Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində növbəti analitik süjet hazırlanıb.

Oxu.Az xəbər verir ki, "Rusiya Zəngəzur dəhlizinin açılması üçün Ermənistana təzyiqlərini artıracaq" adlı süjetdə Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin Bakıya səfərinə, Moskvanın Ermənistanda və bölgədəki maraqlarına, geosiyasi mübarizənin regiona təsirinə və Zəngəzur dəhlizi ətrafında intriqaların kəskinləşməsinə dair məsələlərə toxunulub.

Bildirilib ki, indiki diplomatik mübarizə tarixi torpaqlarımız olan Qərbi Azərbaycan məsələsini aktuallaşdırır: "Çünki Zəngəzur dəhlizinin açılması tarixi torpaqlarımıza qayıdış strategiyasının əsas komponentlərindən biridir. Hazırda müşahidə edilən prosesləri nəqliyyat dəhlizləri üzərindəki mübarizə adlandırmaq mümkündür. Bu mübarizədə Zəngəzur dəhlizi açar mövqeyə malikdir. ABŞ Cənubi Qafqazdakı kommunikasiyanı Rusiya və Çinin iştirakı olmadan öz planına uyğun açarsa, Orta dəhlizi nəzarətə götürəcək və Moskva üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən Şimal-Cənub nəqliyyat layihəsinə problem yaradacaq. Rusiya önə çıxarsa, həm regiondankənar qüvvələri oyundan çıxaracaq, həm regionun kommunikasiyasında iştirak imkanı əldə edərək Orta dəhlizdə mövqelərini gücləndirəcək, həm də Şimal-Cənub layihəsinin işləkliyini təmin edəcək".

Qeyd olunub ki, pərdəarxası proseslərdə Zəngəzur dəhlizi ətrafında intriqalar kəskinləşib və Rusiya dəhlizin 2020-ci il 10 noyabr razılaşmasının 9-cu bəndinə uyğun, yəni Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin (FTX) iştirakı ilə açılmasında israrlıdır. Bunun üçün Ermənistana təzyiqlərini artıracaq. Ermənistanın təzyiqdən yayınmaq üçün iki istiqamətdə addım atacağı mümkün variantlardandır. Birincisi, İrandan dəstək istəyəcəklər. İkincisi, Qərbdən praktiki dəstək almağa çalışacaqlar. Bu, Qərb qüvvələrinin bölgədə yerləşdirilməsini sürətləndirə, hətta buna zəmin yaratmaq üçün Azərbaycanla sərhəddə təxribat hücumlarını genişləndirə bilər. Bu təxribatların məsuliyyəti Ermənistan və onu dəstəkləyən ölkələrin üzərinə düşür".

Sonda vurğulanıb ki, mümkün təxribatlar Azərbaycan Ordusunun hərəkətə keçməsi və şərti sərhədlərin tarixi torpaqlarımızın - Qərbi Azərbaycanın dərinliklərinə qədər irəli çəkilməsi ilə nəticələnə bilər: "Ermənistan təxribata əl atanda iki dəfə düşünməlidir".

Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi qədim torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulmasından, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri - qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, xaçdaşlar, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.

Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi "XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin", - fikrini əsas tutaraq Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.

Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.

Ətraflı süjetdə:

Xəbər verdiyimiz kimi, avqustun 28-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, birinci xanım Mehriban Əliyeva və qızları Leyla Əliyeva Bakıda “Sea Breeze” istirahət mərkəzinin ərazisində yaradılan LANDAU Məktəbinin və “The Grand” apart hotelinin açılışında iştirak ediblər.

Tribunainfo.az-ın məlumatına görə, “Agalarov Development” şirkətinin təsisçisi Emin Ağalarov Prezident və ailəsinin “Sea Breez”ə səfərini əks etdirən görüntülər paylaşıb.

“Mən həmişə deyirəm ki, mənim üçün “Sea Breeze”in inkişafı və təkmilləşdirilməsi doğma Azərbaycanın inkişafı ilə bərabərdir. Bu özünəməxsus tarix və mədəniyyətə malik, müasir və mütərəqqi və gözəl ölkədir.

