Yuri Boçarov: “Vəziyyət hələ çox mürəkkəbdir və proqnozlaşdırmaq çətindir”

Oktyabrın 7-də Fələstinin HƏMAS qruplaşması İsrailə qarşı əməliyyata başlayıb və bu, ilkin mərhələdə onlara böyük uğur qazandırıb. Bütün ekspertlərin və analitiklərin qeyd etdiyi kimi, miqyası və uğuru baxımından onu ancaq Yom Kippur (Qiyamət Günü) müharibəsi ilə müqayisə etmək olar.

Lakin müharibə başlayandan dərhal sonra Livanın iranyönlü “Hizbullah” təşkilatının əməliyyata qoşulduğunu elan edərək İsrailin sərhəd hərbi hissələrini də atəşə tutması da təəccüblü idi. Digər sual isə İsrail ordusunun və müdafiəsinin bu cür addımlara nə dərəcədə hazır olmasıdır.

İsrailli politoloq Yuri Boçarov AYNA-ya müsahibəsində bütün bunların region və dünya üçün necə nəticələnəcəyindən danışıb.

- Artıq HƏMAS-ın əməliyyatına “Hizbullah” da qoşulub. İranın da açıq şəkildə iştirakını gözləyirsinizmi?

- İndiyədək İsrailin şimal sərhədlərində yalnız kiçik atəşlə təxribatlar olub. Oraya bir neçə qoşun hissələri yeridilib və sərhədyanı yaşayış məntəqələri boşaldılır, lakin heç bir günişçiqyaslı hərbi əməliyyat yoxdur.

“The Wall Street Journal”ın HƏMAS və “Hizbullah” rəhbərliyindəki mənbələrə istinadən verdiyi məlumata görə, İranın İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun kəşfiyyat xidmətləri sərhədi pozmaqla və İsrail ərazisinə iri raket hücumu ilə eyni vaxtda İsrailə hücumun planlaşdırılmasında iştirak edib. Əməliyyatın planlaşdırılmasına avqust ayında İran kəşfiyyat xidmətlərinin köməyi ilə başlanılıb. Ötən bazar ertəsi, oktyabrın 2-də Beyrutda keçirilən görüşdə yekun yaşıl işıq yandırılıb, əməliyyatın təfərrüatı, o cümlədən başlama saatı razılaşdırılıb (7 oktyabr səhəri, yəhudilərin Simh Tövrat bayramı zamanı).

Bu arada İranın BMT-dəki nümayəndə heyəti bəyanat yayıb: "Fələstinlilərin qətiyyətli hərəkətləri 70 illik işğala və qeyri-qanuni sionist rejimin dəhşətli cinayətlərinə tamamilə qanuni cavabdır. Biz Fələstini qeyd-şərtsiz dəstəkləyirik. Bununla belə, biz Fələstini dəstəkləsək də, oun addımlarına qatılmırıq, qarşıdurmada yalnız Fələstinin özü iştirak edir". Baxmayaraq ki, hamımız başa düşürük ki, bunlar İranın İsrail dövlətini məhv etmək kimi real məqsədlərini pərdələmək üçün deyilən sözlərdir.

- İsrailin İrana zərbə endirməsi ilə vəziyyətin nəzarətdən çıxacağını və qlobal müharibənin olacağını ehtimal etmək olarmı?

- Vəziyyət hələ çox mürəkkəbdir və proqnozlaşdırmaq çətindir. Baxmayaraq ki, İsrail çoxdan üç cəbhədə hərbi əməliyyat keçirməyi düşünürdü və buna hazırlaşırdı - o cümlədən amerikalılar tərəfindən bura göndərilən hərbi gəmilərin filotiliyası bunu sübut edir.

Bununla belə, ümid var ki, dünyada terrorçulardan başqa çox az adam Yaxın Şərqdə tamamilə gözlənilməz nəticələr verəcək genişmiqyaslı müharibəyə başlamağa hazırdır. Odur ki, etməmiz lazım olan tək şey emosiyalardan üstün olmaq üçün səbəbi gözləmək və dua etməkdir. Bununla belə, İsraildə hadisələrin istənilən inkişafına hazırdırlar. Dünya onlara hazırdırmı? Sual budur.

Müəllif: Nicat Hacıyev

“Fiziki asılılıqla yanaşı, psixoloji asılılıqdan qurtulmaq üçün də paralel müalicə getməlidir”

İntihar halları, xüsusilə gənc və yeniyetmələrin öz canlarına qəsd etməsi, eləcə də onların narkomaniya bataqlığına düşməsi ağrılı mövzudur. Bu iki məsələ həm də cəmiyyəti təhdid edən mövzulardır. Bu sahədə problemlərin artması, gənclərimizin narkomaniyanın ağuşuna düşməsi gələcəyimiz baxımından bizə rahatlıq vermir, verməməlidir də. Bu ağrılı mövzuları psixoloq Rauf Nəbiyevlə müsahibəmizdə müzakirə etdik.

(Əvvəli bu linkdə: “İntihar hallarının səbəblərindən biri valideynlərlə uşaqlar arasında olan uçurumdur...”)

- Ölkənin əsas problemlərindən biri də narkomaniyanın həddən artıq vüsət almasıdır. Sizcə, bu məsələdə əsasən hansı sosial-psixoloji səbəblər rol oynayır?

