 |
|
|
300 manatlıq qoyun və ya keçinin illik sığortası 8-12 manat, 1000 manatlıq mal-qaranın sığorta haqqı isə 26-41 manat arasındadır. 2000 manatlıq inək üçün sığorta haqqı 52-82 manat arasında dəyişir.
Azərbaycanda iri və xırdabuynuzlu heyvanları vəhşi heyvanların hücumu nəticəsində dəyən zərərdən sığortalamaq olar. İndiyədək Aqrar Sığorta Fondu tərəfindən vəhşi heyvanların hücumu ilə bağlı 20-yə yaxın hadisə qeydə alınıb və sığorta ödənişləri edilib. Azərbaycanda təsərrüfatların belə hallardan qorunması üçün aqrar sığorta mexanizmi mövcuddur.
Aqrar Sığorta Fondundan Sputnik Azərbaycan-a məlumat verilib ki, Azərbaycanda dövlət dəstəyi ilə tətbiq edilən aqrar sığorta mexanizmi vasitəsilə kənd təsərrüfatı heyvanlarını, iribuynuzlu və xırdabuynuzlu mal-qaranı müxtəlif risklərdən, o cümlədən vəhşi heyvnaların hücumu nəticəsində dəyən zərərdən sığortalamaq olar.
Heyvanların sığortası südlük və ətlik mal qara, yəni inək və danalar, eləcə də xırdabuynuzlu heyvanlar, yəni qoyun və keçi təsərrüfatlarını əhatə edir.
Aqrar sığorta heyvanları yoluxucu xəstəliklər, ilan və həşərat sancması, zəhərli ot və yemdən, kimyəvi maddələrdən zəhərlənmə, təbii fəlakətlər, yanğın, vəhşi heyvanların hücumu, üçüncü şəxslərin hərəkətləri, soyğunçuluq və quldurluq halları nəticəsində dəymiş zərərlərdən qoruyur.
Göründüyü kimi, sığorta risklərinin siyahısına vəhşi heyvanların hücumu da daxildir. Yəni bu hadisədə nəticəsində dəyən zərərə görə də ödəniş nəzərdə tutulub.
300 manatlıq qoyun və ya keçinin illik sığortası 8-12 manatdır
Sığorta haqqına isə 50 faizlik dövlət dəstəyi mövcuddur, başqa sözlə, heyvanların sığortası zamanı, hesablanmış sığorta haqqının yarısını dövlət ödəyir, fermer isə sığorta haqqının yalnız 50 faizini ödəyir, nəticədə cüzi ödənişlə təsərrüfatını sığorta edə bilir. Sığorta haqqı heyvanın qiymətinə əsasən hesablanır, sığorta tarifi 5,2-8,2% arasında dəyişir. Belə ki, 300 manatlıq qoyun və ya keçinin illik sığortası 8-12 manat, 1000 manatlıq mal-qaranın sığorta haqqı isə 26-41 manat arasındadır. 2000 manatlıq inək üçün sığorta haqqı 52-82 manat arasında dəyişir. Fermer bu məbləği ödəməklə heyvanın 1 il müddətində sığorta əldə edə bilər.
Hadisə baş verərsə, yəni məsələn, vəhşi heyvanların hücumu nəticəsində heyvan tələf olarsa, heyvanın qiymətinin 90 faizi qədər ödəniş edilir. Məsələn 300 manatlıq qoyun tələf olarsa fermerə 270 manat, 2000 manatlıq inək tələf olduqda isə 1800 manat ödəniş edilir.
Heyvandarlıq sığortası üzrə 2,5 milyon manat sığorta ödənişi edilib
Qeyd edək ki, indiyədək Aqrar Sigorta Fondu tərəfindən vəhşi heyvanların hücumu ilə bağlı 20-yə yaxın hadisə qeydə alınıb və ödənişlər edilib. Təkcə 2024-cü ilin 7 ayında vəhşi heyvanların təsərrüfatlara hücumu ilə bağlı 8 hadisə qeydə alınıb, 8 baş kənd təsərrüfatı heyvanı tələf olub və ona görə, fermerlərə ümumilikdə 37485 manat ödəniş edilib.
Ümumilikdə indiyədək Aqrar Sığorta Fondu tərəfindən heyvandarlıq sığortası üzrə 2,5 milyon manat sığorta ödənişi edilib. 2022-ci ildə bu rəqəm 710 min manat, 2023-cu ildə 910 min manat, 2024-cü ilin ilk 8 ayında isə 770 min manat təşkil edib.