Bizim üçün vacibdir ki, bütün aspektlərə əməl edək və öz layihəmizlə sakinlərin perspektivli gələcəyi, xoşbəxtliyi, sevinci və rifahına xidmət edək. Ölkəmizin Prezidentinə və Birinci vitse-prezidentinə, Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidentinə göstərdikləri etimada görə təşəkkür edirik”, – paylaşımda qeyd olunub.

NATO-nun baş katibi Yens Stoltenberq Kiyevin xahişi ilə Ukrayna-NATO Şurasının iclasını çağırır.
“Reuters“ xəbər verir ki, bu barədə Alyansın sözçüsü Farah Dahlallah bildirib.

Onun sözlərinə görə, iclas avqustun 28-də baş tutacaq.

“Görüş səfirlər səviyyəsində baş tutacaq. Ukraynanın müdafiə naziri Rustem Umerovun videobağlantı vasitəsilə Alyans üzvlərini döyüş meydanındakı vəziyyət, qüvvə və imkanlara dair prioritet ehtiyaclar barədə məlumatlandırması gözlənilir”, - Dahlallah vurğulayıb.

Qeyd olunur ki, Ukrayna-NATO Şurası ötən il Alyans ilə Kiyev arasında daha sıx koordinasiyanı təmin etmək üçün yaradılıb. Şuranın iclasında adətən NATO-ya üzv ölkələrin səfirləri və Ukrayna rəsmiləri iştirak edirlər.

Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentliyin rəhbəri Rafael Qrossi gələn həftə Kiyevə gedəcək.

O, bu barədə özü bildirib.

O qeyd edib ki, Kiyevə səfəri zamanı Vladimir Zelenski ilə görüşəcək.

facebook sharing buttontwitter sharing buttonpinterest sharing buttonemail sharing buttonsharethis sharing button

Biləsuvar Rayon İcra Hakimiyyəti ehtimal qiyməti 889 min 3 manat 74 qəpik olan 2 tender müsabiqəsi elan edib.
Yeniavaz.com xəbər verir ki, tender müsabiqələri Biləsuvar şəhəri ərazisində avtomobil yollarının əsaslı təmiri ilə bağlıdır.

Tender müsabiqələrində nəzərdə tutulan işlərdən biri dövlət büdcəsi hesabına (566 min 900 manat 32 qəpik), digəri isə büdcədənkənar vəsait hesabın (322 min 103 manat 42 qəpik) icra olunacaq.
Məlumat üçün bildirək ki, əsaslı təmir işlərinin görülməsi nəzərdə tutulan küçələrdən bəzilərində cəmi iki il əvvəl təmir işləri həyata keçirilib. Məsələn, tender müsabiqəsində göstərilir ki, şəhərin Süleyman Rəhimov küçəsində əsaslı təmir işləri görüləcək. Halbuki, 2022-ci ildə yerli xəbər saytlarının birində yayımlanan məlumatdan belə görünür ki, şəhərin Süleyman Rəhimov küçəsində təmir işləri həyata keçirilib.

Biləsuvar Rayon İcra Hakimiyyətinin rəsmi saytında yer alan məlumatda isə göstərilir ki, 2023-cü ildə şəhərin 23 küçəsində və 5 dalan hissəsində yolların yenidən qurulması, təmiri və asfaltlaşdırılması işləri həyata keçirilib.

ABŞ Konqresində Azərbaycana qarşı daha bir tədbir keçiriləcək.

Budəfəki tədbir barədə məlumatı Amerika Erməni Milli Komitəsi (ANCA) verib.

Belə ki, bəzi konqresmenlər və ictimai xadimlər sentyabrın 19-da Kapitolidə toplaşacaqlar.

Tədbirdə 2023-cü il sentyabrın 19-20-də antiterror əməliyyatından sonra Qarabağı könüllü tərk edən ermənilərin geri qaytarılması üçün proqram müzakirə olunacaq.

Qeyd edək ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh prosesində aktiv rol almağa çalışan ABŞ-nin bu addımı birmənalı qarşılanmayıb. Rəsmi Vaşinqton həm bir an əvvəl sülh müqaviləsinin imzalanmasını istədiyini bəyan edir, həm də ölkəmiz əleyhinə təxribatçı addımlar atır.

Ümumiyyətlə, ABŞ-nin məqsədi nədir?

