Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi Hikmət Hacıyev İsrail Baş naziri Benyamin Netanyahu ilə ətraflı danışıqlar aparıb, bu da regional siyasətdə dönüş nöqtəsi ola bilər.

Bu barədə “Yerusəlim Post” qəzetində Hikmət Hacıyevin İsrailə son səfərinə həsr olunmuş məqalədə deyilir.

Müzakirələrlə tanış olan mənbə bildirib ki, Netanyahunun ABŞ Dövlət katibi Marko Rubio ilə strateji dialoqundan 48 saat sonra baş tutan yüksək səviyyəli görüş Azərbaycanın İbrahim razılaşmalarına potensial daxil olması üçün artan çeviklikdən xəbər verir:

“Azərbaycan son üç onillikdə İsrailin müsəlman dünyasında ən etibarlı tərəfdaşlarından biri olub. Onun regional təhlükəsizlik arxitekturası üçün strateji əhəmiyyətini qiymətləndirməmək olmaz”.

Bu yaxınlarda Amerikanın “Atlantic Council” analitik mərkəzi vurğulamışdı ki, Vaşinqton Bakı ilə öz əlaqələrini gücləndirmək üçün İsrailin Azərbaycanla diplomatik və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığından dərs götürməlidir. Üstəlik, Azərbaycanla sıx əlaqələr ABŞ-ın Bakının yaxşı münasibətləri olan Mərkəzi Asiya ölkələri arasında daha güclü mövqe qazanmasına kömək edə bilər. Bu, Vaşinqton üçün xüsusilə vacib olardı, çünki Mərkəzi Asiya regionu minerallar və enerji ehtiyatları ilə zəngindir və Rusiya, eləcə də İrandan yan keçən Asiyadan Avropaya gedən ticarət yolu Orta Dəhlizə ev sahibliyi edir.

Hacıyevin Qüdsə gəldiyi həmin gün “Begin-Sadat” Strateji Araşdırmalar Mərkəzi “Azərbaycanı Trampın regional planlarına və İsrailin maraqlarına necə təsirli şəkildə cəlb etmək olar: praktik tövsiyələr” adlı məqalə dərc edib.

Orada qeyd edilir ki, İsrail və ABŞ-dakı israilyönlü qüvvələr Azərbaycanın inkişaf, investisiya və texnologiya sahələrində ABŞ-İsrail regional tərəfdaşlığına daxil edilməsini fəal şəkildə müdafiə etməlidir. İsrail artıq Amerika şirkətlərinin iştirakı ilə Mərakeşlə üçtərəfli tərəfdaşlıq modelini təşviq edir və bu yanaşmanı İbrahim sazişlərinin genişləndirilməsi çərçivəsində müdafiə, süni intellekt və kibertəhlükəsizlik sahələrində Körfəz ölkələri və ABŞ-a da yaymağı planlaşdırır.

Azərbaycanın bu cür təşəbbüslərdə iştirakı İsrailin regional tərəfdaşlıqlarının müsəlman komponentini gücləndirəcək. Bu, həmçinin Vaşinqtonun regional inkişaf və müdafiə layihələrində maliyyə yükünü azaltmaq üçün ABŞ müttəfiqləri arasında çoxtərəfli əməkdaşlığı genişləndirmək məqsədilə Tramp administrasiyasının strategiyasına tam uyğundur.

Məqalədə əsas maneə də vurğulanır: 1992-ci ildən ABŞ-ın Azərbaycana yardımını məhdudlaşdıran 907-ci maddə:

“Amerika və İsrailin yeni Böyük Yaxın Şərq arxitekturası çərçivəsində Azərbaycanın üstünlüklərindən tam şəkildə istifadə etməsi üçün bu formal maneələr aradan qaldırılmalıdır”.

Ekspertlər hesab edir ki, Azərbaycanın İsraillə uzunmüddətli strateji əlaqələri olan ölkə kimi unikal mövqeyi onu İbrahim sazişlərinin Yaxın Şərq, Asiya və Afrikadakı müsəlman ölkələrinə genişləndirilməsi üçün cəlbedici tərəfdaş edir.

Azərbaycanın xarici və iqtisadiyyat nazirliklərinin bir neçə yüksək vəzifəli məmuru uzun illərdir ki, İsraillə ikitərəfli əlaqələrin möhkəmləndirilməsində fəal iştirak edib və müqavilələrin genişləndirilməsi prosesində Fridmanın “Sülh vasitəsilə güc” mərkəzində, eləcə də Abraham Fondunda məsləhətçi ola bilərlər. Bu ölkə hətta ən kritik dövrlərdə belə İsraili dəstəkləyib.

Hacıyevin səfərinin İranın nüvə proqramı ilə bağlı ABŞ-İsrail koordinasiyasının bərpası ilə üst-üstə düşməsi də Azərbaycanın strateji əhəmiyyətini bir daha vurğulayır. Həm Bakı, həm də Təl-Əviv İrana ekzistensial təhlükə kimi baxır, bu da onların təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığını indiki geosiyasi kontekstdə xüsusilə dəyərli edir.

Tramp administrasiyası regional ittifaqları bərpa etməyə çalışarkən, Azərbaycanın İsrailin Böyük Yaxın Şərqə inteqrasiyasının asanlaşdırılmasında rolu, xüsusilə də təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsi və digər müsəlman ölkələri ilə iqtisadi əməkdaşlığın genişləndirilməsi kontekstində kritik rol oynaya bilər./axar.az