Kənd təsərrüfatı heyvanları və kənd təsərrüfatı məqsədilə yetişdirilən heyvanların sığortası üzrə sığorta müqaviləsi minimum 1 il və maksimum 3 il müddətə bağlanıla bilər.
Aqrar sığortanın əhatə etdiyi məhsullar və risklər, eləcə də sığorta haqları barədə ətraflı məlumatı Aqrar Sığorta Fondunun www.asf.gov.az rəsmi internet səhifəsindən və səhifədəki "Bitkiçilik sığortası kalkulyatoru" və "Heyvandarlıq sığortası kalkulyatoru" vasitəsilə əldə etmək mümkündür. Fermerlər həmçinin Fondun 1651 çağrı mərkəzinə zəng etməklə, aqrar sığorta barədə məlumat ala, təsərrüfatlarını sığortalaya bilərlər.
Nazir: "Aqrar sığortanın əhatə dairəsinin genişləndirilməsi nəzərdə tutulur"
Xatırladaq ki, bundan öncə kənd təsərrüfatı naziri Məcnun Məmmədov bildirib ki, aqrar sığorta sektoru ilə bağlı hədəflərimiz genişdir. Yaxın gələcəkdə aqrar sığortanın əhatə dairəsinin genişləndirilməsi, iqlim dəyişikliyinin kənd təsərrüfatı sektoruna təsirinin minimuma endirilməsi məqsədilə daha innovativ sığorta məhsullarının təqdim edilməsi nəzərdə tutulur.
O qeyd edib ki, kənd təsərrüfatı birbaşa təbiətlə bağlı sahə olduğundan Yer kürəsində müşahidə olunan qlobal iqlim dəyişikliyi aqrar sahəyə mənfi təsirini artırmaqdadır.
"Qlobal istiləşmə, atmosfer yağıntılarının azalması və ya anormal paylanması, sel və subasma hadisələri, torpaqların davamlı eroziya və şoranlaşmaya məruz qalması aqrar sahə üçün ciddi çağırışlar yaradır. Azərbaycan hökuməti öz növbəsində iqlimə uyğun kənd təsərrüfatı sistemlərinin inkişafına dəstək verir. İqlimə uyğun ağıllı əkinçilik və bağçılıqda müasir texnologiyalarının tətbiqi stimullaşdırılır. Aqrar sahənin davamlı inkişafının təmin edilməsi baxımından vacib məsələlərdən biri də aqrar sığorta mexanizmidir. Qabaqcıl dünya təcrübəsinə əsasən sığorta mexanizmləri aqrar sektorda risklərin idarəedilməsi və davamlı fəaliyyətin təmin edilməsi üçün ən mühüm mexanizm hesab olunur", - M.Məmmədov qeyd edib.
Nazir onu da vurğulayıb ki, Azərbaycanda tətbiq edilən aqrar sığorta modeli dünyada mövcud olan analoji sistemlərin uğurlu tətbiqinə əsaslanaraq hazırlanıb.
Aqrar Sığorta Fondu haqqında
Xatırladaq ki, Aqrar Sığorta Fondu 2019-cu ildə təsis edilib. "Aqrar sığorta haqqında" qanuna əsasən ölkədə aqrar sığorta sistemi dövlət-özəl əməkdaşlıq prinsipləri əsasında qurulub. Aqrar Sığorta Fondu dövlət tərəfindən təsis olunan və riskləri daşıyaraq sığorta ödənişini həyata keçirən qeyri-kommersiya hüquqi şəxsdir. Aqrar sığorta sistemi könüllü sığorta prinsipləri əsasında təşkil edilib.
Bu günlərdə sosial şəbəkələrdə qiyabi təhsilin ləğvi ilə əlaqədar söz-söhbətlər yayılmaqdadır. Bəs görəsən yayılan söz-söhbətlərin bir əsası varmı və bu nədən qaynaqlanır?
