 |
|
|
2025-ci il fevralın 26-da ABŞ Konqresində elə bir dinləmə keçirildi ki, normal bir ölkədə bu hadisə böyük dövlət qalmaqalına səbəb olardı. Amma söhbət Bayden administrasiyasından gedirsə, artıq belə hallara təəccüblə baxılmır. Çünki oxşar situasiyalar çoxdan “adi hal”a çevrilib.
Həmin gün Konqresin Xarici Yardım və Federal Proqramlar Komitəsində ifadə verən Yaxın Şərq Forumunun direktoru Qreq Roman sərt və sarsıdıcı çıxış etdi. O, ABŞ-nin xarici yardım siyasətində korrupsiya və məsuliyyətsizlik olduğunu vurğulayaraq, ayrılan vəsaitlərin əslində kimlərin əlinə keçdiyini açıq şəkildə ortaya qoydu.
“Toyuq hininə tülkü salıblar”
Roman çıxışına məhz bu ifadə ilə başladı:“Mən bu gün burada ona görə çıxış edirəm ki, bizim xarici yardım sistemimiz toyuq hininə salınmış tülkü kimidir”.
Onun sözlərinə görə, ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi (USAID) 2023-cü il oktyabrın 7-də HƏMAS-ın İsrailə qarşı amansız hücumundan sonra belə, bu təşkilatla və onunla əlaqəli qurumlarla əməkdaşlıağ davam edib.
Roman iddia edib ki, 2 milyard dollardan çox Amerika vəsaiti birbaşa və ya dolayı yollarla HƏMAS və “Hizbullah”la əlaqəli qurumlara yönəldilib.
Pullar hara gedib?
Romanın təqdim etdiyi siyahıya əsasən yardımı alan qurumlardan bəziləri bunlardır:
• “Bayader” təşkilatı – Qəzzada “humanitar yardım” adı altında fəaliyyət göstərir. Amma rəhbərliyində HƏMAS liderlərindən biri olan İsmayıl Haniyyənin oğlu var. Haniyyə isə oktyabrın 7-də baş verən hücumların əsas təşkilatçılarından biri hesab olunur.
• “Sərhədsiz Dostlar Assosiasiyası” (UFA) – Bu təşkilatın nümayəndələri açıq şəkildə “yəhudiləri torpaqdan təmizləmək” məqsədlərini bəyan edirlər. Yəni, burada məqsədin radikal və nifrətə əsaslandığı aydındır.
• “Jamal Trust Bank” (Livan) – ABŞ bu bankı rəsmi olaraq “Hizbullah”ın maliyyə qurumu kimi tanıyıb. Amma bu qərardan əvvəl bank USAID-dən “inkişaf proqramı” adı altında milyonlarla dollar alıb.
İtmiş pullar, naməlum ünvanlar
Yaxın Şərq Forumunun hesabatına əsasən, azı 122 milyon dollar ABŞ yardımı birbaşa və ya dolayı yolla terrorla əlaqəli strukturların əlinə keçib. Daha da narahatedici hal odur ki, bu vəsaitlər o qədər mürəkkəb sxemlərlə paylanıb ki, sonda pulun hara getdiyini müəyyənləşdirmək mümkün deyil. Yəni, yardımlar sanki “bir kisəyə tökülmüş pullar” kimi idarə olunub. Kimə nə qədər çatıb, hansı məqsədlə istifadə olunub, bilinmir. Bu isə USAID-in maliyyə nəzarətində ciddi boşluqların olduğunu üzə çıxarır.
Bu araşdırma ABŞ-ın xarici yardım siyasətində nə qədər dərin sistem səhvlərinin, maraqlar toqquşmasının və qeyri-şəffaflığın olduğunu göstərir. Bu faktlar artıq yalnız ekspertləri deyil, ABŞ Konqresinin özünü də silkələməyə başlayıb.
Siyasətçilər bölünüblər: kimi buna haqq qazandırır, kim araşdırma tələb edir.Qreq Romanın açıqlamaları ABŞ Konqresində böyük səs-küy doğurub. Respublikaçılar dərhal məsələyə reaksiya verərək, xüsusi araşdırma komissiyasının yaradılmasını və USAID-in fəaliyyətinə ciddi nəzarətin qurulmasını tələb ediblər. Demokratlar isə ittihamları siyasiləşdirilmiş hesab edir. Onlar bildirirlər ki, USAID-in proqramları şəffaf və hüquqi mexanizmlərlə işləyir və bu qurumun terrorla əlaqəli qurumlara yardım ötürməsi iddiaları əsassızdır. Hazırda məsələ Konqresin gündəmindədir. Yaxın günlərdə yeni dinləmələrin keçirilməsi və USAID-in fəaliyyəti ilə bağlı daha dərin araşdırmanın başlanması gözlənilir.
“Humanitar korrupsiya”nın sxemi
Qreq Roman təkcə pulların hara getdiyini yox, həm də bu pulların necə və kimlərin vasitəsilə həmin ünvanlara çatdırıldığını izah edib. Onun təqdim etdiyi sxem ABŞ-nin "humanitar yardım" adı altında necə həm siyasi, həm də maddi təsir oyunu qurduğunu göstərir.
Romanın sözlərinə görə, sxem bu cür işləyir:
1. Proqramlar “demokratiya naminə” təqdim olunur
İdeya ya USAID, ya da Dövlət Departamentindən gəlir. Bəzən də BMT-nin adı ilə irəli sürülür. Təqdimatlar son dərəcə “humanist” və cəlbedici görünür.
2. Konqresdə səsvermə keçirilir
Yardım paketi Konqresdə səsə qoyulur. Bu mərhələdə müxtəlif lobbilər işə düşür. Çoxlu sayda senator və konqresmen müxtəlif “xeyriyyə fondları” ilə əlaqəlidir və həmin fondlar vasitəsilə layihəyə dəstək göstərilir.
