Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan və Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin (ŞKTC) xarici işlər naziri Tahsin Ərtoğruloğlunun oktyabrın 4-də keçirdikləri görüşdən sonra keçirdiyi birgə mətbuat konfransı Kiprdə yeni dövrlə bağlı mühüm ipucları vermək baxımından çox əhəmiyyətli olub.
Bizimyol.info xəbər verir ki, Türkiyə mətbuatının verdiyi məlumata görə, Prof. Dr. Hüseyn İşıqsal Xarici İşlər Naziri Hakan Fidan ilə ŞKTC Xarici İşlər Naziri Tahsin Ərtoğruloğlu arasında keçirilən görüşdə müzakirə olunan məsələlər və təkliflər barədə yazıb.

Problemin əsl mənbəyi

Hakan Fidanın sözlərinə görə, son dərəcə məhsuldar keçən görüşdə Kipr türklərinin beynəlxalq aləmdə statusunun necə olacağı və iki ölkə arasında əməkdaşlığın Kıbrıs türklərinin sosial-iqtisadi inkişafı üçün daha institusional hala gətirilməsi müzakirə edilib.

Əslində bu iki məsələnin bir-biri ilə birbaşa əlaqəli olduğunu rahatlıqla deyə bilərik. ŞKTC Xarici İşlər Naziri Tahsin Ərtoğruloğlunun dediyi kimi, Kipr məsələsinin əsas səbəbi qurucu ortağı olduqları 1960-cı ildə Kıbrıs türklərini silah gücü ilə qovduğu Rum tərəfinə hələ də beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən əslində artıq mövcud olmayan "Kipr Respublikası" kimi bir dövlət kimi rəftar edilməsidir. Bu ədalətsiz və qeyri-qanuni rəftar Kiprdəki status-kvonun əsas qoruyucusu və ən böyük himayədarıdır.

İllərdir ədalətsiz təcrid və embarqolar altında qalan Kipr türklərinin siyasi çıxılmaz vəziyyətdən asılı olmayaraq gücləndirilməsi həm adadakı varlıqlarını qalıcı edəcək, həm də ŞKTC Prezident Ersin Tatarın irəli sürdüyü suveren bərabərlik və bərabər beynəlxalq statusa əsaslanan yeni siyasəti gücləndirəcək. Bu baxımdan son vaxtlar iki ölkə arasında əməkdaşlıq, xüsusən də iki ölkə arasında elektrik enerjisinin birləşdirilməsi layihəsinin tamamlanması, Kipr türklərinin Türkiyə Respublikası vətəndaşlarının öz vətənlərində sahib olduqları hüquqlardan yararlana bilməsi ilə daha da artmışdır. Türkiyənin səhiyyə sahəsində və Türkiyədən turizm, texnologiya, təhsil sahələrində investisiyaların artması ilə daha da atıla biləcəyi gözlənilir.

Bundan əlavə, Xarici İşlər Naziri Fidan: “Kıbrıs Türk Dövləti bizim tanıdığımız, adada kiprli türklərin hüquqlarını müdafiə etdiyimiz və onlara bərabər olan qanuni bir quruluşdur. “Türkiyə Cümhuriyyəti olaraq, Kipr Türk Dövlətinin beynəlxalq aləmdə tanınması üçün əlimizdən gələni etməyə davam edəcəyik” bəyanatı bir daha bütün dünyaya göstərdi ki, ŞKTC-nin təbliği artıq Türkiyə Respublikasının dövlət siyasətinə çevrilib. Daha əvvəl dəfələrlə vurğuladığım kimi, Kipr Türkiyə və türk dünyası üçün sadə bir torpaq parçası deyil. Türkiyənin təhlükəsizliyi, qitə şelfi, Eksklüziv İqtisadi Bölgə, hava sahəsinə nəzarət və strateji müdafiə dərinliyi, bir sözlə Mavi Vətəndə hüquq və qanunların müdafiəsi ŞKTC-nin varlığına bağlıdır.