Mövzu ilə bağlı təhsil eksperti Kamran Əsədov Moderator.az-a danışdı. Bildirib ki, qiyabi təhsilin ləğvinin müzakirəyə çıxarılmasının bir neçə səbəbi var:
"Qiyabi təhsil modelində təhsil alan tələbələrin dərs yükü və saatı əyani təhsil alanlara nisbətən az olur və bu, onların təhsil keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir. Əyani təhsil alanlar universitetdə mütəmadi olaraq tədris prosesində iştirak etdikləri halda, qiyabi təhsil alanlar daha az dərs saatı ilə məhdudlaşır və bu da onların praktik və nəzəri biliklərini tam mənimsəməsinə mane olur. Bu səbəbdən, qiyabi təhsil bəzi hallarda tam peşəkar kompetensiyalarla uyğun gəlmir.
Lakin qiyabi təhsilin ləğv edilməsi halında bu təhsil formasından istifadə edən tələbələrin aqibəti və təhsillərinə davam edə bilmə imkanları nəzərə alınmalıdır. Qiyabi təhsil əsasən işləyən şəxslər və ya ailə öhdəlikləri olan tələbələr üçün uyğun seçim olduğu üçün ləğv olunması onların təhsil hüquqlarını məhdudlaşdıra bilər. Bu baxımdan, qiyabi təhsil modelinin tamamilə ləğv edilməsindən daha çox, onun təkmilləşdirilməsi üzərində düşünmək daha faydalı olar.
Bunun üçün bir neçə istiqamətdə dəyişikliklər təklif edilə bilər. Məsələn, qiyabi təhsil modelini onlayn və ya hibrid təhsil modeli ilə əvəzləmək mümkündür. Belə bir model tələbələrə daha rahat və çevik təhsil imkanı təqdim edə bilər. Onlayn dərslər və interaktiv platformalar vasitəsilə tələbələr dərslərə uzaqdan qoşula bilər, həmçinin, tədris prosesində daha aktiv iştirak edə bilərlər. Bu yanaşma, qiyabi təhsilin ləğvi halında tələbələrin təhsil prosesindən uzaqlaşmamasını təmin edər.
Eyni zamanda, qiyabi təhsil alan tələbələr üçün nəzərdə tutulan dərs proqramları və dərs saatlarının artırılması da digər bir alternativdir. Beləliklə, qiyabi təhsil alan tələbələr tədris prosesinə daha çox vaxt ayıraraq peşəkar bilik və bacarıqlarını gücləndirə bilərlər. Bu, onların əyani təhsil alan tələbələrlə rəqabətə davamlı olmasını təmin edər və təhsilin keyfiyyətini yüksəldər.
Nəticə etibarilə, qiyabi təhsilin ləğvi qərarı müzakirə edilərkən onun təhsil alanlar üçün yaratdığı imkanlar və çətinliklər diqqətlə nəzərə alınmalıdır. Qiyabi təhsil almaq məcburiyyətində olanlar üçün alternativ modellər təqdim edilmədən ləğv olunması, sosial bərabərsizliyə və təhsil imkanlarının məhdudlaşmasına gətirib çıxara bilər. Bu səbəbdən, daha çox təhsil imkanları və çevik tədris modelləri üzərində düşünmək təhsil sisteminin gələcək inkişafı üçün daha məqsədəuyğun olacaqdır".
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən növbəti ildə həyata keçiriləcək yeni sosial paket çərçivəsində minimum əməkhaqqı və pensiyalar artırılacaq.
Report xəbər verir ki, bunu əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Sahil Babayev COP29 çərçivəsində jurnalistlərə açıqlamasında deyib.
“Bununla bağlı təkliflər hazırlanıb. Müvafiq dövlət büdcəsində nəzərə alınıb. Dövlət büdcəsinin yekununda sonra elan ediləcək”, – nazir vurğulayıb.
Xatırladaq ki, daha əvvəl S. Babayev məşğulluğun qarşısında duran ən böyük çağırışlardan danışmışdı.
Bu 8 milyar insanın;
%11'i Avrupa'da
%5'i Kuzey Amerika'da
%9'u Güney Amerika'da
%15'u Afrika'da
%60'ı Asya'da yaşamaktadır.
%49'u köylerde, %51şehirlerde yaşıyor.
İnsanların;
%12'si Çince
%5 İspanyolca
%5 İngilizce
%3'ü Arapça
%3 Hintçe
%3 Bengalce
%3 Portekizce
%2 Rusça
%2 Japonca
%62'si kendi dilinde konuşuyor.
-İnsanların;
-%77'sinin konutu var. %23'ünün yaşayacak mekanı yok.
-% 25'i yetersiz besleniyor.
-%87'si temiz içme suyuna sahip.
