Ötən həftə Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan arasında telefon danışığı baş tutub. Danışıqlar zamanı Rusiya lideri Azərbaycana səfəri zamanı Prezident İlham Əliyevlə Azərbaycan-Ermənistan arasında sülh sazişi məsələsinin müzakirəsi barədə Paşinyanı məlumatlandırıb. Bu barədə Kremlin Mətbuat Xidmətinin məlumatında qeyd olunub.

Məlumatlara görə, Putin Paşinyanla telefon danışığı zamanı Bakı ilə İrəvan arasında sülh danışıqları məsələsində Moskvanın yenidən vasitəçilik təşəbbüsünü təklif edib. Eyni zamanda, Rusiya sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi, nəqliyyat-kommunikasiyaların blokdan çıxarılmasında töhfə vermək istədiyini bir daha İrəvana xatırladıb. Erməni mənbələrinə görə, Paşinyan Putinin vasitəçilik təkliflərinin heç birini qəbul etməyib. Bu, Ermənistanın danışıqların Moskva platformasından imtinası deməkdir.

Xatırladaq ki, Putin Bakıda olarkən çıxışında Azərbaycan tərəfinə də vasitəçilik təklif etmişdi. Azərbaycan buna müsbət yanaşma ortaya qoymasa da, konkret imtina da etmədi.

Mövzu ətrafında AYNA-nın suallarını cavablandıran Milli Strateji Tətqiqatlar Mərkəzinin sədri, politoloq Natiq Miri deyib ki, bu gün əsas məsələ sərhədlərin müəyyənləşməsi, nəqliyyat-kommunikasiyaların blokdan çıxarılması və yekun sülh sazişinin imzalanmasıdır:

- Bu gün İrəvan sülh sazişinin imzalanmasında vasitəçi kimi Qərbi görür. Ermənistan istəyir ki, saziş Qərb platformasında imzalansın və İrəvanın istəkləri nəzəırə alınsın. Son vaxtlar biz Avropa Birliyinin sülhlə bağlı Azərbaycan tərəfinə çağırışlarını müşahidə edirik. Bu çağırışlar Ermənistanın istəyi ilə həyata keçirilir. Bir sözlə, İrəvan istəyir ki, Brüssel və ya Vaşinqton platforması yenidən aktivləşsin. Azərbaycan isə bunu istəmir, çünki Qərbin qərəzli və tərəfli yanaşması var. Bu da neytrallıq fəlsəfəsinin üstündən xətt çəkir ki, Bakı bu platformaya üstünlük verə bilməz.

Rusiyanın vasitəçiliyindən İrəvanın imtina etməsi Qərbin göstərişinin nəticəsidir. Paşinyanın Moskva platformasını qəbul etməsi onun üçün başağrısı deməkdir. Çünki Qərb İrəvana konkret tapşırıq verib – danışıqlar, razılıq Brüssel və ya Vaşinqton platformasında əldə oluna bilər. Eyni zamanda, bu, İrəvana da sərf edən variantdır. Çünki Ermənistan həmin platformalarda iddialarını ortaya qoya bilir.

- Onda belə çıxır ki, Azərbaycana sərf edən platforma da Moskva platformasıdır?

- Ümumiyyətlə, rəsmi Bakı hansısa platformada, vasitəçidə maraqlı deyil. Azərbaycan sülh sazişinin ikili, yəni vasitəçisiz müzakirəsində və razılığın vasitəçisiz əldə olmasında maraqlıdır. Azərbaycanın ən böyük diplomatik nailiyyəti prosesi ikitərəfli müstəviyə daşımaq olub. Əldə olunan hansı müsbət razılaşma varsa, bu, ikitərəfli həllini tapıb. Bakıdan İrəvana dəfələrlə çağırış edilib, təklif edilib ki, vasitəçisiz danışıqlar olsun, razılıq əldə edilsin. Çünki bu halda müsbət nəticələr əldə edilir. Həmçinin Azərbaycan danışıqların istər Qərb, istərsə də Moskva platformasında aparılmasının da qəti əleyhinə deyil. Biz dəfələrlə Qərb platformasında da, Rusiyada da görüşlərdə Azərbaycan tərəfinin iştirak etdiyini görmüşük. Onsuz da Azərbaycanın şərtləri bəllidir və bu qəti tələblər istənilən platformada bəyan edilir.

- Dediniz ki, Ermənistana Qərb platforması sərf edir. Moskva platformasında İrəvana sərf etməyən hansı məsələ gündəmə gətirilir ki...

