 |
|
|
Adana, Türkiyə - Türkiyənin mühüm kənd təsərrüfatı bölgələrindən olan Adanada erkən soğan yığımına başlanılıb.
Ötən illə müqayisədə bu il soğanın həm məhsuldarlığı artıb, həm də qiymətləri ciddi şəkildə ucuzlaşıb. Hazırda tarlada soğanın kiloqramı cəmi 7-8 TL (0.3094 AZN) civarındadır.
Yüreğir Ziraat Odası rəhbəri Mehmet Akın Doğan İHA-ya verdiyi açıqlamada bildirib ki, məhsuldarlıq yüksək olsa da, qiymətlərin aşağı düşməsi səbəbindən fermerlər gözlədikləri gəliri əldə edə bilməyib:
"Soğanın tarladan çıxarılması, qablaşdırılması və nəqliyyatı 1 kiloqram üçün 3-3.5 TL təşkil edir. Hazırda 8 TL-ə satılan soğandan fermerin əlində yalnız 4.5-5 TL qalır. Bir dönüm sahənin xərci isə 30-35 min TL-dir. Bu vəziyyətdə qazanc əldə etmək çox çətindir", - deyə Doğan vurğulayıb.
Soğanın xaricə ixracı ilə bağlı da çətinliklər mövcuddur. Misirin ucuz qiymətə soğan satması səbəbilə Rusiya və Avropa ölkələri daha çox Misir məhsullarına üstünlük verir. Eyni zamanda, Türkiyədə analiz müddətinin uzunluğu (təxminən 1 həftə) məhsulun xarici bazara çıxışını çətinləşdirir.
Buna baxmayaraq, bu vəziyyət istehlakçılar üçün əlverişlidir. Qiymətlərin aşağı düşməsi səbəbindən vətəndaşlar keyfiyyətli və faydalı soğanı daha ucuz qiymətə əldə edə bilirlər.
Soğanın sağlamlığa faydaları
Mətbəximizin ayrılmaz hissəsi olan soğan təkcə yeməklərə dad qatmaqla kifayətlənmir, həm də sağlamlıq baxımından əvəzolunmaz faydalar təqdim edir. Bol C vitamini, flavonoidlər və kükürd birləşmələri ilə zəngin olan bu tərəvəz orqanizmin immun sistemini gücləndirir, mikroblarla mübarizə aparır və damarları qoruyur.
Damarları qoruyur, xolesterolu azaldır
Qan şəkərini tənzimləyir, diabet riskini azaldır
Antibakterial təsiri ilə mikroblara qarşı təbii müdafiədir
Bağırsaq fəaliyyətini tənzimləyir və həzmi asanlaşdırır
Saç və dəriyə faydalıdır, saç tökülməsinin qarşısını ala bilər
Antioksidant təsiri ilə bəzi xərçəng növlərinə qarşı qoruyucudur
Soğan - həm mətbəxin, həm də sağlam həyatın əvəzolunmaz sirdaşıdır. Qiymətlərin düşməsi ilə bu şəfalı tərəvəzə daha çox insanın asanlıqla əli çata bilir.**milli.az
Səhərlər qəhvə içməyin uzunömürlülük və ürək sağlamlığına töhfə verdiyi ortaya çıxıb. Mütəxəssislərin fikrincə, səhərlər istehlak edilən qəhvə vaxtından əvvəl ölüm riskini azalda bilər.
Musavat.com xəbər verir ki, İspaniyada çalışan məşhur kardioloq Aurelio Rojas səhər saatlarında istehlak edilən qəhvənin insan sağlamlığına müsbət təsir etdiyini bildirib. 35 yaşlı həkim elmi araşdırmalara əsaslanaraq səhər qəhvəsinin ömrü uzatdığını və infarkt riskini azalda biləcəyini qeyd edib.
Rojasın etibar etdiyi ən diqqətəlayiq tədqiqatlardan biri ABŞ-ın Yeni Orlean şəhərindəki Tulane Universitetinin Obezite Araşdırma Mərkəzi tərəfindən aparılıb. Araşdırmada 20 il ərzində qəhvə istehlakı vərdişləri izlənilən 20.000 insan araşdırılıb. Müşahidəyə görə, səhərlər qəhvə içən fərdlərin ölüm riski 16%, ürək xəstəliyindən ölmə ehtimalı isə 30% azalıb.
Lakin bu faydanın yalnız səhərlər qəhvə qəbul edənlər üçün keçərli olduğu vurğulanıb. Oxşar sağlamlıq faydaları gün ərzində daha çox qəhvə içən insanlarda tapılmayıb.