-%75'inin cep telefonu var.
-%30'unun internet erişimi var.
-% 7'si üniversite mezunu.
-%83'ü okuma-yazma biliyor.
İnsanların;
-%33'ü Hıristiyan,
-%22'si Müslüman,
-%14'ü Hintliler,
-%7''si Budist,
-%12'si diğer dinler,
-%12'sinin dini inancı yok.
-Dünyada insanların %26'sı 15 yaşına ulaşamadan ölüyor. 15-64 yaş aralığında ölenlerin oranı % 66'dır.
-İnsanların sadece % 8'i 65 ve üzerindeki yaşlara kadar yaşayabilmektir..
Kaynak:NEW ENGLAND JOURNAL OF MEDICINE
Mehmet Özgür Ersan
TEREF
Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda kənd təsərrüfatına yararlı torpaqların icarəyə verilməsi ilə bağlı qanun Milli Məclisdə qəbul edilib.
Qəbul olunan yeni qanuna görə, Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında yerləşən kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlar yaşayış məntəqələrinə yaxın olan kənd və qəsəbə sakinlərinə güzəştli şərtlərlə icarəyə veriləcək.
Qeyd edək ki, bu addım, torpaqdan istifadənin daha səmərəli olmasını təmin edəcək, həmçinin regionda yerli əhalinin aqrar sahəyə daha aktiv şəkildə cəlb olunmasına imkan yaradacaq.
Yeni qanunun tətbiqi sayəsində, kənd sakinləri torpaqdan istifadədə daha çox imkan əldə edəcək və aqrar sektorun inkişafına mühüm təkan verəcək. Eyni zamanda, güzəştli şərtlər regionda iqtisadi canlanma yaradaraq, əhalinin rifahını artırmağa xidmət edəcək.
Bu günlərdə Təhsilin İnkişafı Fondunun İdarə Heyətinin sədri Elnur Nəsibov "Azərbaycan Müəllimi” qəzetinə açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycanda təhsil işçiləri üçün müəyyən güzəşt və imtiyazları özündə birləşdirən təhsil kartları hazırlanacaq.
Xatırladaq ki, müəyyən güzəştləri əhatə edən belə kartlar tələbələr üçün də hazırlanıb, hətta artıq Bakı Dövlət Universitetində təqdim edilib.
Hələki güzəştli kartların tətbiqini təhsil sahəsində görürük.
Bəs başqa kimlərə bu kartlardan verilə bilər?
Bizim.Media məsələylə bağlı danışan millət vəkili Vüqar Bayramov belə kartların pensiyaçılara verilməsini təklif edir:
"Ümumiyyətlə, xüsusilə nəqliyyatda güzəştli kartların tətbiqini təklif edirik. İnkişaf etmiş ölkələrdə belə kartlardan istifadə olunur. O ölkələrin praktikasına baxsaq, güzəştli kartlardan tələbələr, təhsil işçiləri o cümlədən pensiyaçılar istifadə edirlər.
Çünki pensiyaçılar üçün güzəştli kartlar çox önəmlidir, onların sosial təminatının qorunması baxımından vacibdir. Bu kartlar nəqliyyatda güzəştli qiymətlərlə səfər etmək imkanı verir, hətta bəzi ölkələrdə pensiyaçıların nəqliyyat xərclərini dövlət qarşılayır”.
Deputat vurğulayıb ki, sosial qayğıya ehtiyacı olan vətəndaşlara belə kartların verilməsi məqsədəuyğundur. Çünki bu onların sosial təminatının daha da güclənməsinə gətirib çıxara bilər.
"Təklifimiz odur ki, bizdə də oxşar olaraq pensiyaçılara, tələbələrə və bir sıra digər həssas qruplara xüsusilə nəqliyyatda güzəştli kartlardan verilsin”.
Azərbaycanda iş günü hesab olunmayan bayram günlərində işçilərin işə cəlb edilməsi qadağan olunsa da, burada istisnalar var. Onlara fasiləsiz istehsalatlar, ticarət, ictimai iaşə, rabitə, nəqliyyat və digər xidmət müəssisələrində çalışanlar aiddir.
TEREF qafqazinfo-ya istinadən xəbər verir ki, qanunvericiliyə əsasən, həmin günlərdə işləməyə görə onlara əlavə əməkhaqqı verilməlidir.
Bəs əlavə ödənişin məbləği nə qədər olmalıdır?