- Bunun səbəblərindən biri sosial təminatın aşağı olmasıdır. Deyəcəksiniz ki, imkanlı ailələrin uşaqlarından da narkoman olanlar var. Bəli, mən elə insanlarla da işləyirəm. İmkanlı ailələrdən olan narkomanları da maddi imkanı zəif, sosial təminatı aşağı olan, işsiz, yaxud işləməyə həvəsi olmayan narkotik aludəçisi gənclər öz “kruqları”na çəkirlər ki, onların imkanlarından istifadə etsinlər. Belə situasiyalarla rastlaşmışam. Maddi imkansızlar imkanlı şəxslərə yaxınlaşırlar, dostluq edirlər, ona narkotiki birinci dəfə pulsuz da təklif edirlər, qonaqlığa aparırlar. Bir iki dəfə qonaqlıqdan sonra deyirlər ki, indi də sən bizi qonaq et. Onlar da məcburiyyət qarşısında qalır, həm də özünü borclu hiss etdiyi üçün hesab edir ki, bu mənə 5 dəfə qonaqlıq veribsə, 2 dəfə havayı narkotik veribsə mən də əvəzini qaytarmalıyam. Belə-belə onların “kruq”una düşür. Aludə olandan sonra o birilər başlayırlar varlının imkanlarından istifadə etməyə. Varlı gənc başlayır evdən pul oğurlamağa, bahalı əşyaları satmağa. Valideyn də o vaxt ayılır ki, evdə nələrsə var idi, yoxa çıxıb. Maraqlananda görürlər ki, övladı narkomanların “kruqu”na düşüb. Yəni imkansızlıq, işsizlik də gətirib bunlara çıxarır. Hər ali təhsil alan ixtisası üzrə iş tapa bilmir. Ali məktəbdən məzun olmuş mütəxəssislər var ki, öz sahələri üzrə işləmirlər, taksi sürürlər və s.

- Rauf bəy, reabilitasiya mərkəzlərində narkomaniyanın qaynaqlandığı əsas faktor kimi asılılığı qeyd edir, asılılığın xəstəlik olduğunu bildirirlər...

- Belə deyək də, iki cür asılılıq var. Birinci növ asılılıq fiziki asılılıqdır. İkinci növ asılılıq psixoloji asılılıqdır. Fiziki asılılıq odur ki, orqanizm neqativi götürür. Məsələn, siqareti götürək. Siqareti çəkəndə orqanizmin özünün neqativ ifraz etmək qabiliyyəti var, orqanizm bunu hormonal şəkildə tənzimləyir. Amma süni şəkildə neqativi, yəni siqareti qəbul edəndə orqanizm onu ifraz etmir. Birdən-birə siqareti dayandıranda da orqanizm narahat olur, bədən ağrıyır. Narkotik də eynilə. Orqanizm narkotiki qəbul edir, bədən keyləşir. Amma birdən-birə narkotiki dayandıranda bədən ağrıyır. Sümüklər ağrıyır, halsızlıq, aqressivlik, əsəbilik olur. Hətta həmin şəxslər özlərinə belə xəsarət yetirə bilirlər. El arasında buna “lomka” deyirlər. Yəni artıq orqanizm o narkotiki tələb edir.

Bir də var psixoloji asılılıq. Bu, sadəcə vərdişdir. Məsələn, siqaret çəkənin barmağında həmişə nəsə olmalıdır, olmayanda elə bil əlində nəsə çatmır. Dodağında nəsə olmalıdır, sümürməlidir, tüstü buraxmalıdır. Bu, vərdişdir. Necə ki, biz telefonlara vərdiş etmişik, telefon olmayanda özümüzü narahat hiss edirik, elə bil nə isə çatmır, bu, psixoloji asılılıqdır. Psixoloji asılılıqdan qurtulmaq olur. Bir müddət həmin vərdişi etməyəndən sonra unudursan gedir.

Amma fiziki asılılıq zamanı ağrılar çox şiddətli olur, ona hər adam dözə bilmir. Müalicələrin və iradənin köməyilə buna dözmək olur. İradəsi varsa bir müddət dözür, iradəsi yoxsa bir müddətdən sonra yenə narkotikə qurşanır. Mən narkotikdən sağalanlar da görmüşəm, sağalmayanlar da. Tərgidənlər də görmüşəm, qayıdanlar da. Ona görə asılılıq vərdişə dönəndə insanı uçuruma apara bilir.

- Aludəçilər deyirlər ki, fiziki asılılığı detoksikasiya, orqanizmin, qanın təmizlənməsiylə dəf etmək olur, amma psixoloji asılılıq daha ağırdır...

- Fiziki asılılığın müalicəsi ilə yanaşı, psixoloji asılılıqdan qurtulmaq üçün də paralel müalicə getməlidir. Burada psixoloq da işləməlidir. Aludəçinin düşdüyü mühit, “kruq” aşkarlanmalıdır. O, hansı “kruq”dadır, dostları kimdir, oturub-durduğu insanlar kimdir, bunlar hamısı dərindən öyrənilməlidir. Təsəvvür edin ki, fiziki asılılıqdan xilas oldu, bədən təmizləndi, sağaldı, psixoloji asılılıq bir az qaldı, aludəçi gedib yenə həmin “kruq”a düşdü... Bu, o “kruq”dan necə çıxa bilər? Qeyri-mümkündür. Aludəçini o “kruq”dan da uzaqlaşdırmaq zəruridir. Dostlarını təmizləmək lazımdır. O, dostlarını sağlam həyat tərzi keçirən dostlarla əvəz etməlidir.

- Yəni insanın həyat rejimi dəyişməlidir.

- Bəli, normal həyata qayıtmalıdır, vaxtında yatıb-vaxtında durmalıdır. Ətrafına tədbirlərə gedən, teatra-kinoya gedən, idmana, boulinqə gedən adamları yığmalıdır. Belə adamlarla oturub-durmalıdır. Köhnə dost-tanışı ilə əlaqələri qırılmalıdır ki, psixoloji asılılıqdan da çıxa bilsin. Təbii ki, sağaldıqdan sonra köhnə dostlarına qayıdışı onu yenə narkotiklərə qaytaracaq. Deyəcəklər ki, sağalmısan da, bir dəfə də sına... Bu, ölümə gedən yoldur.

- Təkrar məhkumluğun - residivin altında hansı səbəblər yatır? Sovet dönəmində həbsdən çıxanların islah olunma göstəriciləri ilə müqayisədə hazırda bu qəbildən göstəricilərə demək olar ki, rast gəlinmir. Həbsə düşdükdən sonra islah olunmaq indi nəyə görə çətinləşib? İnsan psixologiyasında təkrar məhkumluğa qayıdışı tətikləyən səbəblər hansıdır?