3. Sifarişlər “öz adamlarına” verilir
Qanuni şəkildə ayrılmış vəsaitlər, adətən, həmin siyasətçilərin ailə üzvlərinə, dostlarına və ya şəxsi əlaqədə olduqları fondlara bağlı şirkətlərə yönəldilir. Bu şirkətlər layihələrin “icraçısı” kimi çıxış edir, guya araşdırma aparır, hesabat hazırlayır, logistika təmin edir və s.
4. Nəticə: həm pul, həm imic qazanırlar
Siyasətçilər bir tərəfdən beynəlxalq təsir imkanlarını genişləndirir, digər tərəfdən pulların istiqamətini öz nəzarətlərində saxlayırlar. Bu yardımları “mənəvi borc” kimi təqdim edərək, həm də reputasiyalarını qoruyurlar. Amma əslində, bu vəsaitlər öz şəxsi dairələrinə xidmət edən strukturların cibinə axır.
5. Əsas prinsip: pul mütləq “öz əllərindən” keçməlidir
Bu sistemdə əsas məsələ pulların hansı məqsədə yox, kimlərin vasitəsilə çatmasıdır. “Qarşı tərəf kimdir?” sualı artıq ikinci planda qalır.
Roman bu sxemi belə yekunlaşdırıb:
“Burada təkcə mənimsəmə, sui-istifadə və korrupsiya yox, ABŞ-nin milli təhlükəsizliyi üçün real təhdid var.”
Bu açıqlamalar və təqdim olunan sübutlar fonunda USAID-in fəaliyyətinə dair ictimai və siyasi təzyiq daha da artır. ABŞ-nin “yardım mexanizmləri” üzərində ciddi dəyişikliklərin olub-olmayacağı isə yaxın vaxtlarda keçiriləcək dinləmələrdə aydınlaşacaq.
Konqresdəki lobbiçilər nə əldə edirdi?
Burada söhbət təkcə korrupsiyadan getmir. İllərlə Vaşinqtonda “xeyriyyəçilik” və “humanitar yardım” pərdəsi altında qurulmuş, amma əslində siyasi və maliyyə maraqlarına xidmət edən bir sistemdən söhbət gedir. Hər “qrant”, hər “yardım paketi üçün səsvermə”, ilk baxışda insani dəstək kimi təqdim olunsa da, əslində real insanlara yox, şəxsi maraqlara yönəlib.
Yeni maliyyələşmə proqramı qəbul olunduğu anda:
• Müqavilələr və tenderlər konqres üzvünün ailə üzvləri, köməkçiləri və ya keçmiş işçiləri ilə bağlı qurumlara verilir;
• Konsaltinq şirkətləri, yəni müxtəlif sahələrdə “məsləhət xidməti” göstərən firmalar çox vaxt seçki kampaniyalarında çalışan dostlara məxsus olur;
• Yardım ayrılan fondların bir qismi isə sabiq siyasətçilərə gələcəkdə yüksək maaşla “müşavirlik” vəzifələri yaratmaq üçün istifadə edilir.
Beləcə, bir neçə yaxın qohumun işlə təmin olunması və ya seçkiyə dəstək vermiş dostlara “təşəkkür” olaraq bir çox konqresmenlər istənilən münaqişəni, istənilən humanitar böhranı dəstəkləməyə hazırdırlar. İsraildə, Qəzzada, ya başqa yerdə ölən insanların fərqi yoxdur, əsas məqsəd siyasi dividendlərdir. Bu, artıq siyasət deyil. Bu, karyera bonusları uğrunda qan ticarətidir.
Amerika “bizimkilərə də, sizinkilərə də” pul verirdi
İsrail tərəfi ABŞ-nin bu ikili oyunu barədə dəfələrlə xəbərdar etmişdi. Amma Obamanın və Baydenin administrasiyalarında siyasət çox açıq görünürdü: bir tərəfdən İsrailə dəstək verilir, amma digər tərəfdən İsrailə qarşı olan qüvvələr gizli şəkildə maliyyələşdirilirdi. Məqsəd isə sadə idi, Təl-Əvivi nəzarətdə saxlamaq, onu “qısa ipdə tutmaq”.
Netanyahu təcrübəli siyasətçidir, buna görə Obamayla münasibətləri soyudu, Baydenlə isə qarşıdurma daha açıq şəkildə baş verdi. O, yaxşı başa düşürdü ki, bir əli ilə İsrail ordusuna silah göndərib, digər əli ilə həmin orduya atəş açan terrorçulara pul verən ölkə ilə sülh saxlamaq mümkün deyil.
Vaşinqtondan HƏMAS-a yönələn maliyyə dəstəyi rəsmi olaraq “humanitar yardım” adı altında göstərilsə də, əslində bu, Amerika administrasiyasının terrorçuları dəstəkləməsi demək idi. Bu təsadüf deyil, tam şüurlu şəkildə edilirdi.
Hələ açılmamış nələr var?
USAID qalmaqalının fonunda bir sual daha güclü səslənir: Amerikanın sol qüvvələri İsraildəki radikal sol hərəkatlara nə qədər vəsait ayırıb? Bu günə qədər İsrailin sağçı hökumətinə qarşı keçirilən aksiyalarda, İsrail ordusuna (ÇAXAL-a) qarşı nifrət kampaniyalarında, İudeya və Samariyada İsrail suverenliyinə qarşı çıxışlarda neçə faiz “qrant”, “inkişaf layihəsi” və “humanitar proqram” istifadə olunub?
Bu rəqəmlər hələ açıqlanmayıb, amma çox uzaqda deyil. Məlumatlar ortaya çıxanda bəlli olacaq ki, İsrail təkcə HƏMAS-la yox, eyni zamanda Qərbdən maliyyə alan solçu strukturlarla da mübarizə aparırmış.