Həkim Rojas günorta 12-dən sonra istehlak edilən kofeinin bədənin təbii sirkadiyalı ritmini pozduğunu, bunun melatonin və kortizol hormonlarının tarazlığına təsir göstərə biləcəyini və stress səviyyələrini artıra biləcəyini ifadə edib.
Qəhvənin faydaları təkcə ürək sağlamlığı ilə məhdudlaşmır. Qəhvə dənələri B2 və B5 vitaminləri, həmçinin kalium və maqnezium kimi mühüm qidalarla zəngindir. Bu mineralların qan təzyiqi və qan şəkərinin tənzimlənməsində həyati rol oynayır. Maqnezium çatışmazlığının infarkt və insult riskini artırdığı elmi şəkildə sübut edilib.
Digər tərəfdən, American Journal of Clinical Nutrition-da dərc edilən başqa bir araşdırma qəhvədə olan bitki birləşmələrinin 2-ci tip diabet riskini 10%-ə qədər azalda biləcəyini ortaya qoyub. Kardioloq əlavə edib ki, qəhvə çəkiyə nəzarət və ürək-damar sağlamlığına da müsbət töhfə verir.
Qəhvə ilə bağlı müsbət tapıntılar təkcə ABŞ və Avropa ilə məhdudlaşmır. 2023-cü ildə Sinqapurda aparılan genişmiqyaslı araşdırmada 50 yaşdan yuxarı 12500 insan 20 il ərzində izlənilib. Nəticələr göstərib ki, gündə 4 və ya daha çox fincan qəhvə içən insanlar 70 yaşlarında daha az fiziki qüsur yaşadılar. Eynilə, müntəzəm olaraq qara və ya yaşıl çay istehlak edənlərin daha yaşlı yaşlarda daha sağlam qaldığı aşkar edilib.
Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, kofein çay və qəhvənin tərkibində olan antioksidant birləşmələrlə birlikdə hüceyrə zədələnməsini ləngidir, bu da ürək xəstəliyi və bəzi xərçəng növləri kimi ciddi xəstəliklərin qarşısını ala bilər.
Mütəxəssislər bütün bu tapıntılar işığında qəhvəni səhərlər balanslı və orta dərəcədə istehlak etməyi məsləhət görürlər.
Musavat.com
"Zehni performansı artırmağın qızıl üçlüyü balıq, qoz və yumurtadır"
Milli.Az xəbər verir ki, bunu Liv Hospital Ankara-nın terapevti Dr. Elif Başaran bildirib.
O, balanslı qəbul edildikdə neyro-qidaların yaddaşı gücləndirdiyini, diqqəti artırdığını və beyin sağlamlığını qoruduğunu söyləyib.
Liv Hospital Ankara-nın terapevti Dr. Elif Başaran izah edib ki, sinir sistemi sağlamlığını qoruyan və zehni funksiyaları dəstəkləyən bəzi qidalar "neyro-qidalar" adlanır. Onun sözlərinə görə, selen, sink, Omega-3 yağ turşuları və kofein bu qidaların başında gəlir. Bu maddələr diqqət, yaddaş və reaksiya sürətini artırır. Əksinə, neyro-qida çatışmazlığı yorğunluq, diqqət pozğunluğu, narahatlıq və depressiyaya səbəb ola bilər. Dr. Başaran xəbərdarlıq edib ki, bu qidaların həddindən artıq qəbulu da zərərlidir və balanslı şəkildə, həkim nəzarətində alınmalıdır.
Mütəxəssis selenin beynin oksidləşmə stresini azaltdığını və immunitet sistemini gücləndirdiyini bildirib. Aşağı səviyyəli selenin narahatlıq, depressiya və zehni geriləmə ilə əlaqəli olduğunu vurğulayıb. Sinkin də yaddaş və öyrənmə prosesində mühüm rol oynadığını qeyd edib. Sink azlığı diqqət pozğunluğu və Alzheimer riskini artıra bilər.
Kofeinin diqqəti topladığını və oyanıqlığı artırdığını bildirən Dr. Başaran əlavə edib ki, orta miqdarda qəhvə və yaşıl çay içmək demans riskini azalda bilər, lakin çox qəbul edildikdə yuxu pozuntuları və narahatlıq yarada bilər.