- Birincisi, dediyim kimi, Ermənistandan Moskva platformasından imtina etməyi Qərb tələb edir. İkincisi, İrəvan anlayır ki, Moskva platformasında danışıqlarda Azərbaycan tərəfindən sərhədlərin müəyyənləşməsi məsələsində bir çox arxiv sənədlərin ortaya çıxarılması tələb oluna bilər. Məlumdur ki, SSRİ dövründə müxtəlif yanlış qərarlarla Azərbaycan torpaqları Ermənistana verilib. Hansı ki, o ərazilərin verilməsinin heç bir hüquqi zəmini olmayıb. Həmin arxiv sənədlər isə Rusiyadadır və onların ortaya çıxmasında Ermənistan maraqlı deyil.

Xatırladım ki, Putin Azərbaycanda səfərdə olarkən bildirdi ki, sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyasına Rusiya yardım edə bilər, Moskvada lazımi sənədlər var ki, onlar sərhədlərin müəyyənləşməsində önəmli rola malik ola bilər. Putinin bu sözləri İrəvana bir mesaj idi. Ermənistanı narahat edən məsələlərdən biri də məhz budur.

- Belə ehtimal var ki, Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı İrəvanın imtinasının kökündə də məhz Rusiya amili var...

- Əslində Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı Ermənistan Azərbaycanın şərtlərini dolayısı ilə qəbul edə bilər. Sadəcə Ermənistan istəmir ki, dəhlizə nəzarət Rusiyanın əlində olsun. Bunu da təkcə Ermənistan yox, həm də Qərb istəmir. Bölgənin nəqliyyat-kommunikasiya sisteminə nəzarətin Rusiyada olmasını Qərb də, İrəvan da qəbul etmir. Məncə, Bakı da bunda maraqlı deyil, sadəcə Azərbaycan hansı yolla olur-olsun Naxçıvana gediş-gəlişin təminini tələb edir.

- Ermənistanın bu imtinasına Rusiyanın cavabı nə olacaq?

- Ermənistan bundan qabaq da atdığı addımlarla Rusiyanı qıcıqlandırıb. Moskva da təbii ki, müəyyən təsir rıçaqları ilə cavab verir. Yəqin ki, Ermənistanın Moskva platformasından imtinasına görə də Rusiyadan cəza tədbiri olacaq. Rusiya son illər Paşinyan hakimiyyətini devirməyə çalışır, amma hələ ki, müsbət nəticə əldə etməyib. Yəqin ki, yenə də Ermənistandakı Rusiyaya bağlı müxalif qüvvələrdən istifadə ediləcək, etiraz dalğası başlayacaq. Məlumatlar var ki, Rusiyanın layihəsi sayılan “Vətən naminə Tavuş” hərəkatı payızda etiraz aksiyalarına hazırlaşır. Çox güman ki, payızda Ermənistandakı Rusiya “beşinci kolonu” yenidən hərəkətə gələcək. Bunun nə qədər uğurlu olub-olmayacağını isə zaman göstərəcək.

Analitik: “İran İsraili düşmən hesab etsə də, birbaşa hərbi əməliyyatlardan çəkinir, çünki Tehran bunun nəticəsinin nə olacağını bilir”

Fələstinin radikal HƏMAS hərəkatının Siyasi Bürosunun rəhbəri İsmayıl Haniyənin Tehranda İranın yeni Prezidenti Məsud Pezeşkianın andiçmə mərazimi ərəfəsində öldürülməsi Yaxın Şərqdə gərgin olan vəziyyəti daha da şiddətləndirdi. “Qisas” sözü verən İran bir aya yaxındır ki, İsrailə qarşı hansısa hərbi addım atmayıb. Amma İrana bağlı olduğu deyilən silahlı qruplaşmaların İsrailə qarşı silahlı hücumları davam edir. Məsələn, bu günlərdə radikal Hizbullah hərəkatı tərəfindən İsrailin aerodromlarına raket zərbələri endirildi. Rəsmi Təl-Əviv isə xəbərdarlıqlarını etməkdədir: cavab amansız olacaq.

İsrail İrana qarşı tərəfdaşlarından dəstək alsa da, Qərb Təl-Əvivin eskalasiyaya getməməsini, məsələlərin danışıqlar yolu ilə həllinin tərəfdarı olduğunu bəyan edir. Qərbdən, xüsusilə, ABŞ-dan İrana da çağırış edilir: eskalasiya bölgənin zərərinədir və bundan çəkinmək lazımdır.

Digər yandan Qətər, Misir, ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə İsraillə HƏMAS arasında Qəzzadakı vəziyyətin danışıqlarla həll edilməsi danışıqları nəticə vermir. HƏMAS İsrailin tələblərini qəbul etmir. Belə bir vəziyyətdə Yaxın Şərqdəki böyük müharibə ehtimalı aktuallığını qoruyur.

