəlirləri artsın ki, sosial xərcləri artıra bilək, dövlət elm və təhsilə, səhiyyəyə daha çox pul ayıra bilsin. Prezidentin Çin səfərində müəyyən sənədlər imzalanacaq və bəzi razılaşmalar var ki, Çin şirkətləri tərəfindən ölkəmizə investisiyalar qoyulsun. İqtisadiyyatın böyüməsi həm də bürokratiyanın kiçildilməsi ilə əlaqəlidir. Çalışmaq lazımdır ki, təkcə Çin yox, Qərb ölkələri də, qonşu ölkələr də ölkəmizə investisiya qoysunlar, turizm inkişaf eləsin. Çinlə əməkdaşlığımızın inkişaf etməsi təkcə iqtisadi məsələ deyil, həm də bizim təhlükəsizliyimizə əlavə təminatdır. O baxımdan mən Prezidentin bu səfərini çox yüksək qiymətləndirirəm. Çinlə əməkdaşlığın yüksələn xətlə inkişafı sevindiricidir və təqdir olunmalıdır.
- Bu səfərdə Avropa ilə Asiya arasında mühüm həlqə olan Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə bağlı ən yüksək səviyyədə anlaşma və Pekinin Ermənistana təsirlərinin artırılması gözləniləndirmi? Sizcə, İrəvanda reallığı anlayacaqlarmı?
- Fikrimcə, bizim əlaqələrin genişlənməsi ona gətirəcək və gətirməlidir ki, Ermənistan yolun açılmasına maneçiliyin onun özünün həyati mənafelərinə cavab vermədiyini başa düşsün. Kommunikasiya xətləri açılmadan, Azərbaycanla bağlı dost siyasəti yürütmədən, iqtisadi, mənədi, humanitar əlaqələr qurmadan Ermənistanın inkişafı çətin olacaq. Ona görə Ermənistan Azərbaycanla münasibətləri tənzimləməlidir. Biz regionun aparıcı dövlətiyik, burada bizsiz inkişaf etmək qeyri-mümkündür. Gürcüstanın siyasətinə baxın. Gürcüstan Azərbaycana münasibətdə kifayət qədər ağıllı siyasət yürüdür. Bizimlə dostluq siyasəti aparır, Azərbaycanın aparıcı rolunu etiraf edir, bunu hər zaman vurğulayır. Biz qarşılıqlı şəkildə bu əməkdaşlıqdan faydalanırıq. Ermənistan da bu yolu seçməlidir. Paşinyan yenə də hansısa təzyiqlər nəticəsində Zəngəzur dəhlizinin açılmasına mane olsa - mən bunu məhz sizin qəzetə müsahibələrimdə söyləmişdim, hətta sonra bəzi nadürüst insanlar xaricdəki internet TV-lər üzərindən başladılar ki, Qüdrət Həsənquliyev deyir Zəngəzuru işğal edək, verək Rusiyaya. Halbuki mən orada demişdim ki, Ermənistan üçtərəfli sazişin şərtlərinə əməl etməsə, Azərbaycan güc tətbiq etməklə Naxçıvana gediş-gəlişi təmin etməlidir, sonra da üçtərəfli sazişə uyğun olaraq həmin yola nəzarət Rusiyaya həvalə olunmalıdır. Yəni artıq Rusiya təminat verəcək ki, bəli, biz dəhlizin təhlükəsizliyini öz üzərimizə götürürük. Bununla da göstərməliyik ki, biz Ermənistanın torpaqlarını işğal etmək fikrindən çox uzağıq, amma müqavilənin şərtlərini yerinə yetiririk. Mən hesab edirəm ki, Ermənistan Konstitusiyasını dəyişməyi yubatsa, növbəti mərhələdə Azərbaycan bu addımı atmalıdır.
-9.jpg)
- Nikol Paşinyan sülh müqaviləsini imzalamağa hazır olduğunu desə də, konstitusiyanın dəyişdirilməsi barədə tələbə əməl etməyə tələsmir və referendumla bağlı söz oyunları ilə məşğuldur. Ermənistan rəhbərliyinin davranışlarını necə qiymətləndirmək olar?
- Son vaxtlar Paşinyan daha konstruktiv olmağa başlayıb. Bəyan edir ki, Ermənistan Konstitusiyası xalqın iradəsi ilə qəbul olunmayıb, ona görə də xalq konstitusiyaya güvənmir, inanmır. Bu səbəbdən dövlət, hakimiyyət orqanları ilə xalq arasında bir uçurum var və sair. Düşünürəm ki, Paşinyanın Qərbdən ona ciddi dəstək veriləcəyi ilə bağlı böyük gözləntiləri var idi, o gözləntiləri puç olur, o cümlədən ABŞ-dan. Trampın ətrafındakı ermənipərəst mövqeyi ilə seçilən, yüksək dövlət postlarını tutan adamların ABŞ Prezidentinin siyasətinə təsir edəcəkləri barədə gözləntiləri də özünü doğrultmadı. Həm də ümid edirdilər ki, Ukrayna savaşı Rusiyanın məğlubiyyəti ilə bitəcək və bu da Rusiyada hakimiyyət dəyişikliyinə səbəb olacaq, qərbyönümlü Rusiya hakimiyyəti Birinci Qarabağ savaşında olduğu kimi, Ermənistanı müdafiə edəcək. İndi baxır ki, yox, əslində Ukrayna çox böyük ərazi güzəştlərinə getməklə sülhə razıdır və onun bu ümidləri də puç oldu. Ermənilər haqqında deyirlər ki, bunlar Hindistandan gəlmiş qaraçı tayfalardır. Görünür, Hindistanın Ermənistanı silahlandırması təkcə bizim Pakistanla olan münasibətə görə deyil, həm də yəqin elə hindistanlıların da müəyyən hissəsi belə düşünür. Amma ermənilər yavaş-yavaş başa düşməyə başlayıblar ki, qonşularla münasibətlər qurmadan bu regionda inkişaf etmək, dövlətçiliyi möhkəmləndirmək çox çətin bir iş olacaq. Rusiyanı iqnor siyasəti Ermənistana heç nə verməyəcək. O cümlədən bu, Ermənistanla Azərbaycan arasında sülhü də çətinləşdirir. Rusiyadan incikdirlər ki, niyə bunların işğalçılıq siyasətini sona qədər müdafiə etməyib. Bunlar hesab edirdilər ki, Rusiya da bunlarla bərabər bəşəri cinayətə şərik olmalıdır və axıra qədər Ermənistanın işğalçılıq siyasətini dəstəkləməlidir, Ermənistan ərazilərini Azərbaycan hesabına daha da böyütməliymiş. Gələcəkdə Gürcüstanın Cavaxetiya bölgəsini də işğal edəcəklərini planlaşdırırdılar. Biz erməni faşizmini məhv etməklə gürcüləri də yeni müharibədən xilas etdik.
- Üçtərəfli bəyanatdan artıq 5 il keçir, amma Ermənistan hələ sonuncu bəndi də icra etməyib. Sizcə, rəsmi Bakı nə vaxta kimi səbr etməlidir?
- Sizə müsahibəmdə ilk dəfə deyirəm: sülh sazişi yubansa, Azərbaycan yeni şərtlər irəli sürməlidir. Birinci, biz barışıq olsun deyə çox yüngül tələblər irəli sürdük. İndi tələb etməliyik ki, Paşinyan Ermənistan dövləti adından Azərbaycan xalqından rəsmi qydada üzr istəməlidir, necə ki, faşist Almaniyasının cinayətlərinə görə yeni hökumət bunu etmişdi. İkinci şərt bundan ibarət olmalıdır ki, Ermənistan törətdiyi bəşəri cinayətlərə görə mütləq kompensasiya ödəməlidir. Azərbaycan hesablamışdı ki, vurulmuş zərərin həcmi təqribən 150 milyard dollardır, bu rəqəm dəqiqləşdirilə bilər. Həm ekologiyaya vurduqları ziyana, dağıtdıqları şəhər və kəndlərə görə. Baxın, Azərbaycan o evlərin bərpa olunmasına görə indiyədək 16 milyard xərcləyib. Hələ görün bundan sonra nə qədər vəsait xərclənməlidir. Ermənistan kompensasiyanı ödəyə bilməyəcəyi təqdirdə, artıq Azərbaycan torpaq tələbini irəli sürə bilər. Dediyim Zəngəzur dəhlizini ki nəzarətə götürəcək, Azərbaycan bəyan edə bilər ki, kompensasiya ödənilməyəcəyi halda, mən buradan çıxmayacağam. Yəni borc qarşılığında həmin torpaqlar Azərbaycanın nəzarətinə keçməlidir. Bu barədə biz artıq indidən açıq danışmağa başlamalıyıq ki, Ermənistan bilsin, sülh sazişini imzalamağı uzatsa, qarşıda onu nə gözləyir. Ermənistan təcavüzkar, öz öhdəliklərinə əməl etməyən ölkədir. Ona görə də Azərbaycanın Zəngəzur dəhlizini güc tətbiq etməklə açmaq hüququ var. Ermənistan silahlanmaya sərf etdiyi o milyardları Azərbaycanın qaçqın və məcburi köçkünlərinə verməlidir. Onlar yenə də bizim insanlıq duyğularımızdan, humanizmimizdən namərdcəsinə sui-istifadə edirlər. Ermənistanla bağlı artıq qeyd etdiyim tələblər açıq formada beynəlxalq birliyin diqqətinə çatdırılmalıdır.