O, neyro-qidaların içində Omega-3 yağ turşularını ən güclü hesab edir. Balıq, qoz, kətan və çia toxumu, həmçinin Omega-3 ilə zənginləşdirilmiş yumurtalar bu maddənin əsas mənbəyidir. Həftədə bir neçə dəfə yumurta yeyənlərin Alzheimer riskinin daha aşağı olduğunu deyən Başaran, bu təsiri yumurta sarısındakı xolinin yaratdığını bildirib. O, həmçinin neyro-qidaların nə az, nə çox, balanslı qəbulunun zehni sağlamlığın açarı olduğunu vurğulayıb.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi sədrinin birinci müavini Bəxtiyar Məmmədov mayın 1-də Naxçıvan Muxtar Respublikasında səhiyyə sahəsində idarəetmənin təkmilləşdirilməsi və bununla əlaqədar Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi sədrinin bəzi fərman və sərəncamlarında dəyişiklik edilməsi haqqında fərman imzalayıb.
Fərmanda deyilir:
"Naxçıvan Muxtar Respublikası Konstitusiyasının 5-ci maddəsinin II hissəsinin 22-ci bəndini və 30-cu maddəsini rəhbər tutaraq, Naxçıvan Muxtar Respublikasında tibb müəssisələrinin fəaliyyətinin optimallaşdırılması və səhiyyə sahəsində idarəetmənin təkmilləşdirilməsi məqsədilə qərara alıram:
1. "Naxçıvan Muxtar Respublikasının Tibb Müəssisələrinin İdarəetmə Birliyi" publik hüquqi şəxsin tabeliyindəki tibb müəssisələri əmlakları ilə birlikdə Naxçıvan Muxtar Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin tabeliyinə verilsin.
2. Bu Fərmanın 1-ci hissəsinə uyğun olaraq Naxçıvan Muxtar Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin tabeliyinə verilən tibb müəssisələrində təsisçinin səlahiyyətlərinin həyata keçirilməsi aşağıdakılara həvalə edilsin:
2.1. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədrinə:
2.1.1. yenidən təşkili və ləğvi;
2.2. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabinetinə:
2.2.1. Naxçıvan Muxtar Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin təklifinə əsasən strukturunun, əməyin ödənişi fondunun, işçilərinin say həddinin və onların əməkhaqlarının məbləğinin (vəzifə maaşının, vəzifə maaşına əlavələrin, mükafatların və digər ödənişlərin) təsdiqi;
2.3. Naxçıvan Muxtar Respublikası Səhiyyə Nazirliyinə:
2.3.1. nizamnamənin təsdiqi və nizamnamə fondunun miqdarının müəyyən edilməsi, onların dəyişdirilməsi;
2.3.2. idarəetmə orqanlarının yaradılması;
2.3.3. idarəetmə orqanlarının rəhbərlərinin (üzvlərinin) vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edilməsi;
2.3.4. təsərrüfat cəmiyyətlərinin yaradılmasına və ya onlarda iştirak etməyə, idarə, filial və nümayəndəliklərin yaradılmasına razılıq verilməsi;
2.3.5. “Publik hüquqi şəxslər haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 3.3-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş qərarın qəbul edilməsi;
2.3.6. bu Fərmanın 2.1-ci və 2.2-ci bəndlərində qeyd edilənlər istisna olmaqla,
“Publik hüquqi şəxslər haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 8.2-ci maddəsində publik hüquqi şəxsin təsisçisinin səlahiyyətlərinə aid edilmiş digər məsələlərin həlli.
3. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti:
3.1. bu Fərmanın 1-ci hissəsində nəzərdə tutulan müəssisələrlə bağlı müvafiq təhvil-təslim işlərinin iki ay müddətində həyata keçirilməsi üçün tədbirlər görsün;
3.2. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi sədrinin aktlarının bu Fərmana uyğunlaşdırılması ilə bağlı təkliflərini iki ay müddətində Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinə təqdim etsin;
3.3. Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin hüquqi aktlarının bu Fərmana uyğunlaşdırılmasını təmin edib iki ay müddətində Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinə məlumat versin;
3.4. mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktlarının bu Fərmana uyğunlaşdırılmasını nəzarətdə saxlasın və bunun icrası barədə üç ay müddətində Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinə məlumat versin;
3.5. bu Fərmandan irəli gələn digər məsələləri həll etsin.
4. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Səhiyyə Nazirliyi Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti ilə razılaşdırmaqla aşağıdakı məsələləri həll etsin:
4.1. bu Fərmanın 1-ci hissəsinə uyğun olaraq tabeliyinə verilmiş tibb müəssisələrinin nizamnamələrinin iki ay müddətində təsdiq edilməsi;
4.2. bu Fərmanın 1-ci hissəsinə uyğun olaraq tabeliyinə verilmiş tibb müəssisələrinin idarəetmə orqanlarının rəhbərlərinin vəzifəyə təyin edilməsi və vəzifədən azad edilməsi.
5. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktlarının və normativ xarakterli aktların bu Fərmana uyğunlaşdırılmasını təmin edib Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabinetinə məlumat versin". //Nuhçıxan
ABŞ-nin Karnegi-Mellon Universitetinin alimləri ilk dəfə 3D-bioprinterlə tam funksional mədəaltı vəzi toxuması çap ediblər.
Bu barədə gazeta.ru xəbər verir.
Bildirilir ki, bu model kollagendən hazırlanıb və insulin ifraz edə bilir, bu da 1-ci tip diabet üçün ümidverici bir müalicə üsulu sayıla bilər.
Hədəf - xəstələrə hər gün insulin vurmaq əvəzinə, bu orqanoidin bədənə köçürülməsi ilə bədənin özünün insulin istehsalını bərpa etməkdir.
Yeni texnologiya FRESH (Freeform Reversible Embedding of Suspended Hydrogels) adlanır və yumşaq, canlı toxumaları yüksək dəqiqliklə yaratmağa imkan verir. Mədəaltı vəzi modeli qan damarlarına bənzər mikrotunellər (diametri 0,1 mm) da daxil olmaqla tam bioloji mühitdə işləyir.
Ənənəvi plastik və silikon materiallarla müqayisədə, kollagen insan orqanizminə daha uyğun olduğundan bu yanaşma müalicə və elmi tədqiqatlarda inqilab sayıla bilər.
Bu texnologiya gələcəkdə diabet xəstələri üçün iynəsiz həyat mümkün edə bilər.
Dövlət Statistika Komitəsinin açıqladığı sonuncu məlumata görə, il ərzində Azərbaycanda 5 yaşadək ölən uşaqların sayı 2 395 nəfər olub.
Yeniavaz.com xəbər verir ki, ölən uşaqların 1 329-u oğlan, 1 066-sı isə qız olub.
Qeyd edək ki, hər 1 000 diri doğulan uşağa düşən ölüm göstəricisi 21,3 olub. Bu göstərici oğlanlarda 22,2, qızlarda isə 20,2 təşkil edib.
Müqayisə üçün bildirək ki, 2023-cü ildə (sonuncu məlumat) 5 yaşadək ölən uşaqlarla bağlı göstərici son 20 ildə qeydə alınan ən yüksək göstərici olub.
Məlumat üçün onu da bildirək ki, dünyada uşaq ölümlərinin qiymətləndirilməsi üzrə BMT-nin Qurumlararası Qrupu (UNICEF, ÜST, Dünya Bankı, Əhali Fondu və s.) tərəfindən açıqlanan statistikaya əsasən, Azərbaycanda bu göstərici hər 1 000 diri doğulan uşağa görə 19 olub. Bu göstəriciyə əsasən, Azərbaycan Avropa və qonşu ölkələr arasında birinci yerdə qərarlaşıb.
Avropada 5 yaşadək uşaq ölümü göstəricisi (hər 1000 diri doğulan uşağa):
Azərbaycan – 19;
Moldova – 15;
Türkiyə – 13;
Ermənistan – 10;
Gürcüstan – 9;
Albaniya – 9;
Ukrayna – 8;
Rumıniya – 7;
Bolqarıstan – 6;
Bosniya və Herseqovina – 6;
Slovakiya – 6;
Rusiya – 5;
Xorvatiya – 5;
Serbiya – 5;
Böyük Britaniya – 5;
Polşa – 4;
Belçika – 4;
Macarıstan – 4;
Yunanıstan – 4;
İsveçrə – 4;
Fransa – 4;
İrlandiya – 4;
Almaniya – 4;
Niderland – 4;
Çexiya – 3;
Şimali Makedoniya – 3;
İtaliya – 3;
Monteneqro – 3;
İsveç – 3;
Litva – 3;
Latviya – 3;
İspaniya – 3;
Portuqaliya – 3;
Avstriya – 3;
Danimarka – 3;
Kipr – 3;
İslandiya – 3;
Lüksemburq – 2;
Belarus – 2;
Sloveniya – 2;
Estoniya – 2;
Norveç – 2;
Finlandiya – 2.
Bel ağrısı adətən onurğa sütununun pozulması, düzgün olmayan hərəkət, ağır iş və ya yanlış yuxu mövqeləri nəticəsində yaranır.
Ancaq bel ağrısından şikayət edənlər üçün təbii üsullarla tez və təsirli həll yolları var.
