 |
|
|
Son vaxtlar sosial şəbəkələrdə bəzi həkimlər əməkhaqqının az olması, çox sayda xəstə qəbul etməsinə baxmayaraq, onun cüzi rəqəmlə hesablanması ilə bağlı fikirlər səsləndirirlər.
Bununla yanaşı bir müddət öncə İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi də ölkədə ixtisaslı həkimlərin sayını azalmasının səbəblərini açıqlayaraq bildirilmişdi ki, bu Azərbaycan Tibbi Universitetini bitirən həkimlərin ixtisas seçməsi ilə əlaqədardır.
Ancaq bəzi mütəxəssislər isə bu fikirlə razılaşmır, səbəbi Azərbaycan həkimlərinin yüksək maaş müqabilində xaricdə fəaliyyət göstərməsi ilə əlaqələndirirlər.
Doğurdanmı bu gün ölkədə həkimlərin qəbulu ilə bağlı gözlədikləri rəqəm tam əksinədir və ümumiyyətlə, əməkhaqqı necə hesablanır?
Dia.az-ın məlumatına görə, Azərbaycan Həkimləri İctimai Birliyinin sədr müavini Aydın Əliyev Cebhe.info-ya açıqlamasında bildirib ki, xaricdə təhsil alan gənclərimizin əksəriyyəti ölkəyə geri qayıtmır:
“Onlara hansı əməkhaqqı verirlər? Bir cərrah ayda 500 əməliyyat keçirməlidir ki, 3 min manat qazanmış olsun. Elə müayinə var ki, onunla bağlı həkimə 90 qəpik ödəniş hesablayırlar. Əsas maaşı verirlər, bonusların ödənişini aylarla uzadırlar. Bunlar hamısı faktlardır.
Sadəcə dövlət xəstəxanasında çalışan həkimlər bunları deməyə qorxurlar, çünki onları o zaman sıxışdırırlar. Bu gün rezidentlərə 350 manat maaş verilir. Almaniyada rezidenturaya qəbul olurlar, 2-3 min avro maaş və əlavə bonus alırlar. O həkim niyə buraya qayıdıb gəlir? O, ölkədə rezidenturanı qurtarıb tam fəaliyyətə başlayanda 10 min manat əməkhaqqı alacaq. Sağlam rəqabət şəraiti yaratmalıyıq ki, onlar burada qalsınlar".
Məsələ ilə bağlı İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyindən verilən məlumata görə, səhiyyə işçilərinin əməkhaqları “Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyi” publik hüquqi şəxsin tabeliyindəki tibb müəssisələrində çalışan səhiyyə işçilərinin əməyinin ödənilməsi Qaydası” ilə müəyyən edilir:
"Bu Qaydaya əsasən səhiyyə işçisinin əməkhaqqına bunlardaxildir: tutduğu vəzifədən, stajından və xidməti fəaliyyətinin qiymətləndirilməsindən asılı olaraq müəyyən edilən vəzifə (tarif) maaşı; əmək şəraitinə görə ödənilən əlavələr; həvəsləndirici əlavələr; Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsində, normativ hüquqi aktlarında, habelə Agentliyin qərar və əmrlərində nəzərdə tutulmuş digər ödənişlər.
Bu ödənişlərə sağlamlıq üçün təhlükəli və ağır olan əmək şəraitinə görə əlavə, ixtisas dərəcəsinə görə əlavə, fasiləsiz əmək stajına görə əlavə, gecə vaxtı yerinə yetirilən işə görə əlavə, əmək şəraitinin xüsusiyyətlərinə görə əlavə və işin mürəkkəbliyinə, gərginliyinə, yüksək keyfiyyətinə və əməkdə yüksək nəticələrə görə əlavə və digərləri daxildir.
Həkimlərin vəzifə öhdəliklərinin xarakterindən və müvafiq həkim ixtisası (vəzifəsi) üzrə pasiyent müraciətinin qeydiyyatı xüsusiyyətlərindən asılı olaraq həkimlərə həvəsləndirici əlavələr sabit aylıq həvəsləndirici əlavələr və ya işin nəticələrinə görə aylıq həvəsləndirici əlavələr şəklində verilir.