- Qüdrət bəy, aprelin 28-də İran Prezidenti Məsud Pezeşkian 120 nəfərlik heyətlə Azərbaycana səfər edəcək. Bu, həm Ermənistanla münasibətlərimizə Tehranın təsiri, Zəngəzur dəhlizinin reallaşması, həmçinin Azərbaycan-İran münasibətlərinin perspektivləri baxımından da əhəmiyyətli hesab olunur. Sizin azərbaycanlı prezidentin səfərindən gözləntiləriniz nədir?
-9.jpg)
- Xoş gəlir, səfa gətirir. Mən demişdim ki, onu ən yüksək səviyyədə qarşılamalıyıq, azərbaycanlı dövlət başçısı kimi. Mən həmişə deyirəm ki, İran həm də türk dövlətidir. İranın əhalisinin yarısı Azərbaycan türküdürsə, demək, türk dövlətidir. Əlbəttə, siyasi hakimiyyət farsların əlindədir, prezident geniş səlahiyyətlərə malik deyil. Xatırlayırsınızsa, Pezeşkian seçiləndə mən demişdim ki, bu, İran üçün bəlkə də son şansdır ki, İranda proseslər necə gedəcək. Qanlı inqilabla, yoxsa bu ölkə yuxarıdan islahatlarla dəyişəcək? Pezeşkian islahatları həyata keçirmək gücündə olan və bunu istəyən adamdır. Bu şəxs ABŞ ilə danışıqlar tərəfdarıdır. Bildirmişdi ki, mən ABŞ ilə danışıqlar tərəfdarıyam, amma dini lider bunu istəmədiyinə görə, biz də onun mövqeyini müdafiə etməliyik. O zaman mən müsahibəmdə demişdim ki, ali dini liderin borcu xalqın səs verdiyi Prezidenti dəstəkləmək olmalıdır. Həmçinin nəticəsi əvvəlcədən bəlli olan qeyri-bərabər döyüşə girmək qəhrəmanlıq sayılmaz. Yaxşı ki, müdriklik çatdı, Pezeşkiana Amerika ilə danışıqlar aparmaq üçün “yaşıl işıq” yandırıldı. Düzdür, burada ABŞ-ın güc tətbiqi hədəsi, təhdidi də öz rolunu oynadı. Amma doğru olan odur ki, oturub danışmaq lazımdır. Haqlını müdafiə edəcək güc ortada yoxdursa, o zaman kimin haqlı olması önəmli deyil. Əsas odur ki, qarşı tərəflə anlaşasan, səndən güclü tərəf güc tətbiq etməsin.
İran başa düşməlidir ki, orada formalaşmış türkəfobiya, Türkiyə və Azərbaycana olan nifrət, bu ölkələrdən özlərinə təhlükə, təhdid gözləmək çox yanlış siyasətdir, bu siyasətdən imtina olunmalıdır. Azərbaycanla dostluq, qardaşlıq siyasəti yürüdülməlidir. Biz eyni dinə mənsubuq, keçmişimiz eynidir, eyni milli-mənəvi dəyərləri bölüşürük. Bunu İranda nə qədər tez anlasalar, bir o qədər ümumi işin xeyrinə olar, xalqlar sülh və əmin-amanlıq şəraitində yaşayar. İrandakı azərbaycanlıların milli kimliklərinə hörmət qoyulsa, milli hüquqları tanınsa, siyasi coğrafiya öz əhəmiyyətini itirəcək. Azərbaycanlılar orada bərabərhüquqlu xalq kimi yaşamalıdır. Bu olmasa, o zaman farslar ayrılıb, öz dövlətlərini qura bilərlər.
Elşad PAŞASOY,
“Yeni Müsavat”
Xəbər verdiyimiz kimi Bakının Maştağa qəsəbəsində iki qız 7 gündür itkin düşüb. Bu günə qədər onlardan heç bir məlumat yoxdur.
Musavat.com xəbər verir ki, 2008-ci il təvəllüdlü Hüseynova Aygün Bəhram qızı və 2007-ci il təvəllüdlü Hüseynova Reyhan Elşən qızı aprelin 16-dan itkindir.
Onlar birlikdə Maştağa qəsəbəsindən çıxıb və bir daha geri dönməyiblər. Onlar dayıqızı-bibiqızı olublar.
Reyhan Hüseynovanın anası Gülsevər Hüseynova Musavat.com-a müsahibə verib
Gülsevər Hüseynova qızların itkin düşməsi ehtimalı, bu günə qədər yaşadıqları ilə bağlı geniş və şok detallar açıqlayıb.
Həmin müsahibəni təqdim edirik:
- Qızınız Reyhan sizinlə yaşayırdı, yoxsa dayısıgilə (İtkin düşən digər qız Aygüngilin evi. Red.) tez-tez gedirdi?
- Tez-tez qardaşımgilə gedirdik. Son bir həftə onlarda qalırdı. Biz işə gedəndə qızlar bir yerdə qalırdı.
- Qızların itkin düşdüyü gün diqqətinizi çəkən nə oldu? Nə baş vermişdi?
- Həmin gün evdə idik. Səhər yuxudan oyananda gördüm ki, qızım birtəhərdir. Əlində telefon tutdum. Yalandan dedim ki, bu telefondan Aygündə də görmüşəm. Amma görməmişdim. Özüm elə dedim ki, Aygündə də olub-olmadığını öyrənim. Qızım dedi ki, hə, Aygündə də var. Telefonu alıb şifrəsini də öyrəndim. Dedim ki, bunu dayın Bəhrama (digər itkin düşən qız Aygünün atası) deyəcəm. Həm də Aygünün telefon işlətməsindən xəbəri olsun. Qızım yalvardı ki, deməyim. Mən də dedim ki, bunu qardaşımdan gizlədə bilmərəm.
- Qardaşınıza dediniz?
- Evə gedəndə həyətdə ustalar işləyirdi. Orda deyə bilmədim. Evdə oturub çay içdik. Bir neçə dəqiqə sonra qardaşımın oğlu gəlib dedi ki, qızlar yoxdur. Ondan sonra axtarmağa başladıq.
- Qardaşınızdan qorxduqları üçünmü qaçdılar?
- Çox qorxurdu, əsirdi.
- Telefonlar indi kimdədir?
- Polisdə.
- Telefona baxanda kimlərləsə diqqət çəkən yazışmasını gördünüzmü?
- Yazışdığı adamlar var idi. Çox da anlayışımız yox idi. Bir nəfərə yazmışdı ki, həyatımdan bezmişəm...
- Danışdınız bu barədə?
- Hə, dedim ki, nə olub? Onun üçün hər şərati qurduğumuzu, kasıbçılıq çəkmədiyimizi, ehtiyac içində olmadığımızı dedim. Dedim nəyin çatmır?
- Cavabı nə oldu?
- Dedi ki, sən məni çox sıxırsan. Başqa analar kimi icazə vermirsən. Dedi ki, dayım da Aygünü çox sıxır.
- “Sıxırsınız” deyəndə nəyi nəzərdə tuturdular? Nə istəyirdirlər?
- Azadlıq istəyirdilər. Onları boş buraxmağımızı istəyirdilər. Amma mən buna imkan verməmişəm. Mağazaya gedəndə də özümlə aparmışam.
- Telefonda danışdığı kim idi? Həmin nömrə ilə əlaqə saxladınız?
- Nömrə deyildi. İnstagram səhifəsi açıb oradan danışıb. Yazışdığı 16 yaşlı oğlan olub. Polis onu tapıb soruşmuşdu. Deyib ki, qızla 3-4 gün əvvəl instagramda tanş olub, yazışıblar.
- Başqa danışdığı şəxslər olub?