Azərbaycanda 15 bayram olsa da, onun 12-sinə təsadüf edən günlər qeyri-iş günü hesab olunur. İş günü hesab olunmayan bayram günləri aşağıdakılardır:
Yeni il bayramı (Yanvarın 1 və 2-si);
Beynəlxalq Qadınlar Günü (Martın 8-i);
Faşizm üzərində Qələbə günü (Mayın 9-u);
Müstəqillik Günü (Mayın 28-i);
Azərbaycan Xalqının Milli Qurtuluş Günü (İyunun 15-i);
Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələri Günü (İyunun 26-sı);
Zəfər Günü (noyabrın 8-i);
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağı Günü (Noyabrın 9-u);
Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günü (dekabrın 31-i);
Novruz bayramı – 5 gün;
Qurban bayramı – 2 gün;
Ramazan bayramı – 2 gün.
Əmək Məcəlləsinə görə, bayram günləri görülən işə görə əməkhaqqı vaxtamuzd (faktiki iş saatlarına görə) ödənilmə sistemində gündəlik tarif maaşının iki mislindən aşağı olmamalıdır. Bayram günləri işləmiş işçinin arzusu ilə ona əməkhaqqı əvəzinə başqa istirahət günü verilə bilər.
2024-cü ilin istehsalat təqviminə görə, noyabr ayında 5 günlük iş həftəsi üzrə 151 iş saatı var. Bu da o deməkdir ki, vəzifə maaşı 1000 olan işçinin həmin ay üzrə 1 saatlıq əməkhaqqı məbləği 6 manat 60 qəpikdir, 1 günlük maaşı isə 52 manat 80 qəpikdir. Bayram günlərində işləməyə görə isə bu məbləğlər 2-yə vurulmaqla hesablanıb əmək haqqına əlavə edilir.
Həmçinin aylıq maaş alan işçilərə bayram gününə görə əlavə ödəniş, iş aylıq iş vaxtı norması çərçivəsində görülübsə, maaşdan əlavə gündəlik vəzifə maaşı məbləğindən aşağı olmamaqla verilməlidir. Əgər iş aylıq iş vaxtı normasından artıq vaxtda görülübsə, işçiyə maaşdan əlavə gündəlik vəzifə maaşının 2 qat məbləğindən aşağı olmamaqla əlavə əməkhaqqı ödənilir.
Müəyyən kateqoriyadan olan işçilərin bayram günlərində işə cəlb olunması müəyyən şərtlər əsasında mümkündür. Hamilə, 14 yaşınadək uşağı olan, həmçinin 18 yaşınadək əlilliyi müəyyən edilmiş uşağı olan qadınların bayram günlərində işə cəlb edilməsinə yalnız onların yazılı razılığı ilə yol verilir. Hamilə və 3 yaşınadək uşağı olan qadınların bayram günləri işə çıxmasına, habelə uşağın həyat və ya sağlamlığına təhlükə yaranmaması barədə həkim rəyi olduqda razılıq verilir.
Yaşı 18-dən az olan işçilərin bayram günlərində işə cəlb edilməsi isə ümumiyyətlə qadağandır.
Azərbaycanda artıq bir neçə ildir ki, Naxçıvan, Hacıqabul, Neftçala və Gəncə kimi şəhərlərində yerli yığım avtomobillər hazırlanır. Sözügedən Sənaye zonalarında “Şevrolet”, “İsuzu”, VGV, UAZ, “Lada”, "Xəzər" (Khazar) və s. markalı avtomobillər istehsal edilir. Yerli maşınlara tələbat olduqca yüksəkdir. Ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə yerli yığım avtomobillərin satışı təqribən 60% artıb. Üstəlik, bu nəqliyyat vasitələrini alanlara olduqca sərfəli güzəştlər tətbiq olunur.
TEREF xəbər verir ki, mövzu ilə bağlı Yenisabah.az-a danışan Azərbaycan Avtomobil Dilerləri Assosiasiyasının icraçı direktoru Eyyub Əliyev bildirib ki, hazırda bu maşınlar sərfəli daxili lizinq şərtləri ilə satılır:
“Söhbət maşınların satışındakı güzəştlərdən gedirsə, yerli istehsal avtomobillər onsuz da sərfəli daxili lizinq şərtləri ilə satılır. Hətta bu maşınları alan şəxsin bank gecikməsinə də nəzər yetirilmir. Çünki həmin maşınlar sosial vəziyyəti aşağı olan insanlar üçün nəzərdə tutulub. Ona görə bu kateqoriyadan olan şəxslərə nəqliyyat vasitələri maksimum güzəştli şərtlərlə verirlər”.
