Beynəlxalq birjalarda ABŞ dollarının məzənnəsi yeni zirvəyə yüksəlib. Əsas valyutalara qarşı ABŞ dollarının orta dəyərini əks etdirən Dollar İndeksi 107,8 səviyyəsinə çatıb. Bu, 2022-ci ilin noyabrından bəri qeydə alınan ən yüksək göstəricidir.
Dolların möhkəmlənməsi xüsusilə 2024-cü ilin sentyabr ayının sonlarından başlayaraq sürətlənib. Həmin dövrdə 99,9 həddində olan indeks son 3 ay ərzində 8 vahid artış göstərib. Bununla yanaşı Azərbaycanda üzən məzənnə rejiminə keçid də

Məsələ ilə bağlı Ajans.az-a danışan deputat Vüqar Bayramov bildirib ki, Azərbaycanda hələlik üzən məzənnə rejiminə keçid müzakirə olunmur. Deputatın sözlərinə görə, ölkədə manatın məzənnəsi birbaşa Mərkəzi Bankın siyasətindən asılıdır:

"Azərbaycan üzən məzənnə rejiminə keçmədiyi üçün manatın məzənnəsi birbaşa Mərkəzi Bankın mövqeyindən asılıdır. Mərkəzi Bank məzənnə siyasəti həyata keçirən zaman həm qlobal dəyişikliklər, həm də ölkəyə daxil olan valyutanın həcmini nəzərə alır. Xüsusən, FED-in qəbul etdiyi qərarların və neft bazarlarındakı dəyişikliklərin həm iqtisadi, həm də psixoloji təsirləri mövcuddur."

Deputat qeyd edib ki, üzən məzənnə rejimi milli valyutanın məzənnəsinin bazar qüvvələri – yəni tələb və təklif əsasında formalaşdığı sistemdir. Bu rejimdə Mərkəzi Bankın müdaxiləsi məhduddur və yalnız bazar iştirakçılarının həddindən artıq dalğalanmalarını tənzimləmək üçün tətbiq olunur.

"Azərbaycanda isə hazırda fix məzənnə rejimi mövcuddur. Bu sistemdə manatın məzənnəsi Mərkəzi Bank tərəfindən sabit saxlanılır və müəyyən intervalda dəyişir. Üzən məzənnə rejimində Mərkəzi Bank xarici valyuta bazarına müdaxilə etmədiyi üçün valyuta ehtiyatlarının istifadəsi azalır. Valyuta məzənnəsi qlobal bazarlardakı dəyişikliyə daha tez uyğunlaşır, bu da ixracın rəqabət qabiliyyətini artırır.

Vüqar Bayramov əlavə edib ki, yaxın zamanda Azərbaycanda üzən məzənnə rejiminə keçid gözlənilmir. Amma hər şey Mərkəzi Bankın qərarından asılıdır.

Bu ilin əvvəlindən İmişli rayonunda ət və süd istehsalı ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə çox olub.

Bu barədə İmişli Rayon Statistika İdarəsindən məlumat verilib.

Bildirilib ki, yanvar-noyabr aylarında rayonda 11 625 ton ət istehsal olunub. Bu rəqəm 1 il əvvəl 11 606 ton olub. 11 ay ərizndə İmişlidə 49 328 ton süd istehsal edilib. Bu rəqəm 2023-cü ilin eyni dövründə 46 489 ton təşkil edib.

Maraqlıdır ki, ət və süd istehsalı artdığı halda qiymətləri niyə ucuzlaşmır?

Məsələ ilə bağlı iqtisadçı-ekspert Akif Nəsirli “Cebheinfo.az”-a açıqlamasında deyib ki, ölkəmizdə ət istehsalı ümumilikdə ildən-ilə azalıb:

“Təkcə bu il qoyun və mal ətinin kilosi 2-3 manat bahalaşıb. Həmçinin süd və süd məhsullarının qiymətində də artım var. Belə olan halda istehsal artımından danışıla bilməz. Əgər istehsal artsaydı, o zaman ölkəmizə ət idxalı azalmalıydı. Lakin gözlənildiyi kimi, ət idxalı azalmaq əvəzinə artmaqda davam edir. Hələ üstəlik idxal olunan ətin qiyməti daxili bazarda satılan ətdən yüksəkdir”.