- 3-4 nəfərlə danışıb. Amma heç birindən nəsə məlumat çıxmadı.
- Qızlar telefonu hardan almışdılar?
- Bilmirdik. Həmin günü dedim ki, qardaşımın yanına gedib aydınlaşdıraq.
- Pulu haradan əldə edə bilərdilər? Siz onlara çox pul verirdiniz? Verdiyiniz puldan yığıb, telefon ala bilərdi?
- 2-3 gün əvvəl mənim kartımda 3 min manat pul var idi. Qardaşımın oğlu ilə gedib evə bazarlıq eləmişdilər. Kreditimizi ödəmişdilər. Həmin puldan cəmi 15 manat əskik idi. Soruşdum ki, pulu nə etmisən? Həyəcanlandığını gördüm. Çünki həmişə 5 manat da xərcləyəndə deyərdi. Dedim, pulu nə etmisən? Dedi ki, pomidor, xiyar almışam. 3-4 pomidor, xiyar almışdı. Dedim ki, bunlara 15 manat vermisən? Dedi ki, üstümə çox gəlirsən. Niyə belə edirsən? Mən də məsələni uzatmadım.
- Ehtimalınız nədir? Pulu nəyə xərcləyə bilərdi?
- Mən qorxurdum ki, kiməsə pul göndərər.
- Əvvəl belə bir hal olub?
- Bir dəfə məktəbdə qızlardan biri bunu qorxutmuşdu ki, ona şokolad alsın. Mən ona pul verirdim ki, özünə nəsə alsın. Bu da gedib sinifdə qızlara nəsə alırdı. Niyə belə etdiyini soruşdum. Dedi ki, bunu edir ki, uşaqlar onu çox istəsin. Belə olmayanda heç kimin onu sevmədiyini deyirdi.
- Sinif yoldaşı qızınızı nə ilə qorxutmuşdu?
- Boş-boş söhbətlərlə. Deyirmişlər ki, atan yoxdur...
- Sizin qızınız da 9-cu sinif məktəbdən çıxıb?
- Qızım kollecə hazırlaşırdı. Türkiyəyə qəbul istədik, amma ödəniş çox idi. İndi də tibb bacısı olmaq üçün hazırlaşırdı. İmtahan da vermişdi.
- Əvvəl qızların evdən xəbərsiz getməsi olmuşdu?
- Bir dəfə ikisi bir yerdə parka getmişdilər. Bir saat sonra gedib gətirdik.
- Yoldaşınızla ayrı yaşarısınız?
- Bəli.
- Qızınız atası ilə görüşürdü?
- Xeyr.
- Hadisədən xəbəri var?
- Bəli.
- Polis sizə gələndə evdə də axtarış apardılar?
- Qardaşımgildə olanda gəlmişdilər. Evdə və həyətdə axtarış etdiklərini görməmişəm.
- Sizin evdə axtarış olub?
- Xeyr.
- Evdən çıxanda əsas yola, avtobusa minmək üçün küçə çoxdur?
- Bəli, müxtəlif yollarla getmək olar. Ara məhəllələr çoxdur. 5 dəqiqə içində hara yox çıxa bilərdilər? Düşündük ki, qonuşların evinə giriblər. Amma heç nə tapa bilmədik. Pəncərədən həyətə ayaqqabı da düşmüşdü. Bəlkə gedəndə paltar da götürüblər.
- İnstagramda hansı adla qeydiyyatdan keçmişdilər?
- Biri “Aylin”, digəri də “Taxta biti” adı ilə açmışdı.
- Gedəndə ciblərində pul olub?
- Xeyr. Həmin gün 130 manat vermişdim. 95 manat kredit ödəmişdi. 30 manat da dayısına vermişdi. Qalan 5 manatı da evə qoymuşdu.
- Üzərlərində dəyərli nə olub?
- İkisində də qızıl sırğa olub.
- İtkin düşdükləri gün telefonun tapıldığı gündür?
- Bəli. Telefon tapılandan bir neçə saat sonra.
- Bu günə qədər bircə dəfə də olsun xəbər olmayıb? Dəqiq olmayan məlumat belə...
- Bir dəfə Buzovnada görüldükləri barədə məlumat gəldi. Polislər gedib baxdı. Amma onlar deyildi. Başqa bir görüntü də var idi. Küçədə gəzən iki qızla bağlı. Onlar da deyildi.
- Sənədlərini götürüblər?
- Xeyr, heç nə götürməyiblər. Hazırlıqla çıxmayıblar. Evdən qorxduqları üçün qaçıblar. Mən belə düşünürəm.
- Polis telefonlardan nəsə əldə edə bilibmi?
- Xeyr. Polis də dedi ki, telefon təmizdir. Heç nə çıxmayıb.
- Qızınız 3-4 gün tanıdığı adama həyatdan bezdiyini deyib. Nə kimi sıxıntıları, problemləri olub? Hansısa qohuma bu haqda nəsə deyibmi?
- Mən başa düşdüyüm budur ki, uşaqların qayğıya ehtiyacı olub. Yazışmasında belə bir cümlə var idi ki, ona “qızım” deyilməsini istəyirdi.
- Qızınızın qayğıya ehtiyacı olduğunu siz hiss etmirdiniz?
- Hadisədən 3-4 gün əvvəl restorana getmişdik. Orda mahnı çalınanda qızım ağladı.
- Niyə?
- Ata mahnısı çalındığı üçün kövrəlib ağladı.
- Son zamanlar davranışlarında nə fərqlilik hiss edirdiniz?
- İkisində də fikir dağınıqlığı var idi. Evdə yeməyimizi həmişə qızım bişirirdi. Son zamanlar yeməyi də bişirə bilmirdi. Özünə də deyirdim ki, nə baş verir?
- Qızların sosial şəbəkələrdə yayılan fotolarının hamısına diqqət etdikdə onların kədərli olduğu hiss olunur. Gülən fotoları yoxdur...
- Bəli. Son vaxtlar ikisi də eyni halda idi. Gözləri dolu idi. Toxunsan ağlayacaqdılar. Tez-tez soruşurdum ki, nə baş verir? Qardaşımın qızından da soruşurdum. Amma heç nə olmadığını deyirdilər.
- Baş verənlərdən belə başa düşdüm ki, qızlar sizin qardaşınızdan, Bəhram Hüseynovdan çox qorxublar.
- Bəli, çox qorxudular. Qızım yalvarırdı ki, dayısına heç nə deməyim. Mən də dedim ki, başqasının qızının səhvini gizlədə bilmərəm. Çünki qızın başına bir iş gələndə mən nə edərdim?
- Telefonları tapanda qardaşınıza deməkdə məqsədiniz nə idi? Siz də qardaşınızdan qorxurdunuz, yoxsa məsələni aydınlaşdırmaq istəyirdiniz?
- Məqsədim məsələni aydınlaşdırmaq idi.
- Qızların siqaret və ya digər ziyanlı alışqanlıqları olması ilə bağlı şübhəniz var idi?
- Xeyr.
- Daha çox hara gedirdilər?
- Aygünlə diş həkiminə gedirdilər. Bir il idi Aygün dişləri düzəltmək üçün həkimə gedirdi. Mən də deyirdim ki, bu diş düzəlmək nə qədər çəkir axı...
- Diş həkimi hardadır? Ora ilə maraqlanmısıız?
- Diş həkimi kənddədir. Özüm ora gedəcəm.
- Qızların hansınısa danışdığı oğlan, istədiyi şəxs olub?
- Xeyr.
- Qızlarınızı evləndirmək kimi niyyətiniz olub?
- Bir dəfə atam mənə dedi ki, sənin qızını istəyən var. Hadisədən bir ay əvvəl olmuşdu. Mən isə buna razı deyildim. Özüm tez ərə gedib bədbəxt olmuşdum.
- Qızınız nə dedi?
- Evlənmək istəmirdi. Qardaşım da narazılıq etdi.
- Elçi gəldilər?
- Oğlanın Bakıda olan qohumları gəlmişdi. Oğlan ailəsi ilə Rusiyada yaşayırdı. Qohumları çay içib getdilər. Mən razı olmadım. Dedim ki, ən azı 3 il nişanlı qalmalıdır. Onlar isə yayda nişan etmək istəyirdilər.
- Qızınız oğlanı bəyənmədi, yoxsa evlənmək istəmirdi?
- Oğlanı da bəyənmədi. Elçi gəlməsinə etiraz etməmişdi.
- Başqa belə hal olub?
- Xeyr. İki dünya bir ola qızıma istəmədiyi heç nəyi etməzdim.
