 |
|
|
Azərbaycanda qumarın qanuni formalarından biri olan Azərlotoreya ASC, 2001-ci ildən fəaliyyət göstərir və dövlət nəzarətində olan müəssisə hesab olunur. Rəsmi məqsədi əyləncə və idman tədbirlərinin maliyyələşdirilməsi olsa da, cəmiyyətin müxtəlif təbəqələri arasında ciddi tənqidlərə səbəb olur. Bu yazıda Azərlotoreyanın fəaliyyətinin sosial, iqtisadi və psixoloji fəsadlarına diqqət yetirəcəyik.
Gəlirlər hara xərclənir?
Azərlotoreya illik olaraq milyonlarla manat gəlir əldə edir. Gundeminfo.az xəbər verir ki, rəsmi mənbələrə görə, 2023-cü ildə Azərlotoreya 60 milyon manatdan çox satış dövriyyəsi göstərmişdir. Lakin bu gəlirin cəmiyyətə nə qədər fayda verdiyi açıq-aşkar görünmür. Əgər bu gəlirlər idmanın və sosial layihələrin inkişafına yönəldilirsə, nəticələri haradadır? İdman infrastrukturunun zəifliyi və sosial layihələrin məhdudluğu bu sualları gündəmə gətirir.
Niyə kasıblar daha çox hədəf kütlə seçilib?
Tədqiqatlar göstərir ki, lotoreyalarda daha çox aşağı və orta gəlirli insanlar iştirak edir. Onlar maddi vəziyyətdən çıxış yolu kimi bu sistemə ümid bağlayırlar. Bu isə cəmiyyətin ən həssas təbəqələrinin istismarına gətirib çıxarır. Belə bir psixoloji asılılıq "xəyal satışı" adlandırıla bilər. İnsanlar real əmək və təhsil yolu ilə deyil, şansa əsaslanaraq həyatlarını dəyişəcəyinə inanmağa başlayırlar.
Azərlotoreya oyunlarında böyük uduşların şansı olduqca azdır. Məsələn, 6/40 oyunu üzrə əsas uduş ehtimalı təxminən 1:3,838,380 səviyyəsindədir. Bu o deməkdir ki, bir nəfərin böyük mükafatı qazanma ehtimalı milyonda birə yaxındır. Lakin reklamlar və ictimai çağırışlar bu riskləri gizlətməklə məşğuldur.
Ailə institutuna qarşı soyuq terror
Lotoreya asılılığı ciddi sosial və psixoloji problemə çevrilə bilər. Gündəlik olaraq eyni şəxslərin "udacam ümidi" ilə bilet alması, psixoloji gərginlik, maddi tənəzzül və ailə münaqişələrinə yol açır. Azərbaycanda bu mövzu geniş araşdırılmasa da, beynəlxalq təcrübə göstərir ki, qumar asılılığı çox vaxt borclanma, ailə dağılması və depressiya ilə nəticələnir.
Dövlət Azərlotoreyadan əldə olunan gəlirləri daha şəffaf şəkildə bölüşdürməli, onun yaratdığı sosial təsirləri azaltmaq üçün maarifləndirmə kampaniyaları təşkil etməlidir. Eyni zamanda, uduşların statistikası açıq olmalı və vətəndaşlara real qazanc ehtimalı barədə məlumatlar verilməlidir. Skandinaviya ölkələrində bu istiqamətdə nümunəvi təcrübələr mövcuddur — orada lotoreya gəlirləri şəffaf şəkildə təhsil, səhiyyə və idman sahələrinə yönəldilir.
Nəticə
Azərlotoreya əyləncə vasitəsi kimi təqdim olunsa da, onun arxasında dayanan sosial və psixoloji təhlükələr diqqətdən qaçmamalıdır. Şəffaflıq, sosial məsuliyyət və maarifləndirmə olmadan bu sistem daha çox insanın maddi və mənəvi çöküşünə səbəb ola bilər. Qısamüddətli ümidlərə deyil, uzunmüddətli islahatlara ehtiyac var.