- Səbəblər müxtəlif ola bilər. Bunu yəqin ki, qısa müddətli məhbuslara şamil etmək olmaz. Residiv kəlməsi uzun müddət həbsdə olanlara, yaxud təkrar-təkrar həbsə düşənlərə aiddir. Səbəblərdən biri də budur ki, məhbus çıxır, amma məhbəs mühiti onun üçün adiləşir, adi həyata çevrilir. Məsələn, həbsdə söyülür, döyülür, nəticədə sırtılır. Valideynlərə də deyilir ki, uşağı çox döyəndə sırtılır. Odur ki, uzun müddət həbsdə yatanların başlarını sığallamırlar ki... Ən ağır işlərə göndərirlər, təhqir olunurlar, döyülürlər, söyülürlər. Düzdür, bunu hamıya demək olmaz. Amma müəyyən qrup var ki, onlar artıq alışıb. Həbsə qayıtmaq istəyənlər də o qrupdur. Amma təsadüfən həbsə düşənlər də var. Onlar həbsə qayıtmaq fikrinə belə düşmür, normal həyata qayıdırlar və adaptasiya olurlar. Onların sırasında ailə quranlar da, təzədən yuxarı vəzifəyə qalxanlar da var. Amma dediyim qrupa mənsub olanlar o əzaba alışırlar, azadlığa çıxdıqdan sonra bu həyat onlar üçün darıxdırıcı olur, işgəncə olur. İş tapmırlar, insanlarla ünsiyyəti çətinləşir, türmə jarqonları ilə danışmağa başlayırlar. Cəmiyyət isə onun jarqonlarını qəbul etmir, yenə işdən qovulur, boşluğa düşür, işsiz qalır, düşünür ki, yenə həbsdə işə göndərirdilər, işləyirdim, döyülsəm də, söyülsəm də başım qarışırdı. Beləliklə, o həyat tərzi adiləşir və türməyə qayıtmaq istəyir. Yenə deyirəm, bunu da bir qrupa aid etmək olar, hamıya şamil etmək olmaz. Burda, məsələn, kimləsə konflikt yaşayır, yaxud vurub kiməsə xəsarət yetirir, təzədən qayıdır həbsə. Deyir heyif deyil, 3-5 il yatım.

- Görünür, bu qəbildən insanların islah olunması üçün daha dərindən işlər görülməlidir. Bilmirəm həbsxanalarda psixoloqlar varmı, yəqin ki, onlarla da psixoloqlar işləməlidir. Onlar azadlığa çıxanda məşğulluq məsələsi həll olunmalıdır ki, boş vaxtları olmasın, həbsə qayıtmasınlar...

- Hər bir sahədə psixoloqlar lazımdır. Böyük şirkətlərdə psixoloqlar işçilərlə qrup terapiyası keçirir, onlara məsləhətlər verirlər, relaksasiya keçirirlər. Mənim bir neçə il əvvəl “Azercell” ilə müqaviləm var idi, işçilərlə psixoloji seanslar keçirirdik. Onların ailələri ilə də. Təbii ki, bunun məbləğini bizə şirkət ödəyirdi. İşçilərlə söhbət etdiyimiz zaman onların ailələri ilə maraqlanırdıq. İşçilər ailələrin problemlərini deyə bilmir, amma işdən evə, evdən işə gərginlik aparıb-gətirdiklərinə görə işi keyfiyyətli yerinə yetirə bilmirdilər. Başlayırdılar işdə konflikt yaşamağa. Yəni həbsdəki insanların da islah olunması üçün onlarla, siz demişkən, köklü işləmək lazımdır - qardaşlarıyla, bacılarıla, ailələriylə. Yəni insan türmədən çıxıb, onu işlə təmin etməliyik, düzələcək - belə deyil. Bu ona bənzəyir ki, yara üzdən sağalıb, amma altda irin qalıb. O yaranı qanatsaq da, kökünü qazıyıb kökünü təmizləmək lazımdır. Burda onun ətrafında olan bütün insanlarla işləmək lazımdır. Maraqlanmaq lazımdır, bunula necə davranmalıdırlar, ona qarşı necə rəftar sərgiləməlidirlər ki, aqressiya ilə qarşılamasın. Psixoloqların işi çox çətindir, amma işləmək mümkündür.

- Bəli, çox çətin də olsa, bu vacibdir. Məsələn, narkomaniya potensial olaraq krimnala açılan qapıdır. Keçmiş məhkumların da, istənilən vaxt kriminala qayıtma potensialı var. Yəni günahı olmayan birini öldürə, yaxud başqa cinayət törədə bilər...

-Təbii ki, irinli yaranı üzdən yox, dərindən müalicə etmək lazımdır. Qanasa da buna dözmək lazımdır.

Söhbətləşdi: Asya ŞÜKÜROVA,

Stoprnarkotik.az

Alman Marşal Fondunda Demokratiyanın Təminatı Alyansının idarəedici direktoru Deyvid Salvo Amerikanın Səsinə müsahibədə Qarabağdakı etnik ermənilərin Azərbaycana reinteqrasiyası ehtimalını, ABŞ-ın Qarabağdakı son hadisələri reaksiyasını və rus sülhməramlılarının regiondakı aqibətini şərh edib.

Amerikanın Səsi: Ən son atəşkəsdən bəri 100 min erməninin Qarabağdan getdiyi deyilir. BMT-nin məlumatına görə, icma nümayəndələri Qarabağda missiyada olan BMT rəsmilərinə deyib ki, hələ də 50 ilə 1000 etnik erməni orada qalır. Siz qalan əhalinin də gedəcəyinimi gözləyirinizmi? Sizcə onlar arasında geridə qalıb, Azərbaycana reinteqrasiya edəcək olacaqmı?
Deyvid Salvo: Məncə Dağlıq Qarabağda hər hansı etnik erməninin qalması ehtimalı azdır. Zənnimcə, qalanlar sadəcə olaraq hərəkətsiz və ya çox yaşlı və ərazini tərk etmək üçün zəif olan insanlar olacaq. Məncə 100 min nəfərin və ya daha çoxunun getməsi, əhali 120 min idisə, 100 mindən çox insan artıq gedib, bu, etnik ermənilərin Azərbaycanla reinqteqrasiya etməkdə maraqlarının olmadığına işarə edir.

Amerikanın Səsi: Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin oktyabrın 5-də Qranada görüşü planlaşdırılıb və həmin görüşdə Fransa, Almaniya və Avropa Şurası liderlərinin iştirakı gözlənilir. Sizin bu görüşdən gözləntiləriniz nədir?