- Son olaraq istərdim ki, özünüz qızınıza müraciət edəsiniz. Bəlkə bu müsahibənizi oxuyacaq. Ona nə demək istərdiniz?
- Mən hər ikisinin arxasındayam. Onlar üçün canımdan keçərəm. İkisindən də xahiş edirəm ki, evə qayıtsınlar. Nə olur-olsun onlar mənim qızımdır. Uşaqdılar, səhv edə bilərlər. Biz də səhv etmişik.
İlkin Muradov
Musavat.com
İranın dini lideri Əli Xameneinin müşaviri Saadullah Zarei “Region Monitor” saytına verdiyi müsahibəsində bəzi iddialarla çıxış edib.
"DogruXeber.az" xəbər verir ki, o, Azərbaycana qarşı da bəzi fikirlər səsləndirib.
Zarei deyib ki, onlar Ermənistanla münasibətlər qurarkən Azərbaycan Respublikası və Azərbaycan şiə xalqının həssas münasibətini nəzərə alıblar. “İran və Ermənistan arasında əlaqələrin inkişafı İslam Respublikası üçün əvəzsiz olmayıb. Başqa sözlə, biz bunun əvəzini ödədik”.
Onun sözlərinə görə, Ermənistanla İranın münasibətləri Azərbaycanda İrana qarşı mənfi reaksiyaya səbəb olub. “Lakin biz bu əlaqələri qoruyub saxlamışıq və davam etdirmişik”.
Zarei iddia edib ki, İran Azərbaycanla Ermənistan arasındakı müharibəyə müdaxilə etməyib. Ardından isə Azərbaycan ərazilərinin İrana məxsus olduğunu dilə gətirib. “Bu, vaxtilə İranın qədim coğrafiyasının bir hissəsi olan bölgədir. Bu bölgənin mədəniyyəti mədəniyyətimizə, təhlükəsizliyi təhlükəsizliyimizə, iqtisadiyyatı iqtisadiyyatımıza, tranzit yolları maraqlarımıza bağlıdır. İran Azərbaycan qarşısında götürdüyü dostluq öhdəliklərini həmişə yerinə yetirib. Bilirsiniz ki, bu region iki əsr əvvəl İrandan ayrılıb”.
Xameneinin müşaviri Azərbaycanın İsraillə əlaqələri məsələsinə də toxunub. “Azərbaycan, məncə, başa düşür ki, nə Amerika, nə də İsrail onun qonşusu deyil. Onun yeganə böyük qonşusu İran İslam Respublikasıdır. Ona görə də biz İsrailin və ya ABŞ-ın burada hər hansı işlər görməsi ilə bağlı şayiələri ciddi qəbul etmirik”.
Zarei Şimal-Cənub dəhlizinin çox əhəmiyyətli olduğunu qeyd edərək, “Azərbaycanın, Ermənistanın, Gürcüstanın, bizim, Rusiyanın, hətta Türkiyənin, Avropanın tələbləri gərginlik yaratmadan bu genişmiqyaslı dəhliz çərçivəsində həll oluna bilər” deyə bildirib.
Xameneinin müşaviri Türkiyənin bostanına da daş atmaqdan qalmayıb. “Baxın, biz hesab edirik ki, Türkiyə regionun dövlətlərindən biridir, maraqları, əlaqələri, hüquqları var. Türkiyənin də Qafqazda fəal rol oynaması caizdir. Amma hazırda Türkiyə və şəxsən cənab Ərdoğan Cənubi Qafqazda münaqişəni qızışdırırlar”.
O müsahibəsində bildirib ki, İranın Azərbaycana qarşı heç bir ərazi, sərhəd və ya başqa heç bir iddiası yoxdur. “Amma reallığı şişirdən, yanlış yozumlarla Azərbaycan ictimaiyyətinə çatdıranlar var”.//Tribunainfo.az
Anti-Azərbaycan mövqeyi ilə seçilən Olivye Dekotinin Xaçik kəndinə də düşmənçilik toxumu səpdiyi dəqiqdir
“Avropalıların və hər şeydən əvvəl fransızların öz geosiyasi məqsədlərinə çatmaq üçün regional gərginliyin saxlanmasında maraqlı olduqlarını düşünməyə bütün əsaslar var”. Bunu mətbuata açıqlamasında Rusiyanın XİN sözçüsü Mariya Zaxarova bildirib.
O, sözünə davam edərək deyib: “Biz dəfələrlə Yelisey sarayının Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsini və ziddiyyətləri qızışdırmaq bahasına vasitəçilik səyləri tətbiq etmək cəhdlərinin şahidi olmuşuq. 2022-ci ildə ATƏT-in Minsk Qrupunun işini sabotaj etmək və faktiki olaraq dağılmasına görə məsuliyyətin mühüm payı məhz fransızların üzərinə düşür”.
Qeyd edək ki, ötən həftə Fransanın Ermənistandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri, anti-Azərbaycan mövqeyi ilə seçilən Olivye Dekoti də Azərbaycanla sərhədə gəlib. Fransanın humanitar yardımının göstərilməsi proseslərini yerində qiymətləndirmək üçün Vayots Dzorda olub. Səfir X sosial şəbəkəsində bu barədə yazıb, buranı Ermənistan ərazisinin əsas və strateji əhəmiyyətli hissəsi kimi qeyd edib. Səfərdə əsas diqqət bir neçə istiqamətə yönəldilib: sərhədyanı yaşayış məntəqələrində vəziyyət, Fransanın əhalinin həssas qruplarına dəstəyi, mədəni irsin qorunması. Səfir Naxçıvanla sərhəddə yerləşən Xaçik kəndində də olub. O vurğulayıb ki, Fransanın dəstəyi ilə Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi kənd təsərrüfatı işlərinin davamlılığını təmin etmək üçün kəndin fermerlərini buğda toxumu ilə təmin edir. Səfir qeyd edib ki, 100-ə yaxın ailə üçün nəzərdə tutulan 20 ton toxum verilib. Fransanın anti-Azərbaycan isterikasının artdığı bir vaxtda səfirin humanitar yük altında sərhədə silah aparmasını da istisna etmək olmaz. Zatən Fransa son illər Ermənistanda ancaq Azərbaycana qarşı düşmənçilik toxumu səpir...
Fikrət Yusifov
Sabiq maliyyə naziri, siyasi və iqtisadi məsələlər üzrə şərhçi Fikrət Yusifov “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, bu bölgənin söz sahibi Azərbaycandır və bunu hər kəs anlamalıdır: “Afrikadan qovulmuş Fransanın Cənubi Qafqazda mövqe formalaşdırmaq, burada əsaslanmaq cəhdlərini anlamaq mümkündür. Fransanın Ermənistan və ya erməni sevgisi yoxdur. Bu dövlət erməniyə də, onun Cənubi Qafqazdakı dövlətciyinə də regionda özünün iqtisadi və biznes maraqlarını reallaşdırmaq üçün bir alət kimi baxır”.