Üstəlik, Xarici İşlər Naziri Tahsin Ərtoğruloğlunun da dediyi kimi, ŞKTC-nin tanınması həm də Kipr türklərinə tətbiq edilən köhnəlmiş, ədalətsiz təcrid və embarqoları aradan qaldırmağın yeganə yoludur. Bu məqamda səlahiyyət, suverenlik və qüdrətini aşaraq Kipr Rum rəhbərliyinə illərdir virtual status verən beynəlxalq ictimaiyyətin üzərinə mühüm vəzifələr düşür. Əgər adada ədalətli və daimi həll hədəflənirsə, buna nail olmağın yolu adadakı faktların rəsmiləşdirilməsi, yəni mövcud iki dövlətin tanınmasıdır.

Şərqi Aralıq dənizi məsələsi

İkincisi, Şərqi Aralıq dənizindəki enerji ehtiyatlarından faydalanmaq üçün adada son həlli gözləməyin lazım olmadığını deyən Fidan İsrail və Livan arasında bu yaxınlarda həyata keçirilən razılaşmanı misal çəkib, həmçinin məsələnin həlli yönündə addımlar atmaq olarmı məsələsini gündəmə gətirib.

ŞKTC prezidenti Ersin Tatar 2022-ci ilin iyul ayında Yunan tərəfinə təkcə Kipr adasında deyil, bütün Şərqi Aralıq dənizində balansları müsbət istiqamətdə dəyişəcək tarixi təkliflərini çatdırdı. Bu təkliflər arasında ada ətrafındakı karbohidrogen ehtiyatlarından ümumi istifadə, adanın Türkiyə üzərindən Avropa İttifaqı (AB) ilə əlaqəli sistemə qoşulması, ən əhəmiyyətlisi olan günəş enerjisindən istifadə etməklə bərpa olunan və yaşıl enerjiyə keçid, Kiprin təbii qaynağı, su qaynaqlarının istidadə edilməsi, minaların aradan qaldırılması, nizamsız miqrasiya ilə birlikdə təmizlik və mübarizə daxildir.

Hal-hazırda ikitərəfli texniki komitədə həyata keçirilən işlər; iki tərəfin bərabər olması; Qərarların konsensusla qəbul edilməsi, qəbul edilən qərarların hər iki tərəfin xeyrinə olması, tərəflərdən birinin səlahiyyətini digər tərəfə yaymaması prinsiplərinə əsaslanan bu əməkdaşlıq təklifləri ilə Partiyaların siyasi əməkdaşlığın xaricində qalmasının lazım olduğunu bildirən prezident Tatar, iki partiyanın əlaqə modelinin necə olması lazım olduğunu ortaya qoyaraq gələcəyə istiqamət verdi.

Bu təkliflər arasında ən diqqət çəkəni, şübhəsiz ki, təkcə Türkiyə və Yunanıstan tərəflərinə deyil, həm də bütün sahilyanı dövlətlərin əhalisinə böyük iqtisadi qazanclar verəcək karbohidrogen əməkdaşlığı təklifidir. Başda Türkiyə və Yunanıstan olmaqla, müvafiq maraqlı tərəflər arasında fikir ayrılığına səbəb olan, hətta onları zaman-zaman ciddi qarşıdurmalara sürükləyən bu problemin həlli üçün prezident Tatar bərabərlik əsasında ortaq komitə yaradılmasını təklif edib. Hər iki tərəfin artıq ayrı-ayrı müqavilələr bağladığı şirkətlər bu komitənin işinə daxil edilməlidir. Beləliklə, mövcud mübahisələr bərabərlik əsasında qurulacaq və ümumi razılıqla qərar qəbul ediləcək bir mexanizmlə həll edilə bilər və uzun müddətdir həm bölgədə, həm də iki tərəf arasında böhrana səbəb olan bu məsələ zamanı fürsətə çevrəcək. Birgə bəyanatda açıqlanan bu məsələ ondan ibarətdir ki, bu təklif öz prioritetini itirməyib və yeni dövrdə də tez-tez gündəmdə olacaq.