Deyvid Salvo: Məncə bu, Ermənistanla Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşması istiqamətindəki uzun bir prosesdə ilk addım olmalıdır. Əlbəttə ki, mən bunun bu görüşdə olacağını düşünmürəm. Amma Dağlıq Qarabağ və ətrafında döyüşlərin böyük ölçüdə dayanması ilə, sülhə əsas əngəl aradan qaldırılıb. Yəni bu, Cənubi Qafqazda uzunmüddətli sülh və sabitliyin olması üçün bir fürsətdir. Bu, bu görüşdən sonra baş verməyəcək. Amma ümid olunur ki, bu görüş uzun normallaşma prosesində ilk addım olacaq. Bu olmalıdır. Artıq uzunmüddətli zorakılıqlar ola bilməz. Bunun üçün artıq bir səbəb yoxdur. Münaqişə bitib və iki ölkə arasında normal münasibətlərin olması hər kəsin marağındadır. Amma bu uzun vaxt alacaq.

Amerikanın Səsi: ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Miller bazar ertəsi gündəlik brifinqi zamanı deyib ki, ABŞ tərəfləri "qalan məsələləri müzakirə etmək və son nəticədə həll etmək üçün sülh danışıqlarına qayıtmağa çağırıb." Siz son hadisələrə ABŞ-ın reaksiyasını necə qiymətləndirisiniz?
Deyvid Salvo: Məncə ABŞ bu nöqtədə artıq əsas oyunçu deyil. Məncə, aydındır ki, ABŞ-ın Ermənistan və Azərbaycanın davamlı və hərtərfəli sülh əldə etməsində marağı var. Biz onillər boyu bu münaqişədə vasitəçi olmuşuq. Amma ABŞ-ın tərəflər üzərindəki təsir gücü böyük deyil və məncə, nəticə etibarilə biz və əksər beynəlxalq oyunçular uzun illər tərəfləri bir masaya gətirib, sülh razılığı əldə etmələrini təmin edə bilməmişik. Və məncə bunun səbəbi hər iki tərəfdə münaqişəni diplomatik yolla həll etməyə siyasi iradənin olmaması idi. İndi hər iki tərəf davamlı sülh razılığı əldə etməyə siyasi iradəsinin olduğunu göstrməlidir. Dağlıq Qarabağda artıq münaqişə yoxdur. Ona görə də, indi siyasi iradə olmasa, nə ABŞ-ın, nə də heç bir beynəlxalq oyunçunun vasitəçiliyi bunu reallaşdıra bilməyəcək.Ona görə də mən ümid edirəm ki, tərəflər dərk edərlər ki, bu danışıqlara ciddi yanaşmaq onların marağındadır. Mən əminəm ki, biz pərdə arxasında bu prosesə yardım etmək üçün əlimizdən gələni edəcəyik, çünki Cənubi Qafqazda davamlı sülhün olması ABŞ-ın marağındadır.

Amerikanın Səsi: 2020-ci ildə imzalanan atəşkəs bəyanatına əsasən, bölgəyə rus sülhməramlıları yerləşdirilib və onların 2025-ci ilədək orada qalacaqları gözlənilir. Son hadisələri nəzərə aldıqda, Rusiya sülməramlılarının aqibəti ilə bağlı gözləntiləriniz nədir?

Deyvid Salvo: Məncə bu, Rusiya ilə Azərbaycanın aralarında həll etməli olduqları bir məsələdir. Hazırda onlar Azərbaycan ərazisindədir. Azərbaycanın onları istəyib-istəməməsi başqa bir məsələdir. Amma rus sülhməramlıları bir regiona daxil olandan sonra, onların öz istəkləri ilə geri çəkilmələri nadir rast gəlinən bir haldır. Yəni Bakıdakılar bir növ şeytanla işləməlidirlər. Bu Moskva və Bakının həll etməli olduğu bir məsələdir. Mən, misal üçün, Rusiyanın həmin qoşunlara Ukraynada ehtiyacı olmadığını təqdirdə, rus sülhməramlı kontingetinin 2025-də gedəcəyini gözləmirəm. Mənim Moskvanın qüvvələrini Azərbaycandan çıxarmağa razılaşacağını təsəvvür edə biləcəyim yeganə hal bu olardı.

30 illik işğal… Vətəndaşlarımızın kütləvi şəkildə qətli… şəhidlik, qaçqınlıq, məcburi köçkünlük, əzilmişlik, boynubüküklük… Hər zaman istədiklərimizi əldə edə bilməyəndə, yadımıza salırdılar, “siz müharibə dövrünün uşaqlarısınız” deyə… Bəli, biz “20 Yanvar” şahidiyik, “Xocalı” soyqırımına ağladıq. İşğal edilən hər qarış torpaq, qətlə yetirilən hər bir vətəndaş, şəhdi olan hər bir oğul üçün ürəyimiz parçalandı… Bəzən qəhər boğazımızda düyünləndi, lənət oxuduq müharibəyə… Bəzən şəhid anaları ilə baş-başa verib fəryad etdik… Nə yalan deyim, düzü bir gün qələbə qazana biləcəyimiz yuxu kimi görünürdü. “Belə gəlib, belə gedəcək” deyirdik… Amma, bir gün... o gün dəyişdi hər şey… 2020-ci ildə ilk qələbəni qazandıq. Asan olmadı, 3 mindən çox şəhid verdik… Deyirdik ki, bu yağı düşmən bizdən əl çəkən deyil. Səfələrlə müxtəlif tribunalarda sözümüzü deməyə çalışdıq, müxtəlif ölkələrdə masalarda danışıqlara getdik. “Yox, bacara bilməyəcəyik” deyə düşündüyümüz anlar da oldu… Bir yol var idi, hərb… Yağı düşmən yaşatdığını yaşamayana qədər, geri çəkilməyəcəkdi...
Teref.az-ın məlumatına görə, tarixçi, politoloq Rizvan Hüseynov Bizimyol.info xəbər portalına açıqlamasında bildirib ki, son illər əsasən 2020-ci il 44 günlük Vətən müharibəsininin zəfəri, bundan sonra bir sıra döyüşlər və ən son bu il 19-20 sentyabrda keçirilən lokal antiterror tədbiri nəticəsində Azərbaycan Türk-İslam dünyasında ilk olaraq, son 300 ildə düşməndən, əks tərəfdən tarixi torpağını geri alan bir millətik. Bizim şanlı zəfərli tariximiz var. Son əsrlər Türkiyənin Osmanlı dövləti, Səfəvi-Qacar, Qacar dövləti çökəndən sonra təxmini 300 ilə yaxındır ki, çox təlatümlü bir tarix dönəmi yaşayırıq. Burada erməni faktorundan Qərb çox gözəl istifadə etdi.