Mövzu ilə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandıran siyasi şərhçi Əli Orucov AYNA-ya bildirib ki, İranla İsrail arasında münasibətlər müharibə həddində olsa da, geniş eskalasiya gözlənilmir:

- Məsələ burasındadır ki, Haniyənin Tehranda öldürülməsi ilə İranın imicinə böyük zərbə dəyib və Tehran buna qarşılıq vermək üçün yollar axtarışındadır. İranın cavab verməkdən başqa yolu da qalmayıb. Faktiki olaraq, İran dilemma qarşısında qalıb. Yenə deyirəm, HƏMAS lideri Haniyənin Tehranda qətlə yetirilməsi İranın regiona və beynəlxalq nüfuzuna ciddi zərbə vurduğundan və proksi qüvvələrinin güvəninə xələl gətirdiyindən cavab tədbiri görmək məcburiyyətindədir. İran həm də İslam liderliyinə iddialı ölkə olaraq dünya müsəlmanlarının da gözündən düşmək istəmir. Ancaq İran rəhbərliyindəkilər İsrailə birbaşa hücumun ciddi nəticələri olacağının də fərqindədirlər. Bundan əvvəlki hücum effektli və təsirli olmamışdı. İran diplomatlarının İsrailin hücumu nəticəsində qətlə yetirilməsinə sərt cavab verəcəyini bəyan edən Tehran rejiminin raketləri və dronları hədəfə çatmadan zərərsizləşdirildi.

- Effektivsizliyin səbəbi nə idi?

- İranın gurultulu təbliğatına baxmayaraq, hərbi arsenalında İsraili çəkindirəcək və dağıdıcı gücə malik silahları yoxdur. Bir müddət əvvəl İran Parlamentinin üzvünün İranın nüvə silahına malik olması barədə verdiyi bəyanat İsraili və Qərbi çəkindirici məqsədlər daşısa da, heç nəyi dəyişmədi. HƏMAS siyasi qanadının liderinin qətlindən xeyli müddət keçib, İran hələ də real addımlar atmaqdan, İsrailə vəd etdiyi dağıdıcı zərbələr endirməyə tələsmir. Hələ ki təbliğat müharibəsinə üstünlük verir.

Məsələn, fikirlər səsləndirilir ki, İran ordusu Xəzər dənizində hərbi təlimləri ilə İsrailə zərbəyə hazırlaşır. Amma məncə, bunun İsrailə aidiyyəti yoxdur. Coğrafi baxımdan da bu, mümkün deyil. Məncə, bu hərbi təlimlər güc nümayişi və mahiyyət etibarı ilə hədədən başqa bir şey deyildi.

- Tehranın hədələrinə Qərbin, Amerikanın reaksiyası kifayət qədər sərtdir...

- İranın Qərbi İsrailə hücum etməklə hədələməsi İsrailə və ABŞ-a fürsət verir ki, regiona əlavə hərbi qüvvələr cəmləşdirsin, İsraili silahlandırsın, müdafiə qabiliyyətini gücləndirsin. Artıq ABŞ İsrailə 20 milyard dollarlıq silah tədarük edəcəyini bəyan edib və həmin silahların ilk partiyası təhvil verilib. Bura hərbi təyyarələr, hərbi texnikalar və öldürücü silahlar, həmçinin müdafiə sistemləri də daxildir. Eyni zamanda Səudiyyə Ərəbistanına indiyədək satışına icavə vermədiyi silahların da satışına icazə verilib. İranın İsrailə təhdidləri fonunda Yaxın Şərq regionu sürətlə silahlanır ki, bunun özü də ciddi risklər yaradır.

Bütün hallarda isə, dediyim kimi, İran İsraili düşmən hesab etsə də, birbaşa hərbi əməliyyatlardan çəkinir, çünki Tehran bunun nəticəsinin nə olacağını bilir. Bundan əvvəlki hücumlarında İsrail itkilər verməsə də, Tehran özgüvən qazana bildi. Ancaq bu dəfə Təl-Əviv İrana bu fürsəti vermək fikrində deyil. Həm də ona görə ki, İranın nüfuz qazanması onun proksi qüvvələrini cəsarətləndirər ki, bu da arzuolunan deyil. Ən çox ehtimal olunan odur ki, İsrailə birbaşa zərbələr endirmədən çox İranın dəstəklədiyi qüvvələrin vasitəsilə vəziyyəti gərginləşdirə bilər. Necə ki, bu günlərdə Hizbullah İsrail ərazilərini raket atəşinə tutdu.

