 |
|
|
Türkiyədə süni intellektlə dəstəklənən yeni nəsil radar sistemi istifadəyə verildi. Qırmızı işıqda keçid, təhlükəsizlik kəmərindən istifadə etməmək, sükan arxasında telefonla danışmaq... Artıq bütün qayda pozuntuları bir-bir qeydə alınır. "Bir şey olmaz" dövrü başa çatdı.
TEREF avtosfer.az-a istinadən xəbər verir ki, Türkiyənin Təhlükəsizlik Baş İdarəsinin yol nəzarət bölmələri Müdafiə Sənayesi Başqanlığının koordinasiyası ilə yerli və milli imkanlarla hazırlanan yeni nəsil süni intellekt dəstəkli radar sistemlərini tətbiq etməyə başlayıb.
Bu cihazlar magistral yollarda tripod üzərində və ya nəqliyyat vasitələrinə quraşdırılaraq istifadə olunur.
Yeni radar sistemi eyni anda dörd zolaqda hərəkət edən nəqliyyat vasitələrinin sürətini müəyyən edə bilir. Süni intellektlə təchiz olunmuş cihazlar avtomobillərin dövlət nömrə nişanlarını və sürət göstəricilərini oxuyaraq məlumatları dərhal Elektron Təhlükəsizlik Sistemi (PolNet) şəbəkəsinə ötürür. Sürət pozuntusu aşkarlandıqda, sistem avtomatik şəkildə aidiyyəti yol patrul qruplarına məlumat verir və qanunamüvafiq tədbirlərin görülməsini təmin edir.
Antalya Regional Trafik Nəzarəti Şöbə Müdiri Önder Kavak bildirib ki, yeni texnologiyanın tətbiqi sürət pozuntularının və bu səbəbdən baş verən yol qəzalarının qarşısını almaqda mühüm rol oynayacaq. Onun sözlərinə görə, bu cihazlar gecə-gündüz, istənilən hava şəraitində dəqiq ölçmə imkanı verir və operator müdaxiləsi olmadan tam avtomatik rejimdə çalışır.
Yeni sistem eyni anda 1500 avtomobili analiz edə bilir və markasından rənginə qədər bütün texniki məlumatları aşkar edir. Cihaz, həmçinin motosikletlərin sürətini də dəqiqliklə təyin edə bilir. Əvvəllər nömrə nişanları yalnız arxada yerləşən motosikletlər üçün sürət pozuntularının müəyyənləşdirilməsi çətin idisə, indi radarın istiqamətini dəyişməklə bu problem də aradan qaldırılıb.
Radar sisteminin tətbiqində iştirak edən polis zabiti Muhammet Çataltaş qeyd edib ki, cihaz KGYS və PolNet məlumat bazaları ilə inteqrasiya olunaraq avtomobillərin sığorta və sənəd vəziyyətini də yoxlaya bilir. Süni intellekt texnologiyası sayəsində cihaz avtomobillərin markasını, modelini, rəngini və digər xüsusiyyətlərini dəqiq şəkildə müəyyən edir.
Yeni nəsil radar sistemi həm də kalibrləmə ilə fərqlənir - cihazın hündürlüyü, bucağı və balansı tam dəqiqliklə tənzimlənə bilir. Bu da onun eyni anda dörd zolaqdakı hərəkəti izləyərək dəqiq nəticələr verməsinə şərait yaradır.
Süni intellekt artıq radioterapiya sahəsində də mühüm rol oynayır. Yeni texnologiyalar sayəsində şüalar yalnız xəstə toxumaları hədəfə alır, sağlam hüceyrələr isə qorunur. Bu dəqiqlik erkən mərhələdə xərçəngin tam sağalmasına, inkişaf etmiş hallarda isə xəstəliyin nəzarətdə saxlanmasına imkan verir.
Elm insanları radiasiya terapiyası sahəsində “Flash Radioterapiya” adlı yeni texnologiya ilə saniyənin bir hissəsində yüksək dozada şüa verərək xərçəng hüceyrələrini məhv etməyi bacarıblar. Bu üsulun ən böyük üstünlüyü isə sağlam toxumalara zərər verməməsidir.
Tibbdə sıçrayış: “Flash Radioterapiya”
Türkiyə Radiasiya Onkologiya Dərnəyinin sədri Prof. Dr. Banu Atalar bu texnologiyanın ənənəvi radioterapiya ilə müqayisədə böyük üstünlüklər təqdim etdiyini vurğulayıb. “Ənənəvi üsullarda şüalanma uzun müddət davam edir, bu isə sağlam toxumalara zərər verə bilər. FLASH Radioterapiyada isə şüa çox qısa müddətdə və yüksək dozada tətbiq olunur, bu da yan təsirləri azaldır”, – deyə o bildirib.
Süni intellekt planlaşdırmanı sürətləndirir
Türk Radiasiya Onkologiya Dərnəyinin 16-cı Konqresində Prof. Dr. Mehmet Özcan və Prof. Dr. Atalar bildiriblər ki, süni intellekt texnologiyası radioterapiyanın dəqiqliyini və sürətini artırır. Süni intellekt sayəsində şiş və sağlam toxumalar aydın şəkildə ayırd edilir, fərdi müalicə planları dəqiq hazırlanır, planlar saniyələr içində dəyişdirilə bilir. Bu, “adaptiv müalicə” adlanır və səhv ehtimalını minimuma endirir, eyni zamanda tibb işçilərinin iş yükünü azaldır.