Bəlkə də Tramp məhz buna görə qayıdıb
Əgər bu çürümüş, korrupsiyalaşmış və təhlükəli proqramlar zəncirini kəsmək iqtidarında olan biri varsa, o da Donald Trampdır. Onun HƏMAS-a qarşı sərt mövqeyi, Netanyahunu açıq dəstəkləməsi, ABŞ daxilindəki sol dövlət aparatını ifşa etmək cəhdi bunlar onu ümid simvoluna çevirir. O ümid ki, Amerikanın terrorçuluğa qeyri-rəsmi dəstəyinə son qoyulacaq. İndiyə qədər məlum olan məbləğ təqribən 2 milyard dollardır. Amma bu, çox güman ki, bu aysberqin yalnız görünən tərəfidir.
Nəticə: Qəzzadan tutmuş “Maydan”a qədər
USAID qalmaqalı təsadüfi deyil. Bu, illər ərzində formalaşmış, oturuşmuş bir sistemdir. Bu sistem insanları öldürür, İsraildə, Suriyada, İraqda, bəlkə də sabah ABŞ-nin özündə. Terrorçuluğun “humanitar yardım” adı altında maliyyələşdirilməsi sadəcə cinayətdir. Bu cinayət ifşa olunmalı, ciddi şəkildə araşdırılmalı və kökündən ləğv edilməlidir. Artıq açıq mənbələrdə ABŞ-ın Ukraynadakı Maydan hərəkatına təqribən 4 milyard dollar yatırdığı barədə məlumatlar dolaşır. Yenə tanış sözlərl “demokratiyanın dəstəklənməsi”, “vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı” və s.
Amma bu vəsaitlər birbaşa Ukraynaya getmir, tanıdığımız mexanizmlərdən istifadə olunur: qrantlar, fondlar, məsləhətçilər, özəl podratçılar və “dostların dostları” vasitəsilə paylanır. İndi isə əsas suallar yaranır: Amerikalı hansı konqresmenlər və senatorlar “Maydan”dan yaxşı qazandı? Bu milyardların nə qədər hissəsi həqiqətən Ukraynaya çatdı, nə qədər yolboyu “əridi”? Fondlara, institutlara, lobbi agentliklərinə, seçki kampaniyalarına necə bölüşdürüldü? Bu proqramları kimlər irəli sürdü? Onlara siyasi himayəni komitələrdə kim təmin etdi? Siyasətdən çıxıb həmin qrant alan strukturlarda kim yüksək maaşla işləməyə başladı?
Bu suallar sadəcə vacib deyil, onlar müasir Amerikan siyasətinin əsl mahiyyətini açır.Artıq söhbət dəyərlər uğrunda mübarizədən getmir. Burada pul axınlarına, maraqlara nəzarət uğrunda mübarizə var.
ABŞ-də indiki dərin parçalanmanın səbəbi
• Bəziləri silah yardımlarının dayandırılmasını istəyir, çünki başa düşürlər ki, onların hesabına kimlərsə Corciyada villa tikdirir.
• Digərləri isə “demokratiyanı hər qiymətə qorumaq lazımdır” deyə qışqırır.
Amma bu “demokratiya” artıq milyardlarla büdcənin paylanması üçün bir dəhlizə çevrilib. Əsas olan lobbiçilik etmək, payını almaq, vəsaiti “dişləməkdir”.
Bütün bunlar isə vergi ödəyicilərinin pulu və günahsız insanların həyatı bahasına baş verir. Azadlıq yox, başqalarının mənfəəti üçün.
Amerika: İki siyasət, iki maraq və bir böyük yalan
Əslində burada söhbət təkcə korrupsiyadan, müharibədən və terrorizmdən getmir. Bu, ABŞ-nin uzun illər postsovet məkanında apardığı ikili siyasətdir. Vaşinqtonun bir əli təbəssümlə, “gəlin dost olaq” deyərək əl uzadır, digər əli isə arxada “qrantlar”, “inkişaf layihələri” və “demokratiya” maskası altında öz maraqlarını güdür.
MDB-də demək olar ki, elə bir ölkə yoxdur ki, ora ABŞ Dövlət Departamentinin nümayəndələri “dostluq əli” ilə gəlməsin, ya da orada ABŞ-nin qeyri-hökumət təşkilatları “mətbuat azadlığı”, “insan haqları” və “demokratiya” şüarları ilə fəaliyyət göstərməsin.Harada bu strukturlar işə başlayıbsa, orada siyasi böhran, çöküş, qan və sonda səssizlik yaranıb.
Yəni, ABŞ-nin bir qanadı həqiqətən tərəfdaşlıq, sabitlik və dostluq istəyir. Amma o biri, daha güclü və iştahlı qanadı yalnız ayrılan vəsaitlərin mənimsənilməsi, öz adamlarını irəli çəkmək, yerli elitaları idarə etmək, media, partiya və hətta küçə etirazlarını nəzarət altında saxlamaq istəyir.
Bu plan artıq bir geopolitik vəba kimi yayılıb
Bu yanaşma bu gün regionda müşahidə etdiyimiz dağıdıcı proseslərin əsas səbəbidir:
• Azərbaycanda “sevgi və nifrət” arasında təhlükəli siyasi yelləncəklər;
• Gürcüstanda siyasətin gah Qərbə, gah Moskvaya meyillənməsi;
• Belarusda zəhərli və gərgin atmosfer;
• Mərkəzi Asiya ölkələrində yavaş-yavaş artan xaos.
Bütün bunlar ABŞ-nin xarici siyasətinin sadə nəticəsi deyil. Bu, regiona eyni vaxtda gəlmiş iki fərqli Amerikanın – iki ayrı maraq daşıyan strukturun nəticəsidir:
• Biri diplomatları, real əməkdaşlıq təklifləri və dostluq istəyilə gələn Amerika
• Digəri qrantlar, lobbiçilər, siyasi texnoloqlar vasitəsilə fəaliyyət göstərən, ABŞ adından danışsa da, şəxsi maraqlarını, öz fondunu və karyerasını düşünən Amerika.