O qeyd edib ki, açıqlanan statistika həqiqəti əks etdirməyə bilər:

“İmişli Rayon Statistika İdarəsindən tərəfindən açıqlanan rəqəmlər sadəcə siyası rəqəmlərdir. Bu rəqəmlərin praktikada heç bir sübütu yoxdur. İdxal rəqəmlərinə baxsaq, görərik ki, ət idxalı ildən-ilə artmaqda davam edir. Bu səbəbdən yenidən statistikaya nəzər salınmalıdır”.

Mərkəzi Bankın bu ilin noyabr ayının əvvəlinə olan sonuncu məlumatında göstərilir ki, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən banklar üzrə əmanət fazilərinin orta dərəcəsi 4,28% olub.
Yeniavaz.com xəbər verir ki, əmanət faizləri bu ilin əvvəlindən ötən dövr ərazində 0,60 faiz bəndi artıb.
Belə ki, bu ilin əvvəlinə olan məlumata görə, banklarda əmanət fazilərinin orta dərəcəsi 3,68% olub.
Əmanət fazilərindəki artım həm milli, həm də xarici valyutada yerləşdirilən əmanətlərdə qeydə alınıb. Milli valyutada yerləşdirilən əmanətlər üzrə orta faiz dərəcəsi 4,94%-dən 5,58%-ə, xarici valyutada yerləşdirilən əmanətlər üzrə orta faiz dərəcəsi isə 1,15%-dən 1,70%-ə yüksəlib.
Müddətli əmanətlər üzrə orta faiz dərəcələri milli valyutada 9,26%-dən 9,54%-ə, xarici valyutada isə 2,08%-dən 2,83%-ə kimi artıb.
Qeyd edək ki, Azərbaycanda qorunan əmanətlər üzrə maksimal faiz dərəcəsi 12%-ə bərabərdir.
Azərbaycanda fəaliyyət göstərən banklar tərəfindən milli valyutada təqdim edilən ən yüksək əmanət faizləri aşağıdakı kimi olub:

Bu gündən etibarən Bakıda 7-ci "Kənddən Şəhərə" Yeni il yarmarkası fəaliyyətə başlayıb. TEREF Trend-ə istinadən yarmarkada təklif edilən məhsulların qiymətini təqdim edir.Belə ki, yarmarkada kartof 0,70 - 1,10 manata, kələm 0,70 manata, göyərtilər 1 ədədi cəmi 0,14 manata təklif edilir.Bundan əlavə, ət məhsullarından isə mal ətinin kiloqramı 14 manata, toyuq ətinin kiloqramı 10 manata, bayram süfrəsinin bəzəyi hindquşunun kiloqramı 13-18 manata, balığın 1 kiloqramı isə 6-13 manata təqdim edilib.Qeyd edək ki, yarmarka 10 gün davam edəcək.Digər qiymətlər ilə aşağıdakı fotolardan tanış ola bilərsiniz:

İtalyanların Milad bayramı alış-verişinə təxminən 9 milyard avro xərcləyəcəkləri gözlənilir.

Publika.az xəbər verir ki, aparılan araşdırmaya görə, italiyalılar üçün bütün şənliklər, səfərlər və yemək xərcləri ümumilikdə 25 milyard avroya başa gələcək. Hər ailənin bayramlar üçün orta xərci 992 avro olacaq.

Tətil öncəsi son həftəsonu alış-veriş xərclənməsinin məbləği isə 1,5 milyard avro olacağı gözlənilir.

Vəsaitlər əsasən şam ağacının altına qoyulacaq hədiyyələrə və “qara cümə” endirimlərinə sərf ediləcək. Orta hesabla bu alış-verişlərə adambaşına 225 avro büdcə ayrılacaq. Səyahətə çıxacaq milyonlarla italiyalının isə təxminən 12,7 milyard avro xəsrcləməsi nəzərdə tutulur.