Xərçəngə qarşı erkən müdaxilə, effektiv nəticə
Prof. Dr. Atalar qeyd edir ki, xərçəng xəstələrinin 60-70%-i müalicə müddətində müəyyən mərhələdə radioterapiyaya ehtiyac duyur:
“Şüa terapiyası erkən mərhələlərdə tam sağalma, irəliləmiş hallarda isə həyat keyfiyyətinin artırılması baxımından əhəmiyyətlidir. IMRT, proton terapiyası və FLASH texnologiyası ilə xərçəng hüceyrələrinə millimetr dəqiqliyində müdaxilə mümkündür”.
Türkiyədə texnoloji sıçrayış: Növbədə proton terapiyasıdır
Prof. Dr. Atalar bildirib ki, Türkiyədə bir çox radioterapiya mərkəzləri artıq süni intellekt dəstəyi, qabaqcıl görüntüləmə sistemləri və avtomatik planlaşdırma proqramları ilə dünya standartlarına uyğun fəaliyyət göstərir. Yeganə çatışmayan texnologiya isə proton terapiyasıdır. Bu texnologiya xüsusilə uşaqlarda, radiasiyaya davamlı və beyin şişlərində, eləcə də daha əvvəl radioterapiya almış xəstələrdə mühüm üstünlüklər təqdim edir. Hazırda bəzi mərkəzlərdə proton terapiya bölmələrinin yaradılması istiqamətində ciddi addımlar atılır.//E-saglam.az
Harvard astrofiziki Con Brandenburq əmindir ki, Marsda inkişaf etmiş sivilizasiya ola bilərdi və nəticədə məhv oldu. O, maraqlı araşdırma aparıb və elmi ictimaiyyətə öz fərziyyəsinin sübutunu təqdim edib.
AzPost Daily Mail- ə istinadən bildirir ki, Marsdan olan sivilizasiya hara getdi və bu planet niyə indi həyat üçün yararsızdır.
Harvard Universitetinin astrofiziki, tədqiqatçısı və alimi Con Brandenburq əmindir ki, Marsda qədim sivilizasiya nüvə müharibəsi nəticəsində məhv olub. Bu fərziyyə bir az şok edicidir və apokalipsis filmi üçün ssenari kimi səslənir, lakin Brandenburq əmin edir ki, əlində sübut var.
Bu nəzəriyyə ilk dəfə 2014-cü ildə, Harvard astrofiziki Marsın bir səbəbdən, lakin termonüvə partlayışına görə qırmızı olduğunu irəli sürəndə ortaya çıxdı. Alim bildirib ki, planetin səthindəki kimyəvi elementlər Yerdəki nüvə sınağı meydançalarının yaxınlığında tapıla bilən kimyəvi elementlərlə üst-üstə düşür.
Daha ənənəvi fikirlərə sahib olan elmi ictimaiyyət Brandenburqun sözlərini ciddi qəbul etməyib və mümkün nüvə partlayışını göstərən krater və ya radioaktiv tullantıların izləri kimi heç bir etibarlı sübutun olmadığını bildirib. Astrofizikin araşdırması isə heç bir nüfuzu olmayan, o qədər də məşhur olmayan bəzi jurnallarda dərc olunub.
Amma indi Brandenburq nəzəriyyəsi yenidən xatırlanıb. Müsahibə zamanı fəlsəfə doktoru və fantastika yazıçısı Jason Reza Jorjani astrofizikin nəzəriyyəsini bölüşdü və araşdırmanı bir vaxtlar Marsda ağıllı həyatın mövcud olduğuna dair sübut adlandırdı.
Corcaninin fikrincə, hər bir planetdə müəyyən miqdarda müxtəlif kimyəvi elementlərin izotopları var və ksenon-129-un izotop nisbəti bütün Günəş sistemində eynidir. Marsdan başqa.
Brandenburqun araşdırması göstərib ki, Mars atmosferində ksenon-129-un yüksək konsentrasiyası, həmçinin planetin səthində uran və torium onun nüvə partlayışı nəzəriyyəsini dəstəkləyir.
Məsələ burasındadır ki, ksenon-129 sabit, radioaktiv olmayan qazdır, ksenonun bir versiyasıdır, Yer atmosferində az miqdarda tapıla bilən rəngsiz, qoxusuz, dadsız qazdır. Ksenon-129 təbii olaraq meydana gəlsə də, nüvə sintezi zamanı da buraxılır.
NASA daha əvvəl Marsın Cydonia bölgəsində ksenon-129-un yüksək səviyyələrini aşkar etmişdi. Və bu rəqəmlər gözləniləndən xeyli yüksək olub. Sidoniya bölgəsi planetin şimal yarımkürəsində yerləşir və süni şəkildə yaradılmış meqalitik strukturların olması ilə tanınır. Onlardan biri sifətə, digərləri nəhəng piramidalara bənzəyir.