Lavanda yağı, zəncəfil-zərdəçal çayı, nanə məlhəmi və isti-soyuq kompreslər kimi sadə üsullarla dəqiqələrdə ağrılardan qurtulmağın vaxtıdır.
Lavanda yağı ilə masaj edin
Lavanda yağı rahatlaşdırıcı və əzələ yumşaldıcı xüsusiyyətləri ilə tanınır. Arxa bölgədəki ağrıları aradan qaldırmaq üçün zeytun yağı ilə lavanda yağını qarışdıraraq kürəyinizi masaj edə bilərsiniz. Bu tətbiq əzələlərdə gərginliyi aradan qaldıraraq ağrıları azaltmağa kömək edir.
Zəncəfil və zərdəçal
Zəncəfil və zərdəçal iltihab əleyhinə xüsusiyyətləri ilə bel ağrılarını aradan qaldırmaq üçün əla təbii vasitələr yaradır. Hər iki ədviyyatı birləşdirərək hazırladığınız bitki çayı gündə bir və ya iki fincan içdiyiniz zaman ağrıları azaltmağa kömək edə bilər.
Nanə və acı bibər məlhəmləri
Nanə yağı və acı bibərdə olan kapsaisin ağrı siqnallarını müvəqqəti olaraq blok edə bilər. Nanə yağı soyuducu təsiri ilə ağrıları aradan qaldırarkən, acı bibər məlhəmi də ağrıya qarşı təsirli bir həll təklif edir. Bu məlhəmlər bel nahiyəsində ağrıları tez aradan qaldırır.
İsti və soyuq kompres tətbiqi
Bel ağrısı ilk başladığı zaman ilk 48 saat soyuq kompres tətbiq etmək şişkinliyi azaldacaq. Sonra bölgəni qızdırılan dəsmal ilə sarmaq əzələləri rahatlamağa və qan axını artırmağa kömək edir, ağrıları aradan qaldırmağa kömək edir.
Qeyd: Məqalə yalnız məlumat məqsədi daşıyır və tibbi məsləhət əvəzi deyil.//E-saglam.az
Həkim-kadrların kurs keçməsi yerli qurumun icazəsi ilə olacaq - iki rəy
Azərbaycanda həkimlik və əczaçılıq fəaliyyəti üçün yeni tələblər müəyyənləşir. Bu, aprelin 25-də Milli Məclisin Səhiyyə komitəsində müzakirəyə çıxarılan Əmək Məcəlləsində, “Əhalinin sağlamlığının qorunması haqqında”, “Özəl tibb fəaliyyəti haqqında” və “Dərman vasitələri haqqında” qanunlara təklif edilən dəyişiklik layihəsində əksini tapıb.
Layihəyə əsasən, azı 5 il müddətində fasiləsiz olaraq ixtisasları üzrə işləməmiş tibb mütəxəssisləri, o cümlədən tibb və ya səhiyyə ixtisasları üzrə ali və ya orta ixtisas təhsili olan və təhsil müəssisəsini bitirdikdən sonra azı 5 il müddətində fasiləsiz olaraq ixtisasları üzrə işləməmiş şəxslər müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanın (qurumun) tabeliyində olan təhsil müəssisələrində hazırlıq keçdikdən və sertifikasiya imtahanı verdikdən sonra praktik tibb və ya əczaçılıq fəaliyyəti ilə məşğul ola biləcəklər.
Qüvvədə olan qanunda isə fasiləsiz olaraq ixtisasları üzrə beş ildən çox işləməmiş həkimlər və əczaçılar müvafiq təhsil müəssisələrində hazırlıq keçdikdən və qanunvericiliyə uyğun olaraq sertifikasiya olunduqdan sonra praktik tibb və ya əczaçılıq fəaliyyəti ilə məşğul ola bilərlər. İxtisaslarının təsdiq olunmasından sonra ixtisasları üzrə beş ildən çox işləməmiş orta tibb və ya əczaçılıq təhsili olan işçilər dövlət səhiyyə sisteminin müvafiq müəssisələrində hazırlıq keçdikdən və qanunvericiliyə uyğun olaraq sertifikasiya olunduqdan sonra praktiki tibb və əczaçılıq fəaliyyəti ilə məşğul olurdular.
Yeni tələblərin əhəmiyyəti nədir? Bu, tibbi xidmətin keyfiyyətinə necə təsir edəcək?