Nəticədə Hakan Fidan-Tahsin Ərtoğruloğlu görüşü regional problemlərin daim diplomatiya və siyasi kommunikasiya yolu ilə həllini müdafiə edən Türkiyə və ŞKTC-nin səmimiyyətini bir daha göstərdi. Görünən odur ki, Türkiyə gələcəkdə Rum tərəfinin tərəfi ritorikaya əsaslanan siyasətinə və qapalı dairə diplomatiyasına əmələ əsaslanan dinamik siyasəti ilə cavab verəcək. Türk dünyasında müstəqillik qazanan ikinci Türk Dövləti olan və Türk varlığını Şərqi Aralıq dənizindən təcrid etməyə çalışan siyasətlərə meydan oxumaq missiyasını uğurla davam etdirən ŞKTC, Kipr Türk xalqının müstəqillik və suverenliyinin simvoludur. Bu, təkcə Türkiyə və onun varlığı üçün deyil, bütün Türk Dünyası üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir. ŞKTC-nin beynəlxalq aləmdə tanınması üçün daxildə və xaricdə gücləndirilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Tarixinin heç bir dövründə Kipr türklərini tək qoymayan Türkiyə Cümhuriyyəti yeni dövrdə də üzərinə düşən vəzifəni yerinə yetirəcək.

Öz xalqını cəzalandırmaq bahasına Türkiyə tərəfinin israrlı diplomatiya, bərabərlik, ədalət və əməkdaşlıq çağırışlarına qulaq asan barışmaz yunan zehniyyətinin nə vaxta qədər dözəcəyini birlikdə görəcəyik. Bircə dəqiq olan odur ki, Türkiyə tərəfi bundan sonra Yunan tərəfinin siyasi məhbusu olaraq daha 60 il gözləməyəcək və buxovlarını bir-bir qırıb vətən Türkiyə ilə çiyin-çiyinə möhkəm addımlarla yoluna davam edəcək.

“Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının katibi Nikolay Patruşevin Bakıya gəlişi Qarabağda olan Rusiya hərbi kontingentinin gələcəyini müəyyənləşdirməklə bağlı ola bilər”.

Bu barədə politoloq Elxan Şahinoğlu bildirib. “Rusiya diplomatları son günlərdə açıqlamalarında hərbi kontingentin Azərbaycan ərazisində qalma müddətinin uzadılmasına işarə edirlər. Bu Azərbaycanın təhlükəsizlik maraqlarına ziddir”, - o əlavə edib.

E.Şahinoğlu xatırladır ki, Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan son müsahibəsində Rusiya hərbi kontingentinin Qarabağı tərk edəcəyi təqdirdə Ermənistana yox, öz ölkəsinə qayıtmalı olduğu barədə dedikləri təsadüfi deyil: “Paşinyan bunu təsadüfən deməyib. Çünki Kreml Rusiya hərbi kontingentini Qarabağdan Ermənistandakı bazasına yerləşdirmək planını da nəzərdən keçirir. Ermənistanın Baş naziri bu haqda məlumatlıdır. Rusiya hərbi kontigentinin Ermənistandakı bazaya köçürülməsi Qərbə yaxınlaşmaq istəyən Nikol Paşinyanın maraqlarına cavab vermir”.

Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov və iranlı həmkarı Hüsey Əmir-Abdullahian arasında telefon danışığı olub.
Bu barədə Rusiyanın Xarici İşlər Nazirliyi məlumat yayıb.