Əlavə olaraq bildirək ki, həkimlərin göstərdikləri tibbi xidmətlərin ölçülməsi və dəyərləndirilməsi məqsədilə həkimlərə işin nəticələrinə görə verilən aylıq həvəsləndirici əlavələr həkim ixtisasları üzrə və fəaliyyət növü üzrə tətbiq edilən tarifin qaydada əksini tapmış faizi həcmində müəyyən edilir.
Ambulator fəaliyyət üzrə həkim üçün iş günü həddi 35 nəfər sığortaolunandan yuxarı olmamaq şərtilə, həkim müayinəsinin (ixtisaslı həkim baxışı) aparılması xidmətinə görə tətbiq edilən tarifin 8%-i həcmində aylıq həvəsləndirici əlavələr hesablanır.
Qeyd edirik ki, optimal iş yükünü və iş saatlarını nəzərə alaraq işin nəticələrinə görə aylıq həvəsləndirici əlavərin ödənilməsi ilə əlaqədar tibbi xidmətlərin yuxarı kəmiyyət həddi müəyyənləşdirilir və yuxarı kəmiyyət həddini aşaraq göstərilən tibbi xidmətlərə görə əlavələr ödənilmir”.
Afrikanın cənub və şərqindəki 11 ölkədə ölümlə müşayiət olunan vəba xəstəliyinə yoluxanların sayında sürətli artım müşahidə edilir.
"Report" “Sinxua” agentliyinə istinadla xəbər verir ki, bu barədə BMT-nin Uşaq Fondunun (UNICEF) Şərqi və Cənubi Afrikadakı regional ofisinin rəhbərinin müavini Lieke van de Vil bildirib.
UNICEF rəsmisinin sözlərinə görə, 67 822 nəfərdə yoluxma qeydə alınıb, xəstəlikdən 1 788 nəfər dünyasını dəyişib.
O, qeyd edib ki, vəba yayılan ölkələrə 150 milyon ABŞ dolları ayrılmalıdır.
Hazırkı vəba epidemiyası 2022-ci ilin yazında Afrikanın cənubunda başlayıb. Cənubi Afrikanın SABC radiostansiyasının məlumatına görə, onun episentri Malavinin cənubunda yerləşir.
ABŞ Konqresinin Nümayəndələr Palatası COVID-19-un mənşəyi ilə bağlı məlumatların məxfiliyinin açılması təklifini yekdilliklə dəstəkləyib.
Bu barədə Associated Press məlumat yayıb.
Müvafiq qanun layihəsini 419 deputat bəyənib.
Hazırda sənəd ABŞ prezidenti Cozef Bayden tərəfindən təsdiq olunmalıdır.
Bundan əvvəl ABŞ Senatı qanun layihəsini qəbul edib.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının hesabatında qeyd edilib ki, COVID-19-un ortaya çıxması üçün ən çox ehtimal olunan ssenari xəstəliyin yarasalardan başqa bir heyvana keçməsi və sonradan insanlara yoluxmasıdır.
Xatırladaq ki, koronavirus 2019-cu ilin dekabrında Çinin Uhan şəhərində yayılmağa başlayıb. Çin həmin ilin sonunda Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatını (ÜST) ölkədə naməlum virusun yayılması barədə məlumatlandırıb. ÜST 2020-ci il fevralın 11-də infeksiyanın adını COVID-19 qoyub, 1 ay sonra - martın 11-də isə koronavirusun yayılmasını pandemiya elan edib.
İran istixana və kükürd qazları istehsalına görə dünyanın ilk 10 ölkəsindən biri hesab edilir.
Sozcu.az xəbər verir ki, bunu İranın təbii sərvətlər və ətraf mühit üzrə eksperti Mustafa Nuri deyib.