ABŞ prezidenti Co Bayden federal hökuməti maliyyələşdirməyi 14 mart 2025-ci ilə qədər davam etdirmək üçün Konqresin hər iki palatası tərəfindən daha əvvəl təsdiqlənmiş qanun layihəsini imzalayıb.
Bizimyol.info xəbər verir ki, bu barədə Ağ Evin mətbuat xidmətinin yaydığı bəyanatda deyilir.

Sənəddən belə çıxır ki, şənbə günü “prezident” “federal departamentlərin işi üçün ayrılan vəsait” və “federal hökumətin 2025-ci il martın 14-dək layihə və fəaliyyətlərinin həyata keçirilməsini” nəzərdə tutan qanun imzalayıb.

ABŞ Konqresinin Senatı və Nümayəndələr Palatası qanun layihəsini cümə günündən şənbəyə keçən gecə təsdiqləyib. Layihə əlavə maliyyənin ayrılması federal hökumətin qismən bağlanmasının qarşısını almağa kömək edəcək, həmçinin təbii fəlakətlərin aradan qaldırılması üçün 100 milyard dollardan çox vəsait ayırılması nəzərdə tutulur. ABŞ qanunvericiləri oktyabrın 1-də başlayan cari maliyyə ili üçün büdcə təklifini hələ də təsdiq etməyiblər. Əvvəllər federal hökumətin işinin müvəqqəti maliyyələşdirilməsi yalnız dekabrın 20-dək təsdiqlənirdi.

ABŞ qanunlarına əsasən, federal hökumətdən maliyyələşmənin dayandırılması halında milli təhlükəsizliyin və xarici siyasətin təmin edilməsinə cavabdeh olan nazirliklər və strukturlar fəaliyyətini davam etdirir. Fəaliyyəti “həyat və əmlakın qorunmasına” yönəlmiş dövlət qulluqçularına da oxşar tələblər qoyulur. Belə şəraitdə işə getməyə məcbur olan dövlət qurumlarının işçiləri maaş almırlar, lakin adətən vəsait məsələsi həll olunandan sonra onlara ödəniş edilir.

1977-ci ildən bəri federal hökumətin maliyyələşdirilməsi administrasiya ilə Konqres arasındakı fikir ayrılıqları səbəbindən 20 dəfədən çox pozulub. Ən uzun müddət 35 gün - 22 dekabr 2018-ci ildən 25 yanvar 2019-cu il tarixinə qədər olub.

Sarıköklü qatıq həm dadlı, həm də sağlamlıq üçün faydalı olan bir qarışımdır. Foodinfo.az xəbər verir ki, sarıkökün antioksidant və iltihabəleyhinə xüsusiyyətləri ilə qatığın probiotik təsiri birləşərək orqanizm üçün bir çox müsbət təsir yaradır. Sarıkök güclü antioksidantdır və bədəndə sərbəst radikalları zərərsizləşdirərək hüceyrələrin sağlamlığını qoruyur. İltihab əleyhinə təsiri sayəsində oynaqlardakı ağrıları və iltihabları azaldır. Bu səbəbdən artrit və digər iltihablı xəstəliklərdən əziyyət çəkənlər üçün faydalıdır. Qatıq isə həzm sistemini dəstəkləyir, bağırsaqlarda sağlam bakteriya tarazlığını qoruyur və immuniteti gücləndirir. Sarıkök ilə qarışdırıldıqda bu təsirlər daha da artır. Sarıköklü qatıq həzmi asanlaşdırır və bədəndə toksinlərin atılmasına kömək edir. Eyni zamanda bu qarışım arıqlamağa dəstək ola bilər, çünki maddələr mübadiləsini sürətləndirir və toxluq hissi yaradır. Sarıkök qan dövranını yaxşılaşdırır və xolesterini tarazlaşdırmağa kömək edir. Sarıköklü qatıq hazırlamaq üçün bir kasa qatığa 1 çay qaşığı sarıkök əlavə edib yaxşıca qarışdırmaq kifayətdir. Mütəmadi olaraq az miqdarda qəbul edildikdə həm həzm sistemi, həm də ümumi sağlamlıq üçün faydalıdır.