Qərbi Kaspi Universitetinin professoru, politoloq Fikrət Sadıqov “Cebheinfo.az”-a açıqlamasıda bildirib ki, ABŞ-nin bu addımı açıq-aşkar təxribatdır:

“Onların əsas məqsədi Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanmasını əngəlləməkdir. Çünki rəsmi Vaşinqton yaranacaq vəziyyətdən yararlanaraq prosesləri idarə etmək istəyir.

Ermənilərin Qarabağa qaytarılması isə ancaq Azərbaycandan asılı olan məsələdir. Çünki Qarabağ Azərbaycan torpağıdır. ABŞ konqresmənlərinin bu məsələyə qarışmağa cəhd etməsi isə tamamilə absurddur. Onların bu məsələyə heç bir aidiyyəti yoxdur. Konqresdə bu məsələnin müzakirə olunması da heç nəyə təsir göstərməyəcək”.

Professor vurğulayıb ki, ermənilər vaxtilə könüllü şəkildə torpaqlarımızı tərk ediblər:

“Onları heç kim qovmayıb. Üstəlik, Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul edən istənilən erməni rahat şəkildə qayıdaraq digər vətəndaşlar kimi Konstitusiya normalarına uyğun yaşaya bilər. Buna da etirazımız yoxdur.

Lakin ABŞ konqresmənlərin bəziləri hələ də Qarabağı “erməni torpağı” adlandırırlar. Hərçənd ki, Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan belə Qarabağın Azərbaycanın tərkib hissəsi olduğunu etiraf edib. Amerikalılar isə hələ də belə hərəkətlər etməklə özlərini gülünc vəziyyətə salırlar. Onlar özlərini ermənilərin müdafiəçisi kimi qələmə verirlər.

Əslində, bu sözün tam mənasında həm insan hüquqlarının pozulması, həm digər dövlətin daxili işlərinə müdaxilə etmək, həm də Azərbaycanla Ermənistan arasındakı münasibətlərin normallaşmasına əngəl törətmək cəhdidir”.

Xarici İşlər Nazirliyi ABŞ-ı Ukrayna məsələsində ölkəni qaralamağı dayandırmağa çağırıb

“ABŞ Ukrayna məsələsi kontekstində birtərəfli sanksiyalar tətbiq etməyi və Çini ləkələmək siyasətini dayandırmalıdır”. AYNA xarici mediaya istinadən bildirir ki, bu sözləri Çin Xalq Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin Şimali Amerika və Okeaniya Departamentinin adı açıqlanmayan nümayəndəsi bildirib. Onun sözlərini Çin Mərkəzi Televiziyası yayıb.

Çin Xarici İşlər Nazirliyinin adı açıqlanmayan nümayəndəsi ABŞ-ın milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri Ceyk Sallivanın səfəri ərəfəsində Çinin Ukrayna məsələsində mövqeyinin açıq olduğunu bildirib.

Sözçü əlavə edib ki, ABŞ da ona təzyiq göstərməklə “ekstraterritorial yurisdiksiyadan istifadə etməyi və Çini ləkələməyi dayandırmalıdır”.

Çin rəsmisi digər məsələlərlə yanaşı, Çinin öz maraqlarını və qanuni hüquqlarını qorumaq üçün qətiyyətli tədbirlər görməyə davam edəcəyini vurğulayıb.

Azərbaycan Türk Dövlətləri Təşkilatının beynəlxalq güc mərkəzinə çevrilməsi istiqamətində fəaliyyətini intensivləşdirib.

Bildirək ki, avqustun 22-23-də Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyev Özbəkistana rəsmi səfər edib.

Səfər çərçivəsində Prezident İlham Əliyev və həmkarı Şövkət Mirzoyev arasında ikitərəfli görüş keçirilib. Görüşün sonunda Azərbaycan və Özbəkistan arasında müxtəli sahələrə aid bir sıra müqavilələr imzalanıb.

İmzalanan sənədlər arasında məhz “Azərbaycan Respublikası ilə Özbəkistan Respublikası arasında müttəfiqlik münasibətləri haqqında Müqavilə” xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu müqavilə ilə rəsmi olaraq Azərbaycan-Özbəkistan müttəfiqlik münasibətlərinin əsası qoyulub.