"İqlim dəyişikliyi konvensiyasına üzv olan İran öz ekoloji vəziyyətini tənzimləmək üçün tədbirlər görməyə borcludur", - ekspert qeyd edib.
Bir neçə gün öncə Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Nüvə və Radioloji Fəaliyyətin Tənzimlənməsi üzrə Dövlət Agentliyi tərəfindən paytaxt xəstəxanalarında monitorinqlər keçirilib. Monitorinq çərçivəsində sözügedən qurum səlahiyyətləri çərçivəsində ölkədə nüvə və radioloji təhlükəsizliyin təmin olunması məqsədilə səhiyyə müəssisələrinə baxış keçirib. İonlaşdırıcı şüa mənbələri hesab edilən qurğuların mövcud olduğu tibb müəssisələrində nəzarət-yoxlama tədbirləri zamanı onların bir çoxunda icazəsiz fəaliyyət göstərən rentgen otaqları bağlanıb.
Respublikada və paytaxt ərazisində fəaliyyət göstərən tibb müəssisələrinin sayı kifayət qədər çoxdur. Bəs digər poliklinika və xəstəxanalarda radiasiya təhlükəsizliyi tələbləri normativlərə uyğun həyata keçirilibmi? Ümumiyyətlə, nöqsanlar aşkarlanan və rentgen müayinəsi göstərilən müəssisələrə müraciət edən pasiyentlər, eləcə də tibb personalının məruz qaldığı şüalanma onların sağlamlıqlarına nə kimi ziyan vurub? Bu şüaların fəsadları nələrdir?
TEREF.AZ-ın məlumatına görə, məsələ ilə bağlı deputat Rəşad Mahmudov Oxu.Az-a açıqlamasında bildirib ki, FHN ilə Bakı Baş Səhiyyə Mərkəzi tərəfindən keçirilən monitorinqlər çərçivəsində bir sıra tibb müəssisəsində rentgen müayinə kabinetlərinin standartlara cavab vermədiyi üçün bağlanması müsbət haldır:
“Normativ qaydalara uyğun olmayan rentgen otaqlarının mövcudluğu ionlaşdırıcı rentgen şüalarının ətrafa yayılmasına və insanlara mənfi təsir etməsinə zəmin yaradır. Bu kimi müəssisələrin qısa müddətdə aşkarlanması və potensial təhlükənin qarşısının alınması yaxşı haldır. Ümid edək ki, həmin müəssisələr yol verilən nöqsanları qısa müddətdə standartlara uyğunlaşdırıb, yenidən fəaliyyətə başlaya bilərlər.
Bu kimi nöqsanlar səbəbindən bu günə qədər, bəlkə də, ziyan görənlər arasında tibb işçilərini xüsusi vurğulamaq istəyirəm. Gündəlik hər hansı müayinə zamanı rentgen kabinetlərinə müraciət edən insanlar bir o qədər də təhlükə ilə üz-üzə qalmırlar. Çünki tibb müəssisələrindəki rentgen aparatlarının ətrafa yaydığı bir günlük şüa dozaları o qədər də güclü deyil. Amma gecə-gündüz eyni ortamda xidmət aparan tibb işçiləri bu şüaların ziyanlarına açıq şəkildə məruz qalırlar. Hətta onu deyim ki, miqdardan artıq rentgen şüaları xərçəng xəstəliyinin yaranmasının ən birinci səbəblərindən biridir və bu, sübuta ehtiyacı olmayan həqiqətdir”.
R.Mahmudov onu da qeyd edib ki, aidiyyəti qurumlar monitorinqləri davam etdirməlidir:
“Şüalarla bağlı zərər tək poliklinikalarda olan rentgen müayinəsinə deyil, həm də kompüter tomoqrafiyası, angioqrafiya, mammoqrafiya kimi müayinələrdə istifadə edilən cihazlarla işləyən şəxslərə də aiddir. Bu yerlərdə işləyənlər xüsusi qurğuşundan hazırlanan geyimlərdən istifadə edirlər. Həmin geyimlərin üzərində tibbi heyətin günlük, aylıq aldığı zərərli şüanın miqdarını ölçən cihaz isə mütləq olmalıdır. Həmin şüanın miqdarına görə müəyyən edilir ki, həmin tibb işçisi təhlükə səviyyəsini keçib, ya yox. Belə olan halda, dünya təcrübəsinə görə, o tibb işçilərinə əlavə məzuniyyətlər verilir, eləcə də həmin sektorlarda çalışan tibb işçiləri daha erkən yaşda təqaüdə çıxırlar.