E.Əliyev qeyd edib ki, güzəştlər daha çox maddi gəliri aşağı olan insanların avtomobillə təmin olunması üçün nəzərdə tutulub:
“Alıcılar dərindən araşdırılmır. Yəni onsuz da bu avtomobillər maddi gəliri aşağı olan insanlar üçün minimal ilkin ödənişlə satılır ki, onlar maşınlardan, el dili ilə desək, “çörək ağacı” kimi istifadə edə bilsinlər. Təbii ki, bu, alqışlanası bir addımdır”.
Hazırkı reallıqlar göstərir ki, Azərbaycanın II Qarabağ müharibəsindəki qələbəsini, ərazi bütövlüyümüz və süverenliyimizin təmin edilməsini həzm edə bilməyən qüvvələr tərəfindən ölkəmizə qarşı təzyiq və riyakarlıqlar davam etməkdədir.
Bir sıra dövlətlərin Azərbaycana qarşı yeritdiyi məkrli siyasətin çox təhlükəli alətinə çevrilmiş erməni oyunlarına yeni nəfəs vermək cəhdləri açıq-aydın görünür.
Ona görə Ermənistanın öz havadarlarının təhriki ilə son vaxtlar geniş vüsət alan genişmiqyaslı militarizasiya siyasətinə Azərbaycan tərəfindən əlavə cavab tədbirlərinin görülməsi üçün müdafiə və təhlükəsizlik xərclərinin artırılacağı gözlənilən idi. Bunu teleqraf.com-a Milli Məclisin deputatı, iqtisadçı-alim Əli Məsimli deyib.
O qeyd edib ki, II Qarabağ müharibəsindəki qələbəmizin nəticələrini qoruyub saxlamaq başlıca vəzifədir:
“Eyni zamanda ölkəmizin inkişafı, xalqımızın bundan sonra da təhlükəsiz həyatını təmin etməkdən ötrü zəruri addımların atılması labüddür. Məhz bu kontekstdə hərbi gücümüzün artırılması və təhlükəsizlik məsələsi prioritet məsələlər sırasında olacaq: “Sözsüz ki, 2025-ci il dövlət büdcəsinin layihəsində sosial sahədə artımların olması da gözlənilir. Artıq gələn ilin dövlət büdcəsi zərfi Milli Məclisə göndərilib. 2025-ci il dövlət büdcəsi zərfinin Milli Məclisə daxil olan variantı əsasında sosial sahədə artırımların necə olacağını proqnozlaşdırmaq mümkündür. Artımların konkret əhatə dairəsini detallaşdırılmış şəkildə büdcə sənədlərini təhlil etdikdən sonra söyləmək doğru olar”.
Millət vəkili Maliyyə Nazirliyi tərəfindən 2025-ci il dövlət büdcəsi layihəsinin ilkin variantının açıqlandığını bildirib:
“Gələn ilin dövlət büdcəsində sosial müdafiə və təminat üzrə xərclər üçün 4 milyard 998 milyon manat ayrılması nəzərdə tutulmuşdu. Yeni variantda isə sosial müdafiə və təminat xərcləri 4 milyard 812 milyon manat göstərilib”.
Əli Məsimli hələlik minimum əməkhaqqı və minimum pensiyanın hökumət tərəfindən nə qədər artırılacağı barədə konkret rəqəm demək mümkün olmadığını söyləyib:
“Amma sözügedən ümumi rəqəmlərdən çıxış edərək demək olar ki, həmin miqdarda vəsait minimum əməkhaqqı, pensiya, müavinətlər sahəsində böyük artımlar həyata keçirmək üçün yetərli deyil və məbləğ artırılmalıdır”.
Dünya təcrübəsində onlara müxtəlif peşələr öyrədilir, bizdə isə...