Zülfüqar Yusifov
Bakı Ağrı Klinikasının baş həkimi Zülfüqar Yusifov mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavat”a fikirlərini bölüşüb: “Səhiyyə sistemində digər sahələrdə olduğu kimi, davamlı olaraq kadrların peşəkarlığı məsələsi əsas problem olaraq qalır. Bu istiqamətdə müəyyən qanunlar qəbul olunur. Bu baxımdan son dövrlər sertifikasiya prosedurlarını yenilik kimi ortaya qoymaq olar. Mütəmadi olaraq kadrların imtahanlara cəlb olunması, kurslara cəlb olunması öz üzərlərində davamlı olaraq işləməsinə hesablanmış addımlardır.
Burada bir məsələ də var ki, kadrların peşəkarlığının çox aydın şəkildə ölçülmə düsturu və ya vahidi təəssüf ki, ortada yoxdur. Bütün dünyada bu işlər müxtəlif üsullarla həyata keçirilir. Bunlardan biri əlbəttə ki, sertifikasiya imtahanlarının mütəmadi keçirilməsidir. İkincisi, mütəmadi olaraq müəyyən kursların keçirilməsidir. Xüsusən bu günlərdə aktual olan və müzakirələrdə də xüsusi diqqət yetirilən məsələlərdən biri odur ki, kadrların mütəmadi olaraq səhiyyə nazirlərinin təsdiq etdiyi müxtəlif konfranslarda, vorkshoplarda iştirakının vacib olmasıdır. Sadəcə, düşünülür ki, bu kimi tədbirlərdə həkimlər iştirak etdikdə, onlar daha çox yeniliklərlə tanış olma imkanı əldə edirlər. Yenilikləri mənimsəmək üçün müəyyən kurslarda, vorkshoplarda da onların daha aydın şəkildə imkanları yaranır.
Belə bir təklif də var ki, hansısa bir kadr həmin 5 il ərzində bal yığarsa, yəni konfranslarda, simpoziumlarda, elmi tədbirlərdə iştirak etməklə hətta onun sertifikasiya imkanı adekvat qiymətləndirilə bilər. Çünki bu, həmin kadrın bu illər ərzində mütəmadi olaraq öz peşə səviyyəsini artırdığını və inkişaf etdirdiyini göstərir.
5 il ərzində tamamilə işləməmiş kadrların isə həm kurslara cəlb olunması, həm də sertifikasiyaya yönləndirilməsi doğru bir tələbdir. Çünki 5 il az müddət deyil və bugünkü sürətli inkişaf dövründə tibbdə baş verən dəyişiklikləri izləmək, yenilikləri mənimsəmək və ya itirilən bilik, bacarıqları bərpa etmək baxımından belə kadrların müəyyən kurslara ehtiyacı var".
Həkim əlavə edib ki, sertifikasiya imtahanı ilə fəaliyyət adekvatlığının təsdiqlənməsinə ehtiyac var: “Burada vacib olan detallardan biri hansı kursların, imtahanların olması deyil. Çox vacib olan məsələ xüsusən kursların keçirilmə səviyyəsi, kursların hansı şəkildə keçirilməsi və sertifikasiya imkanlarının daha da təkmilləşdirilməsidir. Çünki sertifikasiya imkanları təkmilləşərsə, sadəcə, müəyyən bilgiləri yox, həkim kadrların müasir təbabətin tələblərinə uyğun yiyələndiyi bilikləri optimal şəkildə dəyərləndirmək imkanı verərdi”.
Tibb Universitettinin farmokologiya kafedrasının dosenti, farmokoloq Aydın Əliyev də mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavat”a danışıb: “Bu və ya digər səbəbdən işləyə bilməyən insanlar, işləmək istəyirsə, qanunda da düzgün olaraq göstərilir ki, müvafiq orqanın müəssisəsində hazırlıq keçməlidir, bundan sonra sertifikasiyadan keçməlidir. Yəni o, qarşıya qoyulan elmi və praktik məsələlərin cavablarını mənimsəməlidir, sertifikasiyadan keçməlidir, bundan sonra işləməsinə şərait yaradılır. Buna çox normal yanaşılmalıdır. Bu və ya digər səbəblərdən olur ki, hansısa səbəbdən işləyə bilmir. Amma sonra özündə güc tapır və işləmək istəyir. Bu mənada qanun iki üsulla icazə verir, müvafiq tibb müəssisəsində praktikanı keçməlidir və sertifikasiyadan keçməlidir. Bu mənada müsbət yanaşıram. Bir şəxsin əczaçılıq hüququnun bərpa olunması üçün qanun imkan verir və belə vəziyyətdə olan insanlara da yol açıq olduğunu göstərir. Təki sən bu sənətin elmi praktiki əhəmiyyətini dərk edəsən”.