NASA alimləri Brandenburqun bunların Marsın səthindəki termonüvə partlayışlarının qalıqları olduğuna dair nəzəriyyəsini dəstəkləmir və bunun işıq və kölgə oyununun, eləcə də səthin morfologiyasının yaratdığı optik illüziya olduğunu deyirlər. Ksenon-129-un yüksək tərkibi bu qazın asteroidlərin zərbələri nəticəsində atmosferə atılması ilə izah edilə bilər.Nüvə partlayışı
Marsın səthində qəribə görüntülər (skrinşot)
Astrofizikin fikrincə, Marsda bir vaxtlar Yerin iqliminə oxşar iqlim var idi və orada Yerdəkinə bənzər həyat – heyvan və bitki mövcud idi. Və təbii ki, Marsda ağıllı varlıqlar var idi.
Jorjani deyir ki, Brandenburqun tapıntıları bir zamanlar Marsda qədim sivilizasiyanın necə yaşadığını, lakin yoxa çıxdığını göstərən MKİ-nin hesabatına uyğundur. Lakin CIA heç vaxt rəsmi olaraq Marsda sivilizasiyanın olduğunu bildirməmişdi.
PhD-nin fikrincə, əgər CIA məlumatlarını və Brandenburq nəzəriyyəsini birləşdirsək, o zaman astrofizik bunun təxminən 200 min il əvvəl baş verdiyini iddia etsə də, Marsdakı sivilizasiya 100 milyon il əvvəl nüvə müharibəsi səbəbindən yox ola bilərdi.
O, 1984-cü ildə MKİ-nin psixi qabiliyyətləri olan insanların iştirak etdiyi layihə ilə bağlı hesabatından sitat gətirir. Onlardan bəzilərinin çox məxfi missiyası var idi – Marsı uzaqdan müşahidə etmək. Bu layihənin təfərrüatları hələ 217-ci ildə açıqlanıb və bu yaxınlarda internetdə yenidən xatırlanıb.
Müşahidəçilər Marsda nəhəng piramidaları olan şəhərin xarabalıqlarını gördüklərini və planetin atmosferinin nəfəs almaz hala gəldiyini bildirdilər. Layihənin digər iştirakçıları insanlara bənzəyən, lakin iki dəfə hündür olan canlıları gördüklərini bildirdilər. Onlar da gördülər ki, bu insanabənzər məxluqlar nədənsə ölürlər.
NASA-nın heliogeofizika üzrə mütəxəssisi Daq Roulandın açıqlamasına görə, texniki baxımdan heç bir astronavt Yer atmosferini tərk etməyib.
TEREF Qaynarinfo-ya istinadən xəbər verir ki, bu fikrin təəccüblü səslənməsinə baxmayaraq, alimlər arasında elmi əsaslara söykənən izahı mövcuddur və bu məsələ "IFLScience" tərəfindən dərc olunan hesabatda ətraflı açıqlanıb.
Kosmos haradan başlayır?
Rouland bildirib ki, Yer atmosferi bir nöqtədə bitmir - o, tədricən seyrəkləşərək çox yüksək yüksəkliklərə qədər uzanır. "Atmosfer Everestin zirvəsində və ya təyyarələrin uçduğu hündürlüklərdə bitmir. O, daha da yuxarı qalxır və getdikcə daha seyrək olur, lakin tamamilə yox olmur”, deyə alim izah edib.
NASA eksperti vurğulayıb ki, Beynəlxalq Kosmik Stansiya (ISS) da hələ Yer atmosferində yerləşir. Onun sözlərinə görə, orbitdə olan bu stansiya Yer səthindən yalnız bir neçə yüz mil (təxminən 400 km) məsafədə yerləşir və burada hələ də aerodinamik sürtünmə kifayət qədər güclüdür ki, stansiyanın hərəkətini yavaşlada bilsin. Ona görə də stansiya mütəmadi olaraq raketlərlə yuxarı qaldırılmasa, zamanla Yerə düşəcək.
Karman xətti və geokorona
Adətən kosmosun başlanğıcı kimi Karman xətti qəbul edilir. Bu xətt Yer səthindən 100 kilometr yüksəklikdə yerləşir və atmosferin əksər hissəsi onun altında qalır. Lakin alimlər bildirirlər ki, bu sərhəd tam dəqiq deyil və sadəcə praktiki bir istinad nöqtəsidir.
NASA və Avropa Kosmik Agentliyinə (ESA) məxsus "Solar and Heliospheric Observatory" (SOHO) peykinin 2019-cu ildə apardığı tədqiqatlar göstərib ki, Yer atmosferinin ən uc bölgələri - yəni hidrogen atomlarından ibarət bulud olan geokorona - kosmosa, təqribən 629 300 kilometr uzaqlığa qədər yayılır. Bu isə Ayın orbitindən xeyli uzağa qədər atmosferin uzandığını göstərir.
Rouland əlavə edib ki, Yer səthindən təxminən 60 min kilometr yüksəklikdə hələ də hər kubsantimetrə 70-ə yaxın hidrogen atomu düşür. Ay səviyyəsində isə bu rəqəm təxminən 0,2 atom təşkil edir. Bu, o deməkdir ki, hətta astronavtlar Ay səthinə endiklərində belə, hələ də Yer atmosferinin daxilində olublar - hərçənd bu səviyyədə o, olduqca seyrəkdir.
Genişmiqyaslı atmosfer - heliosferaya qədər
Rouland deyib ki, Yer atmosferindən sonra Günəşin təsir zonasına - atmosferinə, daha sonra isə heliopauza adlanan sərhədi keçərək Günəş sisteminin xarici sərhədinə - heliosferanın sonuna daxil oluruq. Bu, artıq ulduzlararası mühitin başladığı nöqtədir.