Azərbaycanda bir neçə uşaq evində nöqsanlar aşkarlanıb, cəzalandırılanlar var. Bu barədə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tabeliyində Sosial Xidmətlər Agentliyi məlumat yayıb. Məlumatda qeyd olunur ki, uşaq evi sosial xidmət müəssisələrində keyfiyyətli sosial xidmət prinsiplərinin tətbiqi, eləcə də neqativ halların qarşısının alınması, müəssisələrin sakinlərinin lazımi sosial xidmətlərlə təmini istiqamətində islahat tədbirləri görülür. Agentlik tərəfindən həmin uşaq evlərində mövcud xidmətin keyfiyyətinin yoxlanılması və neqativ halların üzə çıxarılaraq aradan qaldırılması üçün xüsusi monitorinq tədbirləri həyata keçirilib.
Həmin monitorinq tədbirlərinin nəticəsi olaraq 2, 3, 4 və 6 saylı uşaq evi sosial xidmət müəssisələrində və 1 saylı ailə tipli kiçik qrup evi sosial xidmət müəssisəsində bəzi əməkdaşların fəaliyyətlərində qeyri-peşəkar yanaşma müşahidə edilməsi, uşaqlara qarşı etinasızlıq, zorakılıq hallarının baş verməsinə şərait yaradılması, nizam-intizam qaydalarına riayət edilməsi, sosial-psixoloji işin düzgün qurulmasına nəzarət edilməməsi, sanitar-gigiyena qaydalarına riayət olunmaması, sənədləşmə işinin düzgün aparılmaması və s. hallar aşkar edilib.
Bütün bunlar nəzərə alınaraq və müəssisə sakinlərinin mənafeyi əsas götürülərək sözügedən müəssisələrin ümumilikdə 41 əməkdaşı barəsində intizam tənbehi və xəbərdarlıq tədbirləri həyata keçirilib. Belə ki, onlardan 33 nəfərinə töhmət və şiddətli töhmət verilib, 8 əməkdaşa yazılı xəbərdarlıq olunub. Bununla yanaşı, 7 əməkdaşla müqavilə müddətinin uzadılmaması qərarı ilə onların əmək müqavilələrinə xitam verilib.
Xatırladaq ki, mütəmadi olaraq uşaq evlərində zorakılıq, ərzaqların oğurlanması və digər bu kimi neqativ faktlar aşkarlanır. Xüsusən də uşaqlara qarşı zorakılıq halları ilə bağlı tez-tez mətbuatda, mediada, eləcə də sosial şəbəkələrdə videolar yayılır, faktlar aşkarlanır. Bəs aparılan monitorinqlər bu problemlərin qarşısını ala biləcəkmi?
Daha bir məsələ, uşaq evlərindəki uşaqların həyatı, sonrakı taleyi məsələsi ciddi problemdir. Eyni zamanda hər il yüzlərlə kimsəsiz uşaq 18 yaşını tamamladıqdan sonra oradan çıxarılır və bir çoxları səfil həyatı yaşayır.
Uşaq evlərində böyüyən uşaqlarla bağlı müxtəlif ölkələrdə mükəmməl proqramlar var. Məsələn, Rusiyada uşaq evlərində böyüyən uşaqların uyğun gələnlərini hərbiyə cəlb edirlər, digərlərini müxtəlif peşələrə yiyələndirirlər ki, 18 yaşını tamamladıqdan sonra işsiz qalmasınlar, habelə dövlətə yük, problem olmasınlar, kriminala yönəlməsinlər. Oxşar sistem bir çox Avropa ölkələrində də var. Bəs biz bu işi necə təşkil edək? Müşahidələr onu deməyə əsas verir ki, son 10 illikdə atılan, uşaq evlərinə verilən uşaqların sayı xeyli artıb və buna dair ciddi proqramlar işlənməlidir.
Üzeyir Şəfiyev
Mövzu ilə bağlı sosioloq Üzeyir Şəfiyev “Yeni Müsavat”a danışıb: “Azərbaycan BMT-nin Uşaq Hüquqları Konvensiyasına qoşulub və bu sənədə əsasən, uşaqların ailə mühitində böyüməsi, ailə qayğısında olması onların inkişafı üçün ən uyğun mühit hesab olunur. Bu prinsipə uyğun olaraq, Azərbaycan hökuməti də 2015-2016-cı illərdən başlayaraq uşaqların ailələrdə böyüməsini təşviq edən islahatlar həyata keçirir. Bu yanaşmanın əsas məqsədi uşaqların institusional müəssisələrdən ailə mühitinə uyğun bir formada yerləşdirilməsi və onlara ailə qayğısı göstərilməsidir. Hər nə qədər sosial uşaq müəssisələri komfortlu və təminatlı olsa da, ailənin uşağa verdiyi dəstəyi və sevgini tam şəkildə əvəz edə bilməz. Məhz bu səbəbdən hökumətlər uşaqların ailə mühitində böyüməsinə üstünlük verir və buna nail olmaq üçün müxtəlif mexanizmlər yaradılır. Himayədar ailələr və övladlığa götürmə sistemi bu istiqamətdə tətbiq olunan önəmli vasitələrdir.
