Cari ilin yanvar ayında ərzaq pərakəndə satışı və qiymətləri artıb

Yeni ilin ilk ayında pərakəndə satışlar artıb: vətəndaşların ərzaq, geyim və spirtli içkilərə xərcləmələri gözlənildiyi kimi çoxalıb. Buna səbəb qiymət artımı ola bilər, çünki inflyasiya hələ də sabit deyil - yanvarda qiymətlər daha 5,4 faiz artıb.

Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) məlumatına görə, bu ilin yanvar ayında respublikanın pərakəndə satış şəbəkələri tərəfindən 4,8 milyard manatlıq məhsul satılıb. Bu məbləğə 2,6 milyard manatlıq ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları, 2,2 milyard manatlıq qeyri-ərzaq malları dövriyyəsi daxil olub. Ümumilikdə ticarət dövriyyəsi 3,7 faiz artıb. O cümlədən, ərzaq, içkilər və tütün məmulatlarının dövriyyəsi 1,8 faiz artıb, qeyri-ərzaq malları üzrə isə bu göstərici 6 faizi ötüb.

Pərakəndə ticarətimizdə adambaşına düşən xərclər 473,5 manata, o cümlədən ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatlarında 257,8 manata, qeyri-ərzaq məhsullarında isə 215,7 manata çatıb. Müəyyən edilmiş ənənəyə görə, ən böyük xərclər qidaya çəkilir və ticarət ərzaq mağazalarında aparılır. Yanvarda istehlakçılar pərakəndə satış şəbəkələrinin ərzaq şöbələrində ümumi gəlirlərinin 49,7 faizini xərcləyiblər ki, bu da əhalinin xərclədiyi məbləğin demək olar ki, yarısıdır.

Rəsmi statistika göstərir ki, içkilər və tütün məmulatları xərclərin 4,7 faizini təşkil edir. Siyahıda daha sonra xərclərin 14,5 faizini təşkil edən tekstil, geyim və ayaqqabı gəlir. Xərc strukturunda benzin və dizel yanacağına 5,6 faiz, elektrik malları və mebelə 4,6 faiz, əczaçılıq və tibbi ləvazimatlara 2,3 faiz, xərclərin bir faizdən bir qədər çoxu isə kompüter və telekommunikasiya avadanlıqlarının alınmasına sərf olunur. Bir neçə istisna olmaqla, demək olar ki, bütün dövriyyə özəl sektorun payına düşür.

Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramov piştaxtalarda qeyri-sağlam çeşiddə məhsulların – siqaret və spirtli içkilərin alınması ilə bağlı itkilərə diqqət çəkir. Onun sözlərinə görə, rəsmi pərakəndə satış təsnifatında tütünlə alkoqol arasında fərq qoyulmur – əhalinin bu kateqoriya üzrə xərcləri ümumiləşdirilir və ona görə də azərbaycanlı ailələrin büdcəsindən spirtli içkilərə görə nə qədər pul xərclədiyi məlum deyil.

“Amma yenə də aydındır ki, əhalinin alkoqollu içkilərə olan xərcləri az deyil. Təbii ki, bu məhsulların bahalaşmasına qiymət artımı təsir edir, lakin istehlak həcmləri də artır. Orta hesablamalara görə, vətəndaşlarımızın qazancının yüz manatından beşini spirtli içkilər və siqaretlər aparır”, - deyə deputat bildirir.

Əlavə edir ki, alkoqollu içkilərə tələbatın yerində dayanmadığını beynəlxalq təşkilatların araşdırmalarının nəticələri göstərir: “Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının mütəxəssisləri buna işarə edirlər. Onlar öz hesabatlarında yaxın vaxtlarda respublikamızda spirtli içkilərin istehlakının xeyli artacağını proqnozlaşdırırlar. İndi 15 yaşdan yuxarı adambaşına 2,5 litr təmiz spirt düşürsə, 2030-cu ilə qədər bu rəqəm 3,9 litrə yüksələcək”.

Düzdür, respublikamız hələ də postsovet məkanında ən az içki içən dövlətlər sırasındadır. MDB ölkələri arasında alkoqol istehlakının səviyyəsi, ÜST-ün məlumatına görə, Moldova, Rusiya və Belarusda ən yüksəkdir, ən az içən ölkələr isə Azərbaycan, Özbəkistan və Tacikistandır. Buna görə qida daha çox narahatlıq doğurur - orta hesabla, o, ailənin büdcəsinin yarısını təşkil edir, çünki qalan hissəsi kommunal xidmətlər və digər zəruri ehtiyaclara yönəlir.

Ərzaq inflyasiyası əvvəlki kifayət qədər yüksək qiymət artımı üçün əsas olub və inflyasiya dinamikasının azalması, təbii ki, ərzaq məhsullarının ucuzlaşacağı anlamına gəlmir. İqtisadçı ekspert Pərviz Heydərov belə izah edir ki, qiymətlər öz artımını ləngitdi, lakin istehlak bazarında vəziyyət hələ də kifayət qədər kövrəkdir.

“Qiymət artımının səngiməsinə baxmayaraq, daxili məcmu tələbin həddindən artıq artım tendensiyası var. Ona görə də inflyasiya amilləri hələ də çıxış yolu axtarır”, - deyə mütəxəssis vurğulayır.

Müəllif: Emma Rzayeva