Bu ikinci Amerika yalnız Yaxın Şərq üçün yox, keçmiş SSRİ məkanı üçün də real təhlükədir. Bu, sadəcə səhv deyil, qurulmuş sistemdir. Demokratiya bu sistemdə yalnız bir alətə, azadlıq isə pul axınlarını və təsir dairələrini gizlədən pərdəyə çevrilib.
Yuri Boçarov, israilli politoloq, siyasi elmlər namizədi
"Cebheinfo.az"
Qarabağdakı xunta rejiminin keçmiş başçısı Samvel Şahramanyan 2023-cü ilin məlum hadisələrindən sonra açılan 3 cinayət işi üzrə dindirilib.
Musavat.com bu barədə erməni mediasına istinadən bildirir. Vəkil Yeritsyan təsdiqləyib ki, o, son 2 həftə ərzində artıq 4-cü dəfə dindirilib. Cinayət işi “artsaxın təslim olması”, 2023-cü ildə hərbçilərin guya səhlənkarlığı, o cümlədən “silah, sursat və silah-sursatın düşmənə verilməsi” ilə bağlıdır. Şaxramanyanın növbəti dindirilməsi iyunun 6-na təyin edilib.
Müdafiə tərəfi Şahramanyana qarşı cinayət təqibinin mümkünlüyünü istisna etmir.
Musavat.com
ABŞ-ın hazırkı prezidenti Donald Trampın Florida ştatındakı Mar-a-Laqo malikanəsi gözlənilməz insidentlə gündəmə gəlib.
Musavat.com xəbər verir ki, NBC telekanalının məlumatına görə, 23 yaşlı Entoni Reyes gecə saatlarında Trampın şəxsi mülkiyyətinə qanunsuz daxil olub. O, malikanəni əhatə edən divardan aşaraq əraziyə girib və dərhal təhlükəsizlik xidmətləri tərəfindən saxlanılıb.
Dindirilmə zamanı Reyes bildirib ki, məqsədi İncil təbliğ etmək və Prezident Trampın 18 yaşlı nəvəsi Kay Trampa evlənmə təklifi etmək olub. Kay Tramp, prezidentin böyük oğlu Donald Tramp Juniorun qızıdır.
Entoni Reyes Palm Biç dairə həbsxanasına yerləşdirilib. Ona qarşı 50 min dollarlıq girov təyin olunub və Tramp ailəsinin heç bir üzvü ilə əlaqə saxlamasına qadağa qoyulub. Reyes ittihamları qəbul etməyib.
Hadisə ABŞ ictimaiyyətində geniş rezonans doğurub və prezidentin ailəsinin təhlükəsizliyi məsələsini bir daha gündəmə gətirib.
Musavat.com
Moskvada (Rusiya) Areq Samveloviç adlı erməni cəzalandırılıb.
Oxu.Az "Baza"ya istinadən xəbər verir ki, hadisə şəhərin mərkəzində Yaroslavski dəmir yolu vağzalında baş verib.
Məlumata görə, bir qrup silahlı şəxs 40 yaşlı kişini sürüyərək AMR dövlət nömrə nişanlı (çox vaxt təhlükəsizlik qüvvələrinin istifadə etdiyi) "Mercedes"in yük yerinə salıb və naməlum istiqamətdə aparıblar. Erməni şəxs köməyə çağırsa da, ona məhəl qoyan olmayıb.
Bildirilir ki, Areq sosial şəbəkələrdə mütəmadi olaraq müsəlmanları, Allahı və Quranı təhqir edib. O, öz videolarında çeçenləri və dağıstanlıları təhqir edərək bildirib ki, bundan sonra Moskvada "ermənilər hökmranlıq edir".
Hüquq-mühafizə orqanları hadisə ilə bağlı rəsmi açıqlama verməyib.
Amerika universitetləri azadlıq ruhunu itirir və totalitar cəmiyyətlərə bənzəməyə başlayır ki, bu da təhsilin keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir.
Musavat.com xarici agentliklərə istinadən xəbər verir ki, bu fikri çərşənbə axşamı ABŞ-ın vitse-prezidenti C.D.Vens “American Compass” qeyri-hökumət analitik mərkəzinin təşkil etdiyi konfransda səsləndirib: "Bizim elmi ictimaiyyətimiz "narahat" mövzuları araşdırmaq və gənc şüurları həqiqətin arxasınca getməyə təşviq etmək üçün daha açıq olmalıdır. Universitetlər demək olar ki, kvazi-teokratik və ya kvazi-totalitar cəmiyyətlərə çevrilib".
Vensin fikrincə, Amerika akademik dairələrində siyasi baxışların vahidliyi hökm sürür və bu, sərbəst fikir mübadiləsinə mane olur: "Mən Harvard icmasının 2024-cü il seçkilərində necə səs verdiyini dəqiq bilmirəm. Ən yaxşı təxminlərimə görə, onların ən azı 90 faizi və yəqin ki, 95 faizi Kamala Harrisə səs verib. Əgər başqa ölkədə keçirilən seçkilərdə əhalinin 80 faizi bir namizədə səs versəydi, bunun qəribə və çox sağlam olmadığını söyləyərdiniz. Düşünürəm ki, biz universitetlərdə ideoloji müxtəlifliyi artırmalıyıq. Və o zaman dedikləriniz Overton pəncərəsindən bir qədər kənarda olsa, işinizi itirmək qorxusu olmadan açıq müzakirələr apara biləcəyiniz yerlərimiz olacaq. Düşünürəm ki, elm çox yaxşı vəziyyətdə olacaq, institutların keyfiyyəti daha yüksək olacaq. Bizə yüksək keyfiyyətli universitetlər lazımdır, bizdə isə onlar yoxdur, problem bundadır".