Politoloq qeyd edib ki, erməni məsələsini və saxta erməni tarixini inşa edən də bəzi Qərb siyasi dairələrdir. Belə ki, erməni layihəsinin 17-18-ci əsrlərdə icrasına başlanılıb. Bunun acı nəticələrinin böyük bir qismini Çar Rusiyası bizim regionu işğal edəndən sonra görmüş olduq.

“Bizim regiona İrandan, müasir Türkiyə, yaxın Şərqdən 100 minlərlə erməni köçdü. Havadarları Çar Rusiyasının dəstəyi ilə həm regionun demoqrafiyasını, həm siyasətini, həm mədəniyyətini dəyişdilər”-deyə tarixçi qeyd edib.

Rizvan Hüseynov hesab edir ki, hazırda Azərbaycan böyük tarixi zəfər günlərini yaşayır. Son 200-300 ilin acısını geridə qoyur.

“Dünən də əlamətdar bir gün idi. Xocavənd rayonu bilirsiniz ki, 31 il bundan əvvəl işğal olunub və strateji bir rayondur. Xocavənd rayonunun itirilməsi Azərbaycan üçün böyük bir zərbə idi. Fikir verirsinizsə, ən son qayıdan rayonlardandır. Çox böyük qələbədir. Ümumiyyətlə Xankəndi, Xocalı, Xocavənd, Ağdərə və Sərsəng su anbarı ətrafının qayıtması bizim üçün çox böyük strateji nailiyyətdir. Belə ki, həm Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tamamladıq, həm də son 200-300 il başımıza gələn bəlaların qarşısını aldıq. İndi də erməni köçünün şahidiyik. Bizim regiondan qaçırlar”-deyən Rizvan Hüseynov vurğulayıb ki, əslində erməni layihəsi üçün bu gözlənilən bir nəticə idi. Bütün bunlara baxmayaraq, Azərbaycan zəfər eyforiyasına qapılmamalı, başa düşməlidir ki, indiki düşmənimizin "belini qırandan" sonra daha güclü düşmənlərlə üz-üzə, qarşı-qarşıya gələcəyik. Bunu da nəzərə alaraq, Azərbaycanın həm xarici, həm daxili siyasəti formalaşdırılmalıdır.

Ermənistanın hökumət saytında dərc olunan rəsmi məlumatda deyilir ki, guya dünən -sentyabrın 29-u saat 22.00-a olan məlumata görə, Qarabağın dağlıq hissəsindən Ermənistana 98 min 929 erməni gəlib.

Teref.az xəbər verir ki, tədqiqatçı-alim Elxan Mehdiyev son hadisələrlə bağlı Moderator.az -ın suallarını cavablandırıb:

Elxan bəy, Qarabağı tərk edən erməni əhalisinin sayının şişirdildiyi deyilir. Sizin bu barədə məlumatınız necədir?

Mən ilk gündən, erməni əhalisinin Laçından çıxış yapdığı 24 Sentyabrdan bu haqda hesabat hazırlayıram. Təbii ki, erməni mənbələri əsasında. Bu statistikanı sizlərə təqdim etsəm hər kəs üçün də aydın olar.

Gəlin statistikaya baxaq:

24 Sentyabda ilk çıxanlar.

Saat 14:27 - də 30-40 nəfər Laçın keçid məntəqəsini keçib
Saat 18:00 - də 377 nəfər keçib.
Saat 22:00 - də 1050 nəfər demək 1 saatda 168 nəfər keçib
Saat 00:00 - da 1510 nəfər demək 1 saatda 230 nəfər keçib
Bunlar normaldır.

Sonrasına baxın:

25 Sentyabr

saat 06:00 –da 2906 nəfər keçib, demək 1 saatda 232 nəfər keçib
saat 12:00 –də 4850 nəfər, demək 1 saatda 324 nəfər keçib
saat 17:00 –də 6650 nəfər ,demək 1 saata 360 nəfər keçib
Burda da normal görünür.

26 Sentyabr

saat 08:00 –də 13550 nəfər , demək 1 saata 460 nəfər keçib
saat 16:00 -da 19000 nəfər , demək 1 saata 681 nəfər keçib
saat 20:00 -də 28120 nəfər , demək 1 saata 2280 nəfər keçib
Burada 30 saat tıxac ola –ola,1 saata bu qədər adam necə keçib?

27 Sentyabr

saat 08:00-də 42500 nəfər, demək 1 saata 1198 nəfər keçir
saat 12:00 də 47115 nəfər, demək 1 saata 1153 nəfər keçir
saat 15:00-də 50243 nəfər , demək 1 saata 1042 nəfər keçir
saat 20:00 –də 53629 nəfər ,demək 1 saata 677 nəfər keçir

28 Sentyabr

saat 08:00-də 65036 nəfər, demək 1 saata 951 nəfər keçir
saat 10:00 –da 66500 nəfər , demək 1 saata 732 nəfər keçib
saat 12:00-də 68368 nəfər, demək 1 saata 934 nəfər keçib
Saat 14:00-də 70500 nəfər , demək 1 saata 1066 nəfər keçib
Saat 18:00-də 74400 nəfər , demək 1 saata 975 nəfər keçib
Saat 20:00-də 76407 nəfər,demək 1 saata 1004 nəfər keçib
Saat 22:00-də 78354 nəfər,demək 1 saata 974 nəfər keçib