Xatırladaq ki, bundan əvvəl, yəni 2021-ci ilin iyunun 15-də Şuşada Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri İlham Əliyev ilə Rəcəb Tayyib Ərdoğan arasında Azərbaycan-Türkiyə strateji müttəfiqliyin əsasını qoyan müqavilə də imzalanıb. Artıq Azərbaycan Türkiyə ilə yanaşı Özbəkistanla da müttəfiq olub.

Maraqlıdır, Türkiyə və Özbəkistandan sonra Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkmənistanla da belə bir müqavilə imzalana bilərmi? Bütün türk dövlətləri ilə belə bir müqavilənin imzalanması Türk Dövlətləri Təşkilatının beynəlxalq güc mərkəzinə çevrilməsi baxımından nə dərəcədə əhəmiyyətlidir?

Məsələ ilə bağlı politoloq Oqtay Qasımov “Cebheinfo.az”-a şərhində qeyd edib ki, bu istiqamətdə müəyyən addımlar atılır:

“Azərbaycan ilə Özbəkistan arasında müttəfiqlik haqqında müqavilənin imzalanması xüsusi tarixi əhəmiyyət daşıyır. Bu müqavilə ilə Azərbaycan və Özbəkistan rəsmi qaydada müttəfiq ölkələr oldular.

Türkiyədən sonra Azərbaycan ilə Özbəkistan arasında belə bir müqavilənin imzalanması iki baxımdan önəmlidir. Birincisi, Azərbaycan türk dünyasında daha bir müttəfiq qazandı, ikincisi, belə bir müqavilələrin imzalanması Türk Dövlətləri Təşkilatını gələcək dünya nizamında qlobal aktora çevirəcək.

Bu cür münasibətlərin inkişafı türk ölkələri arasında siyasi və iqtisadi inteqrasiya prosesini sürətləndirəcək. Bu da ona gətirib çıxaracaq ki, təxminən 5 milyon kilometr əraziyə və 200 milyon insana, o cümlədən böyük strateji əhəmiyyət kəsb edən coğrafi mövqeyə, texniki imkanlara və enerji resurslarına malik olan türk dünyası qlobal miqyasda söz sahibinə çevriləcək.

Türkiyədən sonra Azərbaycanın Özbəkistanla müttəfiq olması onun göstəricisidir ki, Azərbaycanın xarici siyasətində türk ölkələri ilə münasibətlərin inkişafı və vahid türk dünyası konsepsiyası xüsusi prioritet təşkil edir.

Hesab edirəm ki, növbəti mərhələdə Qazaxıstanla da müttəfiqlik müqaviləsi imzalana bilər. Belə ki, Azərbaycan ilə Qazaxıstan arasında münasibətlər daha da yüksək səviyyədə inkişaf edir. Hər iki ölkə Türk Dövlətləri Təşkilatının əsas qurucularındandır.

Azərbaycan və Qazaxıstan çox ciddi məsələlər üzrə birgə layihələr həyata keçirirlər. Bu layihələr arasında Transxəzər qaz kəməri layihəsi üstünlük təşkil edir.

Azərbaycan, həmçinin Qırğızıstanla da yüksək səviyyəli münasibətlər qurub. Qırğızıstanla da belə bir müqavilənin imzalanması mümkündür.

Türkmənistan müəyyən qədər məsafəli diplomatik siyasət yürütsə də, Azərbaycanın Türkmənistanla da normal münasibətləri var.

Bildirim ki, Azərbaycan və Türkmənistan Xəzər dənizində “Dostluq” yatağını birgə istismar edirlər. Əgər Azərbaycan və Türkmənistan ikitərəfli münasibətləri daha da dərinləşdirərsə, hər iki ölkə arasında müttəfiqlik münasibətləri haqqında düşünmək olar”.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Özbəkistan Respublikasına dövlət səfəri başa çatıb.

"Report" xəbər verir ki, hər iki ölkənin Dövlət bayraqlarının dalğalandığı İslam Kərimov adına Daşkənd Beynəlxalq Hava Limanında dövlətimizin başçısının şərəfinə fəxri qarovul dəstəsi düzülmüşdü.