Bildirilib ki, görüşdə Cənubi Qafqazda mövcud vəziyyət müzakirə edilib. Nazirlər Cənubi Qafqaz üzrə “3+3” Məşvərət Regional Platforması çərçivəsində birgə işlərin tezliklə bərpa olunmasının tərəfdarı olduqlarını diqqətə çatdırıblar.
Teref.az-ın məlumatına görə, telefon danışığın məğzini “Sherg.az”a açan AĞ Partiya sədrinin müavini politoloq Əhəd Məmmədli qeyd edib ki, "3+3" formatı Regionun 3 lider ölkəsi Türkiyə-İran-Rusiya və Cənubi Qafqazın 3 respublikası Azərbaycan-Gürcüstan-Ermənistan çərçivəsində bölgədəki məsələlərin həllini nəzərdə tutur:

"Bu format Qərbin bölgəyə müdaxiləsinin qarşısını almaq üçün həyata keçirilir. Ümumiyyətlə "3+3" formatı indiki şəraitdə Rusiya-İranla bərabər Azərbaycan və Türkiyənin də maraqlarına cavab verir. Digər tərəfdən Qərbə yönələn Ermənistan bunda maraqlı olmaya bilər. Gürcüstan isə hazırda "şpaqat" vəziyyətindədir. Yəni həm Rusiya ilə, həm də Qərblə münasibətləri korlamaq istəmir. Amma biz öz maraqlarımızı düşünməliyik. Çünki indiki vəziyyətdə, yəni Rusiya və Azərbaycan münasibətlərinin yaxşı olduğu, həmçinin Bakı-Tehran əlaqələrinin müsbətə getdiyi bir dövrdə "3+3" formatı bizim üçün qəbulediləndir".

Analitikin sözlərinə görə, format Fransa və ABŞ-nin regiona müdaxiləsinin önündə sədd ola bilər:

"Ümumiyyətlə Rəsmi Paris və Vaşinqtonun Azərbaycana qarşı tutumu hamıya məlumdur. Hətta Fransa hərbçiləri yenidən Ermənistana gediblər. Bu mənada deyə bilərik ki, Qərb ölkələri Cənubi Qafqazdakı hərbi mövcudluqları konteksində ciddi addımlar atırlar. Bu da Regionun lider ölkələri olan Türkiyə, İran və Rusiyanın maraqlarına cavab vermir. Həmçinin sözügedən hadisə Azərbaycanın siyasətinə də uyğun deyil. Lakin Ermənistanın Qərbə yönəlməsi onun Rusiya və İranla münasibətlərinin korlanmasına gətirib çıxarır ki, bu da Azərbaycanın maraqlarına cavab verir".

Qranada (sammiti) bizə iki vacib bəyanat verdi.

Teref.az axar.az-a istinadən bildirir ki, bu sözləri Baş nazir Nikol Paşinyan Ermənistanın “Birinci kanal”ına müsahibəsində deyib.

“Birincisi, Prezident Makron, kansler Şolts, AB Şurası Prezidenti Şarl Mişel və mənim dördtərəfli bəyanatımız, ikincisi isə Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen ilə ikitərəfli bəyanatımız oldu. Əslində, bu, misli görünməmiş demək istəmirəm, amma çox mühüm bəyanatdır ki, AB-də Ermənistanla münasibətlərin dərinləşməsi ilə bağlı konsensus var, çünki AB-nin iki sütunu – AB Şurası və Avropa Komissiyası – bu faktı qeydə alıb”, – o bildirib.

Paşinyan vurğulayıb ki, hər iki bəyanat həm AB, həm də Ermənistanın “nöqteyi-nəzərindən” regionumuzda sülhün sütunlarının nədən ibarət olduğunu ortaya qoyur:

“Bu sütunlardan biri Ermənistan və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı olaraq tanınmasıdır – bu haqda çox danışmışıq. İkincisi, sərhədin delimitasiyası prosesi 1991-ci il Almatı Bəyannaməsi əsasında və keçmiş Sovet İttifaqının mövcudluğunun son dövrünün xəritələrinə uyğun aparılmalıdır.

Üçüncü, regional kommunikasiyaların açılması tərəflərin tam suverenliyinin qorunması, yurisdiksiyası, bərabərliyi çərçivəsində baş verməlidir”.