Düşünürəm ki, bu monitorinqlər mütəmadi aparılmalıdır, aşkarlanan cihazların isə dərhal möhürlənməsi insanlığa yönələn bir addımdır. O ki qaldı həmin müəssisələrə müraciət edən şəxslərin həmin xidmətlərdən keçici bir müddət yararlana bilməməsinə, bu, əslində, onların xeyrinə atılan addımdır. Belə ki, tibb sənətinin tətbiqində birinci məqsəd zərər verməməkdir. Fayda vermək isə ondan sonra gəlir”.
Yanmış və ötmüş yeməklər qəbul etmək xərçəng şişi əmələ gətirə bilər.
“Medicina” xəbər verir ki, həkim – dietoloq Yelena Solomatinanın sözlərinə görə, yanmış və ötmüş yeməklər qəti qadağandır.
Məsələn, tavada kartof qızardarkən yanmış kartof onkoloji prosesləri tətikləyir deyə bilərik.
Solomatina fikirlərinə belə aydınlıq gətirdi ki, qızartma prosesində poliaromatik karbohidrogenlər ayrılır. Bu birləşmələr hüceyrələrin bütövlüyünü poza və şiş prosesinin inkişafına səbəb ola bilər. Qızardılmış kartofda əmələ gələn eyni qəhvəyi qabığın tərkibində kanserogen akrilamid var.
Həm də yanmış və çox qızarmış qidalar daha tez qocalmaya və qırışların çoxalmasına səbəb olur. Ona görə də ətin, kartofun yanmış, çox qızarmış hissəsini yeməyin.
Son zamanlar İran məktəblərində uşaqların zəhərlənməsi halları daha tez-tez baş verir – ölkənin 25 vilayətindəki 230 məktəbin şagirdlərində zəhərlənmə əlamətləri qeydə alınıb.
Bunu Parlamentin Məktəblərdəki Kütləvi Zəhərlənmələrin Araşdırılması Komissiyasının üzvü Məhəmməd Həsən Əsfari deyib. Noyabr ayında Qum şəhərində 18 qızın xəsarət aldığı gündən dünənə qədərki statistika göstərir ki, 5 mindən çox məktəbli – oğlan və qızlar zəhərlənmənin qurbanı olub… Üstəlik, qızlar arasında bu göstərici daha yüksəkdir.
Vəziyyət o qədər qorxuludur ki, ölkə prezidenti İbrahim Rəisinin göstərişi ilə İran hakimiyyəti araşdırma aparmaq üçün işçi qrupu yaradıb, onun işində təhlükəsizlik və hüquq-mühafizə orqanları və ölkənin Səhiyyə Nazirliyinin nümayəndələri iştirak edəcək. Amma zəhərlənmələrin səbəblərində ciddi fikir ayrılıqları var: Səhiyyə Nazirliyinin rəsmiləri hesab edir ki, bir sıra zəhərlənmələr “xarici qüvvələr tərəfindən təşkil edilmiş qəsdən törədilən aksiya ola bilər”.
Parlamentarilər azot zəhərlənməsindən danışır, media isə bibər qazından və yanacaq tankerlərinin tüstülərindən çıxan qazdan danışırlar. Üstəlik, qəribə də olsa, məktəb yeməkxanalarında keyfiyyətsiz yemək versiyaları yoxdur.