Prezident İlham Əliyevi və birinci xanım Mehriban Əliyevanı Özbəkistanın Baş naziri Abdulla Aripov və digər rəsmi şəxslər yola saldılar.

Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan cümə günü deyib ki, Ermənistan konstitusiyası Müstəqillik Bəyannaməsinə yalnız qismən istinad edir.

"1990-cı il Müstəqillik Bəyannaməsi tam olaraq Ermənistan Konstitusiyasına daxil edilməyib və bu iki sənədin məzmunu eyni deyil", - Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan avqustun 23-də Müstəqillik Bəyannaməsinin qəbulunun ildönümü ilə bağlı müraciətində bildirib.

Müstəqillik Bəyannaməsində Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi ilə bağlı müddəa yer alıb, Ermənistan Konstitusiyasında isə bu müddəya istinad var.

Azərbaycan bu istinaddan narazıdır və ərazi bütovüyünə iddia kimi qəbul edir və Ermənistanla arasında sülh bağlanmasına maneə kimi görür.
Nikol Paşinyan cümə günü deyib ki, müxtəlif şərhlərə baxmayaraq, bu o demək deyil ki, Müstəqillik Bəyannaməsinin "bütün məzmunu Ermənistan Respublikasının Konstitusiyasına daxil edilib və bu iki sənədin məzmunu eynidir”.

Baş nazir bəyannamənin 5-ci maddəsini misal çəkərək vurğulayıb ki, bu maddəyə əsasən ölkənin hərbi və təhlükəsizlik qüvvələri keçmiş Ali Şuraya tabe idi və bu, artıq belə deyil.

Daha əvvəl Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan ölkəsinin “xalq tərəfindən hazırlanacaq” yeni konstitusiyaya ehtiyacı olduğunu bildirib.

O bu sözləri iyulun 5-də Ermənistanın Konstitusiya Günü ilə bağlı müraciətində deyib.

Nikol Paşinyan ilk dəfə deyil ki, yeni Konstitusiyaya ehtiyac olduğunu dilə gətirir. O bunu hazırkı konstitusiyanın erməni xalqının öz arasında və qonşuları ilə yaşamaq qaydaları haqqında anlayışı əks etdirməməsi ilə əlaqələndirir.

Hazırkı Ermənistan konstitusiyası Azərbaycan-Ermənistan arasında sülh sazişinin imzalanması üçün də əngələ çevrilib. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev son çıxışlarında bunu açıq və qəti söyləyib: “Sülh sazişinin başlıca şərti Ermənistanın konstitusiyasının dəyişdirilməsidir. Çünki onun tərkibində Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları var və bu, baş verməyənə qədər sülh sazişi imzalanmayacaq”.

Ermənistan Konstitusiyasında Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi ilə bağlı müddəanın da yer aldığı Müstəqillik Bəyannaməsinə istinad var.

Eyni zamanda Ermənistanda da Azərbaycan Konstitusiyasını erməni ərazilərinə iddia mənbəyi kimi görürürlər.

Jurnalist Könül Şahin BBC Azərbaycanca üçün həm Azərbaycanda, həm Ermənistanda şərhçilərlə danışıb, onların bu iddialara münasibətini öyrənib.

Ermənistan konstitusiyasında Qarabağ müddəası
Konstitusiyada istinad edilən Ermənistan Respublikasının SSRİ-dən rəsmən müstəqilliyini elan edən Müstəqillik Bəyannaməsi 1990-cı il avqustun 23-də Ermənistan Ali Sovetinin birinci sessiyasında qəbul edilib.

12 bənddən ibarət olan bəyannamənin preamblasında Ermənistan SSR Ali Sovetinin və Dağlıq Qarabağ İcraiyyə Komitəsinin “Ermənistan SSR-in və Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin birləşdirilməsi haqqında” 1989-cu il 1 dekabr tarixli birgə qərarı əsasında müstəqil Ermənistan Respublikasının hüquqi çərçivəsi müəyyənləşdirililib.

Ermənistanda bir neçə dəfə Konstitusiya dəyişikliyi olsa da, Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi müddəasının yer aldığı Müstəqillik Bəyannamasinə istinad edilən maddələr dəyişdirilməyib.