29 Sentyabr

Saat 06:00 -da 84770 nəfər, demək 1 saata 802 nəfər keçib
Saat 10:00 -da 88780 nəfər,demək 1 saata 1003 nəfər keçib
Saat 16:00 -da 93000 nəfər ,demək 1 saata 703 nəfər keçib
Saat 18:00 -də 97735 nəfər ,demək 1 saata 2368 nəfər keçib
Saat 22:00 -da 98929 nəfər ,demək 1 saata 299 nəfər keçib

Bu statistikanı analiz edərkən 1 saatda 360 nəfərin keçməsini qəbul edirik. Halbuki bu da yüksəkdir. Yəni 1 dəqiqədə 1 maşın keçir. Maşın dayanır, onun yükünə və içərisinə baxırlar və ondan sonra keçməyə izn verirlər. Başqa gecikmə halları da olur. Yük maşını gələndə daha çox zaman alır və başqaları da dayanır. Tutaq ki 1 maşında heç 5 yox, 6 nəfər olursa, o zaman 1 saatda 60 maşın keçir və 360 nəfər keçmiş olur. Bunu birxətli keçidə aid edirik. Çıxış üçün ikinci xətt də işə salınarsa, o zaman 720-750 olur. Bunun mümkün olub -olmadığını orada işləyənlər daha dəqiq deyər.

Ermənilər özləri ən azı 20 saat və sonra isə 30 saat yolda qaldıqlarını deyirsə, bu cür sürətlə sərhəd keçid məntəqəsini keçmək mümkün deyil. 1 saata 400-450 maşın keçə bilərmi? Bu 1 dəqiqədə 7-8 maşın edir. 1 saata 2280 və 2368 adam keçirsə, bu 1 dəqiqədə 38-40 nəfər edir. Bu mümkünmü?

Onların bu şişirdilmiş rəqəmlərini nəzərə alıb, yuxarıda mənim də apardığım şişirdilmiş hesablamaya görə ən azı 30 min artıq göstərilir. Burada görülən odur ki, əhalinin sayı Sentyabrın 26-da Samanta Pauerin bölgəyə gəlməsi ilə aşırı dərəcədə artırılır. Və sonra də həndəsi silsilə ilə artırılır.

Burada Azərbaycanın uyğun dövlət xidmətləri hər gün öz statistikasını verməli idi. Yəqin bizimkilər bunu sonda verəcəklər. Bunun da effekti indiki dünyada gedən propoganda fonunda az olacaq. Çünki bizlərdə atalar sözü var, “daldan atılan daş topuğa dəyər” və ikincisi, “zərbəni birinci vuran qalib gəlir”. Bütün dünyanın TV və qəzetləri artıq xəbərlər verir ki, Qarabağı 100 min erməni tərk edib. Bizdən isə heç bir səs çıxmır. Biz burada informasiya müharibəsini yenə uduzuruq.

Sizcə Qarabağda neçə min əhali var idi?

1-cisi Qarabağda 1992-ci ildən bəri heç bir zaman 90 min əhali olmayıb. Orada erməni ekspertlərinin də maksimum boynuna aldığı 70 min olub. Mən orada keçirilən seçkilər zamanı apardığım hesablama 70 minə heç bir zaman çatmırdı. Hələ ora bütün işğal olunmuş 7 rayonda yaşayanlar da daxil idi. 1992-ci ildə bütün Agdərə rayonu çıxıb getmişdi. Ən böyük rayon idi. Sonralar da onların üçdə biri qayıtdı. O vaxtkı Stepanakertdən də çox köçüb gedən oldu. Sadəcə Ermənistan ordusu faktiki orada yerləşirdi, oradakı Universitet tələblələri (ermənistandan gələn) və zabitlər və onların ailələri də yerli əhali kimi sayılırdı.

İndiki zamanda özlərinin dediyi kimi 22 min Hadrut qaçqını var və onlar da Ermənistandadır. Bir neçə ailə Qarabağda qalmışdı. 2021-ci ilin əvvəlində Rusların verdiyi statistikaya görə Qarabağa 53 min əhali qayıdıb. O da doğru deyildi. Lap tutag ki, 53 min qayıdıb. Sizcə 10 Noyabrda Qarabağda 50 min əhali qalmışdı? Yox idi. Əsgəran tərəfdə bir neçə kənd var idi. Bir də Ağdamın kəndlərinə bitişik Xocavend rayonunun bir neçə kəndində adam qalmışdır. Toplam olaraq 4 min ola bilməzdi. İndi hardan çıxdı 120 min və ya indiki 100 min? Tam yalandır. Bu ancaq yardım almağa və Azərbaycana qarşı beynəlxalq təzyiq kimi istifadə edilmək üçün şişirdilib.
Bu 30 ildə oradakı korrupsion liderlər əhalinin sayını yuxarı yazmaqla daha çox büdcə və yardım alaraq dolanırdılar. Sonda özləri qaçıb, yazıq camaatı çöllərdə qoydular. İndi də onlardan istifadə edib bu cür dolanmağa çalışacaqlar.

Sentyabrın 27-də Qarabağdakı qondarma qurumun sabiq “dövlət naziri” Ruben Vardanyan Laçın sərhəd-keçid məntəqəsində saxlanılıb. Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin () məlumatında qeyd edilib ki, Azərbaycan Rusiya sülhməramlı kontingentinin müvəqqəti yerləşdiyi ərazilərində fəaliyyət göstərmiş qanunsuz erməni silahlı birləşmələri tərəfindən ötən müddət ərzində törədilmiş çoxsaylı terrorçuluq cinayətlərinin araşdırılması ilə bağlı DTX-də ibtidai istintaq aparılır.

Toplanılmış sübutlarla, hazırda Ermənistan vətəndaşı olan 1968-ci il təvəllüdlü Ruben Karlenoviç Vardanyanın Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 214-1 (terrorçuluğu maliyyələşdirmə), 279.3 (qanunvericiliklə nəzərdə tutulmayan silahlı birləşmələrin və ya qrupların yaradılmasında və fəaliyyətində iştirak etmə) və 318.1-ci (Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini qanunsuz olaraq keçmə) maddələri ilə nəzərdə tutulan cinayət əməllərini törətməsinə əsaslı şübhələr müəyyən edilib.