Betonun ətraf mühitə vurduğu zərər uzun müddətdir müzakirə mövzusudur. Lakin dənizdən gələn yeni bir həll bu məsələyə ümid vəd edir.
Qaynarinfo xəbər verir ki, Nortvestern Universitetinin tədqiqatçıları dəniz suyu və karbon qazını elektrokimyəvi proseslə işləyərək, karbon emissiyası yaratmaq əvəzinə onu udan yeni bir tikinti materialı hazırlayıblar.
Tikinti sahəsində mövcud stereotipləri dəyişə biləcək bu inqilabi maddə - dəniz suyu, karbon qazı və elektrikdən istifadə ilə əldə olunan bu yenilik - yalnız beton istehsalında istifadə olunan ənənəvi resurslara alternativ təklif etmir, eyni zamanda atmosferdəki CO₂-ni istifadə edərək ətraf mühit problemlərinə ümidverici bir həll yaradır.
Nortvestern Universitetində aparılan dəqiq araşdırmalar nəticəsində əldə edilən bu macun konsistensiyalı material tikinti sahəsində ikiqat fayda vəd edir. Birincisi, beton istehsalında əvəzolunmaz olan və təbii balansı pozan qum ehtiyacını aradan qaldırır. İkincisi isə, istehsal prosesi zamanı karbon qazını udaraq iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə mühüm rol oynaya bilər. Bu yeni ixtira, insanlığın Yer üzərində mövcudluğunda yeni bir dövrün başlanğıcı ola bilər.
Məlum olduğu kimi, beton müasir dünyanın ən geniş yayılmış sintetik materialıdır. Lakin bu geniş istifadənin ciddi mənfi tərəfləri də var: beton həm də ən çirkləndirici istehsal proseslərindən birinə malikdir. Tarixə nəzər saldıqda görürük ki, betonun icadından əvvəl inşa edilən bir çox tikili günümüzə qədər gəlib çatmayıb. Bu isə əsasən, həmin tikililərin ağac və ya torpaq kimi təbii materiallardan inşa olunması və ömürlərini tamamladıqda təbiətə problemsiz şəkildə geri qayıtması ilə əlaqədardır. Halbuki beton yüzlərlə, hətta minlərlə il təbiətdə süni bir maddə olaraq qalır.
Bundan əlavə, betonun istehsalı atmosferə böyük miqdarda karbon qazı buraxılmasına səbəb olur. Həmçinin betonun əsas komponentlərindən biri olan qumun sahillərdən və çay yataqlarından çıxarılması həssas təbii balansı ciddi şəkildə pozur və ekoloji sistemlərə zərər verir.
Məhz bu nöqtədə Nortvestern Universitetində çalışan alimlərin hazırladığı yeni beton istehsalı üsulu bir ümid işığı kimi görünür. Komandanın yenilikçi yanaşması, dəniz suyu və karbon qazının elektrokimyəvi prosesdən keçirilməsi ilə kalsium karbonat və maqnezium hidroksiddən ibarət ağ, macun formasında bir material əldə olunmasına əsaslanır. Bu elektrokimyəvi proses, atmosferdəki karbon qazını tutaraq onu faydalı bir tikinti materialına çevirmə prinsipinə əsaslanır.
Karbon istehsal etmək əvəzinə onu udan bu inqilabi üsul, əgər ənənəvi sement istehsalının yerini ala bilsə, gələcəkdə sement istifadə edilmədən davamlı və dayanıqlı binaların inşasına yol aça bilər. Üstəlik, bu yeni materialın istehsalı zamanı əlavə məhsul kimi hidrogen də əmələ gəlir. Bu hidrogen tutulub təmiz enerji mənbəyi kimi istifadə edilə bilər ki, bu da enerji tələbatına da ekoloji cəhətdən həssas bir həll təqdim edir. Yəni tək bir proseslə həm ekoloji tikinti materialı, həm də təmiz enerji əldə edilir – sanki bir güllə ilə iki hədəf vurulur.
iOS 19-un ilk beta versiyası iki aydan az vaxt ərzində gəlir və biz yeniləmədə gözlənilən bir sıra yeni funksiyalar haqqında artıq öyrənmişik.
Bu barədə AzPost Apple məhsulları ilə bağlı məlumatlarda ixtisaslaşan MacRumors saytına istinadən məlumat verir.
Apple ilk iOS 19 beta-nı 9 iyun bazar ertəsi günü planlaşdırılan WWDC 2025- də əsas çıxışdan dərhal sonra tərtibatçılara təqdim etməyə hazırlaşır . Beta test mərhələsindən sonra yeniləmə sentyabr ayında geniş ictimaiyyətə təqdim ediləcək.
Üzən nişan paneli ilə yeni dizayn
iOS 19-da Apple-ın Vision Pro qulaqlıqlarında istifadə edilən visionOS əməliyyat sistemindən ilhamlanan yeni dizayn təqdim ediləcəyi gözlənilir.
Front Page Tech-dən Jon Prosserin sözlərinə görə, iOS 19 menyular, düymələr və digər interfeys elementlərində şəffaflığın artırılması ilə “şüşə” görünüşə sahib olacaq. Həmçinin daha çox dairəvi tətbiq nişanları və Apple proqramlarında yeni üzən nişan paneli gözlənilir.