1998-ci ildə Ermənistan Mərkəzi Seçki Komissiyası Robert Koçaryanın prezident seçkisindəki namizədliyini konstitusiyanın bu maddəsinə istinad edərək təsdiq etmişdi.

Ermənistan konstitusiyasına görə, prezident seçkilərində namizəd olmaq üçün Ermənistan vətəndaşı olmaq və son on ildə burda yaşamaq lazımdır. Koçaryan isə Qarabağda anadan olmuşdu və yalnız 1997-ci ildə Ermənistana köçmüşdü. Ona görə də o, prezidentliyə namizəd olmaq üçün bu iki şərtə uyğun deyildi.

Nikol Paşinyan bu ilin fevral ayının əvvəlində Ermənistan ictimai radiosunda çıxışı zamanı Müstəqillik Bəyannaməsini tənqid edib: “Əgər Ermənistanın dövlət siyasəti Müstəqillik Bəyannaməsinə, Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsinə əsaslanırsa, bizdə müharibə olacaq və heç vaxt sülh olmayacaq”.

Amma o, eyni zamanda başqa çıxışlarının birində vurğulayıb ki, Ermənistan konstitusiyası ölkənin daxili işidir və bu onlara hər hansı xarici öhdəliyi yerinə yetirməyə mane olmur.
“Azərbaycan dayanıqlı sülh istəyir”
BBC Azərbaycancaya danşan Beynəlxalq Böhran Qrupunun ( International Crisis Group) keçmiş əməkdaşı, siyasi şərhci Təbib Hüseynova görə, Azərbaycan gələcəkdə Ermənistanda hakimiyyət dəyişikliyindən və ya regionda siyasi-hərbi konyunkturanın dəyişməsindən asılı olmayan dayanıqlı sülh müqaviləsi istəyir.

Millət vəkili Rasim Musabəyov hesab edir ki, Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişi bu dəyişikliklər olmadan imzalanarsa, parlamentdə maneələrin ortaya çıxacağı qaçılmazdır:

“Sülh sazişi imzalandıqdan sonra sənəd təsdiq üçün parlamentə təqdim olunanda Paşinyana müxalif qüvvələr buna qarşı çıxacaq və konstitusiya məhkəməsindən sazişlə bağlı qərar verməsini tələb edəcəklər.

Heç də istisna olunmur ki, necə ki Türkiyə-Ermənistan protokolları ilə olduğu kimi, Konstutusiya Məhkəməsi yenə ikibaşlı qərar verəcəkdir.

Bir tərəfdən gələcəkdə yenə Azərbaycana qarşı ərazi iddiları ilə çıxış etməyə səbəb verəcək, digər tərəfdən isə bu müqavilənin təsdiqi üçün yaşıl ışıq yandıracaq. Azərbaycan üçün belə bir yanaşma məqbul deyil, ”- o, BBC Azərbaycancaya müsahibəsində qeyd edib.

“Konstitusiya dəyişikliyi tələbləri kənardan diktə edilmiş kimi görünəndə...”
Bəzi siyasi şərhçilər isə konstitusiya dəyişikliyi ilə bağlı tələblərin xaricdən gəlməsinin prosesə kömək etmədiyini düşünürlər.

BBC Azərbaycancaya danışan Britaniyalı jurnalist və siyasi şərhci Onnik James Krikoriana görə, Ermənistanda "revanşist qüvvələrin olmasına baxmayaraq" xalq Qarabağ və ətraf yeddi rayon üçün yenidən müharibə etmək istəməsə də, Bakının tələbi ilə konstutusiya dəyişikliyinə getməyi də qəbul etməz.

“Konstitusiya dəyişikliyi tələbləri kənardan diktə edilmiş kimi görünəndə bu kömək etmir. Amma münasibətləri normallaşdırmağa çalışdığınız ölkələrə qarşı, sözdə ərazi iddiaları, təbii ki, fayda vermir. İnsanlar bu cür dəyişiklikləri yalnız Bakının tələbi kimi görərlərsə, bunun əleyhinə səs verəcəklər. Hətta seçici passivliyi olarsa, bu, referendumun uğursuzluğa düçar olması demək olacaq", - Krikorian deyir.