Musavat.com
Politoloq: “Moskvanın memorandumda irəli sürdüyü şərtlərin qəbulu Kiyevin kapitulyasiyaya getməsi deməkdir”
Dünən İstanbulda Ukrayna və Rusiya arasında sülh danışıqlarının ikinci raundu keçirilib və əhəmiyyətli irəliləyiş olmadan başa çatıb. Rusiya Ukraynaya “sülh memorandumu” təqdim edib ki, bu sənəddə özünün əvvəlki şərtlərini təkrarlayıb. Bu, əslində Ukraynanın kapitulyasiyası tələbi deməkdir. Bu barədə “Axios” və “Financial Times” Ukrayna rəsmilərinə istinadən yazıb. Rusiya tərəfi Ukrayna qoşunlarının Rusiyanın ələ keçirdiyi ərazilərdən - Donetsk, Luqansk, Xerson və Zaporojye vilayətlərindən çıxarılmasını və Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə məhdudiyyətlərin, o cümlədən NATO-ya üzv olmaqdan imtina edilməsini tələb edib. Ukraynanın tam atəşkəs, təhlükəsizlik təminatları və ölkənin ərazi bütövlüyü ilə bağlı yeni təkliflərinə baxmayaraq, bu şərtlər dəyişməz olaraq qalır.
Ukraynanın müdafiə naziri Rustem Umerovun başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti tam və qeyd-şərtsiz atəşkəs, təminatlar və etimadın möhkəmləndirilməsi tədbirlərini tələb edən memorandum təqdim edib. Eyni zamanda, Rusiya danışıqlar başlamazdan əvvəl tələblərini ictimaiyyətə açıqlamaqdan imtina edib və atəşkəs tələbinə məhəl qoymamaqda davam edib.
Rusiya danışıqlar qrupunun rəhbəri Vladimir Medinski ukraynalı uşaqların oğurlanması ilə bağlı ittihamları “təbliğat” adlandırıb. O, həmçinin müəyyən ərazilərdə bir neçə günlük məhdud atəşkəs təklif edib ki, bu da Ukraynanın hərbi əməliyyatların tam dayandırılması tələbinə uyğun gəlmir.
Danışıqlar zamanı nümayəndə heyətləri əl sıxmayıb və yeganə razılaşma növbəti əsir mübadiləsi olub. Rusiya Ukraynaya 6000 cəsədin və ən azı 1000 hərbi əsirin təhvil verilməsinə, Ukrayna 25 yaşdan kiçik və vəziyyəti ağır olan bütün əsirlərin azad edilməsinə razılaşıb.
Ukrayna rəsmiləri Ukrayna, Rusiya və ABŞ liderlərinin sammitinin keçirilməsini tələb edib, lakin Kreml indiyədək belə bir görüşün keçirilməsindən imtina edib. Rusiya tərəfi bunun yalnız İstanbul danışıqlarının real nəticələrindən sonra mümkün olduğunu bəyan edib.
UNİAN-ın xəbərinə görə, 2025-ci il iyunun 2-də İstanbulda Ukrayna və Rusiya arasında danışıqlar heç bir irəliləyiş olmadan başa çatıb. Rusiya öz sərt tələblərini - Ukrayna qoşunlarının işğal olunmuş rayonlardan çıxarılmasını və Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin məhdudlaşdırılmasını, mahiyyətcə təslim olmaqda israrlı olduğunu təkrarlayıb.
Ukrayna tam atəşkəs, təhlükəsizlik zəmanəti və suverenliyin qorunmasını tələb edib. Yeganə razılaşma əsir mübadiləsidir. Liderlərin şəxsi görüşü hələ planlaşdırılmayıb.
Ukrayna münaqişəsinin nizamlanması ilə bağlı Rusiyanın təklif etdiyi memorandum atəşkəs üçün iki variant təklif edir: Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Rusiya Federasiyasına birləşdirilən ərazilərdən çıxarılması və ya qoşunların yerdəyişməsinə qadağa, səfərbərliyin və Kiyevə xarici hərbi yardımın dayandırılması. Memorandumun mətnini TASS və “RİA Novosti” yayıb. Ukrayna Rusiyanın təklifinə bir həftə ərzində cavab verəcək.
Rusiya memorandumu üç bölmədən ibarətdir ki, bunlardan birincisi “yekun hesablaşmanın əsas parametrləri”dir. Onun əsas müddəaları bunlardır: Ukraynanın neytrallığı, hərbi ittifaqlara qoşulmaqdan imtina etməsi, Ukraynada digər dövlətlər tərəfindən hərbi fəaliyyətə qadağa, Ukrayna üçün qeyri-nüvə statusu, maksimum Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin yaradılması, Rusiyaya qarşı tətbiq edilən iqtisadi sanksiyaların ləğvi, Krım, Luqansk, Donetsk, Zaporojye və Xerson vilayətlərinin Rusiyaya birləşdirilməsinin beynəlxalq hüquqi tanınması, hərbi əməliyyatlardan dəyən zərərə görə tələblərdən qarşılıqlı imtina, rusdilli əhalinin hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi, UOC-un fəaliyyətinə qoyulan məhdudiyyətlərin aradan qaldırılması, nasizmin tərənnüm edilməsinin qadağan edilməsi, ailələrin və köçkünlərin birləşdirilməsi ilə bağlı bir sıra məsələlərin həlli, diplomatik və iqtisadi əlaqələrin, o cümlədən qaz tranzitinin tədricən bərpası.
“Atəşkəs şərtləri” adlı ikinci bölmə iki variantdan ibarətdir. Ukrayna qoşunlarının Rusiya Federasiyasının tərkibinə daxil olan ərazilərdən çıxarılması təklifi ilə yanaşı, Moskva “paket təklifi” hazırlayıb. Bu, Ukraynada hərbi vəziyyətin və səfərbərliyin ləğvini, Atəşkəs Rejiminə Nəzarət Mərkəzinin yaradılmasını, Ukraynanın Rusiyadakı təxribat fəaliyyətindən əl çəkəcəyinə təminat verilməsini və Ukrayna ərazisinə üçüncü ölkə qoşunlarının yerləşdirilməsinin istisna edilməsini nəzərdə tutur.