Burada bir məqamı da xüsusi vurğulamaq istərdim. İsrailin İranın hücumuna cavab zərbələri endirəcəyi barədə verdiyi bəyanatın həyata keçməsi daha çox ABŞ-ın buna necə yanaşmasından asılı olacaq. Həm İranı, həm də İsraili qane edəcək hücum baş verməsə, bu, region üçün deyil, qlobal təhlükəsizlik problemlərinə yol açar. Hələ bizə tam məlum deyil ki, İsraillə İran arasında eskalasiya baş verərsə, Ərəb coğrafiyasının və Türkiyənin, Pakistanın mövqeyi necə olacaq. Regiondakı ərəb ölkələrinin İranla münasibətləri soyuq olsa da, İsraillə müharibə həm ölkələrin cəmiyyətlərində birmənalı qarşılanmaz. Bu da rahatlığa öyrəşmiş ərəb ölkələri liderlərini narahat etməyə bilməz.

Təbii ki, genişmiqyaslı müharibə olmayacaq. Amma İran proksi qüvvələri tərəfindən İsrailə zərər yetirməyə davam edəcək. Qəzza ilə bağlı danışıqların nəticəsiz qalması, gərginliyin davam etməsi HƏMAS, Hizbullah kimi təşkilatların ara-ara hücumlarına rəvac verəcək. Qəzza ilə bağlı danışıqların nəticəsindən çox şey asılıdır. Əgər razılıq əldə olunarsa, oz zaman Yaxın Şərqdə gərginlik nisbətən azalacaq.

Müəllif: Anar Bayramoğlu

Ermənistan Qərb tərəfindən silahlandırılır. Bununla bağlı mediada faktlara əsasən, material dərc edilib. Belə ki, “Caliber.az”ın redaksiyasına daxil olan təsdiqlənmiş diplomatik və hərbi mənbələrə əsasən, son bir neçə həftə ərzində Fransanın 155 mm-lik “Sezar” özüyeriyən artilleriya qurğuları və onların komponentləri, həmçinin tank əleyhinə raket kompleksləri və hava-hava raketləri Ermənistana çatdırılıb. Məlumata görə, “Sezar” özüyeriyən artilleriya qurğuları Fransanın Orli hava limanından İranın Mehrabad hava limanına göndərilib. Daha sonra İranın "Merac" aviaşirkəti silahları birbaşa son təyinat yerinə - Ermənistana çatdırıb. Faktlar göstərir ki, hazırda Ermənistana 12 ədəd “Sezar” özüyeriyən artilleriya sistemi çatdırılıb.

Qeyd edilib ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin əvvəlində Fransa ordusunun balansında cəmi 76 “Sezar” sistemi olub. Bundan əlavə, Ermənistan ordusunun sərəncamına onlarla R511 və R530 hava-hava raketləri, "ERYX" tank əleyhinə idarəolunan raketləri, alman istehsalı DM32 qumbaraatanları və "Panzerfaust 3" tank əleyhinə raket sistemləri verilib. Bundan başqa, Ermənistan silahlı qüvvələri Fransa istehsalı olan 500-ə yaxın birdəfəlik "Apilas" reaktiv yaylım atəşi sistemləri və Amerikanın 50 ədəd BGM71-TOW tank əleyhinə idarə olunan raket kompleksləri ilə təmin edilib.

Xüsusilə Fransanın “R511” və “R530” hava-hava raketləri diqqəti cəlb edir. Ekspertlərin fikrincə, müvafiq modifi­kasiya prosesindən sonra bu raketlər Ermənistana məxsus müasir “Su-30” qırıcı təyyarələrində quraşdırılacaq.

Bu silahların xüsusiyyətləri və silahlandırılmanın məqsədləri barədə AYNA-nın suallarını cavablandıran hərbi ekspert, ehtiyyatda olan polkovnik Şair Ramaldanov deyib ki, Ermənistana tədarük olunan silahlar hücum silahlarıdır:

- Prinsipcə, deməzdim ki, bu silahlar ən yeniləridir. Amma xarakteristikasına baxanda görünən odur ki, hücum silahlarıdır. Məsələn, tank əleyhinə vasitələr var ki, onlar iki min metrdən artıq istifadə olunan raketdən və qurğuda istifadə edilir və hədəfi vurmaq imkanı var. Nəzərə alsaq ki, bu silahlar intensiv şəkildə Ermənistana tədarük edilir, silahlarla paralel şəkildə mütəxəssislər də gətirilir. Həmin mütəxəssislər Ermənistan ordusuna mütəmadi təlimlər keçirlər. Bunlar da o deməkdir ki, qarşı tərəf müharibə hazırlığındadır.

Biz hər zaman erməni hərbçilərinin Rusiya hərbi sisteminə meyilli təlimlər keçdiyini, öyrəndiklərini müşahidə edirdik. Amma indi Fransadan, Hindistandan verilən silahlarla erməni hərbçiləri Qərbyünümlü formalaşır.