Azər Badamov
Deputat Azər Badamovun sözlərinə görə, Ermənistan tərəfi nə qədər silahlandırılsa da, erməni silahlıları Azərbaycan Ordusu ilə üz-üzə gəlib müharibə apara biləcək səviyyəyə heç vaxt gəlməyəcək: “Fransa regionumuzda sülhə təhdid yaradan pozuculuq fəaliyyəti ilə məşğul olmaqda davam edir. Hətta Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan sülhlə bağlı fikirləri ictimaiyyətə açıqladığı bir zamanda Fransanın Ermənistandakı səfiri Olivye Dekoti Zəngəzura, Azərbaycanla sərhədə gəlir və orada təxribatların keçirilməsi ilə bağlı planları müzakirə edir. Olivye Dekoti Avropa İttifaqının casusları ilə də görüşür və Ermənistan tərəfindən həyata keçirilən atəşkəsi qeydiyyata almamağı və Azərbaycanı ittiham edə biləcək məlumatları yığmağına tapşırıq verir. O cümlədən buğda toxumu adı altında Zəngəzurda yaşayan sakinlərə də nə paylandığı məlum deyil. Çünki hətta Ermənistan sülhə yaxınlaşmaq istəyəndə onun qabağını alan Fransa hər vasitə ilə yenidən gərginliyin yaradılmasına çalışır. Təbii ki, Olivyenin payladığı humanitar yükün düşmənçilik toxumları olduğuna şübhəmiz yoxdur. Çünki Fransa səfiri heç də səfirlik missiyasını yerinə yetirmir. O, Makron hakimiyyətinin Ermənistanda çirkin niyyətlərinin icraçısıdır. Bu, bir daha Fransanın regiondakı pozuculuq fəaliyyətini təsdiq edir. Amma bütün bunlara baxmayaraq regionumuzda sülhün baş tutacağını hesab edirəm. Çünki Azərbaycan ilk gündən müharibənin başa çatdığını və Ermənistanla münasibətlərə yeni səhifədən başlamağa hazır olduğunu bildirib. Fransa və digərləri yenidən silahlandırsa belə, Ermənistan silahlıları Azərbaycan Ordusu ilə üz-üzə gəlib müharibə apara biləcək səviyyəyə heç vaxt gəlməyəcək. Bu baxımdan Ermənistanın Azərbaycanla sülh bağlamaqdan başqa çıxış yolu yoxdur. Fransa isə Azərbaycanla düşmənçiliyi davam etdirmək əvəzinə özünün müstəmləkəçilik siyasətindən əl çəkməsi üzərində düşünsün. Çünki bu gün bütün dünya xalqlarının azad yaşamaq haqqı var. Dənizaşırı ölkələrin xalqlarının da gözü açılıb və azadlıq nə olduğunu başa düşməyə başlayıblar. Makron hakimiyyəti yaxşı olardı ki, beynəlxalq hüquqa hörmət edib sivil dövlət normalarına əməl etsin. Ona görə ki, başqa xalqları istismar etmək, onların milli resurslarını talan etmək vaxtı çoxdan başa çatıb. Bu baxımdan Makron Fransası dənizaşırı ölkələrin xalqlarının öz hüquqlarının müdafiəsinə qalxmasını Azərbaycanın ayağını yazmamalı və bunun onların təməl hüququ olduğunu qəbul etməlidir”.
Niyaməddin Orduxanlı
Ədalət, Hüquq və Demokratiya Partiyası sədrinin müavini, politoloq Niyaməddin Orduxanlı isə qeyd etdi ki, Fransa birmənalı şəkildə Ermənistanı böyük bir fəlakətə sürükləyir: “Azərbaycan-Ermənistan münaqişəsindən Fransa öz maraqlarını təmin etmək üçün yararlanır. Fransa səfiri Naxçıvanla sərhəddə toxum gətirməyib. Bu, gözə kül üfürməkdir. Səfir ermənilərə müharibə toxumu səpməklə məşğuldur. Ermənilər Fransanın avantürasına aldanmamalıdırlar. 3 il qabaq Qərbin Ukraynanı qızışdırıb Rusiya ilə müharibəyə cəlb etməsinin və sonda Ukraynanı tək buraxmasının hamımız şahidi olduq. Necə deyərlər, Ermənistan gözü çıxmış qardaşından ciddi nəticə çıxartmalıdır”.
Cavanşir ABBASLI,
“Yeni Müsavat”
Ötən il Astanada biz ÇXR-in Sədri Si Cinpin ilə bəşəriyyətin ortaq taleyi cəmiyyətinin yaradılmasına kömək etmək səylərimizi bəyan etdik.
Bunu Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Çinin Sinxua agentliyinə müsahibəsində deyib.
"Biz sülh, inkişaf, bərabər hüquqlar, ədalət, demokratiya və azadlıq uğrunda, həmçinin hegemoniyaya və güc siyasətinə qarşı bəşəriyyətin ümumi dəyərlərinin təşviqi istiqamətində çıxış etdik. Bizim tərəfimizdən BMT-nin himayəsi altında beynəlxalq sistemin birgə dəstəklənməsi onun beynəlxalq məsələlərdə rolu, həqiqi çoxtərəflilik mövqeyi, həmçinin BMT Nizamnaməsi əsasında beynəlxalq hüquq, məqsəd və prinsiplərə əsaslanan dünya nizamının birgə dəstəklənməsi əzmi ifadə olundu", - dövlət başçısı əlavə edib.
"Mən artıq dedim ki, Qlobal Cənubun bir hissəsi kimi, biz həmişə onun maraqlarını müdafiə etmişik. Azərbaycan 2019-2023-cü illərdə BMT-dən sonra ikinci beynəlxalq təşkilat olan Qoşulmama Hərəkatının sədri olub. Planetin əhalisinin 80 faizi, dünya ÜDM-inin təxminən 50 faizi və məcmu beynəlxalq ticarət həcminin təqribən yarısı bu təşkilatın payına düşür. Qlobal Cənubun daha dayanıqlı, ədalətli və təhlükəsiz dünya nizamı qurulmasında iştirakı təbii prosesdir", - Prezident İlham Əliyev vurğulayıb.
Qırğızıstan Xarici İşlər Nazirliyi Rusiyanın Bişkekdəki səfiri Sergey Vakunovu ölkə vətəndaşlarının Moskvadakı Bodrost hamam kompleksində kütləvi saxlanması ilə bağlı çağırıb. “Rusiya tərəfinə hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən həyata keçirilən əməliyyatın, habelə vətəndaşlara qarşı güc tətbiqinin əsasları barədə məlumatların təqdim edilməsi və güc tətbiqinin əsassız olduğu halda, bu insidentlə bağlı Moskva hüquq-mühafizə orqanlarının nümayəndələrinə qarşı müvafiq tədbirlərin görülməsi xahişi ilə rəsmi nota verilib”, - XİN-dən bildiriblər. Məlumata görə, Moskva polisi aprelin 10-da axşam saatlarında əsasən Qırğızıstandan olan miqrantların üz tutduqları hamamda reyd keçirib. Həmin gün orada olan Qırğızıstan vətəndaşları bildiriblər ki, təhlükəsizlik qüvvələri onları izahat vermədən döyüblər.
Rusiyanın miqrant ovu ölkələrarası münasibətlərə necə təsir edəcək?
“Ağ Partiya” başqan yardımçısı Əhəd Məmmədli Bizimyol.info xəbər portalına açıqlamasında bildirib ki, yaşanan problemlərin ilk növbədə günahkarı qırğız dövlətidir: “Niyə Qırğız hökuməti? Çünki Qırğızıstan hakimiyyəti indiyə qədər öz ölkələrində normal şəkildə əhaliyə baxsaydı, onların Rusiyada ən aşağı səviyyəli işlərdə nə işləri vardı? Heç kim ora keyfinə görə getmir. Bu sualı Qırğızıstan dövləti özünə verməlidir ki, niyə mənim vətəndaşım başqa ölkədə pul qazanır, öz ölkəsində qazana bilmir. Niyə mən öz vətəndaşım üçün bu şəraiti qurmamışam? Əvvəl Qırğızıstan prezidenti Akayev idi. Ona diktator, “rusun adamı” deyirdilər. Sonra onu devirdilər. Beş ildən bir Qırğızıstanda inqilab oldu və Qırğızıstan avtoritar ölkədən banan ölkəsinə çevrildi. Həmin o deyilən, arzulanan o inkişaf etmiş Qırğızıstan yenə olmadı. Nə dəyişdi? Akayev dəyişdi, amma insanların sosial rifahı dəyişmədi. Yenə həminki Qırğızıstandır, bəlkə ondan da aşağı səviyyəyə düşdü. Ona görə birinci həm hökumətlər həmin dövlətlər özlərinə sual verməlidir ki, onların vətəndaşlarının başqa ölkədə nə işi var, Rusiya da onlarla belə davransın”.
Əhəd Məmmədli qeyd edib ki, əslində Qırğızıstan Rusiya ilə müttəfiq ölkədir və hər iki ölkə KTMT-nin, Avrasiya İttifaqının üzvüdürlər.
“Rusiyanın müttəfiqinə davranışları da göz önündədir. Qırğızıstan Ukrayna kimi rusa kəllə atıb. Ukraynanın vəziyyətinə düşsün demirəm, amma bir dövlət olaraq özünə sual verməlidir. Sanki yenə Sovetlər birliyi var, Moskva onların paytaxtıdır. Bu siyasət nə zamana qədər yürüdüləcək? Belə dövlətin gələcəyi necə ola bilər? Təkcə Qırğızıstan deyil, bir çox postkolonial ölkələr var. Məsələn; Fransanın koloniyasında olan ölkələr. Götürək Senqalı. Seneqal hələ indiyə qədər Fransadan tam müstəqilliyini bərpa edə bilməyib. Seneqalın müstəqillik elan edəndən indiyə qədər başqa ölkələrə ticarət partnyorluğu etməyə icazəsi yox idi. Ancaq Fransa ilə etməlidir. Bu gün müstəqil ölkədir. Amma ticarət, partnyor ancaq Fransa olmalıdır. Fransa o şərti qoymuşdu ki, bu şərti yerinə yetir, ancaq o zaman biz sizin müstəqilliyini elan edə bilərik. Yəni kağızda müstəqil, amma realda postkolonial dövlət olmağın mənası yoxdu. Qırğızıstan da 1991-ci ildə kağız üzərində müstəqil olub, yenə Rusiyanın təsiri altındadır”-deyən politoloq bildirib ki, Rusiya və Çin reallığını da qəbul etmək lazımdır.