Üçüncü bölmə, “Addımların ardıcıllığı və onların həyata keçirilməsi üçün vaxt çərçivəsi”dir. O nəzərdə tutur: yekun hesablaşma haqqında sazişin mətni üzərində işə başlamaq, ölülərin cəsədlərinin toplanması üçün müəyyən ərazilərdə 2-3 günlük atəşkəs, konkret tarixlərlə atəşkəs haqqında memorandumun imzalanması, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Rusiya Federasiyasının tərkibinə daxil olan ərazilərdən çıxarılmasının əvvəlindən 30 günlük atəşkəs, Ukraynada seçkilərin keçirilməsi, sülh müqaviləsinin imzalanması və BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən təsdiqlənməsi.
Ekspertlər hesab edirlər ki, Rusiya bu memorandumu ilə sülhdən yayındığını nümayiş etdirir. Çünki sənəddə ggöstərilən şərtlər Rusiya tərəfindən əvvəl irəli sürülən şərtlərdir ki, Kiyev bununla heç cür razılaşmayacağını dəfələrlə bəyan edib.
Politoloq Qabil Hüseynli AYNA.AZ-a deyib ki, İstanbul danışıqlarının ikinci raundundan yüksək nəticələr gözlənilmirdi: “Yəni müsbət razılaşmanın əldə olunmayacağı əvvəlcədən bəlli idi. Atəşkəsin əldə olunmamasının səbəbi isə tərəflərin, xüsusilə də Rusiyanın şərtlərindən bir addım da geri çəkilməməsidir. Moskvanın memorandumda irəli sürdüyü şərtlərin qəbulu Kiyevin kapitulyasiyaya getməsi deməkdir. Rusiya elə şərtlər qoyub ki, onların Ukrayna tərəfindən qəbul edilməsi mümkünsüzdür. Belə olan halda razılaşmanın, atəşkəsin əldə olunması qeyri-realdır”.
“Moskva istəyir ki, işğal etdiyi ərazilər Kiyev tərəfindən də, beynəlxalq aləm tərəfindən də Rusiya ərazisi kimi qəbul edilsin. Memorandumda irəli sürülən şərtlər özündə bunu ehtiva edir. Ukrayna rəsmiləri isə əvvəl də, indi də bəyan edirlər ki, bu şərtlərlə heç cür razılaşmayacaqlar. Bundan sonra da həmin şərtlərin qəbul ediləcəyi inandırıcı deyil. Baxın, orda şərtlərdən biri Ukraynada seçki keçirilməsidir. Rusiya o qədər harınlayıb ki, başqa ölkənin daxili siyasi məsələsinə qarışmaq istəyir. Rusiya Ukraynanı özünün ikinci Belarusu kimi görmək istəyir. Bunu isə nə Ukrayna hakimiyyəti, nə də ukraynalılar qəbul edəcəklər”, - analitik qeyd edib.
Q.Hüseynli bildirib ki, Rusiyanın memorandumu ABŞ Prezidenti Donald Trampı da təhqir etməkdir: “Sülh danışıqları, atəşkəsin əldə edilməsi təşəbbüsü Tramp tərəfindən irəli sürülüb. Vaşinqton tərəflərə çağırış edir ki, danışıqlarda məqbul şərtlər irəli sürülsün, müharibə dayansın. Amma Rusiyanın şərtlərinin məqbul olmadığı ortaya çıxdı. Demək ki, Rusiya ABŞ-ı aldatmaqla, danışıqlara getməklə danışıqlar imitasiyası ilə məşğuldur. Putin rejiminin niyyəti müharibəni dayandırmaq yox, Ukraynanı bütövlükdə işğal etməkdir. Yəqin ki, ABŞ lideri bunu anlayacaq. Anlamasa da, ətrafındakılar, siyasi məsləhətçiləri, müşavirlərio onu başa salacaqlar ki, Putinlə sülh mümkün deyil”.
“Bundan sonra da danışıqlar keçirilsə, yenə də müsbət nəticə gözlənilmir. Çünki Rusiya açıq şəkildə elə tələblər irəli sürür ki, bunu Kiyev qəbul etməyəcək. İnanmıram ki, Rusiya da bu şərtlərində dəyişiklik etsin. Rusiyaya yerini göstərmək üçün ABŞ qətiyyətli addımlar atmalı, Avropa İttifaqı ilə birgə hərəkət etməlidir. Əks halda, Rusiya dayanmayacaq. Sabah Ukraynanı tam işğal etməklə də yetinməyəcək, növbəti hədəflərinə doğru irəliləyəcək. Növbəti hədəf isə ABŞ-ın Avropadakı, NATO-dakı müttəfiqləridir”, - politoloq fikrini tamamlayıb.
Müəllif: Turan Abdulla
Pakistanın Kəraçi şəhərində gecə yarısı baş verən zəlzələdən sonra 200-dən çox məhbus həbsxanadan qaçıb.
Zəlzələdən sonra yerli həbsxanada məhbuslar müvəqqəti olaraq çıxarılıb.
Səlahiyyətlilər 200-dən çox məhbusun azadlığa buraxıldıqdan sonra həbsxanadan qaçdığını bəyan edərək, bu məhbuslardan 78-nin tutulduğu barədə məlumatı paylaşıb.
Qaçan məhbuslarla bağlı araşdırmalar davam edir.
Medvedev Rusiyanın strateji bombardmançılarının məhv edilməsində iştirak edənlərin hamısını “məhv edəcəyinə” söz verib.
Üzərindən 2 gün keçəndən sonra Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının sədr müavini Dmitri Medvedev özündə cəsarət tapıb Ukraynanın rus aerodromlarına hücumuna axır ki cavab verib. O, özünün Telegram paylaşımında söz verib ki, Rusiya öz strateji bombardmançılarını məhv etdiyinə görə Ukraynadan mütləq qisas alacaq və bu əməliyyatda iştirak edənləri “məhv edəcək”: "Narahat olan və qisas gözləyənlərin hamısının nəzərinə! Narahat olmaq lazımdır - bu, normal insana xas xüsusiyyətdir. Qisas qaçılmazdır. Partlayacaq hər şey mütləq partladılacaq, məhv edilməli olanlar isə yox olacaq".