Ermənistan konstitusiyasına görə, siyahıya alınmış seçicilərin (2021 ilində bu say 2.6 milyon nəfər idi ) ən az 25 faizi və qatılan seçicilərin 50 faizindən çoxu dəyişikliyin lehinə səs verməlidir. Bu o deməkdir ki, 650 mindən çox Ermənistan vətəndaşı konstitusiya dəyişikliyinə “hə” deməlidir.

Krikorian əlavə edir ki, Nikol Paşinyan 2018 -ci ildə hakimiyyətə gəldikdən sonra konstitusiyada dəyişikliklər etmək fikrində idi, lakin COVID pandemiyası və 2020-ci il Qarabağ müharibəsi buna mane oldu:

“Koçaryan və Sarkisyanın rəhbərliyi altında konstitusiyaya düzəlişlər etmək üçün keçirilən son iki referendum çox qüsurlu olub və buna görə də az adam buna bir sənəd kimi inanır. Paşinyan bunu dəyişdirmək və öz düzəlişlərini də əlavə etmək istəyir. O, artıq 2026-cı ilin sonuna qədər yeni konstitusiyanın hazırlanmasını tələb edib”.

Ermənistanda Azərbaycanın konstitusiya tələbləri necə qarşılanır?
Müxalif “Hayastan” alyansından bəzi millət vəkilləri yeni konstitusiya istəyən Paşinyanı Türkiyə və Azərbaycanın tələblərini yetirməkdə və “müasir erməni dövlətçiliyinin sütünlarını yıxmaqda” ittiham elədilər.

60-dan çox ictimai fəalın irəli sürdüyü “Hayakve" mülki qanunvericilik təşəbbüsü iyulun 5-də Konstitusiya günü bəyanatında Müstəqillik Bəyannaməsində Qarabağla bağlı maddənin çıxarılmasının qəbuledilməz olduğunu bildirib.

Onlar istənilən konstitusiya dəyişikliyinin və yeni konstitusiyanın qəbulunu “çevriliş” adlandırıblar və bildiriblər ki, bunun məqsədi müstəqil Ermənistan dövlətini aradan götürmək, Azərbaycan və Türkiyədən asılı dövlətə çevirməkdir.

“İstiqlal Bəyannaməsi konstitusiya sənədidir və Konstitusiyanın qəbulu üçün əsas olub. Müstəqillik Bəyannaməsinin prinsip və tələblərinə zidd olan Konstitusiya Ermənistanda qəbul edilə bilməz və mövcud ola bilməz”,- "Hayakve" bəyanatında qeyd edib.

BBC News Azərbaycancanın suallarını cavablandıran Ermənistanda hüquq müdafiəçisi Vardan Harutyunyana görə, ölkənin daxili qanunvericiliyi sülh sazişinin imzalanmasına maneə ola bilməz:

“Qarşılıqlı istək olarsa, əminəm ki, imzalanacaq, amma belə bir istək yoxdursa, hər zaman bəhanələr tapmaq olar.”- Harutyunyan deyir.

Onun sözlərinə görə Azərbaycanın bu tələbi Ermənistanda mənfi qarşılanır:

"Təbii ki, Ermənistanda belə tələblər mənfi reaksiya doğurur. Başqa cür ola bilməz. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu sənədlər başqa tarixi dövrdə, tamamilə fərqli şərtlərin mövcud olduğu bir zamanda qəbul edilib.

Ermənistan, təbii ki, bu gün yeni reallıqlardan çıxış etməli olacaq, lakin keçmişdə olan sənədləri redaktə etmək ağılsızlıqdır və Azərbaycandan belə tələblər gələndə qəbuledilməzdir. Biz sülh yolunda bir-birimizə kömək etməliyik, süni maneələr yaratmamalıyıq", - Vardan Harutyunyan qeyd edir.

Ermənistanda Azərbaycan konstitusiyasına irad
Azərbaycan Ermənistan konstitusiyasında ərazi bütövlüyünə iddianı qaldırarkən, Ermənistandan da oxşar tələblər irəli sürülüb.

Ermənistan parlamentinin sədri Alen Simonyan bəyan edib ki, Azərbaycan konstitusiyasında bəzi maddələr dəyişdirilməlidir.

Ermənistanı narahat edən odur ki, Azərbaycan öz konstitusiyasında özünü 1918-ci ildə yaranmş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin varisi elan edib.