Bloomberg-dən Mark Qurman da iOS 19-un visionOS üslubunu təqdim edəcəyini gözləyir və bunun iOS 7-dən bəri ən əhəmiyyətli dizayn dəyişikliyi olacağına inanır.
iOS 19 iPhone-u tanınmayacaq dərəcədə dəyişəcək: Apple yeni nələr hazırladı
RCS üçün uçdan-uca şifrələmə
Keçən ay Apple, iOS, iPadOS, macOS və watchOS sistemlərinə gələcək yeniləmələrdə Mesajlar proqramında RCS mesajları üçün başdan sona şifrələmə dəstəyi gətirməyi planlaşdırdığını açıqladı. Bu, çox güman ki, iOS 19, macOS 16 və digər əlaqəli versiyalarda baş verəcək.
Apple-ın şifrələmə vədi, şirkətin iMessage-a bənzər bir çox xüsusiyyətləri özündə cəmləşdirən RCS Universal Profile 3.0 spesifikasiyasını qəbul edəcəyini təklif edir. iOS 18 hazırda bu spesifikasiyanın 2.4 versiyasını dəstəkləyir.
iOS 19-da RCS Çatları üçün 5 Yeni Xüsusiyyət:
Başdan sona şifrələmə: Nə Apple, nə də üçüncü tərəflər cihazlar arasında səyahət edərkən mesajları və qoşmaları oxuya bilməz.
In-line cavablar
Mesajları redaktə etmək imkanı
Mesajların göndərilməsini ləğv etmək imkanı
RCS mesajlarında Tapback reaksiyaları üçün tam dəstək.
IMessage-də uçdan-uca şifrələmə defolt olaraq iOS 5-dən, sıravi cavablar iOS 14-dən, redaktə etmək və göndərməni ləğv etmək funksiyaları isə iOS 16-dan bəri əlçatandır.
Apple bu yeni funksiyaların iOS-un hansı versiyasında görünəcəyini hələ dəqiqləşdirməyib, lakin iOS 19 və ya onun sonrakı yeniləmələrindən biri ən çox ehtimal olunan namizədlərdir.
iOS 19 iPhone-u tanınmayacaq dərəcədə dəyişəcək: Apple yeni nələr hazırladı
AirPods ilə canlı tərcümə
Qurmanın sözlərinə görə, bəzi AirPods modelləri iOS 19-un buraxılışı və müvafiq proqram təminatı yeniləməsi ilə canlı tərcümə funksiyası əldə edəcək. Əgər ingilisdilli istifadəçi nitqi ispan dilində eşidirsə, iPhone onu tərcümə edəcək və AirPods-da ingiliscə səsləndirəcək. İstifadəçinin çıxışı ispan dilinə tərcümə olunacaq və iPhone vasitəsilə səsləndiriləcək.
Google-da artıq Live Translate adlı oxşar funksiya var.
iOS 19-un həmçinin Apple-ın daxili Tərcümə proqramını təkmilləşdirməsi gözlənilir.
iOS 19 iPhone-u tanınmayacaq dərəcədə dəyişəcək: Apple yeni nələr hazırladı
Məşq xüsusiyyəti ilə yenilənmiş səhiyyə proqramı
Sağlamlıq proqramının yenilənmiş versiyası gələn il iOS 19.4-də çıxa bilər.
Apple, fərdi sağlamlıq tövsiyələri verəcək süni intellektlə işləyən kouçinq funksiyasını təqdim etməyi planlaşdırır. Tövsiyələr xəstəliklər və həyat tərzinizi yaxşılaşdırma yolları haqqında danışan mütəxəssislərin videoları ilə müşayiət olunacaq. Məsələn, Apple Watch ürək döyüntüsünün azalması aşkar edərsə, video ürək xəstəliyi risklərini izah edə bilər.
Proqramı MyFitnessPal-a rəqib edəcək qidalanma izləmənin tətbiqi də planlaşdırılır.
Fərdiləşdirilmiş Siri
Apple bu yaxınlarda keçən il WWDC-də təqdim etdiyi Siri-nin daha fərdiləşdirilmiş versiyasının buraxılışını təxirə saldı. Şirkət təkmilləşdirmələrin bu ilin sonunda, ehtimal ki, iOS 19-da və ya 19.1-19.4 kimi sonrakı yeniləmələrdə buraxılacağını gözlədiyini söylədi.
Yenilənmiş Siri istifadəçinin şəxsi kontekstini başa düşəcək, ekranda naviqasiya edəcək və proqramlar üzərində daha dərin nəzarəti təmin edəcək.
Yeni Siri xüsusiyyətləri Apple Intelligence texnologiyasından dəstək tələb edəcək, yəni onlar yalnız iPhone 15 Pro, iPhone 15 Pro Max, iPhone 16 modelləri və gələcək iPhone 17 modellərində işləyəcək.
iOS 19 iPhone-u tanınmayacaq dərəcədə dəyişəcək: Apple yeni nələr hazırladı
Fərdiləşdirilmiş Siri (Foto: MacRumors)
Elektromobillərin ənənəvi avtomobillərdən daha zərərli olduğu müəyyən edilib.
"Azərbaycan Reallığı"nın verdiyi məlumata görə, bunu Oklend Universiteti (Yeni Zelandiya) və Şiamen Universiteti (Çin) beynəlxalq alimlər qrupu tərəfindən aparılan tədqiqatlar göstərib. Araşdırmanın nəticələri “Energy” elmi jurnalında dərc edilib.