Bir çox valideynlər maliyyə çətinlikləri səbəbindən övladlarını uşaq evlərinə vermək məcburiyyətində qalırlar. Bu səbəblə, hökumət sosial layihələr vasitəsilə belə ailələrə dəstək göstərməyə çalışır, onların məşğulluğunu təmin etməyə yönəlmiş addımlar atır ki, uşaqlar ailələrindən ayrı qalmasınlar. Ancaq təəssüf ki, son dövrlərdə uşaq müəssisələrinə yerləşdirilən uşaqların sayında artım müşahidə olunur, bu da sosial dəstək və ailə qayğısına ehtiyacın daha da artırdığını göstərir".
Sosioloq uşaq evlərində uşaqlar üçün qaynar xətt yaradılmasını təklif edib: “Uşaq müəssisələrində uşaqlarla kobud rəftar və zorakılıq halları ciddi problemdir və qəti şəkildə qarşısı alınmalıdır. Uşaqlara qarşı zorakılıq edən şəxslərin hüquqi məsuliyyətə cəlb olunması və işdən azad edilməsi artıq bir addımdır, lakin bu kifayət deyil. Belə halların qarşısını almaq üçün müəssisələrin ictimaiyyətə, xüsusilə də media nümayəndələrinə açıq olması çox vacibdir. Müşahidə və nəzarətin gücləndirilməsi zorakılığın qarşısını almaqda effektiv rol oynaya bilər.
Uşaqların problemlərini, zorakılıq hallarını bildirmələri üçün qaynar xətt yaradılması ideyası da çox yerindədir. Bu, uşaqlara özləri ilə bağlı problemləri anonim və təhlükəsiz şəkildə bildirmə imkanı yaradacaq".
Bundan başqa, sosioloq hesab edir ki, uşaq müəssisələrində çalışan işçilər müvafiq təlim və təcrübəyə malik sosial işçilər və psixoloji dəstək mütəxəssisləri olmalıdır: “Sosial həssas qruplarla işləməyi bacaran, onlara uyğun yanaşma göstərməyi bilən işçilərin cəlb edilməsi uşaqların inkişafı və psixoloji sağlamlığı üçün vacibdir. Təəssüf ki, bir çox müəssisələrdə bu sahədə peşəkar olmayan şəxslərin işləməsi halları mövcuddur ki, bu da uşaqlarla düzgün rəftarın olmamasına gətirib çıxarır. Bir müddət əvvəl uşaq evlərinin birində uşağın döyülməsi hadisəsi də bu problemə diqqət çəkməkdə haqlıdır - belə hallar yolverilməzdir və hökumətin də bu sahədə nəzarəti gücləndirməsi vacibdir”.
Üzeyir Şəfiyev uşaq evlərindən çıxan uşaqların sonrakı taleyi ilə bağlı isə qeyd edib: “Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə uşaq evlərindən çıxan və 18 yaşına çatmış gənclər üçün tikilən məzun evləri olduqca əhəmiyyətli bir addımdır. Bu evlərdə təkcə yaşayış imkanı deyil, həm də həmin gənclərin işlə təmin olunması üçün şəraitin yaradılması onların müstəqil həyata daha rahat uyğunlaşmasına kömək edir. Bu cür layihələr gənclərin cəmiyyətə inteqrasiyasını və öz ayaqları üzərində durmalarını dəstəkləyir.
Bölgələrdə də bu tip təşəbbüslərin həyata keçirilməsi çox faydalı olardı. Bu, regionlarda yaşayan və uşaq müəssisələrindən çıxan gənclərin öz yaşadığı yerlərdə qalaraq iş və yaşayış imkanlarına sahib olmalarını təmin edə bilər. Belə layihələrin genişlənməsi həm regional inkişafı gücləndirər, həm də gənclərə sosial adaptasiya prosesində əlavə dəstək verər".
Xalidə GƏRAY,
“Yeni Müsavat”