Azərbaycanda olan silahlarla Ermənistana verilən silahları müqayisə etsək, demək olar ki, Azərbaycanda olan silahlar onlara tədarük olunan silahlardan gücünə görə heç də dala qalmır. Açığını deyim ki, bizdə olan silahlar bir çox hallarda üstünlük təşkil edir. Arsenalımızda olan silahların növlərini çox da açıqlamaq istəmirəm. Amma məlumdur ki, Ali Baş Komandan İlham Əliyev Azərbaycan Ordusunu ən müasir silahlarla silahlandırmaq prinsipi həyata keçirir. Ona görə də, Ermənistanın silahlandırılmasından qorxmuruq. Sadəcə bununla Ermənistanı revanşa həvəsləndirirlər ki, bu da bölgədə sülhə zərbədir.

- Ermənistan tərəfi silah alınmasını belə izah edir ki, hər bir dövlətin ordusunu gücləndirmək hüququ var və burada qeyri-adi nəsə yoxdur...

- Bəli, hər bir ölkənin öz ordusunu güclü saxlamaq, silah almaq hüququ var və bunu kimsə inkar etmir. Amma Ermənistan Azərbaycana qarşı ərazi iddiası olan ölkədir, revanş hissi hələ də qalmaqda olan ölkədir. Eyni zamanda, Ermənistan silahı almır, hədiyyə kimi ona silah verilir. Bu isə ona silah verən ölkələrin müharibədə, gərginlikdə maraqlı olmasının əlamətidir. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, hələlik sülh sazişi imzalanmayıb və Azərbaycan Ermənistanla müharibə şəraitindədir. Azərbaycana o da məlumdur ki, Ermənistan İkinci Qarabağ müharibəsindəki acı məğlubiyyətinin revanşını almaq niyyətindədir. Bunu sübut edən amil Ermənistanın sülhdən yayınma siyasətidir. Ona görə də Ermənistanın silahlandırılması Azərbaycanın diqqətindən yayına bilməz. Təbii ki, Azərbaycan öz addımlarını atacaq. Bunlardan biri də cənab Prezident İlham Əliyev tərəfindən səsləndirilib. Istər revanşistlər tərəfindən, istər Ermənistanın rəhbərliyi tərəfindən, istərsə də onlara havadarlıq edən qüvvələr tərəfindən Azərbaycana qarşı hansısa təhlükə yaranarsa, lazımi cavab veriləcək. Ona görə də düşünürəm ki, Ermənistana silahların gətirilməsinə Azərbaycanın etirazı yerindədir. Beynəlxalq normalarda belə bir yanaşma var: əgər hansısa ölkəyə daxil olan silahlar təhlükə yaradarsa, hətta üçüncü ölkənin müdaxilə hüququ var. Yəni ki, Azərbaycanın ixtiyarı var ki, təhlükənin qarşısını alsın. Hələlik bu addım Azərbaycan tərəfindən diplomatik şəkildə atılır. Bir müddət əvvəl Ermənistana silahlar Gürcüstan vasitəsilə tədarük olunurdu. O zaman rəsmi Bakı Tiflislə bu məsələni müzakirə etdi, qarşısı alındı. İndi isə İran vasitəsilə silahlar daşınır. Azərbaycan İranla diplomatik danışıqları həyata keçiriləcək.

- Bu silahların Ermənistana yerləşdirilməsi təkcə Azərbaycana qarşı təhlükədir?

- Əlbəttə, yox. Bu, təkcə Azərbaycana qarşı deyil, regiondakı dövlətlərin hər birinə qarşıdır. Bəli, əsas istifadə edilə biləcək ölkə Azərbaycandır. Amma bundan təsirlənən digər qonşu dövlətlər də var. Hansısa ölkəyə hansısa ölkə silah tədarük edirsə, silahını orada yerləşdirirsə, həmin silah tədarük edən ölkə gələcəkdə bölgədə maraqları naminə ondan istifadə məqsədi güdür. Təbii, Ermənistana yerləşdirilən silahlar Türkiyəyə, İrana, Gürcüstana və Rusiyaya qarşı istifadə edilməsi mümkün görünmür. Amma Ermənistan hələ də Azərbaycana qarşı müharibə şəraitindədir, sülh sazişi imzalanmayıb, delimitasiya və demarkasiya edilməyib. Görünən odur ki, Ermənistan açıq şəkildə eskalasiyaya istiqamətləndirilir. Gələcəkdə havadarları Ermənistanı necə silahlandırırlarsa, o silahlardan istifadə göstərişi də verə bilərlər.

“Mercedes-Maybach” öz məhsul çeşidinə yeni modeli daxil edib.