O əlavə edib ki, dördtərəfli bəyanatda “Dağlıq Qarabağ”a qarşı güc tətbiqi də pislənilib, “Dağlıq Qarabağ əhalisi”nin məcburi köçkünlüyü, humanitar vəziyyətin idarə olunması baxımından AB və ABŞ-ın Ermənistanı dəstəkləməyə hazır olduğu qeyd edilib. Həmçinin bildirilib ki, “Dağlıq Qarabağ” ermənilərinin heç bir şərt olmadan “Dağlıq Qarabağ”a qayıtmaq hüququ olmalı, onların hüquqları qorunmalıdır. Həmçinin vurğulanıb ki, AB Ermənistanla münasibətləri Ermənistan istədiyi qədər dərinləşdirməyə hazırdır.

Paşinyan etiraf edib ki, bu bəyanatın hazırda hüquqi statusu yoxdur:

“Bunlar üstünlüklərdir, ancaq başlıca, ən birinci boşluq ondadır ki, bu bəyanat dördtərəflidir, beştərəfli deyil. Yəni Azərbaycanın bu bəyanatda imzasının olmaması bu sənədin əsas çatışmazlığından biridir”.

Qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyev Fransanın qeyri-obyektiv mövqeyinə görə Qranada görüşündən imtina etmişdi.

"İstisna edilmir ki, Ermənistan Qərbə yönəldiyi təqdirdə Ukrayna, Suriya və Liviyanın taleyi ilə təhdid edilir".

Bu barədə "Rus dünyası"nın sağçı radikal filosofu və ideoloqu Aleksandr Duqinin "RİA Novosti"də dərc olunan "Postsovet məkanında Rusiyanın səhvləri və onları düzəltmək yolları" adlı geniş məqaləsində bildirilir.

"İstənilən postsovet dövlətinin ərazi bütövlüyü yalnız Rusiya ilə müsbət və ya neytral münasibətlərlə təmin edilə bilər. Demək, Rusiya postsovet ölkələrini "itaətsizlik"ə görə onların ərazilərini ələ keçirməklə cəzalandırır", - politoloq məqaləsində eyham vurub.

"Bu hələ 90-cı illərdən başlayıb: Dnestryanı, Dağlıq Qarabağ (o vaxt Azərbaycanda rusofob qlobalist hökumət var idi), Cənubi Osetiya və Abxaziya", - o, geriya boylanaraq vurğulayıb.(Publika.az)

Azərbaycan xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının Nazirlər Şurasının 27-ci iclası çərçivəsində ölkəmizdə səfərdə olan İran İslam Respublikasının xarici işlər nazirinin müavini Mehdi Səfərini qəbul edib.

Bu barədə Xarici İşlər Nazirliyindən məlumat verilib.

Bildirilib ki, görüş zamanı Azərbaycan-İran münasibətlərinin gündəliyində duran bir sıra məsələlər müzakirə olunub və son dövrlər həyata keçirilən qarşılıqlı yüksək səviyyəli səfərlərin bə görüşlərin münasibətlərin daha da irəli aparılmasına öz müsbət töhfəsini verdiyi vurğulanıb.

Tərəflər Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin, həmçinin bu marşrutla bərabər, Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonu ilə Azərbaycanın Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında kommunikasiya bağlantılarının icrası istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər barədə fikir mübadilə aparıblar. İqtisadi-ticarət əlaqələrinin dinamikasının artması məmnunluqla qeyd edilib və bu xüsusda, iki ölkə arasında Hökumətlərarası Komissiyanın fəaliyyəti yüksək qiymətləndirilib.

Görüşdə həmçinin, regionda baş verən son proseslər ətrafında fikir mübadiləsi aparılıb. C.Bayramov Ermənistanın siyasi və hərbi təxribatlarına son qoymaq və qanunsuz erməni silahlı birləşmələrinin Azərbaycan ərazisindən çıxarılmasını təmin etmək məqsədilə lokal xarakterli antiterror tədbirləri barədə ətraflı məlumat verib.

Azərbaycanın erməni sakinlərin Azərbaycanın Konstitusiyası və qanunvericiliyi çərçivəsində reinteqrasiyası üçün müvafiq tədbirlər həyata keçirdiyi və ölkəmizin suverenlik və ərazi bütövlüyünə hörmət prinsipi əsasında Ermənistanla davamlı sülhün qurulmasında maraqlı olduğu bildirilib.