Hesablama Palatası Elm və Təhsil Nazirliyinin tabeliyindəki Təhsil Tələbə Krediti Fondunda həyata keçirdiyi kənar dövlət maliyyə nəzarəti tədbiri nəticəsində nöqsanlar aşkar edib.

Palata xəbər verir ki, audit Fondun yaradıldığı 17 iyun 2021-ci il tarixindən 1 iyun 2024-cü il tarixinə qədər olan dövrü əhatə edib və səmərəlilik (performans) auditi formasında keçirilib, kredit müraciətlərinin təmin olunmasının, eləcə də Fondun fəaliyyətinin təşkilinin nəticəliliyinin qiymətləndirilməsi məqsədi daşıyıb.

Fondun nizamnamə kapitalının formalaşdırılması üçün dövlət büdcəsindən 2021-ci ildə 80,0 mln. manat, 2022-ci ildə isə kreditləşmə fəaliyyətinin davam etdirilməsi üçün əlavə 22,0 mln. manat vəsait ayrılmış, auditlə əhatə olunan dövrdə ümumilikdə 32,9 mln. manat vəsait Təhsil Tələbə Kreditinin (TTK) maliyyələşməsinə sərf edilmişdir.

Bundan əlavə, həmin dövrdə Fondun saxlanması üçün 3,6 mln. manat xərc edilmiş, bu xərclərin 1,8 mln. manatını əməyin ödənişi xərcləri təşkil etmişdir. Yaranma tarixindən 31 may 2024-cü il tarixinədək Fonda 21888 nəfər tərəfindən cəmi 45688 kredit müraciəti edilmiş, ondan 16799 nəfər üzrə ümumi məbləği 33,1 mln. manat təşkil edən 36063 kredit rəsmiləşdirilmiş, bundan, hamısı sonuncu tədris ilində olmaqla, 130,1 min manat məbləğində 159 müqavilə sonradan ləğv edilmişdir.

Ləğv edilmiş 159 müqavilə istisna olmaqla, bakalavriat təhsil səviyyəsi üzrə 25321, magistratura təhsil səviyyəsi üzrə 8841, orta ixtisas təhsili səviyyəsi üzrə 1622 və peşə təhsili səviyyəsi üzrə 120 müraciət üzrə kredit rəsmiləşdirilmiş, kreditdən həm dövlət, həm də özəl təhsil müəssisələrinin tələbələri yararlanmışdır.

Qeyd edilənlərin icrası prosesində bəzi nöqsanlara da yol verilmiş, eləcə kreditlərin verilməsi və funksional fəaliyyətin təşkilinin nəticəliliyinin daha da yüksəldilməsi imkanlarından bəzi hallarda tam istifadə olunmamışdır.

Göstərilənlərə münasibətdə ilk olaraq diqqətə çatdırılmalıdır ki, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 24.07.2021-ci il tarixli 226 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Təhsil Tələbə Krediti Fondunun vəsaiti hesabına təhsil tələbə kreditlərinin verilməsi Qaydası”nda (Qayda) sosial təhsil tələbə kreditinin verilməsi şərtlərinin əsasən sosial rifah göstəricilərinə deyil (ünvanlı sosial yardım istisna olmaqla), kateqoriya xarakterli yanaşmaya əsaslanılması nəticəsində Fondun fəaliyyəti müəyyən edilmiş məqsədlərə tam uyğun olmamışdır. Kateqoriyalı yanaşmanın tətbiqi ilə yanaşı standart TTK ilə müqayisədə ümumi orta müvəffəqiyyət göstəricisinin (ÜOMG) daha aşağı müəyyənləşdirilməsi sosial kredit istifadəçilərinin zəif təhsil göstəriciləri nümayiş etdirmələrinə imkan yaradan kreditləşmə sisteminin qurulması ilə nəticələnmişdir. Beləliklə də, Fondun TTK-nin verilməsi ilə bağlı yanaşması əsasən sosial cəhətdən riskli qruplara hədəflənmiş, həmin qruplara aid tələbələrin təhsil haqlarını vaxtında ödəmələrinə şərait yaratmaqla təhsillərini başa çatdırmaları məqsədini daşımışdır.