Komanda son 15 il ərzində 26 ölkədən məlumatları təhlil edib. Bu zaman nəqliyyat vasitələrinin istehsaldan utilizasiyaya qədər tam dövrü nəzərə alınıb. Nəticədə geniş yayılmış fikrin əksinə olaraq, elektromobillərə keçidin iqlim dəyişikliyinin əsas faktoru olan qlobal karbon dioksid emissiyalarının azalmasına səbəb olmadığı aşkar edilib.
Bundan əlavə, elektrik enerjisinin əsasən kömür və neftdən istehsal olunduğu ölkələrdə elektromobillər daxiliyanma mühərrikli ənənəvi avtomobillərdən daha zərərli ola bilər.
Alimlərin hesablamalarına görə, real ekoloji təsirə nail olmaq üçün enerji sistemində bərpaolunan enerji mənbələrinin payı ən azı 48%-ə çatmalıdır, halbuki hazırda bu göstərici dünya miqyasında təxminən 30% təşkil edir.
“Bizim təhlilimiz göstərir ki, elektromobillərin ekoloji üstünlükləri tamamilə ölkənin elektrik enerjisi istehsalı strukturundan asılıdır”, - deyə tədqiqatın həmmüəllifi Stiven Poletti izah edib.
Bu iş nəqliyyatın elektrifikasiyasına üstünlük verən bir çox dövlətin mövcud iqlim strategiyalarının effektivliyini sual altına qoyur. Alimlər təkcə elektromobillərin təşviqini deyil, həm də bərpaolunan enerji mənbələrinin sürətli inkişafını, enerji səmərəliliyinin artırılmasını və iqtisadiyyatın dekarbonizasiyası üzrə digər tədbirləri əhatə edən kompleks yanaşmanın zəruriliyini vurğulayırlar.
Dövlət Statistika Komitəsinin 2025-ci il yanvarın 1-nə olan məlumatına əsasən, 2024-cü ildə Azərbaycanda elektrik mühərrikli minik avtomobillərinin sayı 5941 ədəd olub. 2023-cü ildə isə ölkədə elektrik mühərrikli minik avtomobillərinin sayı 3115-ə çatıb.
Xatırladaq ki, ötən il Azərbaycana ümumilikdə 91.8 min ədəd nəqliyyat vasitəsi idxal edilib ki, bunun 3027 ədədi elektromobil, 26 min 197 ədəd isə hibrid nəqliyyat vasitələri olub.
Bu ilin yanvar-fevral aylarında isə Azərbaycana xaricdən 12,1 milyon ABŞ dolları dəyərində 309 ədəd yalnız elektrik mühərriklə hərəkətə gətirilən nəqliyyat vasitələri (elektromobil) gətirilib. Dövlət Gömrük Komitəsinin rəsmi məlumatına əsasən, bu göstərici ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə miqdar ifadəsi ilə 232 ədəd (42,9%), dəyər ifadəsi ilə 10,8 milyon ABŞ dolları (47,1%) azdır.
Belə ki, 2024-cü ilin ilk iki ayında Azərbaycana idxal dəyəri 22,8 milyon ABŞ dolları dəyərində 541 ədəd elektromobil gətirilmişdi.
Hesabat dövründə idxal edilən elektromobillərin bir ədədinin orta idxal qiyməti 39,1 min dollar (66,5 min manat) olub ki, bu da illik müqayisədə 3,1 min dollar (5,3 min manat) və ya 7,3% azdır.
Ötən ilin ilk ayında idxal olunan elektromobillərin bir ədədinin orta idxal dəyəri 42,2 min dollar ( 71,8 min manat) idi. Nəqliyyat sahəsi üzrə ekspert Adil Nəbiyev “Yeni Müsavat” a şərhində bildirdi ki, elektromobillərin ili köhnəldikcə həm ekologiyaya, həm də avtomobili idarə edən şəxslərin səhhətində ciddi problem yaradacaq: “Köhnəldikdən sonra elektromobillərin utilizasiya məsələsi ciddi problemlər yaradacaq. Hazırda yeni olduqları üçün bu çox da nəzərə çarpmır. Köhnə "Prius"lar ucuz olduğu üçün bazara sürətlə daxil oldu. Dəfələrlə köhnə hibrid avtomobillərin ölkəyə gətirilməsinin əleyhinə çıxışlar olsa da, buna məhəl qoyan olmadı. Avtomobillərin kütləvi şəkildə gətirilməsi bəzi qurumlara sərf edir, buna görə də bəzi məqamlara göz yumulur. ABŞ-da köhnə hibrid avtomobillərin utilizasiyası baha başa gəldiyi üçün onu dəyər-dəyməzinə satıb ölkəni “təmizlədilər”. Köhnə hibrid avtomobillər mümkün qədər dərində basdırılmalıdır ki, ətraf mühitə çox ziyan vurmasın. Müqayisə üçün, adi saat batareyasını belə tərkibində olan kimyəvi maddələrə görə zibil qutularına tullamaq olmaz. Təəssüf ki, elektromobillərin sayı günü-gündən artır".
Ekspertin sözlərinə görə, elektromobillər işlək halda da insan orqanizminə mənfi təsir göstərə bilər: “Uzaq yol gedərkən daxili yanma mühərriki olan avtomobildə heç kimdə baş hərlənməsi, ürək bulanması halları olmur. Amma Çinin ən lüks avtomobil markalarının istehsalı olan elektromobillərlə yol getdikdə səhhətində hər hansı problem olan şəxslərdə müəyyən narahatlıqlar olur. Yeni avtomobildə belə bu hal yaşanırsa, köhnəldikcə istər-istəməz fəsadları daha da çoxalacaq. Elektromobillərlə bağlı araşdırmanın dünyada səs-küyə səbəb olması bazara da ciddi təsir göstərəcək. Bu cür xəbərlər qismən də olsa, elektomobillərin qiymətinə və tələbata təsir göstərir. Bakı şəhərində onsuz da radiasiya çox idi. Elektromobillərə kütləvi şəkildə keçid radiasiyanı bir qədər də artıracaq. Azərbaycan neft ölkəsidir. Bu da radiasiyanı artıran amillərdən biridir. Odur ki, bunun qarşısını almaq üçün çıxış yolları düşünmək lazımdır”.
Xatırladaq ki, bu yaxınlarda Energetika Nazirliyinin İqtisadiyyat şöbəsinin müdiri Rauf Qurbanov mətbuata açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycanda elektromobil sektorunun inkişafı üçün maliyyələşmə mexanizmləri ilə bağlı təkliflər hazırlanır.
“2025-ci ilin birinci yarısında elektromobil və hibrid avtomobillərlə bağlı maliyyələşmə və infrastrukturun təkmilləşdirilməsi üzrə hökumətə təkliflər təqdim ediləcək. Bu istiqamətdə işçi və alt işçi qruplarında geniş müzakirələr aparılır”, - deyə o qeyd edib.
R.Qurbanovun sözlərinə görə, elektromobil və hibrid avtomobillərin idxalı yüksək templə artır və bu prosesin davamlı olması üçün infrastrukturun, xüsusilə “Azərişıq” ASC-nin elektrik şəbəkəsini adekvat gücləndirilməsi əsas prioritetlərdən biridir. “Hazırda Azərbaycanda minik avtomobillərinin sayı təqribən 1,6 milyon təşkil edir. Elektromobillərin sayı isə bu ilin yanvar ayının əvvəlinə olan göstəricilərə əsasən, təxminən 6 min, hibrid avtomobillərin sayı isə 69 min civarındadır”, - deyə R.Qurbanov bildirib.
O qeyd edib ki, 2025-ci ilin yanvar göstəricilərinə əsasən, elektromobil və hibrid avtomobillərin sayında 33 %-lik artım müşahidə olunur: “Bu proses avtomobil sektorundakı tendensiyalarla yanaşı, dövlət tərəfindən dəstəklənən infrastruktur layihələri ilə əlaqəlidir”.
Məlum olduğu kimi, Azərbaycanda “zerkalnı” dediyimiz eynirəqəmli, cütrəqəmli və ya “güzgü effektli” mobil telefon nömrələr digər adi nömrələrlə müqayisədə olduqca baha qiymətə satılır.
Yeniavaz.com xəbər verir ki, bu cür telefon nömrələrinin qiyməti bir çox hallarda minlərlə manat təşkil edir.
Qeyd edək ki, bəzi hallarda mobil nömrə “zerkalnı” olmsa belə, nömrənin qarşısındakı 3 rəqəmli mobil operator kodları (050, 055, 070 və s.), həmçinin nömrənin ilk 3 rəqəmi (210,211 və s.) qiymətlərin formalaşmasına ciddi təsir edir. Bu cür nömrələr adətən “prestijli nömrə” və ya “VIP nömrə” kimi təqdim olunur.
Məlumdur ki, yadda qalması asan olan “zerkalnı” nömrələr daha çox kommersiya məqsədi ilə alınır. Reklam psixologiyasına görə, insan beyni ritmik və təkrarlanan rəqəmləri daha tez mənimsəyir. Eyni zamanda bu cür nömrələr məhdud sayda olduğu üçün tələb yüksək olur. Belə nömrələr prestij və status göstəricisi hesab edildiyi üçün əsasən şirkətlər, varlı insanlar, ictimai şəxslər və status göstəricisinə önəm verən digər istifadəçilər tərəfindən seçilir.
Lakin onu da qeyd edək ki, son illər texnologiyanın sürətli inkişafı bu tendensiyaya ciddi təsir göstərməkdədir.
Əksər ekspertlər hesab edirlər ki, yaxın gələcəkdə bu cür nömrələrin dəyəri tədricən azala bilər. Rabitə sahəsindəki yeniliklər nömrə anlayışını artıq yenidən formalaşdırır.
Azərbaycanda bir neçə mobil operator artıq “eSIM” texnologiyasına keçid edib. “eSIM” – cihazın özündə quraşdırılan və fiziki kart ehtiyacını aradan qaldıran rəqəmsal SIM-dir. Bu texnologiya vasitəsilə istifadəçilər bir neçə mobil operator profilini eyni cihazda idarə edə bilir. Həmçinin müxtəlif ölkələrdə tətbiq edilən virtual nömrələr də bu istiqamətdə alternativ rabitə vasitəsinə çevrilib.
Bundan başqa, müasir smartfonlar və rəqəmsal köməkçilər (“Siri”, “Google Assistant” və s.) istifadəçilərə kontaktlar arasında axtarış və zəng funksiyasını avtomatik təqdim edir. Beləliklə, telefon nömrələrinin əzbərlənməsi artıq istifadəçi üçün vacib deyil. Bu isə qoşa nömrələrin əsas üstünlüyünü – yadda qalmaq qabiliyyətini – arxa plana keçirir.
Həmçinin, son illərdə istifadəçilər arasında ənənəvi zənglərin yerini “WhatsApp”, “Telegram”, “Signal” kimi mesencer tətbiqləri alıb. Müşahidələr və statistik göstəricilər onu deməyə əsas verir ki, bu cür tətbiqlər ənənəvi zəngləri tədricən arxa plana keçirir. Bu platformalarda əlaqə üçün artıq nömrə deyil, istifadəçi adı, link və ya QR kod kifayət edir. Bu isə əlavə bir rahatlıq və seçim sərbəstliyi deməkdir.
İqtisadi qanunlara əsasən, hər hansı məhsula olan tələbat azaldıqda onun bazar qiymətində də eniş müşahidə olunur. Rəqəmsallaşma prosesi dərinləşdikcə “zerkalnı” nömrələrə olan ehtiyac da azalacaq. Bu isə belə nömrələrin qiymətində tədricən ucuzlaşmaya gətirib çıxara bilər.
Hələlik “zerkalnı” nömrə tendensiyası tam şəkildə öz aktuallığını itirməyib. Lakin artıq ilk dəyişikliklər müşahidə olunur. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, yaxın illərdə mobil operatorların və istifadəçilərin bu yanaşması tamamilə dəyişə bilər. Beləliklə, bu gün dəyərli sayılan “zerkalnı” nömrələr, gələcəkdə sadəcə nostalji bir xatirəyə çevrilə bilər.
Britaniya şirkəti "Verge"in istehsalı olan "TS Pro" elektromotosikleti "bir şarj ilə ən uzaq məsafə qət edən batareyalı motosiklet" kimi Ginnesin Rekordlar Kitabına düşüb.
Auto.ru xəbər verir ki, rekord London küçələrində real istifadə şəraitində aparılan təcrübə nəticəsində müəyyən olunub.
Britaniya paytaxtının ətraf rayonları boyunca səyahət 16 saat çəkib. Bu müddət ərzində "Verge TS Pro" 310,689 kilometr məsafə qət edərək orta hesabla saatda 19 kilometr sürətlə irəliləyib.
Xüsusi qeyd olunur ki, səyahətin sonunda motosikletin batareyasında hələ də 7% enerji qalıb.
Motosiklet 139 at gücündə bir elektrik mühərriki ilə təchiz edilib. İnnovativ mühərrik arxa təkərin kənarına quraşdırılıb, bu da kifayət qədər böyük batareya üçün yer açmağa imkan verib. İstehsalçının qiymətləndirməsinə görə, "TS Pro" ideal şəraitdə bir şarj ilə 350 kilometrə qədər məsafə qət edə bilər. Eyni zamanda, motosiklet 100 km/saat sürətə təxminən 3,5 saniyəyə çatır.
Alimlər süni intellektdən istifadə edərək siçan beyninin “rəqəmsal əkizini” yaradıblar. Model neyron reaksiyalarını proqnozlaşdırmaqla təcrübələri sürətləndirir. Məqsəd insan beyninin virtual surətini yaratmaqdır.
Bizimyol.info "trthaber"ə istinadən xəbər verir ki, Stanford Universitetinin Tibb fakültəsinin alimləri siçan beyninin vizual korteksini təqlid edən süni intellekt modeli hazırlayıblar. Təbiət jurnalında dərc edilən araşdırmada, bu "rəqəmsal əkizlər" film kliplərinə baxarkən siçanların sinir fəaliyyətini qeyd edərək öyrədilib.
Model neyronların yeni vizual stimullara necə reaksiya verəcəyini dəqiq proqnozlaşdıra bilir.
Rəqəmsal əkiz əsl siçan beyninin virtual surətidir. Professor Andreas Tolias: “Düzgün modellə siz daha çox təcrübə edə və ən yaxşılarını real beyində sınaya bilərsiniz”, - deyib. Bu, beyin tədqiqatını sürətləndirə bilər; İllər çəkəcək təcrübələr saatlarla tamamlana bilər.
Model Mad Max kimi siçan döyüş filmlərini nümayiş etdirərək öyrədilib. Siçanların aşağı ayırdetmə qabiliyyəti hərəkətli səhnələri qavramaq üçün uyğundur. 900 dəqiqəlik beyin fəaliyyəti məlumatı əsasında hazırlanmış model hər siçan üçün fərdiləşdirilə bilər.
Bu “əsas model” təkcə təlim məlumatlarına deyil, həm də yeni stimullara ümumiləşdirilə bilər. Neyronların anatomik xüsusiyyətlərini və əlaqələrini təxmin edə bilir. Proqnozlar elektron mikroskopun görüntüləri ilə təsdiqlənib.
Rəqəmsal əkiz neyronların əlaqə üstünlüklərini də ortaya qoyub. Neyronlar eyni vizual stimula cavab verən neyronlarla əlaqə qurmağa üstünlük verirlər.
Tədqiqatçılar modeli beynin digər bölgələrinə və primatlara tətbiq etməyi hədəfləyirlər. Tolias: "İnsan beyninin də bəzi hissələrinin rəqəmsal əkizləri mümkün ola bilər", - deyə bildirib.
Qadir, Bizimyol.info