“SL 680 Monogram Series” adlanan model ultra lüks sedan və ya SUV deyil, “Maybach”ın ilk idman avtomobilidir.

Yeni “Maybach” modelinin kuzov dizaynı iki fərqli variantda təklif olunur: “Red Ambience” və ya “White Ambience”.

Hansını seçsəniz, “Maybach”ın xüsusi işıqlandırılmış barmaqlığı və ön şüşənin altından ulduza qədər uzanan parlaq xrom zolaq standart olaraq təqdim olunur.

Digər detallara faralara inteqrasiya olunmuş qızılı hissələr və parlaq xrom materialdan hazırlanmış iki fərqli dizayna malik 21 düymlük təkər diskləri daxildir.

1995-ci ildə Bakıda anadan olub. 2012-ci ildə orta məktəbi əla qiymətlərlə bitirdikdən sonra Bakı Dövlət Universitetinin biologiya fakültəsinə daxil olub. Universitetdə təhsil aldığı müddətdə yüksək təhsil göstəriciləri, həmçinin ictimai fəallığına görə 2013-2015-ci illərdə "İlin ən yaxşı tələbəsi” adına layiq görülüb, fəxri fərmanla təltif edilib.
2016-cı ildə Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutunun molekulyar biologiya ixtisası üzrə magistratura pilləsinə qəbul olub. Elmi fəaliyyətdə fərqləndiyinə görə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Fəxri fərmanı ilə təltif olunub. 2018-2019-cu illərdə İslam İnkişaf Bankının PHD doktorantura təhsili üzrə təqaüd proqramının qalibi seçilib.
Müsahibimiz İngiltərənin Oksford Universitetində Onkologiya ixtisası üzrə təhsil alan yeganə azərbaycanlı tələbə Gülnar Abdullayevadır. O, doktorantura təhsilini bu il bitirib.
Müsahibimizin uğurları bununla da bitmir. 2019-cu ildə gənc bioloqların qış məktəbində birinci yeri tutub. Eyni zamanda, "FameLab" beynəlxalq elm müsabiqəsində Oksford Region finalçısı seçilib. HelloBio "Science Snapshots" adlı yarışmada mikroskop altında çəkdiyi şəklə görə birinci yerə layiq görülüb. 2023-cü ildə mühüm elmi nəticələr əldə etdiyinə görə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası tərəfindən "ilin gənc alimi” diplomu ilə təltif olunub. Bununla yanaşı, Oksford Universitetinin iki il müddətində St Cross Kollecində Tələbə Nümayəndələr Komitəsinin vitse-prezidenti vəzifəsində çalışıb. İngiltərədə Azərbaycan Qadınlar Assosiasiyasının üzvüdür. 2024-cü ildə elm sahəsində xüsusi fərqləndiyinə görə gənclər üçün Prezident mükafatına layiq görülüb.
- Gülnar xanım, elmə olan marağınız haradan qaynaqlanır?
- Elmə olan marağım ailəmdən gəlir. Ailəmlə daima mütaliə etmişik, mənə maraqlı nağıllar, kiçik hekayələr danışıblar. Məktəb mühitində də müəllimlərimin verdiyi təlim-tərbiyə elmə olan marağımı daha da artırıb. Düşünürəm ki, həm mühit, həm də ailə bu prosesdə xüsusi rol oynayır. Məktəbdə texniki fənlərə çox böyük marağım olmasına baxmayaraq, humanitar fənləri və xarici dilləri də yaxşı oxuyurdum. Hətta müəllimlərim məni həvəsləndirirdilər ki, humanitar sahəyə yönəlim. Amma sonda qərar verdim ki, texniki sahəni seçməliyəm.
- Bəzən təhsil sistemimizin geri qaldığını deyirlər, necə düşünürsünüz, sizcə haqlıdırlar?
- Elə düşünmürəm. Çünki bakalavr və magistr təhsilim zamanı qazandığım bilik və bacarıqlar həyatımda çox böyük rol oynayır. Bakı Dövlət Universitetində bakalavr təhsilim zamanı məndə Molekulyar Biologiya ixtisasına qarşı xüsusi maraq akademik İradə Hüseynovanın bizə tədris etdiyi mühazirələr və təşkil etdiyi seminarlar sayəsində yarandı. Bununla, mən magistratura pilləsində Molekulyar Biologiya istiqamətini seçməyi qərar verdim. Təhsil müddətində əldə etdiyim biliklər, məlumatlar sayəsində imtahanlardan, müsahibələrdən uğurla keçərək dünyanın müxtəlif nüfuzlu universitetlərinə qəbul əldə etdim. Azərbaycanda aldığım bilik bazasının, elm bünövrəsinin möhkəm olmasının nəticəsində Oksford universitetində doktorantura təhsilimi müvəffəqiyyətlə tamamladım. Azərbaycanda təhsil sistemi çox yüksəkdir.