"Qəhvə içmək ənənəsi məndə illərdir var. Gün ərzində bir fincan içirəm. Qəhvənin tibbi baxımdan insana enerji verdiyi iddia edilir. Mən və bir çox iş adamları üçün səhər qəhvəsi ritualdır. Günümüz olduqca sürətli və dolu keçdiyinə görə özümüzlə və fikirlərimizlə baş-başa qalmağa zaman olmur. Mənim üçün səhər qəhvəsi özümlə zaman keçirmə şansıdır. Qəhvə içmədiyim gün düşünürəm ki, özümə zaman ayırmamışam, sakitcə planlarımı düşünməmişəm. Bir gözəl fikir var: "Səhər qəhvənizə keçmişin xatirələrini deyil, gələcək ümidlərinizin şəkərini daxil edin".
Bu sözləri "Kaspi" qəzetinə günə hər zaman bir fincan qəhvə ilə başlayan peşəkar idarəçi və biznes məsləhətçisi Fəxri Ağayev dedi.
F.Ağayevdə illərdir bu ənənə var. Amma ölkəmizdə qəhvə sevgisi yeni olanlar daha çoxdur. Qəhvə içənlərin sayı günü-gündən artır, bunun sayəsində son 2-3 ildə şəhərdəki "kofeşop"ların sayının da çoxaldığını müşahidə edirik.
"Kofeşop" sahibi Emil Kərimov deyir ki, gənc nəslin qəhvəyə marağı olduğu üçün bu içki növünə tələb get-gedə artır:
"Qəhvə içənlərin 90 faizdən çoxu 30-35 yaşdan aşağı şəxslərdir. Ondan yuxarı şəxslər çox azdır. Bir səbəb budur ki, gənclər qəhvəni sevirlər. Digər tərəfdən, zamanla qəhvə mədəniyyəti ölkəmizdə inkişaf edir. Böyük "kofeşop"ların bu sahənin genişlənməsində rolu oldu. Eyni zamanda, karantin dövründə "take away" (al-götür) yerlərindən alış-veriş artdı. Restoranlar bağlı idi, adamlar ayaq üstü yeyə, içə biləcəkləri qidaları alırdılar. Həmin dövrdə "kofeşop"lar da artdı".
Barista (qəhvə hazırlayan) Pərvin Dunayoğlu deyir ki, əvvəllər də Azərbaycanda qəhvə içənlər var idi, amma indiki qədər deyildi:
"2018-ci ildən sonra bizdə geniş yayıldı. Arada pandemiya oldu, 2021-2022-ci illərdə çox sürətləndi. Hələ də davam edir. "Kofeşop" arzusu olanlar fəaliyyətə keçməyə başlayıblar. Kiçik "kofeşop" açmağa maraq göstərənlərin, barista olmaq istəyənlərin sayı da artıb".
P.Dunayoğlu bildirdi ki, qəhvə ilə tanışlıq yarandıqca bu içkiyə maraq da artdı:
"Bir şəxs qəhvənin dadına baxır, bir neçə dəfə içəndən sonra davamlı istifadə etməyə başlayır. Alışqanlıq sadə qəhvə içməkdən zövq alanlarda daha çox olur. Əgər acı qəhvədən zövq alırsa, davamlı içir. Ancaq südlü qəhvələrə süd, sirop, şəkər vurulur, qəhvənin təbii dadı azalır".
Barista yeni yaranan ənənə olduğu üçün bizdə acı deyil, südlü qəhvənin daha çox içildiyini də dedi:
"Südlü qəhvələr – "Kapuçino", "Latte" daha çox istifadə olunur. "Espresso", "Americano" sadə qəhvə olduğu üçün çox az içilir. Çünki qəhvə bizim ölkədə indi-indi geniş yayılır, insanlar hələ acı qəhvələrə o qədər də öyrəşməyiblər. Südlü qəhvələri test edirlər, dadına baxırlar. Belə davam edənləri daha çoxdur".
Qəhvəni görüntü üçün içənlərin daha çox olması ilə bağlı fikir də səsləndirilir. P.Dunayoğlu bununla razılaşmır:
"Görüntü üçün olsa, adam arada-sırada bir dəfə içər. Davamı, gündəlik içənlər çoxalıb. Qəhvə qiymətləri 6-7-8 manatdır. Elə müştəri olur ki, gün ərzində 2-3 dəfə alır. Qiymət baxımından da görüntü üçün içdiklərini demək olmaz".