O, həmçinin Rusiya aerodromlarına genişmiqyaslı hücum fonunda Ukrayna ilə danışıqların mənasına da toxunub. “Ayı balası”nın sözlərinə görə, danışıqlar “kimlərinsə uydurduğu qeyri-real şərtlərlə kompromisli sülh üçün deyil, Rusiyanın tezliklə qələbəsi və neonasist hökumətinin tamamilə məhv edilməsi üçün lazımdır”.
Maraqlıdır ki, özgə vaxt dilində nüvə təhdidi bitən “Ayı balası” bu dəfə nədənsə Rusiyanın nüvə doktrinasının tələblərini unudub. Görünür, ona Kremldən kimsə başa salıbdır ki, amanın bir günüdür, birdən artıq-əskik danışar, Rusiyanın Qərbin arzuladığı nüvə qarşıdurmasına sürüklənməsinə “ayı xidməti” göstərə bilər. Yəqin ona “Mişa, Medvedyevliyini saxla ara soyuyana” deyiblər.
Heydər Oğuz
TEREF
Dövlət Turizm Agentliyi Cənubi Koreya və İsraildən jurnalistlərin, blogerlərin və turizm şirkətlərinin Azərbaycana tanışlıq səfərlərini təşkil edəcək.
Yeniavaz.com xəbər verir ki, Agentlik bu məqsədlə “Vata” MMC-yə (VÖEN – 1307402011) 135 min 39 manat 37 qəpik ödəyəcək.
Qeyd edək ki, Cənubi Koreyadan 10, İsraildən isə 20 nəfər olmaqla bu ölkələrdən ümumilikdə 30 nəfər gətiriləcək.
Məlumat üçün bildirək ki, Dövlət Turizm Agentliyi aşağıdakı ölkələrdən Azərbaycana jurnalistlərin, blogerlərin və turizm şirkətlərinin tanışlıq səfərlərini təşkil etmək üçün yaxın tarixlərdə də analoji tender müsabiqələri keçirib:
Rusiya və Belarusiyadan gələn 52 nəfər üçün “Vega Travel Management” MMC-yə (VÖEN – 1504886571) 249 639,8 manat;
Çin və Hindistandan gələn 70 nəfər üçün “Vega Travel Management” MMC-yə (VÖEN – 1504886571) 349 442,04 manat;
Özbəkistan və Qazaxıstandan gələn 60 nəfər üçün “Sti Travel” MMC-yə (VÖEN – 1700387651) 266 976,89 manat;
Yaponiya və Pakistandan gələnlər üçün “Vega Travel Management” MMC-yə (VÖEN – 1504886571) 165 881,09 manat;
Cənubi Koreya və İsraildən gələn 30 nəfər üçün “Vata” MMC-yə (VÖEN – 1307402011) 135 039,37 manat.
Zatulin, Valuyev, indi də Matveyev..; Duma üzvü ölkəmizi aşağılayaraq “hansısa aul” adlandırıb; azərbaycanlı deputatlardan şillə kimi cavablar
Rusiyada Azərbaycan və azərbaycanlılar əleyhinə danışanlara Dövlət Dumasının daha bir deputatı qoşulub. Mixail Matveyev əslən Azərbaycandan olan Cəlil Rəfiyevin Rusiyanın Vorkuta şəhər sovetinə namizədliyinin irəli sürülməsindən narazı qaldığını bu sözlərlə ifadə edib: “Azərbaycanın hansısa aulunda doğulan, yarımçıq orta təhsili və iki kiçik tərəvəz dükanı olan birinin deputat olması yolverilməzdir”.
Elxan Şahinoğlu
Məsələ ilə bağlı politoloq Elxan Şahinoğlu deyib: “Birincisi, bu deputatın coğrafiyadan xəbəri yoxdur. Azərbaycanda, onun təbirincə desək, "aul" anlayışı yoxdur, Matveyev ölkəmizi Şimali Qafqaz (Rusiya Federasiyasına aiddir) ölkələri ilə səhv salıb. İkincisi, Rusiyada Dövlət Duması səviyyəsində milli və irqi ayrı-seçkilik təbliğatı aparılırsa, Rusiyanın sıravi vətəndaşından nə gözləmək olar? Cəlil Rəfiyev Rusiya vətəndaşıdırsa, o, yerli şəhər sovetinə namizədliyini niyə irəli sürə bilməz ki? Rusiyalı deputat ayrı-seçkilik toxumu səpməklə Rusiya Konstitusiyasını da pozmuş olur. Buna baxmayaraq, irqçi deputatın təxribatçı açıqlamasına həmkarlarından kimsə etiraz etməyib. Deməli, onlar da Mixail Matveyev kimi düşünürlər. Belə çıxır ki, Rusiya vətəndaşı olan azərbaycanlı nə vaxtsa Rusiya Dövlət Dumasında seçkilərdə iştirak etmək istəsə, Mixail Matveyev kimi şovinist və irqçi deputat və onun kimi düşünənlər buna qarşı da çıxacaqlar".
Nə baş verir? Rusiyada Azərbaycan əleyhinə aqressiv ton niyə güclənir? Kreml bu deputatları susduracaqmı? Axı bu, ilk belə hal deyil. Zatulin, Valuyev, indi də Matveyev. Dumanın spikeri Vyaçeslav Volodin hara baxır?