- Tədqiqatçı alim olaraq ilkin tədqiqatlarınızın mövzusu nə olub?
- İlkin tədqiqatlara Bakı Dövlət Universitetində bakalavr təhsili zamanı başlamışam. Mütəmadi tədqiqat işlərim magistratura pilləsində Elm və Təhsil Nazirliyinin Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutunun müasir avadanlıqlarla təchiz olunmuş laboratoriyalarında həyata keçirilib. Mənim magistr dissertasiya mövzum Azərbaycanın buğda genotiplərindən DREB transkripsiya faktoru geninin ayrılması və xarakterizə olunmasına həsr olunub. Magistratura tədqiqat işimdə əldə etdiyim nəticələr müxtəlif nüfuzlu elmi jurnallarda nəşr olunub.
- Doktorantura pilləsində onkologiya ixtisasını seçməyinizin xüsusi səbəbi varmı?
- Magistratura pilləsində təhsil aldığım zaman insan xəstəliklərinin molekulyar və genetik əsaslarının öyrənilməsinə çox böyük maraq göstərirdim. Magistraturanı bitirdikdən sonra qarşıma məqsəd qoydum ki, bu sahə üzrə təkmilləşəcəyəm və qazandığım bilik-bacarıqları azərbaycanlı tələbələrlə paylaşacağam. Əsas maraq sahəm xərçəng xəstəliyinin inkişafına səbəb olan tənzimləyici yolların molekulyar mexanizmlərinin öyrənilməsi istiqamətində idi. Bu sahədə bir çox alimlərin elmi fəaliyyətləri ilə maraqlanmağa başladım. Professor Volter Bodmerin tədqiqat işləri ilə yaxından tanış olduqdan sonra qərara gəldim ki, məhz bu laboratoriyada fəaliyyətimi davam etdirmək istəyirəm. Test müsahibələrindən və mərhələli intervyulardan keçərək professor Volter Bodmerin rəhbərlik etdiyi "Xərçəng və İmmunogenetika” laboratoriyasında doktoranturada pilləsində təhsil almaq və tədqiqat işi aparmaq imkanı qazandım. Bu, mənim üçün çox qürurverici bir haldır.
- Volter Bodmerin laboratoriyasında tədqiqatlar aparmaq, xərçəng xəstəliyini araşdırmaq sizə hansı bilikləri qatdı?
- Oksford Universitetində elmi rəhbərim professor Volter Bodmer onkologiya sahəsində nəinki İngiltərədə, bütün dünyada tanınmış alimdir. Onun rəhbərlik etdiyi laboratoriya iki əsas istiqamətdə fəaliyyət göstərir. Birincisi yoğun bağırsaq xərçənginin molekulyar və genetik əsaslarının öyrənilməsi, ikinci istiqamət isə yoğun bağırsaq xərçənginin müalicəsində immunoterapiya üsullarının tədqiqidir. Doktorantura mövzum yoğun bağırsaq xərçəngində hüceyrə differensiasiyasının molekulyar əsaslarının öyrənilməsinə həsr olunub. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, yoğun bağırsaq xərçəngi dünyada ən çox yayılan üçüncü xərçəng tipidir və dünyada xərçənglə əlaqəli ölümlərin ikinci aparıcı səbəbi kimi yer alır. Doktorantura təhsilim zamanı xərçəng xəstəliyinin öyrənilməsində və müalicəsində tətbiq edilən ən müasir metodlara yiyələnərək tədqiqatlar aparmışam və mühüm nəticələr əldə etmişəm.
- Tədqiqatlar sayəsində əldə etdiyiniz kəşflərdən, uğurlardan bəhs etdiniz. Bəs bu sahədə heç uğursuzluqlar olmur?
- Müəyyən bir məqsədə doğru gedəndə həmişə maneələr olur və bu, normaldır. Amma bu problemləri sırf təcrübə kimi qəbul edəndə, onların öhdəsindən asanlıqla gəlirsən. Səbir və əzmkarlıq əsas şərtlərdəndir. Laboratoriya şəraitində hər təcrübə istədiyimiz nəticəni vermir. Amma təcrübə mühitinin özəlliyi də budur. Hər uğursuzluqda təcrübənin müxtəlif variantlarının verdiyi nəticələrlə tanış olursan. Əgər təcrübə ilk dəfədən alınsa, bu zaman hər kəs hər şeyi asanlıqla kəşf edər. Elmin sirləri də hər kəsə açıq olar. Məsələn, doktoranturada oxuduğum müddətdə bir eksperimentin aylarla təslim olmadan müxtəlif variantlarını sınayaraq sonda çox uğurlu nəticəyə gəlib çatdım. Yoxladığım təcrübə variantlarını digər laboratoriya əməkdaşlarım ilə də paylaşaraq, eksperimental işin sürətlənməsinə vəsilə oldum.