“Hər bir ölkə orta gücə çevrilmək üçün çalışmalıdır. Azərbaycan çevrilə bildi. Rusiya Azərbaycanın vətəndaşları ilə belə rəftar edə bilərmi? Etsə, adekvat cavabını alar. Göründüyü kimi taciklərlə, qırğızlarla, özbəklərlə rahat rəftar edə bilirlər. Həmin dövlətlər özünə sual verməlidir ki, niyə onlarla belə davranılır. Onlar özlərində günah axtarmalıdırlar. Bilirsiniz ki, Qırğızıstan və Tacikistanla sərhəddə qanlı olay baş vermişdi. Hər ikisi KTMT-nin üzvüdür. Amma sərhəddə çatışma oldu və hər tərəfdə 100-dən çox itki oldu. Təsəvvür edin, NATO üzvləri bir-biri ilə çatışmaya girir. Müttəfiqlər bir-birinə güllə atarmı? Bu, necə müttəfiqlikdir? ABŞ hara baxır? Rusiya NATO-ya alternativ kimi KTMT-ni qurub. Amma KTMT-nin üzvləri bir-birinə güllə atırlar, yəni bu anormal ittifaqdır. İstər Rusiya-Qırğızıstan münasibətləri, istər Rusiya-Tacikistan münasibətləri, istərsə də Tacikistan-Qırğızıstan münasibətləri anormaldır. Yadınızdadırsa, Tacikistanın ölməz və əbədi prezidenti İmaməli Rəhman şikayət eləmişdi ki, "Rusiya niyə bizimlə belə davranır, belə yuxarıdan aşağı". Bu anormal münasibətlər, əslində müttəfiqlik deyil və bu imperiyanın öz müstəmləkəsi ilə davranışının davamıdır”-deyə Əhəd Məmmədli vurğulayıb.
“Sovet işğalı dönəmində Oljas Süleymanov, Çingiz Aytmatov kimi milli mübarizə, milli fikir adamları yetişdirən bir bölgənin aydını bütün geopolitik reallığa qarşı milli iradəni ifadə etməli idi”.
Bunu Yenicag.az-a açıqlamasında Milli Məclisin deputatı Tənzilə Rüstəmxanlı deyib.
Millət vəkili son günlər bir sıra türk dövlətlərinin Şimali Kipr Türk Respublikası ilə bağlı olan mövqelərinə münasibət bildirib.
T. Rüstəmxanlı xatırladıb ki, bir neçə gün öncə Özbəkistanın tarixi şəhərlərindən biri olan Səmərqənddə keçirilən “Avropa İttifaqı – Mərkəzi Asiya” sammitində qəbul edilən birgə bəyannamədə Mərkəzi Asiya ölkələrinin – Qazaxıstan, Özbəkistan, Türkmənistan, Tacikistan və Qırğızıstanın – Şimali Kipr Türk Respublikasını tanımayacaqlarını bildirməsi böyük təəssüf doğurdu:
“Zatən Mərkəzi Asiya ölkələrinin heç biri bu günə qədər Şimali Kipri rəsmən tanımamışdı. Yəni faktiki heç bir diplomatik vəziyyət dəyişmir. Amma bunu sənədlə təsdiqləmək türk Kipri, Türkiyə və bütövlükdə türk dünyası üçün diplomatik baxımdan arzuolunmaz bir hadisə idi. Hər bir türk üçün Şimali Kiprin tanınması məsələsi təkcə diplomatik deyil, həm də milli və ideoloji məsələdir. Bu kontekstdə Mərkəzi Asiyanın türk respublikalarının bu mövzuda susmaq əvəzinə açıq şəkildə yunan Kiprinin yanında olması qəbuledilməzdir”.
Müsahibimiz əmindir ki, Azərbaycan, təbii olaraq, Türkiyənin Şimali Kipr siyasətini dəstəkləyir və beynəlxalq platformalarda bu məsələdə susqunluq nümayiş etdirmir:
“Prezident İlham Əliyev bu məsələdə mövqeyi açıq və net şəkildə ifadə edib. Yeri gəlmişkən, dövlətimizin ifadə olunan bu milli qətiyyəti Türkiyə və Kiprdə böyük coşqun ilə alqışlanmaqla bərabər, həm də Azərbaycan adına hər birimizdə qürur hissi yaşatdı. Amma bu qürurla yanaşı Orta Asiya qardaşlarımız üçün üzüntü də var. Orta Asiya türk respublikalarının bu addımı atmasında Avropa İttifaqının, Rusiyanın, Çinin yoxsa İranın rolunun çox olduğunu demək çətindir. Amma reallıq odur ki, Türkiyənin Mərkəzi Asiya siyasətinə qarşı Fransa və Almaniyanın müdaxiləsi İran-Rusiya tandemi, Çin supergücü tərəfindən məmnunluqla qarşılanır. Çünki Türkiyənin türk dövlətlərini bir çətirdə birləşdirməsi Tehran, Moskva və Pekini elə Paris qədər narahat edir”.
Milli Məclisin deputatı hesab edir ki, bu baxımdan Orta Asiya qardaş dövlətlərinin bu təzyiqlərlə üz-üzə qaldığının və dövlət başçılarının müəyyən məcburiyyətləri başadüşüləndir:
“Amma bütün baş verənlərə bu ölkələrin aydınlarının susqunluğu heç cür qəbul oluna bilməz. Sovet işğalı dönəmində Oljas Süleymanov, Çingiz Aytmatov kimi milli mübarizə, milli fikir adamları yetişdirən bir bölgənin aydını bu gün susmamalı, bütün geopolitik reallığa qarşı milli iradəni ifadə etməli idi. Bir neçə gün sonra Türk Dövlət Təşkilatları Azərbaycanda toplanacaq. Yeni dünya siyasi nizamında türk faktoru, Anadoludan Uzaq Şərqə “Türk zolağı” iqtisadi və siyasi baxımdan qarşısıalınmaz bir gücdür. Dövlət böyüklərimiz “XXI əsr türk əsri olacaq!” fikrini gerçəyə çevirəcək. Amma bu prosesdə aydınlarımızın susqunluğunu nə tarix, nə də gələcək nəsillər bağışlamayacaq”.
Musavat.com-un növbəti həmsöhbəti Xalq artisti, 81 yaşlı aktrisamız Lətifə Əliyevadır.
-Lətifə xanım necəsiniz?
- Nə yaxşıyam, nə də pis. Evdar nənəyəm, qoca bir arvadam. Heç nə ilə əlaqəm yoxdur. Taleyimə baş əyib oturmuşam. İndi cavanların dövrüdür, canları sağ olsun. Qoy oynayıb yaratsınlar. Allah onların işlərini avand etsin. Mənim ürəyim heç nə istəmir. Uca rəbbimə sığınıb durmuşam, heç nədə gözüm yoxdur. Günümü efirlərə baxmaqla keçirirəm.
.jpg)
-81 yaş sizə nəyi verib, nəyi aldı?
- Həyatdır da. Nə verməlidir ki... Mən acgöz adam olmamışam.Allahın yaratdığına min şükür. Yaxşını da, pisi də, haqsızlığı da görmüşəm. Hamı necə mən də elə.
-Səhhətiniz nə yerdədir?
-Yaşlı adamam, ayaqlarım ağrayır. Başım gicəllənir, heç yerə çıxa bilmirəm. Mənim də taleyim budur. Balalarım, nəvələrim mənə qulluq edirlər. Nə var ona qane oluram. Fikirləşmirəm ki, televiziyalar məni niyə efirə dəvət etmirlər. Heç vaxt təmannam olmayıb. Payıma nə düşübsə, ona qane olmuşam.
.jpg)
-Sənət dostlarınız yada salırmı?
-Naibə Allahverdiyeva zəng edir. Hamısı mənimlə görüşmək istəyir, ancaq mən istəmirəm. Bir balaca əsəbiyəm, buna görə müalicə alıram. Allah sənət yoldaşlarım Nicat Kazımovun, Elşən Rüstəmovun, Nübar Novruzovanın direktorumuzun canını sağ etsin, onları çox sevirəm. İş yoldaşlarımdan çox razıyam, məni unutmurlar.