Ona qarşı irəli sürülən ittihama əsasən, müəyyənləşdirilib ki, Ruben Vardanyan xarici ölkə vətəndaşı olduğu halda terror-təxribat əməlləri törətmək məqsədilə 2022-ci ilin sentyabr ayında Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini nəzarət-buraxılış məntəqələrindən kənar, qanunsuz keçərək, Azərbaycan Respublikasının Qarabağ iqtisadi rayonunda Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti yerləşdiyi əraziyə daxil olub, həmin ərazidə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmayan silahlı birləşmələrin formalaşdırılması və fəaliyyətinin təşkilində, habelə idarələrə, təşkilatlara və ayrı-ayrı şəxslərə insanların həlak olmasına və digər ağır nəticələrə səbəb olan basqınlar etmiş sözügedən qanunsuz hərbi birliklərin silah, döyüş sursatı, partlayıcı maddələr, hərbi texnika və əsgəri ləvazimatla təchiz edilməsində iştirak edib. Bundan başqa, o, pul vəsaitlərini həmin qanunsuz silahlı birləşmələrin terrorçuluq fəaliyyətinin təşkil olunmasına yönəltməklə terrorçuluğu maliyyələşdirib.

Törətdiyi qeyri-qanuni əməllərə görə Ruben Vardanyan 27 sentyabr 2023-cü il tarixində saxlanılaraq, ittiham elan edilməklə təqsirləndirilən şəxs qismində cinayət məsuliyyətinə cəlb olunub, barəsində məhkəmənin qərarı ilə həbs qətimkan tədbiri seçilib.

DTX-nın bu gün yaydığı başqa bir məlumatda isə bildirilir ki, Ermənistan vətəndaşı, 1971-ci il təvəllüdlü Davit Azati Manukyan tərəfindən Azərbaycan Cinayət Məcəlləsinin 214.2.1, 214.2.2, 214.2.3 (mütəşəkkil dəstə tərəfindən təkrar terrorçuluq), 228.3 (qanunsuz olaraq odlu silah, onun komplekt hissələrini, döyüş sursatı, partlayıcı maddələr və qurğular əldə etmə, saxlama və daşıma), 279.3 (qanunvericiliklə nəzərdə tutulmayan silahlı birləşmələr və qruplar yaratma) və 318.1-ci (Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini qanunsuz olaraq keçmə) maddələrində ehtiva olunan cinayət əməllərinin törədilməsinə əsaslı şübhələr müəyyən edilib. İttihama əsasən, 10 noyabr 2020-ci il tarixli Üçtərəfli Bəyanatda erməni silahlı qüvvələrinin Azərbaycan Respublikasının ərazisindən çıxarılmasının nəzərdə tutulmasına baxmayaraq, Ermənistan Respublikasında anadan olmuş və orada qeydiyyatda olan, həmin ölkənin vətəndaşı, Ermənistan silahlı qüvvələrinin hərbi qulluqçusu, general-mayor ali hərbi rütbəsində xidmət edən Davit Manukyan ötən müddət ərzində Azərbaycan Respublikasının Qarabağ ərazisində cinayət əməllərini davam etdirərək qondarma “Dağlıq Qarabağ Respublikasının Müdafiə Ordusu komandanının birinci müavini” adı altında Azərbaycan Respublikasının ərazisində qanunsuz mütəşəkkil silahlı birləşmələrin fəaliyyətinin təşkilində və idarə edilməsində, silah-sursat, partlayıcı maddə və qurğularla təchiz edilməsində iştirak edib.

Eyni zamanda, o, həmin terrorçu dəstələr vasitəsilə Azərbaycanda ictimai təhlükəsizliyi pozmaq, əhali arasında vahimə yaratmaq, dövlət hakimiyyət orqanları və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən qərar qəbul edilməsinə təsir göstərmək məqsədilə insanların həlak olması, onların sağlamlığına, əmlakına ziyan vurulması və ya başqa ictimai təhlükəli nəticələrin baş verməsi təhlükəsi yaradan partlayış, yanğın və ya digər hərəkətlərlə müşayiət olunan terror aktlarının törədilməsinin təşkilində iştirak edib. Davit Manukyan 27 sentyabr 2023-cü il tarixində saxlanılaraq təqsirləndirilən şəxs qismində cinayət məsuliyyətinə cəlb edilib, məhkəmənin qərarı ilə barəsində həbs qətimkan tədbiri seçilib. Hazırda cinayət işi üzrə istintaq-əməliyyat tədbirləri davam etdirilir.

Bununla yanaşı, bu gün xunta rejiminin keçmiş “müdafiə naziri” Levon Mnatsakanyanın da Laçından Ermənistana keçmək istəyərkən saxlanıldığı barədə erməni mediasında məlumat yayılıb. Bildirilib ki, Mnatdakanyan Qarabağdan Ermənistana getmək üçün Laçında yerləşdirilən nəzarət-buraxılış məntəqəsindən keçərkən Azərbaycan hərbçiləri tərəfindən saxlanılıb.

Məlumatlar onu göstərir ki, Azərbaycan xuntanın “vəzifəliləri” olmuş və ölkəmizə qarşı cinayət törətmiş şəxslərin həbsi istiqamətində intensiv tədbirlərə start verib. Ekspertlər bildirirlər ki, canilərin hamısı həbs olunacaq və qanunlarımız qarşısında cavab verəcəklər.

Mövzu ilə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandıran Milli Məclisin deputatı Rasim Musabəyov əvvəlcə R.vardanyanın həbsindən danışıb. Millət vəkili bildirib ki, Vardanyanın özü separatçılara yad insan idi. TEREF.AZ onunla söhbəti təqdim edir:

- Bu adam qondarma rejim daxilində də, Qarabağda yaşayan erməni əhali arasında da dəstək qazanmamışdı. Onun Rusiyadan Qarabağa gəlişi, gəlişində məqsədi, yaxud göndərilməsində məqsəd, missiya haqqında çox danışılıb. Ona görə də məsələyə yenidən qayıtmaq istəmirəm.