Afaq MİRAYİQ,
“Yeni Müsavat”
Sosial media və internetin uşaqlar və gənclərin psixi sağlamlığına mənfi təsir göstərə biləcəyini iddia edən çoxsaylı tədqiqatlar mövcuddur. Bununla belə, son araşdırmalar internetin 50 yaşdan yuxarı insanlar üçün əks təsir göstərdiyini də ortaya qoyub.
“The Independent” nəşri xəbər verir ki, elmi jurnallardan biri olan “Nature Human Behaviour”da dərc olunan tədqiqatın nəticələrinə əsasən, internetdən istifadənin 50 yaşdan yuxarı insanların həyat keyfiyyətini artırdığı və depressiya simptomlarını azaltdığı müşahidə edilib. Bu genişmiqyaslı tədqiqat çərçivəsində 23 ölkədən 87 min 559 nəfərin 6 il ərzində internet istifadəsi vərdişləri izlənilib. Tədqiqatda iştirak edən şəxslərin internetdən istifadə tezliyi və istifadənin məqsədi araşdırılıb. İnternetdən istifadəyə yalnız sosial şəbəkələrdə vaxt keçirmək deyil, eyni zamanda, məlumat axtarmaq, elektron poçt göndərmək, onlayn alış-veriş etmək kimi fəaliyyətlər də daxil edilib.
Bu nəticələr həftədə bir dəfədən az internetə daxil olan iştirakçılar üçün də keçərli olub. Bundan başqa, ABŞ, Böyük Britaniya və Çin kimi ölkələrdə internetdən daha tez-tez istifadə edən iştirakçılarda psixi sağlamlığı göstəricilərinin daha yüksək olduğu qeydə alınıb.
Tədqiqatın həmmüəllifi Qingpeng Zhang bu nəticələri belə izah edir: “Bu faydaların ölkələr arasında uyğunluq göstərməsi, internetin psixi sağlamlığını yaxşılaşdırmaq üçün qlobal səviyyədə təsirli vasitə olma potensialını nümayiş etdirir”.
Tədqiqat göstərib ki, 65 yaşdan yuxarı, tənha yaşayan və sosial əlaqələri zəif olan şəxslər internetin müsbət təsirlərindən daha çox faydalanırlar. Bu şəxslər internet vasitəsilə sosial əlaqələr qurur, dostları və ailə üzvləri ilə ünsiyyətdə olur, yeni bacarıqlar öyrənir və ya öz maraq dairələrinə uyğun cəmiyyətlərə qoşulurlar.
Araşdırma internetin gənclərlə müqayisədə yaşlı insanlara fərqli təsir etdiyini üzə çıxarıb. Avstraliyanın Curtin Universitetindən, tədqiqatda iştirak etməyən Patrik Klark, 50 yaşdan yuxarı insanların internetdəki mənfi təsirlərdən daha az təsirləndiyini bildirib: “50 yaşdan yuxarı şəxslər, gənclər arasında yayılmış, özünü başqaları ilə müqayisə etmə və sosial təzyiqlərə məruz qalma dövrünü artıq geridə qoymuş olurlar. Bu yaş qrupundakı insanlar internetdən özlərini təsdiqlətmək məqsədilə deyil, dostları və ailəsi ilə əlaqə qurmaq, yeni biliklər əldə etmək və ya maraq dairələrinə uyğun mühitlərə qoşulmaq üçün istifadə etməyi üstün tuturlar.
Tədqiqatçılar hər nə qədər internetdən istifadənin müsbət təsirlərini vurğulasalar da, üz-üzə ünsiyyətin vacibliyini də diqqətə çatdırırlar. Böyük Britaniyanın Tənhalıq Araşdırmaları Mərkəzinin direktoru professor Andrea Viqfild bu barədə belə deyir: “İnternet istifadəsini tamamilə eyni və dəyişməz təsir göstərən bir fenomen kimi görməməliyik. İnterneti uyğun və ölçülü şəkildə istifadə etdikdə, insanları bir-birinə bağlayan vasitəyə çevrilə bilər. Amma unutmayaq ki, tənhalığı azaltmaq üçün üz-üzə, mənalı qarşılıqlı əlaqələrin əvəzini verə bilməz”.
Bu tədqiqat internetin müxtəlif yaş qruplarına fərqli təsir etdiyini ortaya qoyur. 50 yaşdan yuxarı insanlar üçün internet təkcə sosial əlaqə vasitəsi deyil, həm də psixi sağlamlığını yaxşılaşdıran bir alətə çevrilir. Lakin bu təsirlərin səbəb-nəticə əlaqəsi tam təsdiqlənməsə də, tədqiqatçılar bu yaş qrupundakı şəxslərin internet vasitəsilə tənhalıq hissindən qurtula bildiklərini düşünürlər. Bu tapıntılar internetin yalnız gənc nəslə deyil, həm də daha yaşlı istifadəçilərə müsbət təsir göstərə biləcəyini deyir. AZƏRTAC
Dünyada “Erməni xəstəliyi” adı verilmiş qızdırmadan müalicə ilə bağlı məqamlar açıqlanıb.