Görüş zamanı həmçinin digər regional məsələlər ətrafında fikir mübadiləsi aparılıb.

Vətən hər kəsin evindən, yaşadığı küçədən, uşaqlıq dostlarından, körpəykən eşitdiyi ilk nağıldan başlayır, deyirlər.

Bizlər - azərbaycanlılar üçünsə Vətən Qarabağdan başlayır.

Çünki dünyanı dərk etdiyimiz andan dönməli olduğumuz, yolumuzu gözləyən yaralı yurdumuz olduğunu öyrəndik. Bu müqəddəs məkanın and yerimiz, mücadiləmiz, mübarizəmiz, ona qovuşacağımız günün həyatımızın ən böyük qələbəsi olacağını dərk etdik.

Elə həmin andan da onun daşına-torpağına qurban olmağa, canımızı-qanımızı ona fəda etməyə söz verdik.

Qarabağı bizlərə anladan, 30 il ona qovuşmağı xəyal edən analarımıza qutsal torpaqlarımızın azadlığı üçün savaşacağımıza yəmin etdik.

Savaşdıq da! Onun nicatı, xilası üçün Qarabağ sevgisi, torpaq təəssübü ilə böyüyən oğullar, Vətən sevdalıları özünü qurban etdi. Yurdunun azadlığı, haqq savaşı üçün şəhadət gətirdi. Cismini torpağına, ruhunu səmasına əmanət etdi.

Qanı ilə Azərbacan tarixinə heç zaman unudulmayacaq böyük qəhrəmanlıq salnaməsi - Zəfər yazdı!

Azərbaycanımızın ərazi bütövlüyü bərpa oldu. Qarabağ, illərlə işğal altında qalan torpaqlarımız qarış-qarış, kənd-kənd, oba-oba azad edildi.

Cəsur Ali Baş Komandanımız cənab İlham Əliyev və qüdrətli Azərbaycan Ordusu, adı, xatirəsi ürəyimizə əbədi həkk olan oğullar bizə böyük Qələbə sevinci bizə bəxş etdi.

Artıq yeni doğulan körpələrə analar Vətənin yenidən canlanan, qurulan, çiçəklənən, məsud Qarabağdan başladığını anladacaqlar. Onlara igidliyin, Vətən sevgisinin gerçək hekayəsini danışacaqlar. O hekayəni ki, onun qəhrəmanı qalib, müzəffər, başı dik Azərbaycandır!

BMT Təhlükəsizlik Şurası Qəzza zolağı ətrafındakı vəziyyəti müzakirə edib.

Müzakirələrin nəticəsi olaraq heç bir ümumi sənəd qəbul olunmayıb.

Bu barədə iclasın iştirakçıları iclas başa çatdıqdan sonra məlumat veriblər.
Mənbə: TASS

ABŞ Dövlət katibi Entoni Blinken bəzi ərəb dövlətlərini İsrailə hücumu pisləməyə inandırmağa çalışsa da, buna nail olmayıb.

Axar.az xəbər verir ki, bu barədə "Axios" portalı amerikalı məmura istinadən məlumat yayıb.

Adı açıqlanmayan məmurun sözlərinə görə, Blinken İsraillə sülh sazişi bağlamış ərəb ölkələrinin bir neçə xarici işlər naziri ilə danışıb və onlardan HƏMAS-ın hücumunu pisləməyi xahiş edib. Lakin onlar bunu qəbul etməyiblər.

Qeyd edək ki, 7 oktyabrda HƏMAS “İslami-Cihad”la birgə “Əqsa tufanı” əməliyyatı başladığını elan edib və İsrailə hücum həyata keçirib. Genişmiqyaslı hücum nəticəsində 600-dən çox sakin ölüb, 2 mindən çox insan yaralanıb.

İsrail ordusu cavab tədbirləri görür.