Fondun nəzarət imkanlarının məhdud olması və ali təhsil müəssisələrinin kreditlərin verilməsi prosesində iştirak edən məsul şəxslərinin məsuliyyətinin hüquqi aktlarla tənzimlənməməsi nəticəsində 2 ali təhsil müəssisəsi üzrə 32 halda TTK-dən yararlanan tələbənin faktiki ÜOMG-si Fondun məlumat bazasında əks etdirilən göstəricidən aşağı olmuş, beləliklə də, 71 baldan aşağı göstəriciyə malik tələbəyə, Qaydaların tələbi pozularaq standart TTK verilmişdir. Bu isə, öz növbəsində, dövlət vəsaitinin hüquqi aktların tələblərinin pozulması ilə icrası ilə yanaşı, funksional təyinatı üzrə istifadəsinə də təsir göstərmişdir.

Kredit üçün müvəkkil banka müraciət mərhələsində nəzərdə tutulmuş yanaşma təcrübədə tətbiq edilən yanaşmadan fərqlənmiş, başqa sözlə, təcrübədə tələb olunan sənədlər tələbə tərəfindən banka təqdim edilmədən elektron qaydada təhsil müəssisəsinin məsul şəxsi tərəfindən “Elektron Təhsil Tələbə Krediti” informasiya sistemində (Portal) təsdiqindən sonra kredit müraciəti banka yönləndirilimiş, bəzi hallarda Portaldan çıxarışlarda TTK-nın təhsil müəssisəsi tərəfindən təsdiq edilmədən banka göndərildiyinə dair məlumatlar əks olunmuş, eləcə də Fond tərəfindən ləğv edilmiş bəzi kredit müraciətləri üzrə bank tərəfindən kredit rəsmiləşdirilməsi həyata keçirilmişdir

Ali təhsil müəssisələrinə qəbulun yalnız Dövlət İmtahan Mərkəzi vasitəsilə keçirilən imtahanlarla deyil, eləcə də Scholastic Aptitude/Assessment Test (SAT) nəticəsində də aparıldığını diqqətə alsaq, bu yanaşmanın nəzərə alınmaması SAT ilə qəbul həyata keçirən ali təhsil müəssisələrinə daxil olan tələblərinin birinci semestrdən standart TTK-dan yararlanmağı tam məhdudlaşdırmışdır.

Fondun tələbələrin təhsilinə verə biləcəyi töhfə baxımından əhəmiyyət kəsb edən və beynəlxalq təcrübədə tətbiq edilən – tələbələrin təhsillə bağlı cari xərclərinin (dərslik, qidalanma, yataqxana, yol xərci və s.) ödənilməsi praktikası öyrənilməmiş və nəzərə alınmamış, həmçinin kreditlərdən yararlana biləcək şəxslərin yuxarı yaş həddinin müəyyən olunmaması nəticəsində auditlə əhatə olunan dövrdə 13 halda son qaytarılma tarixinə kredit götürən şəxsin yaşının 60 və daha artıq olmasına şərait yaradan kredit rəsmiləşdirilmişdir ki, ondan 3-ü həmin tarixdə pensiya yaşında olacaqdır. Fondun maliyyə vəsaitlərinin istifadə səviyyəsini və tətbiq olunan sığorta mexanizmlərini diqqətə alsaq, kredit alanların yaşı ilə bağlı hər hansı bir məhdudiyyətin nəzərə alınması zərurəti olmasa da, ictimai faydalılığın formalaşdırılması və əmək bazarında iştirak müddəti baxımından yuxarıda göstərilən amillərlə birgə belə bir məhdudiyyətin müəyyənləşdirilməsinin gələcəkdə zəruri yanaşma kimi formalaşacağı qənaətindəyik.