BBC Azərbaycancaya danışan siyasi şərhci Vahram Atanesyana görə, Azərbaycan bu varislik prinsipinə görə, Ermənistanın suveren ərazisinin "bir hissəsinə iddia edir".

"Azərbaycan rəsmi və birmənalı şəkildə Azərbaycan SSR-in hüquqi varisi olduğunu bəyan etməli və Ermənistana qarşı güc tətbiq etmək hədələrindən əl çəkməlidir”,- Atanesyan deyir.

Siyasi şərhci Təbib Hüseynov isə bu fikirlə razı deyil və qeyd edir ki, Ermənistan Konstitusiyasında da müstəqil Ermənistanın 1918-ci ildəki respublikasının varisi olduğu göstərilib.

“Bu, unikal bir hal deyil və burada mübahisəli bir şey yoxdur. Məsələn, Rusiya 1991-ci ildə rəsmi olaraq, özünü SSRİ-nin hüquqi varisi kimi qəbul edib.

Bu, Rusiyanın bütün keçmiş ittifaq ölkələrinin ərazilərinə hüquqi iddia irəli sürməsi anlamına gəlmir. Latviya və Estoniya konstitusiyalarında 1918-ci ildə qurulmuş dövlətçiliyə istinadlar var.

Bu ölkələrin bəzi ərazilərinin sonradan Rusiyaya təhvil verilməsini nəzərə alsaq, Latviya və Estoniyanın konstitusiyalarında bu istinadların olması heç də Rusiyaya qarşı ərazi iddialarının olması mənasına gəlməyib", - Təbib Hüseynov deyir.

Azərbaycan və Ermənistan konstitusiya əngəlini necə həll edə bilərlər?
Yaxın aylarda Ermənistanda konstitusiyaya dəyişikliklərlə bağlı referendumun keçirilməsi mümkün görünməsə də, siyasi şərhçilər Azərbaycanla Ermənistan arasında müəyyən razılaşmaların ola biləcəyini düşünürlər.

Onnik James Krikoriana görə, əsas məsələ konstutusiya dəyişikliklərinin necə və nə zaman qüvvəyə minməsidir:

“Biz hələ bilmirik, Əliyev çərçivə və ya hərtərəfli saziş imzalamadan öncə dəyişikliklərimi nəzərdə tutur. Ola bilər ki o, sadəcə olaraq, yekun sənədə istinad edə bilər, yəni, vaxtı gələndə konstitusiyada dəyişiklik etmək öhdəliyi belə kifayət edə bilər”.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev sülh müqaviləsində əsas prinsiplər üzərində işin bir neçə aya yekunlaşa biləcəyini qeyd edib. Prezident bildirib ki, əsas prinsiplərlə bağlı razılıq əldə edilib, onların paraflanmasından sonra sülh müqaviləsi mətni üzərində işlər aparıla bilər.

Əsas prinsiplər ilə bağlı sənəd sülh müqaviləsi olmasa da, tərəflərin bu sənədin paraflanmasını qəbul etməsi sənəd üzərində dəyişiklik edilməyəcəyi mənasına gəlir.

BBC News Azərbaycancaya danışan hüquq müdafiəçisi Vardan Harutyunyana görə, Azərbaycan və Ermənistan gələcək nəsillər üçün sülh içində yaşanılacaq bir bölgə miras qoymaq istəyirlərsə, daxili qanunverciliyə baxmayaraq, sülh müqaviləsi imzalamalıdırlar. Onun fikrincə, daxili qanunvericilikdəki problemlər sonradan aradan qaldırıla bilər:

“Ermənistan və ya Azərbaycanın bu və ya digər sənədi qəbul etməsini gözləmək münaqişəyə son qoymamaq və onu dərinləşdirmək deməkdir.”- Vardan Harutyunyan deyir.

Jurnalist Onnik James Krikorianın fikrincə, Ermənistan xalqı hələ Azərbaycanın tələb etdiyi dəyişikliklərə hazır deyil, ona görə də kifayət qədər ictimai müzakirələr aparılmalıdır, həmçinin Ermənistanla Azərbaycan arasında dinamika yaxşılaşdırılmalıdır.