Azər Badamov
Deputat Azər Badamov mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavat”a danışıb. Millət vəkili qeyd edib ki, Rusiya Dövlət Dumasının bəzi deputatları tərəfindən Azərbaycan və azərbaycanlılara qarşı təhqir və qərəz doğuracaq ifadələrin işlədilməsi heç də iki ölkə arasında imzalanmış qarşılıqlı müttəfiqlik haqqında sənədin ruhuna uyğun deyil: “Doğrudur, deputat fikir ifadə etməkdə sərbəstdir. Amma bu, millətləri aşağılayacaq ifadələrlə xalqlar və dövlətlər arasında nifaqın salınmasına xidmət etməməlidir. Təbii ki, belə deputatların açıqladığı fikirlərin zərərli olması barəsində parlamentin rəhbərliyi tərəfindən izah olunmalı və intizam komissiyasına çıxarılaraq müvafiq qaydada tənbeh olunmalıdır. Amma bu, baş vermədikdə isə onlarda özbaşınalıq yaranır və dövlətlər arasında münasibətlərdə soyuqluğun meydana gəlməsinə yol açan hərəkətlərdən çəkinmirlər. Həm də deputat öz vətəndaşını milli, etnik və dini mənsubiyyətinə görə aşağılamamalı, öz milli mənsubiyyətini digərlərindən üstün tutmamalıdır. Əgər belə hal baş verirsə, bu, milli, etnik və dini ayrı-seçkiliyin qızışdırılması kimi dəyərləndirilməlidir. Belə ki, Rusiya Dövlət Dumasının deputatı Mixail Matveyevin Cəlil Rəfiyevin Rusiyanın Vorkuta şəhər sovetinə namizədliyinin irəli sürülməsindən narazı qaldığına görə "Azərbaycanın hansısa aulunda doğulan, yarımçıq orta təhsili və iki kiçik tərəvəz dükanı olan birinin deputat olması yolverilməzdir" ifadəsini işlətməsi deputat etikasına uyğun gəlməyən bir hərəkətdir. Məgər Mixail Matveyev bilmir ki, Azərbaycanda aul yoxdur?"
Deputat qeyd edib ki, ikincisi isə Cəlil Rəfiyev azərbaycanlı olsa da Rusiya vətəndaşıdır: “Onda belə çıxır ki, Rusiyada başqa millətdən olan vətəndaşlar deputat seçilməməlidir? Həm də Rusiyanın konstitusiyasında deputatlığa namizəd şəxsin təhsilli olması və onun qanun çərçivəsində göstərilən fəaliyyətin nədən ibarət olması ilə bağlı tələb yoxdur. Amma Matveyevin düşüncəsi ilə deputat ancaq etnik ruslardan seçilməli, ticarətlə məşğul başqa millətdən olan vətəndaşlar deputat seçilməməlidir”.
A.Badamov hesab edir ki, Dövlət Dumasının rəhbərliyi müvafiq addımlar atmalıdır.
Ceyhun Məmmədov
Millət vəkili Ceyhun Məmmədov isə məsələyə bu cür mövqe bildirib: “Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, Rusiya tərəfindən Azərbaycana qarşı dil uzadanların sayı getdikcə artmaqdadır. Zatulin, ondan əvvəlkilər və indi Matveyev - bütün bu şəxslər Azərbaycana qarşı təhqiramiz fikirlər səsləndirirlər. Ümumilikdə bu ifadələri təhlil etdikdə aydın görünür ki, burada açıq-aşkar irqçilik və ksenofobiya əlamətləri var. Azərbaycan və azərbaycanlılar haqqında bu cür fikirləri dilə gətirmək, bu cür mövqe sərgiləmək həmin şəxslərin hansı təfəkkürə sahib olduqlarını bir daha açıq şəkildə göstərir. Əslində bu təfəkkür və düşüncə tərzi uzunmüddətli perspektivdə Rusiyanın özü üçün də olduqca təhlükəlidir.
Bundan əlavə, qanunverici orqanın nümayəndəsinin belə bir açıqlama verməsi və bu cür mövqe bildirməsi ciddi müzakirə mövzusudur. Haqlı olaraq sual doğurur ki, bir qanunverici orqanın nümayəndəsi necə beynəlxalq və yerli hüquq normalarını pozaraq bu cür bəyanatlar verə bilər? Azərbaycanlılar uzun illərdir Rusiyada yaşayır, bu ölkənin dövlətçiliyinin və inkişafının möhkəmlənməsinə öz töhfələrini verirlər. Yəni onlar sadəcə bu gün deyil, illərdir bu ölkənin bir hissəsi olaraq onun tərəqqisinə xidmət edirlər və bu prosesdə fəal iştirak edirlər.
Belə münasibət və yanaşma isə təkcə azərbaycanlılara qarşı deyil, bütövlükdə Rusiyanın daxilində milli və dini zəmində münaqişə riskini artırır, gərginlik ocaqları yaradır və ölkəni uçuruma doğru sürükləyir. Belə açıqlamalar və bəyanatlar, bu cür təfəkkür, baxış və yanaşma, vəziyyəti daha da gərginləşdirir".
Millət vəkili təəssüflə bu cür məsələlərə heç bir rəsmi reaksiya verilmədiyini deyib: “Üstəlik, nəzərə almaq lazımdır ki, artıq dünyada rusiyalılara qarşı proseslər sürətlənir. Rusiya dövləti və rus milləti beynəlxalq aləmdə getdikcə arzuolunmaz, sevilməz bir imic qazanır. Onların keçmiş sovet ölkələri ilə azdan-çoxdan saxladığı münasibətlər də getdikcə pozulur. Bu münasibətlərin məhv edilməsindən sonra, demək olar ki, onlara qarşı normal münasibət bəsləyən bir ölkə belə qalmayacaq. Bu isə, qeyd etdiyim kimi, bütövlükdə keçmiş sovet məkanında, keçmiş sovet respublikalarında Rusiyaya nifrət, küdurət və xoşagəlməz münasibətin formalaşmasına gətirib çıxaracaq. Nəticədə bu, həm dövlət, həm də xalq üçün ciddi problemlər yaradan məsələyə çevriləcək”.
Xalidə GƏRAY,
“Yeni Müsavat”