Bu barədə “Report” Ermənistan mətbuatına istinadən xəbər verir.
Qeyd edək ki, “Ailəvi Aralıq dənizi qızdırması” və ya “Erməni xəstəliyi”nin etnik mənşəli olması artıq ötən əsrin 50-ci illərində aydın olub. 1954-cü ildə Livanda tədqiqat aparan ABŞ-nin tibb professoru Hobart A.Reymann yazırdı: "Livan bu xəstəliyin tədqiqi üçün qeyri-adi imkanlar yaradır. Təxminən 1,3 milyon nəfər olan ərəb əhalisi olan ölkədə həmçinin yüz minə yaxın erməni var. Xəstəlik beş il ərzində 72 nəfərdə qeydə alınıb. Xəstələrdən 49-u erməni, 23-ü ərəbdir. Burada xəstəliyin adına “erməni” deyirlər”.
Maraqlıdır ki, Ermənistanın özündə xəstəliyə “İrəvan xəstəliyi” adı verilib.
Hazırda Ermənistanda da sakinlər arasında “Ailəvi Aralıq dənizi qızdırması” geniş yayılıb. Bununla yanaşı, cəmiyyətdə hələ də bu mövzuda müəyyən qadağa var. Hər üç və ya dörd ermənidən biri mutasiyaya uğramış genin daşıyıcısıdır. Bir genetik mutasiya ilə isə heç bir əlamət müşahidə olunmur (ailəvi Aralıq dənizi qızdırmasının simptomları iki mutasiya zamanı özünü göstərir), lakin bu, ermənilər arasında xəstəliyin yayılmasını təsəvvür etmək üçün kifayətdir.
Bununla belə, cəmiyyətdə hələ də bu xəstəliklə bağlı miflər mövcuddur. "Çox vaxt onlar xəstəliyi gizlətməyə çalışırlar; bir çoxları çəkinir, evlənə bilməyəcəklərindən qorxurlar, bu arada yalnız vaxtında aparılan müalicə nəticələrin qarşısını almağa kömək edəcək", - revmatoloq, “Nairi” Tibb Mərkəzinin Revmatoloji-İmmunologiya Xidmətinin rəhbəri Vaan Mukuçyan yerli mətbuata müsahibəsində bildirib.
Xəstəliyin son dərəcə ağır fəsadı həm qadınlarda, həm də kişilərdə sonsuzluqdur. Bu baxımdan Mukuçyan vurğulayıb ki, əgər xəstəlik vaxtında aşkar edilsə və dərman qəbul edilsə, mutasiyaya uğramış genlərin daşıyıcıları üçün uşaq dünyaya gətirmək şansı adi insanlarda olduğu kimidir.
“Erməni xəstəliyi” və ya “Aralıq dənizi qızdırması” səhhətin kəskin pisləşməsi ilə müşayiət olunur. Xəstəlik ümumiyyətlə, müxtəlif simptomlarla xarakterizə edilir. Xəstəliyin əsas əlamətləri qarın və ya döş qəfəsində ağrı ilə birlikdə temperaturun 38-40 dərəcəyə qədər artmasıdır.
Bu, müalicə edilmədikdə böyrək amiloidozuna (sümük iliyi zülalının orqanlarda düzgün olmayan formada toplanması nəticəsində ürək, böyrəklər, qaraciyər, dalaq, sinir, həzm sistemi kimi orqanların düzgün çalışmamasına səbəb olan nadir xəstəlik) səbəb ola biləcək ciddi xəstəlikdir. Buna görə həkimlər xəstəliklə bağlı kiçik şübhə olduqda israrla genetik testdən keçməyi tövsiyə edirlər. Xəstəliyin əlamətləri müşahidə olunduqda ilk növbədə, genetik qan testi vermək lazımdır. Xəstəlik təsdiqlənərsə, həkim dərmanı və onun dozasını təyin edəcək. Müalicənin ixtisaslı mütəxəssis tərəfindən təyin edilməsi çox vacibdir, xəstə heç vaxt özünü müalicə etməməlidir. Həkim həmçinin əlavə testlərin keçib-keçilməməsini müəyyənləşdirəcək.