Nəvələrim də başımı qatır. Hamıs böyüyüb, ailə qurublar. Oğlan nəvəm yanımdadır. Uşaqlardan çox razıyam.
- Bəs tamaşada oynamağın xiffətini çəkmirsiniz?
- Əlbəttə, çəkirəm. Ayaqlarım ağrayır, sağalsam, yaşıma uyğun istənilən obrazı oynayaram. Ürəyimdə bunun xiffətini çəkirəm.
-1.jpg)
- Müalicə olunursunuz. Maddi baxımdan çətinlik çəkmirsiniz ki?
- Mən Prezidentin fərdi təqaüdçüsüyəm. O təqaüd olmasa, mən məhv olaram, müalicələrimi çatdırmaram. Bu yaxınlarda Zaur Baxşəliyevin təşkilatçılığı ilə reabilitasiya mərkəzində pulsuz müalicə aldım. Dizlərim əməliyyat olunmalıdır, amma qorxuram.
Şahanə Rəhimli,
Musavat.com
O, Azərbaycan kinosunun daha çox “Mustafa müəllim”i kimi yadda qalıb.
Hacı İsmayılov “Həm ziyarət, həm ticarət”, “Ad günü” kimi bir çox məşhur filmlərdə baş rol alıb.
TEREF Lent.az-ın Xalq artisti Hacı İsmayılovla müsahibəsini təqdim edir:
– Hacı müəllim, sənətə həvəsiniz necə yarandı?
– Hələ məktəb illərindən teatra həvəsim var idi. O vaxtı 2 gün mənə bayram olurdu: Biri idman dərsi olan günü, biri də bizi məktəbdən teatra aparanda. Əsasən, Gənc Tamaşaçılar Teatrına aparırdılar. İlk baxdığım tamaşa isə “Pavlik Morozov” idi. Pərdə açılanda səhnədən gələn qoxu mənə xoş gəlirdi. Sonradan bildim ki, dekorasiyalar yanmasın deyə, bir maye ilə sulayırdılar, onun qoxusu idi, ondan əlavə, səhnədəki aktrisaların ətri də vururdu.
4-cü sinifdə oxuyanda məktəbdə bir dram dərnəyi var idi. Rəhbəri Tofiq İsmayılov idi. İlk oynadığım rol isə Novruz Gəncəlinin “Gənc Ustalar” tamaşasında tənbəl obrazı olub. Maraqlı rol idi. Çox yaxşı alındı. O tamaşa məndə həvəs oyatdı. Ondan sonra “26-lar” Mədəniyyət sarayında bir uşaq, bir də böyüklər üçün dram dərnəyi varıydı. Bir müddət ora getdim, sonra Lütfü Məmmədbəyovun dram dərnəyinə qoşuldum. O dram dərnəyi sonra Xalq Teatrı oldu. Orada çox yaxşı tamaşalar oynanılırdı.
Yadıma gəlir, Cəfər Cabbarlının “Aydın”ı, Mir Cəlalın “Bir gəncin manifesti” səhnəyə qoyulmuşdu. O tamaşalar çox böyük ajiotajlar yaradırdı. Həmin dram dərnəyindən oynayanların çoxu sonradan Xalq Artistləri, sevilən sənətkarlar oldu.
Beləliklə, 1963-cü ildə Teatr İnstitutunun Kino və Dram fakültəsinə daxil oldum, bu, indiki Mədəniyyət və İncəsənət Universitetidir. 4 il oxudum, sonra bizi göndərdilər İrəvan şəhərinə. Azərbaycanın qədim yurdu İrəvanda teatr olub və o, fasilələrlə işləyib. Məkrli qonşularımız qoymayıblar o teatr inkişaf eləsin. 1967-ci ildə teatrı bərpa etmək üçün bizim kursun hamısını göndərdilər İrəvana. Cəfər Cabbarlının “Sevil” pyesini səhnəyə qoyduq. Onunla da İrəvan Teatrının bünövrəsi qoyuldu.
Daha sonra ailə vəziyyətimlə əlaqədar Bakıya gəlməli oldum. O vaxt danışığım daha yaxşı, nitqim daha səlis idi. Teatrlar İnstitutunun rektoru məni səhnə danışığı kafedrasına dəvət etdi. 1 il səhnə danışığından dərs demişəm. Mənim dərs dediklərimin çoxu indi Xalq Artistləridir.
– Məsələn, kimlər?
– İlham Namiq Kamal, Fuad Poladov Elxan Ağahüseynoğlu. Həmin vaxtlar Sumqayıt Dövlət Dram teatrı açıldı, oraya qəbul olundum. 1 il işlədim. Sonra Akademik Milli Dram Teatrına getdim. 1970-ci ildən bu günə qədər Akademik Milli Dram Teatrında aktyor kimi çalışıram.
– Son çəkilən filmləri, serialları izləyirsiz?
– Yox. Birincisi, vaxtım olmur. İkincisi, maraqsızdır. Adamı cəlb eləmir.
– Nə ilə bağlıdır bu?
– Peşəkarlar yoxdur. Mən “Ailəm var” serialına çəkilmişdim. Çox yaxşı serial idi, uzun müddət də getdi. Sonra 1-2 seriala dəvət etdilər, 5 seriya çəkildi və dayandı. Məlum oldu ki, peşəkar olmayan bir adam haradansa pul tapıb. Beyninə düşüb ki, film çəksin. Bu cür iki serial bağlandı. Ondan sonra ümumiyyətlə, həvəsim olmadı.
– İmtina elədiyiniz film olub?
– Xeyr, imtina eləməmişəm. Mənim aləmimdə, aktyor üçün kino daha vacibdir, nəinki serial. Kinonun bir ssenarisi olur. Serialı axşam yazıb səhər gətirirlər ki, çəkin. Kinonun haradan başlayıb hara getdiyini bilirsən. Kinoya dəvət alanda məmnuniyyətlə gedirəm. Son illərdə 2 filmə çəkilmişəm. Biri “Olimpiya”, digəri isə “Doğma torpaq” filmidir. Kinoda çəkiləndə aldığım ləzzəti serialda ala bilmirəm.
Çəkilən seriallara baxıram, biri danışanda digərini göstərirlər. Adi peşəkar texniki cəhətləri bilmirlər ki, heç olmasa danışanı göstərmək lazımdır. Aparatı qoyurlar və aktyorlara deyirlər ki, oynayın. Sən onun üz ifadəsini, gözlərindəki emosiyanı görmürsən. “Doğma torpaq” filminə dəvət edəndə adı diqqətimi çəkdi. Etiraz etmədim.
– Oynadığınız obrazlardan sizə ən doğma olanı hansıdır?
– Hamısı doğmadır, çünki onlara həyatımı vermişəm. Onları oynamamışam, yaşamışam. Hərdən “Ad günü” filmindən söz düşəndə deyirəm ki, mən ona çəkiləndə elə bilirdim, möcüzəli bir yuxuda idim, ayıldım ki, film çəkilib. Hamısı mənə əzizdir. “Ad günü” ilə “Həm ziyarət, həm ticarət”də oxşarlıq var. “Həm ziyarət, həm Ticarət” filminə çəkiləndə çətinliklər çox olub.
– Hansı çətinliklər?
– “Ad gün” iki hissədən ibarətdir: bir ad günü hekayəsi, ikincisi ezamiyyət. Orada yüküm az idi. Amma “Həm ziyarət, həm ticarət”də tam qapanmaq, yaşamaq lazım idi. Bu da aktyorda yorğunluq, sıxıntı yaradır.
– “Ad günü”dəki Mustafa ilə “Həm ziyarət, həm ticarət”in Mustafa müəllimi arasında necə paralel aparırsız?
– Eyni Mustafadır. “Ad günü”ndə Mustafa kənddən Bakıya gəlir. “Həm ziyarət, həm ticarət”də isə Bakıdan İstanbula gedir.
– Teatrla başlayıb sonra kinoya gəlmisiz. Sizə hansı yaxındır, teatr, ya kino?
– Uşaq vaxtı kinonu sevirdim. İçərişəhərdə anadan olduğuma görə, bir çox filmlərin çəkilişinə şahid olmuşam, məsələn, “O olmasın, bu olsun”. İlk dəfə meylim orada olub. Sonra dram dərnəyinə gedəndə artıq teatrı seçdim. Mən hərdən deyirəm ki, teatr həyatımdır, kino isə sevgim. Teatr kinoya nisbətən az imkanlara sahibdir. Teatr canlı bir orqanizmdir. Tamaşaçı ilə üz-üzə olursan, onu hiss edirsən. Kinoda isə nisbətən sərbəstlik var.