Himayəçilik Şurası tərəfindən strateji məqsəd və planların, inkişaf istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməməsi, həmçinin illik fəaliyyət planlarının təsdiq olunmaması Fondun funksional məqsədlərinin həyata keçirilməsinə nəzarət mexanizmlərinin tətbiqini məhdudlaşdırmaqla bu hədəflərə nail olunmasında risklərə yol açmışdır. Hədəflərlə bağlı kəmiyyət göstəricilərinin müəyyənləşdirilməsində vahid yanaşmanın tətbiq edilməməsi tərtib olunan hesabatlar arasında uyğunsuzluqlarla yanaşı hədəf/nəticə uzlaşmasının qiymətləndirilməsində məhdudiyyətlərə səbəb olmuş, kreditlərin verilməsi planlaşdırılan tələbələrin say göstəricilərində uyğunsuzluqlar tələb olunan xərclərin planlaşdırılmasına təsir göstərən əsas faktoru formalaşdırmışdır.

Himayəçilik Şurası tərəfindən vəsaitlərin idarə olunması istiqamətində fəaliyyətin tam icra edilməməsi, o cümlədən kənar auditorun müəyyənləşdirilməsi üçün addımların atılmaması və müvəkkil bankın seçilməsinin bu Şura ilə razılaşdırılmaması hesabatlılıq və şəffaflıq prinsiplərinin tam tətbiqinə mane olmuşdur. Həmçinin qeyd edək ki, müvəkkil bankın fəaliyyəti ilə bağlı hesabatlılığın artırılması məqsədilə Fond tərəfindən bir sıra addımlar atılmışdır ki, bu da vəsaitin idarə olunmasına nəzarətlə bağlı müsbət amil kim dəyərləndirilir.

Nizamnamədə likvidliyin təmin olunması, Fondun fəaliyyətinin inkişaf etdirilməsi, səmərəliliyinin və etibarlılığının yüksəldilməsi məqsədilə investisiyaların cəlb olunması ilə bağlı nəzərdə tutulmuş vəzifənin icra olunmaması maliyyə imkanlarının genişləndirilməsinə təsir göstərmişdir.

Ayrı-ayrı mərhələlərin icrasına dair vaxt çərçivəsinin reqlamentləşdirilməməsi müraciətlərin təxminən 20,0%-nə kreditin 1 aydan çox müddətdə verilməsi ilə nəticələnmiş, bu, əsasən ali təhsil müəssisələrinin və müvəkkil bankın məsul şəxslərinin fəaliyyəti ilə əlaqədar olmuşdur. Göstərilənlər məsuliyyət mexanizmlərinin işlənilməsinin və tətbiqinin əhəmiyyətini bir daha qeyd etmək imkanı verir.

Başqa istiqamətin maliyyələşdirilməsinə yönəldilmiş vəsaitin 2023-cü ilin dövlət büdcəsinin icrası ilə bağlı hesabatlarda TTK-nin verilməsinə sərf olunmuş məbləğ kimi əks etdirilməsi həmin məlumatlar əsasında qərar qəbul edən, təhlillər aparan və proqnozlar tərtib edən dövlət qurumlarının bu fəaliyyətinə mənfi təsir amillərini formalaşdırmaqla yanaşı hədəf/icra uyğunluğunun da qiymətləndirilməsinə şərait yaratmır.

Auditin nəticələri əsasında qəbul edilmiş Kollegiya qərarında aşkar edilmiş nöqsanların aradan qaldırılması məqsədilə Tələbə Təhsil Kredit Fondu tərəfindən sorğu və onlayn təlimlərin keçirilməsi zamanı yol verilmiş nöqsanlar üzrə artıq ödənilmiş vəsaitin bərpa olunması nəzərə alınmış, dövlət büdcəsinin icrası ilə bağlı hesabatda uyğunsuzluqlara dair Maliyyə Nazirliyinə məlumat göndərilməsi əks edilmişdir.