Qısaca onu deyə bilərəm ki, Vardanyan gəlmişdi Qarabağa, separatizmi davam etdirmək niyyətində idi. Amma buna nə Azərbaycan imkan verdi, nə də ki, separatçılar. Ötən il düşünürdü ki, Araik Arutunyan “postunu” buna təhvil verəcək. Amma Araik bununla razılaşmadı. Onu Qarabağa göndərmiş ölkənin təzyiqi ilə nəhayət ki, “dövlət naziri” oldu, amma bu “vəzifədə” də uğur qazana bilmədi. Bir-iki aydan sonra “dövlət naziri postu”nu da itirdi.

Orada babayan, Balasanyan kimi Birinci Qarabağ müharibəsi iştirakçıları var ki, onlar da kənardan gələnləri qəbul etmirdilər. Vardanyanın “uğur” qazana bilməməsinin bir səbəbi də bu idi.

Bundan sonra fırıldaqçı milyarder qondarma quruma “müxaliflik” etməyə başladı. Yadınızdadırsa, Arutunyanı “istefa” verməyə səslədi. Daha sonra Araik “istefa” verdi, amma Vardanyanı yenə də separatçılar yaxına buraxmadılar. Proseslər elə gətirdi ki, Azərbaycan antiterror əməliyyatlarından sonra qondarma rejim özünü buraxdı. Daha Vardanyan üçün bir “vəzifə” də qalmayıb. Bundan sonra Vardanyan anladı ki, Qarabağdan getməyin vaxtıdır. Amma nəzərə almadı ki, Azərbaycan artıq Qarabağın tamamına nəzarət edir, törətdiyi cinayətlərə görə həbs olunacaq. Belə də oldu, yaxalandı, Bakıya gətirildi.

- Vaqif Xaçaturyanın həbsi niyə digər separatçılara dərs olmadı?

- Bəlkə də bilirdi həbs olunacağını, amma başqa çıxış yolu da yoxdur. Ola bilsin düşünüb ki, hansısa formada, gözdən yayınaraq sərhədi keçə biləcək. Amma Azərbaycan hüquq-mühafizə orqanlarının sayıqlığı nəticəsində qandallandı. Həbs olunub Bakıya gətirildiyi görüntülərinə baxın, sir-sifətindən “zəhər” yağır, yazıq gündə olduğu görünür. Amma təbii ki, Vardanyan cinayət törədib və cəzasını çəkəcək. Layiq olduğu cəzanı layiq olduğu formada tutulduğu kimi, layiq olduğu formada da çəkəcək. Ruben Xankəndiyə yeni gələndə Azərbaycana qarşı terrora səsləyirdi, böyük-böyük danışırdı. İndi isə kamera qarşısında başını donuz kimi əyib, yazıq görkəm alıb.

- Böyük-böyük danışmış digər cinayətkarlar var. Balasanyan, Qukasyan kimi digər separatçı cinayətkarları nə gözləyir?

- Bu gün iki daha cinayətkar ünsürün Laçın sərhəd-keçid məntəqəsində saxlanıldığı, Bakıya gətirildiyi barədə Ermənistan mediasında məlumatlar getdi. Əlbəttə, digər cinayətkarlar da yaxalanacaqlar. Ola bilsin ki, bəzi cinayətkarlar hansısa formada, görkəmini dəyişərək, saxta pasportla, saxta adla Ermənistana keçib. Amma sərhəddə ciddi yoxlanış var və Azərbaycan tərəfindən haqqında cinayət işi açılmış canilər qaçmaq istəsələr yaxalanacaqlar. Kimin ağlı işləyirsə, qondarma rejimin “xarici işlər naziri” olmuş David Babayan kimi gəlib könüllü təslim olacaq. O zaman həmin şəxslə bağlı hansısa yumşaq qərar verilə bilər. O da təbii ki, qatı cinayətkar deyilsə. Azərbaycan dövlətinə qarşı cinayət törətmiş, azərbaycanlılara işgəncələr vermiş canilərə heç bir amnistiya tətbiq edilməyəcək. Onlar cəzalarını alacaqlar və cəzalarını sonadək çəkəcəklər. Soyqırımı kimi cinayətlər törətmiş canilərə güzəşt ola bilməz.

- Vaxtilə qondarma qurumda “vəzifə” tutmuş şəxslərin təslim olduğu halda cəzaları nə olacaq?

- Bu barədə Azərbaycan hüquq-mühafizə orqanları lazımi qərar verəcəklər. İndi Babayan təslim olacağını bildirib, lap yaxşı. Yəqin ki, onun ətrafında istintaq aparılacaq, ifadələri alınacaq. Babayanın əməllərində insanlığa zidd addımlar, hərbi cinayətlər olmasa, onunla bağlı özünün künüllü gəlib təslim olması halı nəzərə alınacaq. Bütün hallarda isə Azərbaycan qanunları qarşısında cavab verəcəklər.

- İndicə DTX məlumat yaydı ki, Qarabağda törətdiyi terrorçuluğa görə Ermənistan vətəndaşı Davit Manukyan tutulub, onun haqqında həbs qərarı verilib. Demək ki, təkcə separatçılar yox, Ermənistan vətəndaşlarından da həbs edilənlər olacaq...

- Əlbəttə, olacaq. Azərbaycana qarşı cinayəti təkcə Qarabağdakı xunta rejiminin “rəhbərliyi” törətməyib. Terroru, soyqırımı separatçılarla yanaşı, Ermənistandan bölgəyə göndərilmiş şəxslər də törədiblər. Onların hamısı öz cəzalarını alacaqlar.

- Azərbaycan amnistiya verə biləcəyini rəsmi səviyyədə bəyan edib. Sizcə, bu akt kimlərə şamil olunacaq?

- Amnistiya aktı konkret maddələrə əsasən qəbul olunur. Elə deyil ki, Qarabağ ermənisidirsə, əfv olunacaq. Xeyr, belə deyil. Amnistiya dini, etnik mənsubiyyətə görə yox, konkret əməllər törətmiş, cəzalandırılmış şəxslərin islah olunma dərəcəsi ölçüləməklə verilir. Bu barədə hüquqşünaslar daha təfərrüatlı danışa bilərlər. Amma soyqırımı, hərbi cinayət törətmiş, terror aktları törətmiş şəxslər amnistiyaya düşmürlər.