– Kinoda alınmayan bir səhnə dəfələrlə çəkilə bilir, teatrda belə bir şans yoxdur.
– Bəli, bir fraqment 10 dəfə çəkilə bilir. Hərdən fikirləşirəm ki, şansı gətirmiş adamam. Teatr aktyoru olmaq istəmişəm və olmuşam da. Teatr olmayanda isə kino olub. Kinoda oynadığım rolları teatrda oynamayacaqdım. İstəyərdim bütün aktyorlar həm kinonu, həm teatrı görsün, bu, aktyora çox təcrübə qatır.
– Elə aktyor və ya rejissor olub ki, sizin yaradıcılığınıza təsir etsin?
– Bəli, olub. Əvvəla, mənim çox yaxşı müəllimlərim olub. Qrup rəhbərim Xalq Artisti Məlik Dadaşov idi. Teatrda, kinoda bir çox rejissorlarla işləmişəm. Amma məni kəşf edən, tanıdıb tamaşaçı sevgisi gətirən Rasim Ocaqov olub. Rasim Ocaqova ömrüm boyu borclu olacam. O məni yetişdirdi, “Ad günü” və digər filmlərə çəkməklə ampulamı təyin etdi.
– Deyirlər, Rasim Ocaqovla işləmək çətin olub…
– Onunla işləmək çətin deyildi, Rasim Ocaqov çox məsuliyyətli və dəqiq adam idi. Xoşlamazdı ki, aktyor geciksin. Ad günü filminə çəkiləndə deyirdi ki, saat 7-də Kinostudiyada ol. Dediyi vaxtda gedib görürdüm ki, xadimələrdən başqa heç kim yoxdur. Saat 10-da qrimçi gəlib qrim edirdi. Saat 11-də Rasim müəllim gəlirdi və çəkilişə gedirdik. Çəkilişi uzatmağı xoşlamazdı. Hər çəkilişdən qabaq evdə kağızlarına hər şeyi qeyd edirdi. Artıq çəkilişə hazırlıqlı gəlirdi. Daha durub meydançada düşünmürdü ki, aktyor harada dayansın, kamera haradan çəksin. Aktyorlardan da bu məsuliyyəti tələb edirdi. Vay o gündən ki, aktyor çəkilişə geciksin. Onda onu cəzalandırırdı.
– Necə cəzalandırırdı?
– Çox qəribə. Bir dəfə çəkilişə gecikmişdim. “20 Yanvar” metrosu tərəfdə bir klinika var. Çəkiliş orada idi. Guya İstanbuldakı otelin vestibülü idi. Xeyli gecikmişdim. Gələ-gələ düşünürdüm ki, Rasim müəllim məni danlayacaq. Gəlib üzrxahlıq elədim. Dedi, eybi yox, gecikdin, gecikdin də. Soruşdu, pulun var? Düşündüm ki, pulun söhbətə nə dəxli? Dedim, bəli, var. Dedi, çıxart ikinci rejissora 10 manat ver. O vaxtı da 10 manat böyük pul idi. Pulu verdim, dedi, get indi qrimlən, geyin, çəkilişə hazırlaş. Fikrim qalmışdı orada ki, 10 manatı niyə aldı?
Düşündüm, yəqin, qaytarar. Sonra gördüm, yox ey, qaytarmadı. Çəkiliş bitdi, hamısı aparatları yığıb avtobusa minib getdilər. Təkcə qaldım çəkiliş meydançasında. Sən demə, həmin gün o qrupdan kiminsə ad günü imiş, onlar da doğum gününü qeyd etmək üçün pul yığıblar. 10 manat da məndən aldılar, amma aparmadılar. Baxın, bu cəza idi.
– Sovet dövründə çəkilən filmlər hələ də maraqla izlənir. İndi niyə o filmlərdən çəkilmir?
– Sovet dövründə çəkilən filmlər bir dərslikdir, sənət, peşəkarlıqdır. Onlar məktəb üzərində qurulmuşdu. İndi də o filmlərə baxanda ləzzət alıram. O filmlərlə indikiləri müqayisə etmək olmaz. Onları çəkənlər, aktyorlar peşəkarlar idi. Filmin əmələ gəlməsi üçün Azərbaycanfilm Kinostudiyası aktiv deyil. Filmlər çəkilmir. Bu da bizdən asılı olmayan şeylərdir. Yəqin ki, dövlət məşğul olacaq.
Oranın 2000-dən artıq işçisi var idi. İndi, bəlkə də, 20 nəfər var, ya yox. Orada pavilionlar, operatorlar, rejissorlar, güclü yaradıcılıq rəqabəti olurdu. Ona görə, il ərzində çəkilən 5-6 filmdən 2-3-ü maraqlı olurdu. İndi hərə bir tərəfdə film çəkir. Yaxşı filmlərin hamısı orada yaranıb.
– Özünüzü uzaq hesab elədiyiniz rol olub?
– Kinoda yox, amma teatrda olub. Düzdür, yaxşı oynamışam, amma ürəyimcə olmayıb. Teatr belədir ki, sənə nə versələr, oynamalısan. Məsələn, o vaxt “Sizi deyib gəlmişəm” tamaşasında cavan oğlan idim, amma yaşlı kişi rolu oynamışam. Ümumiyyətlə, aktyor gərək roldan imtina etməsin.
– İlhamla oynamaq önəmlidir, ya texnika ilə?
– Sözsüz ki, aktyorun texnikası olmalıdır. Cümlənin məntiqi vurğusu haradadır, cümləni kimə deyir, deyəndən sonra hara dönür? Bunlar çox önəmlidir. Kinoda göz qapağını bağlamaq belə böyük bir rol oynayır. İlk müəllimlərimdən biri Məlik Dadaşov olub. Cəfər Cabbarlının “1905-ci ildə” əsərini səhnələşdirəndə mən general qubernator rolunu oynayırdım. Onda çox şeyi bilmirdim, mətni götürüb danışırdım. Məlik Dadaşov dedi, dayan, elə deyil, sən bu cümləni gör kimə deyirsən? Sonra dayan gör o sənə nə cavab verir?
– Elə məqam olub ki, rejissorun demədiyi bir şeyi əlavə etmisiz, amma qəşəng alınıb deyə, qalıb.
– Bəli, olub. “Həm ziyarət, həm ticarət” filmində bir hissə var. Güzgünün qabağında danışdığım səhnə. Mustafa müəllim güzgünün qabağında məşq edir. O iri monoloqdur. İlk dəfə cəsarət edib Rasim Ocaqova dedim, gəl, bu monoloqu belə edək: kamera güzgüdən məni çəksin. Mən də kostyumda, saçları daranmış, səliqəli çıxış edirəm. Elə effekt yaranacaq ki, televiziyada çıxış edirəm. Sonra isə kamera yavaş-yavaş aşağı düşür və görünür ki, heç əynində şalvarı yoxdur.
– Elə həmin hissədə Mustafa müəllim bir lotereya lətifəsi danışır. Hətta bu yaxınlarda lotereya reklamında sizi gördüm. Özünüz heç lotereya oynamısız?
– O qədər… Sovet vaxtında 30 qəpiklik lotereya var idi. Ümumittifaq çərçivəsində idi. 2-3 ay sonra qəzetin axırıncı səhifəsində qaliblər çap olunurdu. Uduşlarda bütün məişət əşyaları var idi.
– Nəsə udmusuz?
– Bəli, “Riqondo mono” adlı bir radioqəbuledici udmuşam. Qiyməti də 141 manat idi. Onda bizdə radioqəbuledici yox idi. O vaxt udmaq olurdu. İndi çoxalıb, adam çaşıb qalır ki, hansını alsın. Amma bir dəfə də olsa, lotereya almaq lazımdır (gülür).
– Hansı filmə baxıb “bu obrazı oynamaq istəyərdim” demisiz?
– O vaxt bir film var idi. Etel Voyniçin “Ovod” əsəri. Ona baxandan sonra istəyirdim ki, “Ovod” obrazını oynayım. Hətta o vaxt “26-lar” dərnəyində o əsər səhnələşdirildi. Mənə isə “Ovod”u yox, başqa rolu verdilər. Həmin rol isə “Ovod”un tam əksi idi.
– Bu yaxınlarda bağınızı satışa qoymuşduz. Necə oldu, sata bildiz?
– Satdım, bəli. Mən özüm yayda istirahət eləməyin tərəfdarıyam. Yoldaşımın səhhətində problem oldu. Yeriməyində çətinlik yarandı deyə, satdım.