Hətta bəzən gün ərzində 3-4 fincan və daha çox qəhvə içənlərə də rast gəlirik. Çayla bağlı deyimlərdə "3-ü bəsdir" deyirik. Bəs qəhvənin neçəsinə "bəs" deməliyik?
Şövkət İsmayılzadə qəhvə həvəskarlarındandır. Deyir ki, bir müddət çox içdiyi üçün sağlamlığında problem də yaranıb:
"Son 3 ildir ki, gündəlik qəhvə içirəm. Həm dadı xoşuma gəlir, həm də günə gümrah başlamaq üçün yaxşıdır. Sadəcə, bir müddət daha çox içdim. Günə 3-4 fincan olurdu. Ürək döyüntülərim artdı, həkim qəhvəni qadağan etdi. 2 həftə fasilə verdim, sonra yenidən başladım. İndi çox içməməyə çalışıram. Gündə 1, maksimum 2 fincan kifayət edir. Gündəlik çox su içirəm ki, bədənimdəki kofeini atsın".
Diyetoloq Turxan Baratzadə bildirdi ki, normal miqdarda qəbul edəndə, qəhvə zehni açır, oyanıqlığı, enerjini artırır, alzheimerə qarşı faydalıdır, yağ yandırmağa köməyi olur. Ancaq normanın keçilməsi asılılıq yaradır:
"Qəhvəyə orqanizmə nə qədər kofein qəbul edilməsi kimi yanaşaq. Gün ərzində 300 milliqram kofein normaldır. Dəmindən asılı olaraq 1 stəkan çayda kofeinin miqdarı 40-80 qramdır. Qəhvədə isə təxminən 100 milliqram. Ancaq gündə 700 milliqramın üzərindədirsə, artıq asılılıq səviyyəsidir".
T.Baratzadənin sözlərinə görə, bir adam "qəhvə içmədən oyana bilmirəm" deyirsə, deməli, qəhvə asılılığı yaranıb. Bu adamlar gün ərzində boş vaxtlarını kofeinli içkilərlə doldurmağa başlayırlar. Asılılıq isə siqaret çəkən insanlarda daha tez yaranır:
"Orqanizmdə nikotinlə birləşən kofeinin asılılıq yaratma ehtimalı daha yüksəkdir".
Diyetoloq bildirdi ki, qəhvənin gündəlik normadan artıq içilməsi orqanizm üçün zərərli ola bilir:
"Davamlı çox içirsiniz, sonra içməyəndə, bu zaman baş ağrısı, yuxululuq, yuxusuzluq, əsnəmə, motivasiya əskikliyi, halsızlıq, əsəbilik, düşünmədə yavaşıma və s. olur. Bu da işə təsir edir. Adam qəhvə içməsə, işləyə bilmir. Gündəlik normadan çox qəbul edilirsə, asılılıq çoxdursa, bu, insanda xəstəliklər də yarada bilir. Kalsium əskikliyi, ürək ritmi pozğunluqları, qanda şəkərin və xolesterinin yüksəlməsi, mədə xorası riski, depressiya kimi xəstəliklərə də səbəb olur".
T.Baratzadə qeyd etdi ki, qəhvə asılılıqdan qurtulmaq üçün ən yaxşı vasitə bitki çayları və su qəbuludur.
Qısası, qəhvə gözəldir, amma normasında. Bu halda faydasını görərik, nəinki zərərini.
“Həkimlərin əlini kəssən də, yazmaz ki, adam nədən zəhərlənib”.
Bu sözləri Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri sədri Eyyub Hüseynov deyib.
O qeyd edib ki, 26 ildir zəhərlənmədən əlil olan insanlara kompensasiyanın verilməsinə nail ola bilməyiblər.
Daha ətraflı Baku TV-nin süjetində: