 |
|
|
Bu gün Xalq rəssamı Toğrul Nərimanbəyovun anım günüdür.
Kulis.az Əfqan Qafarlının "Fransız qadının dünyaya gətirdiyi dahi azərbaycanlı" yazısını təqdim edir.
Kim idi Toğrul Nərimanbəyovun əsli-nəsli?
Babası şuşalı hüquqşünas Əmirbəy Nərimanbəyov çar II Nikolay dövründə mühacirətdə olub. Kiyevdə dərs deyirmiş. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulandan sonra Azərbaycana qayıdıb və Bakıda qubernator olub. Əmirbəy Nərimanbəyov Qarabağın tanınmış bəylərindən sayılırdı.
Əmirbəyin oğlu Fərman (Toğrulun atası) da Şuşada doğulub. Azərbaycan Xalq Cümnuriyyəti zamanında hökumət ölkənin gələcəyi naminə istedadlı gəncləri xaricə oxumağa göndərəndə Fərman Nərimanbəyov da Avropaya təhsil almağa gedən 40 nəfər arasında idi.
O, Tuluza Universitetinin mühəndis – elektrik ixtisasına qəbul olunub. Təhsil aldığı müddətdə fransız dilini mükəmməl öyrənən, Avropa mədəni dəyərlərini mənimsəyən Fərman Nərimanbəyov bir fransız qızla da tanış olur. Və o, İrma Lya Rude alı bu dərzi-modelyer xanımla evlənir.
O, Tuluza Universitetinin mühəndis – elektrik ixtisasına qəbul olunub. Təhsil aldığı müddətdə fransız dilini mükəmməl öyrənən, Avropa mədəni dəyərlərini mənimsəyən Fərman Nərimanbəyov bir fransız qızla da tanış olur. Və o, İrma Lya Rude alı bu dərzi-modelyer xanımla evlənir.
Gənc ailə xeyli müddət Fransada yaşayıb. Toğrulun böyük qardaşı Vidadi elə Avropada dünyaya gəlib – 1926-cı ildə. Sonra onlar Tuluzadan Paris şəhərinə köçürlər.
1929-cu ildə Fərman Nərimanbəyov arvadı İrma Lya Rude və oğlu Vidadi ilə birgə Bakıya qayıdır. Xanımı və 3 yaşlı oğlu ilə Bakıda yerləşən Fərman Nərimanbəyov tələbə yoldaşı olmuş elektrikləşmə naziri İslamzadənin köməyilə Mingəçevir SES-də işə düzəlir...
1930-cu il avqust ayının 7-də Nərimanbəyovlar ailəsinin ikinci oğlu Toğrul dünyaya gəlir.
Elə həmin il Toğrulun babası Əmirbəy kişi dünyasını dəyişir.
Avropada təhsil almış valideynlərinin zəngin mənəvi aləmi Toğrulun tərbiyəsinə, erkən yaşlarından hərtərəfli, mükəmməl formalaşmasına təsir edir.
Tezliklə Nərimanbəyovlar ailəsinin üstünü qara buludlar alır. Toğrulun atası o zaman Avropada təhsil almış bir çox azərbaycanlılar kimi repressiyaya məruz qalır, onu həbs edib Sibirə sürgünə göndərirlər.
Ardınca 1941-ci ildə Fransa vətəndaşlığından çıxmayan Toğrulun anası İrma Lya Rude Bakıda həbs edilir. Ananı öz balalarından ayırırlar. İrma xanımı Özbəkistana – Səmərqəndə sürgün edirlər. Toğrulun anası düz 1961-ci ilə qədər sürgündə yaşamağa məcbur olur.
Bu ziddiyyətli, təzadlı illərdə inamını itirməyən Nərimanbəyovlar yaşamaq uğrunda mücadiləni davam etdirirlər. Toğrul Nərimanbəyov əvvəlcə Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbinə daxil olur. 1950-ci ildən isə Litva İncəsənət İnstitutunda monumental və dəzgah rəssamlığı fakültəsində təhsil alıb. Eyni vaxtda Vilnüs Konservatoriyasında klassik vokalı da öyrənməyə başlayır. Toğrul anası ilə yalnız tələbəlik illərində Səmərqənddə görüşüb.
Elə Toğrulun müxtəlif orqanlara etdiyi müraciətləri və gərgin mübarizəsi sayəsində anasına bəraət verirlər və o, Bakıya qayıtmağa müvəffəq olur.
Bir müddət sonra amnistiyaya düşən atası Fərman Nərimanbəyov da Sibir sürgünündən vətənə qayıda bilir.
Uşaqlıqdan çəkdiyi əziyyətlər, gördüyü ədalətsizliklər Toğrulun əzmkarlığını daha artırır və o, yaradıcılıq yolunda həmkarlarından fərqlənərək daha irəliyə gedə, zirvələrə qalxa bilir. 30 yaşında əməkdar, 33 yaşında isə Xalq rəssamı adına layiq görülür. 1955-ci ildə keçmiş SSRİ Rəssamlar Birliyinin üzvü olan Toğrul Nərimanbəyov bu zaman artıq çoxlu orden və medallara layiq görülmüşdü.
Sonrakı illər Toğrulun həyatında yeni səhifələr açdı və o daha da məşhurlaşdı. 1974-cü ildə dünya şöhrətli bəstəkar Fikrət Əmirovun “Nəsimi haqqında poema” baletinə verdiyi tərtibata görə Azərbaycan Dövlət Mükafatına layiq görüldü. 1980-ci ildə Fikrət Əmirovun “Min bir gecə” baletinə verdiyi bədii tərtibata görə ikinci dəfə Dövlət Mükafatı ilə təltif olundu.
Yüksək peşəkarlığa malik görkəmli rəssam təsviri sənətin bütün janrlarında uğurla çalışaraq uzun illər ərzində dolğun və səmərəli fəaliyyət göstərib. Onun mənzərə, portret, monumental boyakarlıq, illüstrasiya və teatr rəssamlığı kimi müxtəlif sahələrdə yaratdığı parlaq əsərlər mövzu və janr rəngarəngliyi, estetik kamilliyi və özünəməxsus üslubu ilə səciyyələnib. Nərimanbəyov dünyasını təcəssüm etdirən bənzərsiz lövhələr Azərbaycan müasir təsviri sənətinin simasını formalaşdıraraq mədəniyyətimizin nadir inciləri xəzinəsinə daxil olub.
Hazırda dünyanın bir çox incəsənət muzeylərində, fondlarda Azərbaycan rəssamının əsərləri qorunub saxlanılır. Çexiyada, Rusiyada, Hindistanda, Fransada, Litvada, ABŞ-da və digər ölkələrdə Toğrul Nərimanbəyovun sərgiləri keçirilib.
Toğrul Nərimanbəyovun dediyinə görə, əslən fransız olan anası İrma Lya Rude də müasir incəsənəti dərindən bilirdi. Həm rəssamlığı, həm də modanı. Müsahibələrinin birində anası haqqında demişdi: “Moskvada Azərbaycan mədəniyyəti dekadası keçirilirdi. Hələ Stalinin vaxtında. Bülbül Koroğlu rolunda çıxış edirdi. Anam Qəmər Almaszadə ilə rəfiqə idi, ona kostyumları hazırlamaqda köməklik göstərirdi”.
Həyatının son dayanacağı kimi Azərbaycanı seçən İrma Lya Rude Bakıda, Yasamal qəbiristanlığında dəfn olunub. Elə Toğrulun qardaşı, Xalq rəssamı Vidadi Nərimanbəyov da Yasamal qəbiristanlığında anasının yanında uyuyur.
Toğrul Nərimanbəyov iki dəfə ailə qurub. Onun birinci arvadı heykəltəraş Elmira Hüseynova olub. 1933-cü il təvəllüdlü Elmira Hüseynova Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbini (1954) və İ.Y.Repin adına Leninqrad Boyakarlıq, Heykəltəraşlıq və Memarlıq İnstitutunu (1960) bitirib. Heykəltəraşlığın məişət və portret janrlarında çalışırdı.
Bu evlilikdən Toğrul Nərimanbəyovun bir qızı dünyaya gəlib – Əsmər Nərimanbəyova (o da atası kimi Xalq rəssamıdır, hazırda Rəssamlıq Akademiyasının dosentidir).
Elmira Hüseynova 23 yanvar 1995-ci ildə dünyasını dəyişib.
Görkəmli rəssam sonradan ikinci dəfə ailə həyatı qurub, musiqiçi Sevil Nəcəfzadə ilə.
“İkinci arvadımla Bakıda tanış olmuşam. O, musiqiçidir, fortepianoda çalır. Bakıda texnikumda oxuyurdu. Mənə də maraqlı idi, o necə ifa edir. O zaman mən vokal ifaçılıqla da məşğul olurdum. O isə məni müşayiət edirdi. O təsviri sənəti sevirdi. Ümumiyyətlə, incəsənətə maraq göstərirdi. Bizim ümumi maraqlarımız var idi. Məndən soruşurlar ki, sizin ən yaxın ürək dostunuz kimdir? Cavab verirəm ki, kim ola bilər, ancaq Sevil. O mənim ürək dostumdur. Mən onunla yaradıcı fikirlərimi bölüşürəm. Onun iradəsi var, məqsədyönlüdür”.
Sağlığında ikinci həyat yoldaşı barədə danışanda T.Nərimanbəyov belə demişdi.
Bu evlilikdən rəssamın bir oğlu doğulub Fransua Nərimanbəyov. Oğlu Fransua atasının yolunu davam etdirə bilər, çünki o da rəssamlıqla məşğul olur.
Toğrul Nərimanbəyov təkcə rəssam deyildi, həm də opera ifaçısı idi. Onun gözəl bariton səsi var idi. Klassik operalardan, xüsusilə İtaliya bəstəkarlarının əsərlərindən ariyaları peşəkarlıqla ifa edirdi.
Elə həyat yoldaşı Sevil Nəcəfzadə T.Nərimanbəyovun konsertlərinin əsas təşkilatçısı olub. Bununla yanaşı, Sevil xanım həm də ərinin sərgilərini təşkil edib.
2000-ci ilin avqustunda T.Nərimanbəyov Azərbaycanın “İstiqlal” ordeni, 2010-cu ilin avqustunda isə “Şərəf” ordeni ilə təltif edilib. Rəssamın müstəqil Azərbaycanın ali mükafatları olan “İstiqlal” və “Şərəf” ordenlərinə layiq görülməsi doğma vətənində onun sənətinə və şəxsiyyətinə ehtiramın ifadəsidir. Dövlət ona İçərişəhərdə emalatxana da vermişdi.
Həmkarları deyirlər ki, ünlü rəssam həm özünü, həm də Azərbaycan mədəniyyətini dünyaya tanıtmaq istəyirdi. Bu məqsədlə o, Azərbaycandan xaricə köçmüşdü. Əvvəlcə bir neçə il Amerikada yaşayıb, sonra Fransaya köçüb.
2001-ci ildə o, Parisdəki qalereya ilə bağladığı müqaviləyə görə, ilin yarısını burada çalışmalı idi.
T.Nərimanbəyov ürək xəstəliyindən əziyyət çəkirdi. Ölümündən iki ay qabaq ürəyindən cərrahiyyə əməliyyatı keçirmişdi.
Dahi rəssam 2 iyun 2013-cü ildə Parisdəki Jorj Pompido adına hospitalda vəfat edib.
Təxminən, bir aydan sonra... Parisdəki morqda qalan T.Nərimanbəyovun həyat yoldaşı Sevil Nərimanbəyova ilə qızı Əsmər Nərimanbəyovanın mübahisəsinə məhkəmə son qoyub. Fransa məhkəməsi xalq rəssamının həyat yoldaşının istədiyi kimi Parisdə dəfn edilməsinə qərar verib.
“Ölüm mənim üçün qorxulu deyil” deyən rəssamın bir arzusu var idi, heç vaxt gerçəkləşdirə bilməyəcəyi arzu – dədə-baba yurdu Şuşaya getmək: “Mənim babam və atam Şuşadandır. Şuşaya qonaq kimi deyil, oranın sahibi kimi gedəcəyəm...”.
Azərbaycanda "Match TV" kanallarının yayımı dayandırılıb.
Musavat.com axar.az-a istinadən bildirir ki, bu barədə izləyicilərə müvafiq bildiriş təqdim olunub.
Məlumata görə, "Match TV" kanallarının Azərbaycanda yayım icazəsi olmayıb. Ona görə də "Media haqqında" qanunun 32.4 və 34.5-ci maddələrinin tələblərinə uyğun olaraq kanalların yayımı dayandırılıb.
Qeyd edək ki, "Match TV" 2015-ci ildən yayımlanan Rusiya federal idman televiziya kanalıdır.
Bu gün Hollivudun ən tanınmış ulduzlarından biridir.
Amma 40 yaşına qədər nəinki baş rol, heç əməlli-başlı bir rol belə ala bilməmişdi.
Valyuta.az xəbər verir ki, söhbət Morgan Friman-dan gedir.
Atası kasıb bərbər, anası isə təmizlikçi idi. Yoxsulluq içində böyüsə də, böyük xəyallar qurdu. Gənc yaşlarında hərbi hava qüvvələrinə qoşuldu və pilot oldu. Lakin pilot kabinəsində əyləşəndə ürəyinin başqa bir sahəyə bağlı olduğunu anladı və aktyorluq üçün hərbi formadan imtina etdi.
Ancaq bu dəfə iqtisadi çətinliklərlə üz-üzə qaldı. Ofisiant işləyib qutu daşıdı, dolanışıqda çətinlik çəkdi. 40 yaşına qədər yalnız epizodik rollarla kifayətlənməli oldu. Ətrafındakı hər kəs bunun artıq gec olduğunu və bu sahənin ona uyğun olmadığını dedi. Lakin o, imtina etmədi. 50 yaşında ilk böyük rolunu aldı, "Oskar" mükafatını qazandı, unudulmaz obrazlar yaratdı və dünya onu ayaqüstə alqışladı.
"Morgan Friman"ın hekayəsi bizə göstərir ki, həyatda bəzən ən gurultulu alqışlar, ən uzun gözləyişlərin ardından gəlir.
Bu gün Uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi Günüdür.
Musavat.com xatırladır ki, 1950-ci il iyunun 1-də BMT Baş Assambleyasının təşkilatçılığı ilə keçirilən qadınların beynəlxalq konfransında iyunun 1-ni uşaqların müdafiəsinə həsr etmək qərara alınıb. Bundan sonra həmin gün uşaqların beynəlxalq müdafiəsi günü kimi tarixə düşüb.
BMT-də uşaq hüquqlarına dair konvensiya qəbul edilib, Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra bu konvensiyaya qoşulub. Bütün demokratik dövlətlərdə olduğu kimi, Azərbaycanda da uşaq hüquqlarının qorunmasına xüsusi önəm verilir.
Uşaqların sağlam, hərtərəfli, Vətənə layiqli övladlar kimi böyümələri üçün hər cür şərait yaradılıb. Təbii ki, uşaq hüquqları da insan haqlarının ən mühüm və ayrılmaz hissələrindən biridir. Uşaqlar Azərbaycanın gələcəyidir və ölkənin gələcəyi onların əlindədir.
Bu gün Ulu Öndər Heydər Əliyevin ideyalarını əməli fəaliyyəti ilə yaşadan Heydər Əliyev Fondu tərəfindən də genişmiqyaslı tədbirlər həyata keçirilir. Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, ICESCO-nun xoşməramlı səfiri, Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva xüsusi qayğıya ehtiyacı olan, valideyn himayəsindən məhrum olmuş uşaqlara diqqət və qayğı ilə yanaşır.
Azərbaycanda uşaq hüquqlarının təmin olunması, onların istedadının üzə çıxarılması istiqamətində silsilə tədbirlərin keçirilməsinə təkan verir. Məhz Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə qaçqın və məcburi köçkün ailələrindən olan, eləcə də imkansız uşaqlara xüsusi diqqət ayrılır. Əlilliyi olan uşaqların cəmiyyətə qatılması və inteqrasiya olunması istiqamətində tədbirlər həyata keçirilir.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 1 İyun - Uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi Günü münasibətilə paylaşım edib.
TEREF paylaşımı təqdim edir:
Əməkdar artist Fizuli Hüseynova şiddətli töhmət verilib.
Axşam.az xəbər verir ki, bu barədə Xalq artisti Əli Nur sosial şəbəkədə məlumat yayb. Aktyor həmçinin Fizuli Hüseynovun Bədii Şuranın üzvlüyündən də uzaqlaşdırıldığını bildirib:
"Akademik Milli Dram Teatrının rəhbərliyi tərəfindən Fizuli Hüseynova şiddətli töhmət verildi və o, Bədii Şuranın üzvlüyündən uzaqlaşdırıldı".
Qeyd edək ki, Əli Nur ötən gün F.Hüseynovun bir müddət əvvəl ona hücum etməsi ilə bağlı polisə müraciət etdiyini açıqlamışdı.
tləqdir.
Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması tələb olunur.
Görkəmli rəssam Vəcihə Səmədovanın rəsmləri adı altında başqa rəssama məxsus olduğu güman edilən əsərə sertifikat verilib.
Bu barədə Vəcihə Səmədovanın nəvəsi, rəssam Aqşin Mirfeyzullayev Bizim.Media-ya şikayətlənib. Onun sözlərinə görə, Milli İncəsənət Muzeyinin komissiyası rəsm əsərini araşdırmadan sertifikat verib.
“Rəsmi 10 yaşında çəkib?”
“Rəsmə baxan kimi onun Vəcihə Səmədovaya aid olmadığını anladım. Amma hər ehtimala qarşı bibimə də göstərdim ki, o daha dəqiq məlumat versin. Əsəri sertifikatdan keçirən adamla şəxsən görüşdüm. Eldar Səmimi adlı həmin adam iddia edir ki, bu, rəssamın bacısının portretidir. Amma nənəm bacısının portretini tamamilə başqa üslubda işləyib. Ümumiyyətlə V.Səmədovanın tərzi, istifadə etdiyi boyalar tamamən başqadır.
Adam israr edir ki, bu rəsm Vəcihə xanımın cavanlığında çəkilib. Nənəm 41 yaşında dünyasını dəyişib, 11 il təhsil alıb. Cavanlığından da əsərləri məşhurdur. Belə çıxır ki, bu rəsmi 10 yaşında çəkib?”
Milli İncəsənət Muzeyi saxta əsərə sertifikat verib?
A.Mirfeyzullayev xatırladıb ki, Milli İncəsənət Muzeyinin rəhbəri Vəcihə Səmədova haqqında kitab yazıb və o kitabda təqdim olunan rəsmlərdə də həmin əsər yoxdu. Muzeydən bildirilib ki, son aylarda Vəcihə Səmədovanın rəsmlərinə sertifikat verilməsi ilə bağlı hər hansı müraciət daxil olmayıb. Halbuki sertifikatda rəhbərliyin imzası var.
A.Mirfeyzullayev bildirir ki, həmin portretin əsl müəllifi bəlli deyil, sadəcə Baba Əliyev adlı rəssam olduğu təxmin edilir:
“Amma əsərin özü saxta deyil, illər öncə çəkilmiş rəsmdir. Adətən Səttar Bəhlulzadə və Vəcihə Səmədovanın rəsmləri çox baha olduğu üçün hardansa bənzərini tapıb onların adlarıyla qeydiyyatdan keçirirlər. Bu Eldar adlı şəxsin işi-peşəsi budur”.
Dələduzluğa görə də həbs edilibmiş...
Qeyd edək ki, Eldar Səmimi Cinayət Məcəlləsinin 178.3.2-ci (külli miqdarda dələduzluq etmə) maddəsi ilə ittiham edilmiş, 2020-ci ildə azadlığa çıxmışdı.
Eldar Səmimi "Azəriqanbank"dan kredit götürmək üçün banka qızıl-zinət əşyalarını girov qoymuşdu. Bankdan külli miqdarda kredit götürən Eldar Səmimi lombard açaraq biznes fəaliyyətini davam etdirib. Lakin işləri yaxşı getmədiyi üçün krediti ödəyə bilməyib. Bu azmış kimi bankın rəhbərliyi dəyişən zaman araşdırma aparılıb və Eldar Səmiminin banka qoyduğu qızılların bir çoxunun saxta olduğu üzə çıxıb.
Müəyyən edilib ki, Eldar Səmiminin banka girov olaraq qoyduğu 2 ədəd xəritə tablosu, xəncər, qılınc və portret olub. A.Mirfeyzullayev sertifikat almış bu rəsmin həmin portret olduğunu ehtimal edir.
Məhkəməyə müraciət olunacaq...
Müsahibimiz sertifikatla bağlı məsələ araşdırıldıqdan sonra məhkəməyə müraciət olunacağını da bildirib:
“Həmçinin sertifikatı vermiş komissiyadan tələb edirik ki, bu məsələ ciddi araşdırılsın, Vəcihə Səmədovanın üslubu, özünəməxsus texnikası, rəsmlərdəki emosianallığı ilə bağlı rəy versin. Bundan sonra hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət olunacaq”.
Xatırladaq ki, illər öncə də Vəcihə Səmədovanın adıyla saxtakarlıq olunmuşdu. Həmin vaxt rəssamın əsərinin üzü köçürülmüşdü.
Məsələ ilə bağlı Milli İncəsənət Muzeyinə sorğu göndərilib.
Rəsmi qurumun mövqeyini dərc etməyə hazırıq.
Mövzunu diqqətdə saxlayacağıq...
Məşhur İran rejissoru Cəfər Pənahinin yeni "Sadə təsadüf” filmi mayın 20-sində Kann kinofestivalının əsas müsabiqəsində nümayiş olunanda artıq güman etmək olardı ki, film Qızıl palma budağı mükafatını almağa favoritdir. Elə də oldu - mayın 24-də Pənahi festivalın əsas mükafatına layiq görüldü.
Əlbəttə, burada siyasət də öz rolunu oynadı Eyni süjet deyək ki İrandan yox,başqa bir ölkədən olan rejissor tərəfindən işlənsəydi ona eyni diqqət ayrılmayacaqdı.Baxmayaraq ki, süjet aktualdır. Həm də dünyanın hər yeri üçün. Belə ki, Pənahi keçmiş siyasi məhbuslarla onlara işgəncələr vermiş cəlladı ilə görüşdürür. Adi yol qəzası illərin Qordi düyününün kəsilməsi üçün təkan olur. Bu cür hadisə isə Almaniyada RAF, İngilttərədə İRA, İspaniyada ETA üzvlərinin, Fransada "Sarı jilet”linin də başına gələ bilərdi. Siyasət və mübarizə olan hər yerdə cəlladlar da var, qurbanlıqlar da.
Ancaq ssenari barədə sonra danışarıq. Hələliksə qeyd edək ki,bu ilin Kann kinofestivalı Cəfər Pənahi üçün ikiqat əlamətdar oldu. Əsas mükafatı almağından başqa, o, uzun fasilədən sonra İranı tərk etməyə və festivala şəxsən qatılmağa imkan tapdı. Son 15 ildə rejissor ölkəni tərk etmək hüququndan məhrum idi. Üstəlik, Cəfər Pənahiyə film çəkmək və müsahibə vermək də qadağandı. 2010-cu ilin iyununda başlayan qadağaların müddəti 20 il idi. Həmin vaxt rejissor İranda prezident seçkilərinin nəticələrinə qarşı kütləvi aksiyalara qatılmış, həbs olunmuş və 6 il cəza almışdı. Ancaq cəzasını zindanda çəkməmiş, ev dustaqlığına buraxılmışdı.
Və paradoks: bütün qadağalara baxmayaraq Pənahi daha bir neçə film çəkib, ən nüfuzlu kino festivallarının mükafatlarını alıb. Venetsiyada, Berlində festivalların jürisində onun üçün boş yer saxlanıldı. Onun "Ofsayd” filmi İran hüdudlarından kənara tortun içərisində gizlədilmiş fleş-kartda çıxarılmışdı. 2015-ci ildə isə Pənahinin "Taksi”si Berlinaledə "Qızıl şir”ə layiq görülmüşdü.
2022-ci ildə rejissor yenidən həbs olunur. Bu, beynəlxalq arenada güclü əks-səda yaradır. 62 yaşlı Pənahi "Evin” türməsində aclıq elan edir və 2023-cü ilin fevralında 7 aylıq həbsdən sonra azadlığa buraxılır..
Bir sözlə, Pənahi İrandakı mövcud rejimə qarşı müqavimətin simvollarından birinə çevrilib, ölkəsinin reallıqlarını ifşa edir, ancaq daha bir paradoks - bunlara cavab olaraq İran hakimiyyəti onu ciddi cəzalandırmır. Bunun səbəbini rejissordan soruşanda "İran heç də birmənalı ölkə deyil, onu başa düşmək çox çətindir” deyir. Və yanılmır.
Doğrudan da, ölüm hökmlərinin icrasına görə yalnız Çindən geri qalan bir ölkədə mövcud siyasi kursla barışmayan rejissoru uzun müddətə məhbəsə göndərmək, yaxud qadağalara riayət etməsinə nail olmaq nə çətin işdir ki? Yaxud, əksinə - daha yaxşı olmazmı ki, ümumiyyətlə qadağalar ləğv olunsun, Pənahi də filmlərini rahat çəksin, evini rahat tərk etsin, mükafat ardınca Avropaya sərbəst uçsun? Ancaq İran hökuməti bu taktikanı da tutmur. Və doğrudan da, birmənalılıqdan uzaq mənzərə yaranır - qadağalar rəsmən var, ancaq faktik olaraq onlar o qədər də radikal deyil və daha çox simulyasiya xarakterlidir. İran hakimiyyəti bir tərəfdən total nəzarətdə suçlanır, digər tərəfdən isə nəzarət elə də dözülməz deyil. Yəni, Pənahinin statusu kimi, İran hökumətinin nəzarət statusu da qeyri-müəyyən və çoxmənalıdır.
Hakimiyyət rejissoru fəaliyyətində məhdudlaşdırıb, ancaq film çəkməyinə də, həmin filmlərin Avropaya çıxarılmasına da, mükafatlar almasına və bununla da hakimiyyətə qarşı anti-təbliğat resursuna çevrilməsinə də barmaqarası baxır. Bu kazusu adi məntinlə izah etmək çətindir.
2015-ci ildə Pənahi "Taksi” filmini çəkir. Əvvəlki "Ofsayd” filminə cəmisi 2500 dollar pul xərclədiyini deyirdisə, "Taksi”nin büdcəsi həmin məbləğdən də azdı. Bu, bir daha təsdiqdir ki, film (hətta gözəl film) çəkmək üçün iri məbləğlər və sponsorlar heç də vacib deyil. Mövzu və süjet bolluğunda filmlər çəkilmirsə, bunun səbəbini başqa istiqamətlərdə axtarmaq lazımdır. Pənahi isə "Taksi”yə nə az, nə çox - bütün İranı sığışdıra bilir.
Şah İranında rejissorları həbsə atırdılar, İslam inqilabının ilk aylarında kinoteatrlara od vururdular, Xomeyninin qələbəsi ilə kinonun ləğvini gözləyirdilər. Ancaq fərqli mənzər yarandı - artıq 35 ildir İran kinosu fenomeni, İran "Yeni dalğa”sı davam edir. Artıq üçüncü nəsil yetişir və nə qəribə ki, İran kinosunda atalar və oğullar davası yoxdur. Oğullar atalara yuxarıdan aşağı baxmır, "qiyam” qaldırmır və özündən əvvəlkilərə sədaqətini saxlayır. Və bu varslik hissindən kinematoqraf qətiyyən uduzmayıb, yalnız udub.
Pənahinin Kannda nümayiş olunan "Sadə təsadüf” filminin süjeti son anadək məxfi saxlanılırdı. O, qisas almaq şansı qazanan keçmiş siyasi məhbuslar haqqındadır. Pənahi cəlladla qurbanları rastlaşdırır. Yolda maşını xarab olan Əkbərə yardım edən usta Vahid onu oğurlayır, məzar qazır və edam etməyə hazırlaşır. Əkbər "Məni səhv salmısan!” deyir, Vahid də qəti əmin deyil. Keçmiş siyasi məhbus Vahid ona işgəncələr vermiş, sağlamlığını əlindən almış cəlladını ayaq protezinin cırıltısından tanıyıb, çünki işgəncələr zamanı gözləri bağlı olub. Odur ki, tam əminliyə ehtiyac var.
Vahid səhvən günahsız adamı öldürməsin deyə digər siyasi məhbusları da çağırır. Kitab mağazasının sahibi, fotoqraf qadın və həkim - onların hamısı Əkbərin cəllad olduğunu, şəxsən işgəncə verdiyini təsdiqləyir. Ancaq onlar... cəlladı öldürmürlər.
Bu cəhətdən Pənahinin "Sadə təsadüf”ü Roman Polanskinin 1994-cü ildə çəkdiyi "Ölüm və qız” filminin süjetini xatırladır. Orada söhbət Argentinada diktatura illərində işgəncələr görmüş qadından və onun cəlladı olan həkimdən gedirdi. Orada da qurbanlıq cəlladının üzünü görməyib, ona klassik musiqisinin sədaları altında işgəncələr verən, dəfələrlə zorlayan şəxsi qoxusundan tanıyır. Və Polanskinin filmində də finalda cəllada münasibətdə qurbanlar humanist davranırlar. Bu nöqteyi-nəzərdən baxsaq, Polanskinin filminin süjeti heç də orijinal deyil.
Seyrçilərdən kimsə bu cür finala görə Pənahini qınayacaq, kimsə onun humanizmini alqışlayacaq. Ancaq fərqli mövqe də var - cəlladın öz qurbanlarının əhatəsində, olumla ölüm arasındakı keçirdiyi bircə gün bəlkə də onun həyatda qarşılaşa biləcəyi ən dəhşətli cəzadır...
Məmməd Süleymanov
Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyeva 28 May - Azərbaycanın Müstəqillik Günü ilə bağlı paylaşım edib.
Musavat.com xəbər verir ki, paylaşımda deyilir:
“Əziz həmvətənlaər!
Müstəqillik Günü münasibətilə sizi təbrik edir, hər birinizə cansağlığı və xoşbəxtlik, ölkəmizə sülh, əmin-amanlıq və tərəqqi arzulayıram! Qoy Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi əbədi və sarsılmaz olsun!
Uca Tanrı Vətənimizi qorusun!”
Bir neçə gündür sosial şəbəkələrin və mətbuatın aparıcı gündəm mövzularından biri tanınmış rejisssor Ayaz Salayevlə müğənni Röya arasında yaranan qalmaqaldır. Qısa desək, Ayaz Salayev Röyanı Kann Festivalındakı qırmızı xalının üzərinə çıxmasını və bununla özünü reklam etməsini qınayıb, dolayısı ilə müğənnini görməmişlikdə günahlandırıb. Əcəb də edib... Salayev onu da əlavə edib ki, Röyaya təqdim edilən "Azərbaycan musiqisinin mədəniyyət səfiri" mükafatının Kann Film Festivalı ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Bunu da doğru deyib. Röya isə buna öz “intellektinə” və səviyyəsinə uyğun olaraq, təhqirlə cavab verib ki, bunu da burada təkrarlamağa lüzum görmürük...
Hər nə isə bu qalmaqala adi şou-maqazin hadisəsi kimi baxıb diqqət verməmək doğru olardı. Lakin ortada rəsmən “Xalq artisti” adı daşıyan birisi, onun "Azərbaycan musiqisinin mədəniyyət səfiri" kimi təqdim olunması və bunda böyük ehtimalla son on illərdir yarımadığımız Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyinin rolu məsələsi var. Bu seçimi kim edib, “mədəniyyəti” hamıya bəlli olan bu adamı kim ölkəmiz adından “mədəniyət səfiri” səviyyəsinə qaldırıb? Doğrudanmı, "Azərbaycan musiqisinin mədəniyyət səfiri" adını daşımağa layiq olan başqa birisi yoxdur? Ümimiyyətlə, bizim bir çox nazirliklər kimi, Mədəniyyət Nazirliyi və naziri sarıdan bəxtimiz nə vaxt açılacaq?
İndi də ictimai şüurun geri qaldığı və ictimai savadsızlığın geniş yayıldığlı hazırkı mühitin acı reallıqlarına uyğun olaraq, az qala daş karxanasındakı fəhlədən akademiya işçisinə qədər hamı “Ayaz Salayev, yoxsa Röya” seçimi üzərində “baş sındırır”...
Doğrudur, Ayaz Salayevin özünün Azərbaycan milli kimliyinin dərk edilməsi və bunun əhəmiyyəti, eləcə də regiondakı geosiyasi prosesləri, Rusiyanın, rus dilinin bölgəmizdəki gerçək siyasi missiyasını anlamaq sarıdan ciddi problemləri var. Bu baxımdan rus dili ilə bağlı məlum çıxışlarına görə onu, əndazəni aşmadan, tənqid edənlər böyük ölçüdə haqlıdırlar. Ancaq öz mövqeyi, səviyyəsi olan bir şəxsiyyət, mədəniyyət və incəsənət xadimi, kino maarifçisi kimi onun çəkisi əlbəttə, Röya kimi təbiətin verdiyi səs və istedaddan başqa heç nəyi olmayan və heç nə öyrənmək istəməyən, o cümlədən adi ictimai davranış, danışıq etikasını belə öyrənməyə tənbəllik edən birisilə eyni tərəziyə qoyulası kimi deyil. Ancaq nə olsun? Ölkədəki ictimai mühit və bu cür “xalq artistləri”nə verilən imtiyazlar onlara özlərindən on baş yuxarı xidmətləri, dəyəri olan şəxslərə həqarət etmək imkanı verir...
Yeri gəlmişkən, bu baş verənlər və buna bənzər qalmaqallar bir daha “Xalq artisti” fəxri adının öz gerçək dəyərini itirdiyini və bu adın ümumiyyətlə ləğvi məsələsini gündəmə gətirir. Ən azı ona görə ki, musiqi, kino, incəsənət tariximizin korifeylərini bugünkü “manıslar”la eyni səviyyəyə qoymaq çox qüsurludur.
Zamanında “Xalq artisti” adı daşıyan böyük sənətkarlar tək öz istedadları ilə deyil, həm də şəxsiyyəti, mədəniyyəti ilə ictimai nüfuz, “avtoritet” sahibi idilərsə, indikilər daha çox “kriminal avtoritet” kimi görünürlər və bununla fəxr edirlər...
Cəlal Məmmədli
“AzPolitika.info”