- Dayanmadan öyrənmək, təcrübələr aparmaq sizi yormur?
- İnformasiya çoxluğu bəzən insanda stress yarada bilir. Amma onlar müəyyən müddətlik çətinliklərdir ki, səni məqsədinə daha da yaxınlaşdırır. Həmişə öyrəndiyim biliklər mənə az kimi görünür. Öyrənmə aclığı həmişə mənimlədir. Yaş artdıqca, böyüdükcə, o da böyüyür. Çünki öyrəndikcə başqa suallar yaranır. Hər yeni məlumatda "niyə”lər daha da artır.
- Elm sahəsində təhsilini davam etdirmək istəyən xanım tədqiqatçı olaraq hansı çətinliklər yaşadınız?
- Əsas çətinliyim maliyyə ilə bağlı idi. Çünki xaricdə təhsil çox yüksək məbləğ tələb edir. Həm təhsilhaqqı, həm tədqiqat ödənişi, viza prosesi çox bahadır. İstər Azərbaycanda, istərsə də Oksford Universitetində təhsil aldığım müddətdə mənə həm maddi, həm də mənəvi dəstək olan hər kəsə öz dərin minnətdarlığımı bildirirəm. Ailəm elmə olan marağımı daima yüksək qiymətləndirib və mənə həmişə dəstək olub. Bu, mənim həyatımda çox mühüm amildir. Xaricdə təhsil almaq, orada sərbəst yaşamaq, mühitə adaptasiya həm ailəmdən, həm də müəllimlərimdən gələn dəstək sayəsində mümkün oldu. Bu dəstək sayəsində mən uğurlarımı davam etdirirəm.
- İngiltərədə Azərbaycan Qadınlar Assosiasiyasının üzvüsünüz. Qadınların cəmiyyətdəki rolunu necə görürsünüz?
- Qadınların həyatımızın hər sahəsində böyük rolu var. Bu assosiasiyaya qatılmaqda əsas məqsədim Azərbaycan qadınlarının həyatımızın müxtəlif sahələrində uğurlu fəaliyyətləri ilə tanış olmaq və öz təcrübələrimi də onlarla paylaşmaq idi. Elm sahəsində qadınların böyük xidmətlərinə aid çoxsaylı nümunələr gətirmək olar. İki dəfə Nobel mükafatına layiq görülmüş Meri Küri mənim ilham aldığım qadınlardandır. Düşünürəm ki, qadınlara potensiallarının üzə çıxması və istədikləri məqsədlərə doğru çatmaqda həm ailə üzvləri, həm də cəmiyyət daima dəstək olmalıdır.
- Elm sahəsi ilə yanaşı, həmçinin könüllü sahədə də fəalsınız...
- Könüllülük fəaliyyətim zamanı qazandığım təcrübələrin mənim həyatımda xüsusi rolu var. 2022-ci ildən Oksford Keen təşkilatında könüllü olaraq fəaliyyət göstərirəm. Qurumun əsas məqsədi xüsusi məhdudiyyətli insanların cəmiyyətə adaptasiyası ilə bağlıdır. Bu təşkilatda aktiv fəaliyyətimə görə medal və sertifikatla təltif olunmuşam. Eyni zamanda, Oksford Universitetində tələbə elmi cəmiyyətinin vitse-prezidenti kimi fəaliyyətim mənə müxtəlif ixtisaslarda təhsil alan tələbələrlə birbaşa ünsiyyət qurmaqda və onlara Azərbaycanın tarixi həqiqətləri, mədəniyyəti, milli adət-ənənələri, və bayramları haqqında məlumat verməyimdə çox mühüm rol oynadı.
- Gələcəkdə elmi təcrübənizi necə daha da paylaşmağı düşünürsünüz?
- 2024-cü ildə elm sahəsində xüsusi fərqləndiyimə görə gənclər üçün prezident mükafatına layiq görüldükdə çox böyük qürur və sevinc hissi keçirdim. Gələcək hədəflərim sırasında həm Azərbaycan universitetlərində, həm də Oksford Universitetində tədris və elmi-tədqiqat sahəsində fəaliyyət göstərmək istəyirəm. Əsas məqsədim elm sahəsində Azərbaycana Nobel mükafatını gətirmək, cəmiyyətə töhfə vermək və ölkəmizin adını daha da yüksəklərə qaldırmaqdır.
Mənbə: "Kaspi" qəzeti